장음표시 사용
235쪽
De Celeberrima illa Adriani Imperatoris in Agro
Elius trianus Caesar, Impe-atoris Traiani consanglii-neus. m. quippe patre
natus Sext. Eli Traiani consobrino,& matre Domitia Paulina Gadibus nata , unde S illi soror Paulina suit. Pervenit ad Imperium gratia, favore Plotime , quam ejus amore flagrasse serunt i genus antiquum ad I Adria Picentium tralait, unde majores ejus tempore Scipionum in Hispaniam migraverunt. Puer relictus a
Patre in tutelam 2 alatii, a quo etiam
adoptatus liberalibusque artibus imbutus , literis potissimum Graecis cruditissinuis fuit, ita ut pastina etiam Graeculus diceretur , iathematicis praeterea cum primis instructus , quem Marius Atax summum Astrologum quoque appellat, ita ut omnium dierum usque ad ioram mortis futura sibi ante praescripserit. Cum itaque omnes profiteretur artes, Omne exagitabat Doctores, saepe sibi propositas quaestiones e tando , summa ingenii laude solvit. Alebat ingenia,iisque favebat,imprimis Fadio, in Philosopho Exstant adhuc ejus quaedam Epigramrnata Graecalc-pidissima Barbam more Graecanico iubmittere ea tempestate coepit, quem morem postea nonnulli Principes Romani servavere. tinera maxima in i serigenti celeritate confecit, in Pannoniam, Iudaeam, Galliam, Britan=riam, Hispaniam, ex qui mam reversus Athena:
hinc in P 3ptum in qua expeditione cum Antinoum suum amisisset, Hieroso-hmis ei templum dicavit Post summos itaque labores, des ilia Tyburtinaciamcxstructa, ubi in quiete, otio iterario videbatur victurus, sive loci insalubritate, sive fato coelitus ipsi dimisso, uti postea dicctur, morbum incidit, ex quo Baju in Campania, dum vivere jam cum taederet, sibi ipsi violentas manus
imponens Jultu medici, veneni potione extinctus est, anno aetatis 62, velut Volaterranus vult, a Imperii 22. Sepultus Villa Cicerouis Puteolis, templo ejusdem honori postea loco sepulchri exstructo Ossa ejus postea in urberra asportata in Ad uani mole a se constructa deposita suerunt , uti ex inscriptione ejus omnibus Obvia pa
Hic igitur Ablius Adrianus cum iam Occin i
totum Orientem Occidentemque per struentiae.
agrasset, pro sua in rerum rariorum curiosissimarumque notitiam aviditate, quicquid in Oriecta S, Et pio curiosum observarat, accurate exploratum
descripsit, ea intentione, ut quicquid
splendidum magnificum Asa polii-
deret, in unam villam otio literario, quieti oportunam quam sibi destinatarat, transferret adeoque quod alibi in orbe terrarum diffusum spectatur, ita hanc Villam suam veluti in Orbis terrarum epitomen quandam translatum exhiberet atque hoc pacto admiranda praedecessorum Caesarum monumenta, rara hujus isse magnificentia tanto altius superare , quanto altiores sunt inter viburna cypresti.
Villam itaque suam tribus millibus e pasilaum T lute diditam adorsus,
paucis annis innumerabili hominu ni multitudine collaborante exstruxit in clivo quodam, cujus longitudo, juxta nostram observationem incipit a Boreali plaga, Si tribus millibus pastilum extensa in Meridierit porrigitur Latitudinem eius variam deprehendimus, cujus ubi maxima est , quintam partem supradictae longitudinis obtinet. Milla tota clivis S vallibus constat, ita ut ejus ambitus facile ad sex milialia pastuum in circuitu pertingat:
236쪽
pr te ea, quae extra illam memorabilium rerum monumenta ad complura milliaria extensa cernuntur. QuibuS itaque propositis jam ingula Uus partes,
ordine persequamur. Fuerunt autem complures, qui tantae satiricae admiratione suspensi , ingentibus laboribus ejus descriptionem aggressi sunt; quos
inter primum sane locum obtinet D rhus Linorius Arehitectus, Antiquarius, ulsu Seren. '' Hippolyti Card. 'd'E te, Gubernatoris perpetui T)burtini:
qui eam ex ruderibus erutam graphice sane delineavit quem postea secuti sunt Antonius Nicodemus , Antonius hi Jhe, Franciscus Martius , Antiquari Tyburtini quos ego secutus singulis annise Autumnalium seriarum tempore profectus, unam ex tota fabrica partem examinandam suscepi: quo quid praestiterim, sic curioli Lectoris Oculis e ponendum duxi.
I rianus Caesar , uti supra diximusta meret Gnecorion Lycieum; altera Ac missu suis commoditatibus aptam i demiam Atheniensium , tertia Pryta conditurus, ut praecedentium impera. neton quarta inptiorum Canopum torum gloriam in admirandis, quae re quinta Picilen ob varietatem exquisitis- liquerant, monumenticobscuraret, uti erat peringeniosus, ita quoque, quidquid i 0rbe mari noVum, rarum, S admiratione dignum reperiebat, in Villam suam, in quandam veluti Ro- viis io mani Imperii pitomen contrahere ιμ- constituit unde eam teste Spartiano, &ιιι Blondo , in septem partes principales dividendam censuit,ita ut prima expri-simarum rerum sic dictam; Sexto Tempe Thessaliae ob amoenitatem ab omnibus poetis celebrata, quibus unxit, inpos Et sos septima, ne quicquam deestet, Inferorum' num, de quibus ordine agendum est, ut fabricae totius ordo, S disposui luculentius Lectori innotescat.
Partium singularum descriptio.
Tametsi ego omni diligentia cura S sollicitudine ad cognoscendam Xa- istam hujus pillae distributionem incubuerim, quia tamen tempus otium
defuit, quominus in tanta rerum Varietate, quam non nisi vasti ruinarum ruta derumque acervi exhibent, penituS exploranda , meae curiositati satisfacere
possim , hinc quicquid in Archivis Tyburtinis reperiri licui studiose volvi. inter coetera P)3γhi Linorii Architecti, Antiquarii celeberrimi, qui annuo pene spatio jussu Serenissimi Principis Hippolyti Card.h d Esecutabernatoris Triburti ii, non exiguis sumtibus, ad veram hujus illae constitutionem singularumque partium distributionis notitiam,indefesso studio pertigit, cujus S delineationem in mappa expressam, quantum rei obscuritas ipsi permisit, exhibuit cum singularum partium quam fusissima explicatione; quae S in hunc usque diem in aZophylacio Fra icisci Card.' Barberini adie petuam rei memoriam conserVatur. Quamvis A itonius ridicodemus ,
suam quoque operam non sine emolumento contulerint. Et uti hucusque gulis meorum scripta non exstant, ita hac tam 'opportuna hujus operiSOccasione eat, scriptorci
ne tantus famosissimae isse splendor magnificentia in totalem oblivionem evanesceret, boni publici causa vulganda , atque meis scriptis interserenda duxi ; in quo si quid dubium obscurumque occurrerit , id una meis observationibus junctum, paucis dilucidabo. Sed jam ad rem ipsam. Vbinam
237쪽
principales supra memorat. parte l/iLia, O caemn, Academia, Bibliotheca, Canopita c. exstiterint, tametsi summo ingenii conatu determinare praesumserit memoratus Li rorius, fateor tamen
quod res est, in tanta vctustatis caligine, tantaque ruderum vastitate, nil nisi sola con)ectura concludi posse. Etsi
cnim innumerae ibi porticuum, tem' ' is plorum,camerarum,conclaVium, thea-j Ihu' trorumque reliquiae adhuc specten-
dissicile tamen est con)ectura asse
,iri qui,quemnam singula usum habuerint, ad quam ex septem principalibus partibus, si pauciora quaedam vestigia excipias, pertinuerint: praesertim cum picturae, statuae, & reliqua singulorum locorum ornamenta, inscriptionesque, quibus totam fabricae mole consertam suisse constat, temporum injuria perierint. Unde nos ea solummodo, quae lucem aliquam spectatori adserre possunt, ut Lector ex hisce paucis veluti
ex ungue leonem colliga adseremuS.
Villa, uti dixi supra, in circuitu facile ad sex millia passuum sese extendit, clivis vallibusque undique, undique interstincta. Porta principalis hujus, ut ex vestigiis superstitibus patet, ex ea parte suisse videtur, quae Pontem Lucanum respicit, ubi adhuc veterum ditacum, quibus4ponte Lucu=m ad V illum in colle itam, via sternebatur, apparent vestigia. In hujus ratae silicibus
viae termino, ingens ruderum non supra terram duntaxat, sed, infra eam immensorum ambulacrorum multitudo comperitur, in veniunturri vestigia hospitiorum una cum uesareis, porticibus,camerisque,quae omnia sive situm,
sive sorinam spectes, disterunt, portis ad ingressum in eas egressumque opportunis Ad introitum vero portae ad dextram,obviat muruS altus,innumeris receptaculis una supra altera imposita, quam Mideo centum cameras Tyburti/it, vocant, Mequitum, qui Caesarem
stipabant, habitationibus servisse putant, de quibus postea pluribus. 'Ex hisce, uti Li u)ram conjicit, datur aditus ad eam partem , quae
ΓIολλη Pisi dicitur, duplici porticu
instructam, exedris, tuae magna olim operi conciliasse ma)estatem videntur, totumq; spatium in duas areas praeampla dividunt 8oo pedu longitudine
tertiae partis latitudine. Fuit aute Pacile Atheniensis urbisPorticus, dic a Ποικι ληPoecile, ob rerum picturarumque varietatem olim etiam παυαανακτεῖ , id est,tocit reo uie Regum destinatus, in quo exornando Post tuotus Athnitensspictor celeberrimuSHerou virorumque
sonium imagines depinxisse creditur, non alio sibi praemio proposito, nisi
gloriae ad immortalitatem adspirantis, ad honorem patriae conciliandum impulsus Fertur in eodem omnibus seculis cmorabilem Miltiadis contra innumerabilem Persarum multitudinem in uvis Marathoniis victo
riam astabre depinxisse tae quo Petrarcha:
Miltiade ueri eran toro . Grecia tope. Ad similitudinem ita que Poeciles Athe nie/isis, quam vocabant, ubi&Zeno Philosophus sua dogmata suis discipulis , qui, postea Stoici dicti
sunt,tradebat Adriamιsoc Philosophiae laude clarus, S veteris sapientiae admirator,hanc ad suae mentis relaxationem exstruxit porticum, a cujus areis vastissimis innumera conclavia habitationesque dependent, una cum areis minoribus mutuae studiorum communicationi, quae ibidem peragebatur Opportuni s. Detegitur S non procul inde per angustum meazum , templum columnis Deorumque statuiS, quae a tium scientiarumque Praesides exhibebant, olim haud dubie instructissimum; cujus muri variis mixti marmoris laterculis vestiti, qui in hunc usque
diem ibide reperiuntur, exornabantur.
Adjacet huic alius iccus ovalis oriam porticu instructus , de in medio ejus templum oci ogona forma, olim
238쪽
haud diibie splendidum, se porta
totidem undique S tindique pervium dipicile mo quemadmodum expolitoriis Xeanl- ' V - ite, sontium ibidem scaturientium syphonibus, quorum citigia spectantur,colligitur Per limbum vero Templi columnis superpolitum, olim indubitanter, varia insculpta videban
tur, monstrorum marinorum, Una hu
mani figura permixtorum schemata non deerant curru triumphales, quia dii ersis animalibus , struthionibus equis arietibus, leonibus, tigridibus, similibusque trahebantur , Occurrebant Sc cupidines aligeri, quae curribuSinsidentes a cygnis, columbis, pavonibus, aliisque similibus volucribus agi tabantur. Et talia fuisse conflat ex eo, quod, tellei goivo,tempore Cardinalis Hippol ti hoc eodem in loco laterculi dictis rerum schematismis insigniti,inventi fuerunt, qui postea J 'ilia=n allati , in hortis Farnesorum PaLittius muro inserti spectantur, saepe saepius in Joburti is ui bis domuum parietibus
Putat quoque L 'orius , non hinc procul sitam fuisse Bibliothecam inplici Villae. conclavium ordine exstructam, una curer ambulacris coeterisque cameris in modum templorum, diversoriorumque exedris, porticibus, sontibus, aliisque ornamenti egregie elaboratis iceuntibus deinde versus borealem plagam occurrit murus a statuarum exedris instructus de alter vicinus, qui ci cultu suo hortum inclusisse putatur, multis olim habitationibus, diversoriis cultus in cujus latere varia statuarum vestigia notantur, sub quaru pedibus per plumbeos canales,aqua ad balneorum forsan, aut etiam ad domesticum usum, prorupisse comperiuntur. Obvias in vicino clivo ingens theatrum Una cum quatuor diversoriis areis , porticibusque , quae columnis constabant quadratis pavimenta
vero marmore Vario sternebantur.
Atque in hoc loco o statuae reperta suerunt , teste Linora , omnestamen, praeter tres , mutilaeis man
De inibus Villae e simplagam meridionalem.
N Meridionali plaga primo loco occurrunt varia atria, S mansiones accommodatae ad Thermarum usus
una cum suis hypocaustis , quae abacis suis ad sedendum aptis pulchre distributae videntist. Spectantur, areae xvstique ad luctandium apparati, receptacula quoque, queis depositis vestimentis se spoliabant, ibidemque ad luctandu se ungebant, omnibus parietibus marmore vario, plasticisque imaginibus olim incrustatis depictisque post haec, uti conῆcit Litoiuus,districtus . , '' ille, quem Academiam vocat, sequitur S erat templum circulare Apolli=ii Musi que dicatum , undique, undique
extrinsecus muriS cinctum, columnisque marmoreis candidissimis exornatum , mansiunculis , receptaculisque
confertum.Ad latus histis templi locus, qui ti)nκη oti a,appellabatur, ab animalibus, quae inibi concludebantur. Sequuntur Sacerdotum, Academicorumque diversoria , cum innumeris aliis vicinis domibus porticibusque quae columnis cingebantur, ambulacrisque diversis, quae aditum ex uno in alterum annexasque domus praebebant. Circa hunc locum ab occidua plaga, loca spectantur una cum vasto Theatro, ubi histriones dicebantur se vestire, cum mimis, pantomimis coeterisque oculatoribus, veterum fabu- 'I': .. larum recitatoribus. Fuerunt hoc in lo- ιιιriae. co, teste Ligorio tempore Alexandri VIPont Mae novem Musarum statuae
Verbo, hic Academiae districtus habet tot tantaque atria, sillas, aliasque
mansiones, ut vix ad numerum reduci queant,
239쪽
queant, fierique non posse existimo, hodie similia heri construique posse.
Litorius curiositi omnium explorator, viginti atria cum omnibus ijs annexis habitationibusEphebaeorum, SchOlarum, Phrontisteri0rumque, in quibus
juventus ins ituebatur , domibus una cum ijs rebus, quae ad humanum victum delicias' quovis modo necessariae videbantur , annotat. Integrae in coplantabantur sylvae,luci,Viridaria,vario
ingenio dispertita. qui abundabat,
quae ex fonte Piconio, seu Lacu Fucino
immensis sumptibus in villam suam derivabantur,quam Vi ego ante Trajanum istiusmodi aquam jam Jobur adductam censeam, de qua alio in loco, de A quaeductibus Tyburtinis Speci a- turd ibidem adhuc murus i o pedes longus,una cumAquaeductu ipsi superimposito S porticus fuisse videtur: ad Oc.eum usque isse extensus Exstruxerat hunc locumiria ius ad normam sormamque Atheniensis Academne, qui tametsi locus esset mille passibus ab urbe disitus, sterilitate squallidus, ita tamen Cimonis ingenio cultus sui tum aquarum gelidissimarum sontibus,tum insigni arborum in viridariis lucisque,
in quincuncem plantatarum cultura,ut non amoenitate solum Atheniensitim
delicias longe superarit, sed a Philosophis, uti PLuoui suisque sequacibus interea Philosophicae exercitationis occasionem dederit, ut vel ex eo capite Academicorum nomen obtinuerint. Ex hoc itaque districtu proceditur ad Lyc. eum, conclave Vastum, undique rudbrib iis magnificentiae testibus adornatum, cujus fabricam Adriantu juxta Lycaei Atheniensiis Architectonicas rationes exstrui jusserat. Erat autem Lycaeum locus in Attica non procul Athenis dissitus, sic dictus a Lyco Pandionis filio , longissimis splendidus porticibus, nec non arborum perpetuo Virentium plantatione jucundisiimus, ubi ab Atheniensium Magistratu postea Gymnasium Philosophorum cathedris patastrisque destinatum , exstru
stoteles philosophica sua placita suis tradebat discipulis ambulando inde
Ἀδαροπατῶ. u sectatores Peripatetici suerunt vocati. In hoc itaque Lycaeo Adriane ad similitudinem )c. et Atheniensis exstructo, praelongarum porticuum vestigia deprehenduntur, arboribus, hortis, lucisque in amoenitatem spirabant omnia in quorum medio Templi semiruti spectantur reliquiae, peridromiis S xystis sumptuosissime exstructis, antiquae magnificentiae indicia nec hic Thermarum commoditas deerat, uti ex luculentissur iis
signis videri potest: siquidem inveni,
quod SILigorius olim ObservaVit, hy A M. pogaea, sive, uti vocare solent hypocausta , quae per strictum in fornice udi meatum in alterum fornicatum receptaculum , vaporem serventissimum transmittebant; hi vero canaleSaquarum duci ores, qui per superita receptaculum ducebantur, serventillimo aere, i canales de aquas ad bullorem usque
calefaciebant, quam deinde in alias vicinas cameras sedilibus& hypopodiis instructas, calidam in usum eorum, qui balneis delectabantur , derivabant. Eranti e latere mansiunculta sorsan ad se spoliandum in vestium custodiam destinatae; quae res luculenter modum docet, quo in frigida in usum balneorum calefacienda veteres olim utebantur.
Sed hisce ita propositis, jam progrediamur ad illam fabrica portionem, quam inopum vocabat Adrianisue Est autem auom urbs A gypti,in qua Bac C I pu chanalia seu Dionysiaca aut Neptuna AEgypti. lia celebrabantur, quod Fg 'ptiace Καοοις Canub idem quod Neptunum notat, sive Numen aqui praeliciens. Erat autem situ locus ana aenillimus inter duos fluvios constitutus Themiruthi, id est Cesim Deorum, a loci tum ubertate, tum amoenitate sic dictus,
olim χοις, dicta urbs a flutare 1 conditata, te qua ide quam amplissurae actum
240쪽
r Tom. Pamphilio, Prod no Copto, aliis lue locis. In hac C: iopiis celeberrinatis ille M ptiorum Deaster, a Si illi descriptus, variis ceremoniis, exoticis prorsus superstitionibus colebatur:unde atriatiis loci hujus amoenitate Egyptiacisque ludicris, itiae in eo quotannis peragebantur, incitatus, ne quicquam Vissiti suae deesse videretur , eidem Cauumn inseruit. Itaque intra Poecilen Sc Academiam Adrianeam haud obscura hujus Canopi vestigia cernuntur in valle quadam longissima, in cu)us fronte Templum rotundum eratsio die semirutum Canopo sive Neptior dicatum, Variis aulis, cameris, xystis utrimque stipatum;
atque ex ruderibus innotescit , mirificam structuram δε calamo vix explicabilem fuisse: quod nemo qui vasti
talem loci examinarit, inficiabitur, Erat autem intra binos oppositos
sibi porticus in medio vallis, sossa prosunda satis δή ampla S subselliis suis instruct a , quae aqua Martia ad eam altitudinem latitudinemque repleba-
tur, ut lintribus cymbisque sufficientem ad Ludos Neptimios celebrandos capacitatem praeberet; atque in hac fossa hominum utriusque sexus multitudo noctu diuque exsecrando commercio lasciviae turpitudinisque, sine ulla verecundia, fiena gestibus inconditis, cantando, saltando, natandoque Canopico more laxabant, quibus Abianus, ut hujusmodi deditissimus erat, ita quoque summo suo gustu, tum hujusmodi venereis scurrilibusque spectactilis, tum obscaenis cantilenis, saltibus, choreisque, quae ingenti cum confusione ibidem peragebantur , a gravioribus negotiis paulo liberior, delectabatur. Denique locum fuisse sontibus undique irriguum, ex ruinis, ubi in hunc usque diem canalium orificia spectantur , colligituri cernuntiati in nonnullis locis scalae seu cochlides
ita constitutae , ut x una parte adscensus, ex altera descensus hominum continuo euntium redeuntiumque sine impedimento concedere
De reliquis partitionibus Villae, quae fiunt Insernus, Campi Elysii, Prytaneum.
IFrsus occidentalem partem ingens vallis occurrit, in cujus edito latere integer adhuc tholus spectatur, in loco,
qui hodie cca bruua dicitur, S est sub Iurisdictione Tyrocini Soc: Eri u ad SavLlum Andream honiae, ubi
mihi quotannis summa sane commoditate tanquam in propria villa consti- Insero. . tuto,diectae Adriancie Pilia rudera explo-xum GH rare concessum fuit. Atque hic locus, Linori &Nicodem teste,inserorum locus suisse putatur, in quo per aquaeductus subterraneos Adrianus expresserat eos, qui a Poetis memorantur, flu- vios, phlegethontem, Cocytuin, Lethor, una cum Variis hypogaeis, in quorum parietibus tormenta inserorum , Vas Danaidion Rota Ixionis , Si similia a
Poetis es icta depicta teste Lampridio,
cernebantur. Ueruntamen hunc locum ichnographia Academiae jungit: alii hoc loco suisse mancipiorum custodias
existimant,qui tum catenarum, quibus onerabantur, sono, strepitu, tum tumultu vocis erantium, inserni horrendam , c plenam confusione scenam exprimebant.
Non procul inde, putant nonnulli Elysii suisse quoque Et sosCampos ab Adriano
exstructos, una cum repraesentatione
Tempe Thessalorum in quibus , quidquid jucundum, delectabile deside
rari poterat, sive Aularum splendorem magnificentiam, statuis Deorum, nobilissimisque picturis exornatam sive fontium salientium , nec non