장음표시 사용
31쪽
Villius vero qui secundum Vocem plurimima potest, quantam affert tum dignitatem tum venustatem l in quo cum effeceris ne quid ineptum aut vultuosum Sit tum Oculonim Si quaedam magna moderatio. Nam, ut imago S animi nilius; sic indices oculi quorum et hilaritatis et vicissim tristitiae modum res ipsae de quibus agetur, temperabunt. XIX. Sed jam illius perfecti Oratoris et summae eloquentiae species exprimenda Si quem hoc uno excellere id est oratione caetera in eo latere, indicat nomen ipsum. Non enim inventor aut compositor, aut actor, haec complexus est omnia; sed et Gradi eat, eloquendo 'Pητε, , , et Latine Eloquens dictus est.
'aeterarima enim rerum quae Sunt in Oratore partem
aliquam sibi quisque vindicat dicendi autem id est eloquendi maxima is soli huic conceditur. Quamquam enim et philosophi quidam ornate locuti simi, siquidem et Theophrastus divinitate loquendi nomen invenit, et Aristoteles Isocratem ipsum lacessirit, et Xenophontis voce Iusae quasi locuta ferimi et longe omnium quicuna lue Scripserim aut locuti sunt, exstitit et gravitate princeps Plato tamen horum oratio neque ne vos neque aculeos Oratorios ac forenses habet. Loquuntur cum doctis quo-rram Sedare animos malunt, quam incitare. Sic de rebus placatis ac minime turbulentis docendi causa non capiendi, loquuntur, ut in eo ipso quod delectationem aliquam dicendo aucupentur plus nonnullis, quam necesse Sit sacere videantur. Ergo ab hoc genere non difficile est hanc eloquentiam de qua nunc agitur, secernere. II Ollis est enim ratio philosophorum, et umbratilis nec sententiis nec verbis instructa popidaribus, nec vincta numeris, sed soluta liberius.
Nihil iratum habet nillil invidum, nihil atrox nihil
mirabile nilail astutum casta verecunda, Inrgo in corrupta quodammodo. Itaque Serino potius quam Oratio, cacitur. Quamquam enim Onanis locuti Ora-
32쪽
ti est, anaen unius oratoris locutio hoc proprie signata non1ine St.
Sophistarum, de quibus supra dixi, magis distinguenda similitudo videtur, qui omnes eoSdem volunt flores quos adhibet orator in causis, persequi Sed hoc dicterunt, quod, tun sit hi propositum non per turbare animos, sed placare potius nec tam perauadere, quam delectare et apertius id faciunt, quam nos, et crebrius concinnas magis Sententias Xquirunt, quam probabilex a re Saepe discedunt intexunt fabulas, verba apertius transferunt eaque ita disponunt, ut pictores varietatem coloni et paria paribus referunt, adversa contrariis, SaepiSSimeque similiter extrema definiunt.
XX. Huic generi historia sinitima est, in qua et
narratur ornate, et regi saepe aut pugna describitur: interponuntur etiam conciones et hortationes sed in his tracta quaedam et fluens Xpetitur, non haec contorta et acris Oratio. Ab liis non multo Secus, quam a poetis, haec eloquentia, quam quaerimus, Sevocanda a nam etiam poetae quaretionem tituerunt, quidnam esset illud, quo ipsi disterrent ab Oratoribus.
Numero maxime videbantur antea, et Venu nunc
apud oratores jam ipse numerus increbuit. Quidquid est enim, quod sub aurium mensuram aliquam cadit, etiamsi abest a versu, nam id quidem orationis est vitium numerus vocatur, qui Graece 'Pυθμος dicitur. Itaque vide risum esse nonnullis, Platonis et Democriti locutionem, etsi abSit a versu, tamen, quod incitatius feratur et clariSSimis verborum luminibus utatur, potius mema putandum, quam comicorum poetarum apud quos, nisi quod versiculi sunt, nihil est aliud quotidiani dissimile Sermonis. Nec tamen id est poetae maximum etsi est eo laudabilior, quod virtute oratori PerSequitur, clam verSu Sit adstrictior. Ego autem, etiamsi quorumdam grandi et ornata
33쪽
6 est poetarum, tamen in ea cum licentiam statuo majorem esse quam in nobis faciendorum jungendorumque verborum tum etiam, nonnhillorum voluptati, vocibus magis quam rebuS, inserviunt. Nec vero, si quid est unum inter eos Simile id autem est judicium, electioque verborum . propterea aeterarima
rerum dissimilitudo intelligi non potest sed id nec
dubium est; et, si quid habet quaestionis, hoc tamen ipsum, ad id quod propositum est non Si neceS-rium. Sejunctus igitur orator a philosophorima eloquentia, a Sophistarum ab historicorum, a poetarum, explicandus est nobis, qualis futurus it. XXI. Erit igitur eloquens hunc enim, auctore Antonio, quaerimus is, qui in foro, cauSisque civilibus, ita dicet, ut probet, ut delectet, ut flectat. Probare, neceSSitatis est delectare, suacitatis flectere, fictoriae: nam id unum X ninibus ad obtinendas causas potest plurimum. Sed quot ossicia oratoris, tot sim genera dicendi subtile in probando, modictu in delectando, vehemens in flectendo in
IIagni igitur judicii, simamae etiam facultatis esse debebit moderator ille, et quasi temperator, hujus tripertitae varietatis: nam et judicabit, quid cuique
opus Sit et poterit, quocumque Od postulabit causa, dicere. Sed est eloquentiae, sicut reliquarii verum fundamentum sapientia. Ut enim in vita, sic
in oratione, nihil est dissicilius, quam quid deceat,
Indere. Πρεπον appellant hoc Graeci nos dicamus Sarae decorum de quo praeclare et multa praecipiuntur; et res est cognitione dignissima. Hujus ignoratione, non modo in vita, sed saepissune et in poematis et in Oratione, peccatur. Est autem, quid deceat, oraLOri videndum, non in Sententiis solum, sed etiam in verbis. Non enim Omnis fortuna, non misiODOS, non omnis auctoritas non omni aetaS, nec VerolocuS, aut tempuS, aut auditor Onviti, eodem aut Verborum genere tractandus est, aut sententiarum: Sem-
34쪽
perque in omni parte orationis, ut vitae, quid deceat est considerandum quod et in re, de qua agitur positum St, et in perSonis et eorum qui dicunt, et eorum qui audiunt. Itaque hunc locum, longe et late pateratem philosophi solent in officiis tractare, non cum de recto ipso disputant nam id quidem unum St), grammatici in poetis, eloquentes in omni
et genere et parte cauSarum. Quam enim indecorum
est, de stillicidiis cum apud unum judicem dicas, amplissimis verbis et locis uti cona unibus de majestate populi Romani submisse et subtiliter Hiegenere tot ;XXII. at persona alii peccant, aut Sua, aut judicum, aut etiam adversarioriim nec re Olum, Sed Saepe Verbo Elgi, in re, nulla vis verbi est tamen eadem res Saepe aut probatur aut rejicitur, ali atque alio elata Verbo. In omnibusque rebus videndum est, quatenus: etsi enim suus cuique modus St, tamen magi Oisendit nimium, quam parum. In quo Apelles pictores quoque eo peccare dicebat, qui non Sentirent, quid esset satis Magnus est locus hic, Brute quod te non fugit et magnum volumen aliud deciderat: sed ad id, quod agitur illud satis. Cum hoc decere quod semper usurpamus in omnibus dictis et factis, minimis et maXimis , cum hoc, inquam, decere dicamus, illud non decere, et id uSquequaque quantum Sit, appareat in alioque ponatur, aliudque totum
sit, iam decere, an pyrtere dic Oportere enim, Persectionem declarat Officii quo et semper utendum est, et Omnibus decere, quaSi aptum Se consent
neumque tempori et personae quod, cum in factis saepissime, tum in dictis valet, in nutu denique et gestu, et incessu; contraque item dedecere: quod si psyta fugit ut marimum vitium, qui peccat etiam, cum probam orationem a fingit improbo, Stultoveri pientis si denique pictor ille vidit, cum immolanda Iphigenia tristis Calchas esSet, moestior lyM , mar-
35쪽
reret Menelaus obvolvendum caput Agamemnonis eSSe, quoniana unimum illum luctum penicillo non posset imitari: si denique histrio, quid deceat, quaerit; quid faciendum oratori putemus 3 sed, cum hoc tantum sit quid in causis, earumque quasi membris faciat, orator viderit. Illud quidem perspicum est,
non modo partes rationis, sed etiam cauSa tot ,
alias alia forma dicendi esse tractandaS. XXIII. Sequitur, ut cujusque generi nota quaeratur, et formula magnum puS, et arduum, Ut
saepe jam diXunus sed ingredientibus considerandum fuit, quid ageremus nunc quidem jam quocumque ferentiar, danda nimirum vela sunt. Ac primum in-fomaandus est ille nobis, quem solum quidam Vocant Atticum. Submissus est, et humilis, consuetudinem imitans, ab indisertis, re plus quam opinione, differenS. Itaque, eum qui audiunt, quamvis ipsi infantes Sint tamen illo modo confidunt se posse dicere: nam orationis subtilitas imitabilis illa quidem videtur esse existimanti sed nihil est experienti minus. Etsi enim non plurimi sanguinis est, habeat tamen Succum aliquem oportet ut etiamsi illism imis viribus careat, sit ut ita dicam integra
Primum igitur eum tamquam e vinculi numerorum erimamus. Sunt enim quidam ut scis oratori numeri de quibus mox agemus Observandi ratione quadam, sed alio in genere orationis, in hoc omnino relinquendi. Solutum quiddam sit, nec a mon-men ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare. Verba etiam verbis quasi coagmentare negligat. II et enim ille tamquam hiatus concursu Oculium
molle quiddam et quod indicet non ingratam negligentiam, de re hominis magis quam de verbis, laborantis. Sed erit videndum de reliquis, cum haec duo ei liberiora fuerint, circuitus, conglutinatioque Verborum. Illa enim ipsa contracta et minuta non negligenter tractanda sunt; sed quaedam etiam negligentia
36쪽
est diligens. Nam ut mulieres esse dicuntur nonnes Iae inornatae, quas id ipsum deceat; sic haec subtilis Oratio, etiam incomta delectat. Fit enim quiddam in utroqUe, quo sit venustius sed non ut appareat. Tum removebitur mila insignis ornatus, quasi margaritarum ne calamistri quidem adhibebuntur. Fucati vero medieamenta candoris et iboris omnia repellentur elegantia modo, et munditia, remanebit Sermo purus erit, et Latinus dilucide planeque dicetur quid deceat circimaspicietur. XXIV. Unum aderit, quod quartum numerat Theophrastus in orationis laudibus, ornatum illud,
SuaTe et assiuenset acutae crebraeque Sententiae ponen-rer, et nescio unde X abdito emtae, atque in hoc oratore dominabuntur. I erecundus erit Sus Oratoriae quasi supellectilis. Supellex est enim quodammodo nostra quae est in mamentis, alia rerum, alia Verboram ornatus autem verborum, duplex unus Simplicium, alter collocatori a Simplex probatur in propriis usitatisque verbis, quod aut optime Sonat, aut rem maxime Xplanat in alienis, aut transi tum, aut Sumtum aliunde, ut mutuo aut factum ab ipso aut novuma aut prisciun et inusitatum. 'ed etiam inusitata ac prisca sunt in propriis ς nisi quod raro utimur. Collocata autem verba habent ornatum,
si aliquid concinnitatis emetunt quod verbis mutatis
non maneat, manente Sententia. Nam sententiarum Ornamenta, qUae permanent etiamsi verba mutaveris, sunt illa quidem permulta, Sed quae emineant, pauciora. Ergo ille tenuis orator, modo Sit eleganS, nec in faciendas verbis erit audax, et in transferendis Verecundus et parcus in priscis reliquisque ma- mentis et verborum et sententiaram demi ior translatione fortasse crebrior, qua frequentis me Sermo Omnis utitur, non modo urbanorum sed etiam Sticomma Siquidem est eorum gemmare viles Sitirc gros, cetas esse egetes, lururiosa istumenta. Nihil horum parum audacter Sed aut simile est illi, unde
37쪽
transseras aut si res suum nullum habet nomen docendi causa sumtum non ludendi videtur. Hoc ornamento liberius paulo, quam caeteris, utetur hic submissus nec tam licenter tamen, quam si genere dicendi uteretur amplis mo.
XXV. Itaque illud indecorum quod quale sit ex decoro debet intelligi hic quoque apparet, cum verbum aliquod altius transfertur, idque in oratione humili ponitur, quod idem in alia deceret. Illam
autem concinnitatem, quae Verborum collocationem
illuminat his iminibus, quae Graeci, quasi aliquos
geStu orationis, γηματα appellant quod idem verbum ab his etiam in sententiariam mamenta tranS-
fertur), adhibet quidem hic subtilis quem, nisi quod
Solum, caeteroquin recte quidam vocant Atticum), sed paulo parcius Nana, Sicut in epularima apparatu, a magnificentia recedens, non e parcum Solum,
sed etiam elegantem videri volet eliget, quibus utatur. Sunt enim pleraeque aptae hujus ipSius Oratoris, de quo loquor, parcimoniae . Nam illa, de quibus ante dixi, huic acuto fugienda sunt, paria paribus relata, et similiter concluSa, eodemque Pacis Cadentia; et tinnutatione literae quaSi quaeSilae VenUS-tates ne elaborata concinnitas, et quoddam aurit pium delectationis manifesto deprehensum appareat. Itemque, Si quae verborum iteratione contentionem aliquam et clamorem requirent, e ni ab hac submissione orationis alienae caeteris promiscue poterit uti continuationem verborum modo relaxet, et di- fidat utaturque verbis quam usitatissimis, tranSta tionibus quam mollissimisu etiam illa sententiarum lumina MSII at, quae non erimi vehementer illustria. Non faciet rempublicam loquentem nec ab inferis mortuo eXcitabit, nec ace vatim multa frequentans, Una complerione devinciet. I alentiorum haec laterum Sunt, nec ab hoc, quem inlamamuS, Ut eX- spectanda aut postulanda erit enim, ut Oee, Sic
etiam ratione, suppressi0r Sed pleraque ex illis
38쪽
convenient etiam huic tenuitati quamquam iisdem ornamentis utetur horridius : talem enim inducimus. Accedet actio non tragica nec scenae. Sed modica jactatione corporis vestu tamen multa conficiens: non hoc, quo dicuntur os ducere Sed illo, quo significant ingenue quo sensu quidque pronuntienti XXI I. Huic generi orationis adspergentur etiam sales, qui in dicendo nimium quantum valent quorum duo genera sunt, unum facetiarum, alterum dicacitatis Utetur utroque sed alter in narrando aliquid venuste, altero in aciendo mittendoque diculo cujus genera plura sunt: Sed nunc aliud agimUS. Illud admonemus tamen, ridiculo sic usurum torem, ut nec nimis frequenti, ne currile sit nec subobscoeno, ne mimicum nec petulanti ne impr huma nec in calamitatem, ne inhumanum nec in facinus, ne ostii locum risus occupet neqUe aut Sua Persona aut judicum, aut tempore alienum haec enim ad illud indecorim referuntur. I itabit etiam quaeSita, nec e tempore ficta, Sed domo allata, quae plerumque sunt frigida Parcet et amicitiis, et dignitatibus : citabit insanabiles contumelias tantummodo adversarios figet nec O tamen Semper, nec Omnes, nec onmi modo quibus Xceptis Sic utetur sale et facetiis, ut ego ex istis novis Atticiis talem cognoverim neminem, cum id certe Sit vel maxime Atticum. Hanc ego judico formam submissi oratoris, sed magni tamen, et germani Attici; quoniam quidquid est salsum, aut salubre in oratione, id proprium Atticorim est: e quibus tamen non omne faceti: Lysias Satis, et Hylae ides Demades praeter caeteri S fertur Demosthenes minus habetur quo quidem
milii nihil videtur urbanius sed non tam dicax fuit quam facetus. Est autem illud acrioris ingenii hoc majoris artis. Uberius est aliud aliquantoque robustiuS quam
39쪽
hoc humile, de quo dictum est submissius autem, quam illud, de quo jam dicetur, amplisSimiun. HOC
in genere nervorum vel minimum, suavitati autem est vel plurimum. Est enim plenius, quam hoc enucleatuma quam autem illud ornatum copiosumque submissiUS. XXVII. Huic onmia dicendi ornamenta conVeniunt; hirimumque est, in hac rationis forma, Suaritatis. In qua multi floruerunt apud Graeco :sed Phalereus Demetrius meo judicio praestitit caeteris cujus oratio cum sedate placideque loquitur, tum illustrant eam, quasi stetiae quaedam, tralata Verba, atque immutata Tralata ea dico ut Saepe jam , quae per similitudinem ab alia re, aut Suavitati aut inopiae cauSa, tranSferuntur nautata, in quibus pro Verbo proprio subjicitur aliud quod idem Significet, sumtum ex re aliqua consequenti. Quod quamquam transferendo fit, tamen alio modo transtulit, cum dixit Ennius -- arcem et urbem orbasa' alio modo, Si pro patria arceml dixisset et μ' horridam Africam terribili tremere tumultu' cum dicit, pro Afris immutat Africam. Hanc Hypallagen rhetor , quia quasi submutantur verba pro verbi ς Meto λ V-miam grammatici vocant, quod nomina tranSfe
Aristoteles autem translationi haec ipsa subjungit
et abuSionem, quam Καταχρησιν Vocant ut cum
minutum dicimus animum pro Irarvo, et abutimur Verbis propinquis, si opus est, vel quod delectat vel quod decet. Jam, in fluxerunt plures continuae tralationes, alia plane fit oratio. Itaque genus hoc Graeci appellant λ.ληγοριαν, nomine recteri genere melius ille, qui ista omnia translationes vocat. Haec frequentat Phalereus Iaxime suntque dulcisSima: et, quamquam translatio est apud eum multa, tamen immutationes nuSquam crebrioreS. In idem genus orationis loquor enim de illa Odica ac temperata verborum cadunt lumina Omnia, Rhetor. VOL. II. D
40쪽
multa etiam sententiarum latae niditaeque disputationes ab eodem explicantur et loci commune Sine contentione dicuntur. Quid multa Θ e philosophorum scholis tales fere evadunt et, nisi coram erit Gniparatus ille sortior, per se hic, quem dico, probabitur. Est enim quoddam etiam insigne et floren Orationis pictum et expolitum genus, in quo omne Verborum, Ommes sententiarum, illigantur lepores. Hoc totum e sophistarum sontibus defluxit in forum; sed, Spretum a Subtilibus repulsum a gravibus, in ea, de qua loquor, mediocritate consedit. XXVIII. Tertius est ille amplus, copiOSUS, a Vis, OrnatuS, in quo profecto vis maxima est. Hic Stenim, cujus Ornatum dicendi et copiam admiratae gentes, eloquentiam in civitatibus plurimum valere passae Sunt Sed hanc eloquentiam, quae curS magno Onituque ferretur, quam suspicerent omnes, quam admirarentur, quam se assequi posse dissiderent. Hujus eloquentiξ est tractare animos hujuS, omni modo periarovere. Haec modo perfringit, iodo irrepit in sensus inserit novas opiniones, evellit insit .
Sed multum interest inter hoc dicendi genus et Superiora. Qui in illo subtili et acuto elaboraviti, ut callide arguteque diceret nec quidquam altiu cogitaret, hoc uno perfecto, magnus Orator St. Si non
maXimus minimeque in lubrico versabitur; et, Si Semel constiterit nunquam cade Medius ille autem, quem modicum et temperatum voco Si modo suum illud satis instruxerit; non Xtimescet uncipites dicendi incertosque casus etiam Si quando minus succedet ut saepe fit , magnum tamen periculum non adibit alte enim cadere non pol t. At Ver hic noster, quem principem ponimus, graVis, acer, ardens, si ad hoc unum est natus aut in hoc Sol Se Xercuit aut huic generi studet uni, nec suam copiam cum illis duobus generibus tempera-Vit matim est contemnendus. Ille enim Submis-