장음표시 사용
41쪽
Sus, quod acute et veteratorie dicit, sapiens jam et medius, Suaris hic autem copiosissimus, si nimieSt aliud vis satis sanus videri solet. Qui enim nihil potest tranquille, nihil leniter, nihil partite definite,
distincte facete dicere, praeSertim cum causae partim totae sint eo modo partim aliqua exparte tractandae; Si is non praeparatis auribus, inflammare rem coepit, furere apud sanos, et quasi inter sobrios bacchari vinolentus, videtur. Tenemus igitur, Brute, quem quaerimus Sed animo nam, manu si prehendis- Sem, ne ipse quidem sua tanta eloquentia mihi per- Sua Sset, ut se dimitterem.
XXIX. Sed inventus profecto est isse eloquens, qUem nunquam vidit Antonius. Quis est igitur is pComplectar brevi disseram phiribus Is enim Stel0quens, qui et humilia subtiliter, et magna graViter, et me liocria temperate, potest dicere. Nemo is, inquies, unquam fuit. Ne fuerit ego enim, quid desiderem, non quid viderim, disputo: redeoque ad illam Platonis, de qua dixeram, rei sormam et speciem quam etsi non cernimus, tamen animo tenere possumus. Non enim eloquentem quaero, neque quidquam mortale et caducum, Sed
illud ipsum, cujus qui sit compos, Sit eloquens; quod nihil est aliud, nisi eloquentia ipsa, quam nul-ES, nisi mentis, custis ridere possumus. IS erit igitur eloquens, ut idem illud iteremus qui miterit
par x a sub SSe, modica temperate ma a grariter dicere.
Tota mihi causa pro Caecina de verbis interdicti
fuit res involutas definiendo explicarimus ju civile laudavimus verba ambigua distinximus. Fuit ornandus in Massilia lege Pompeius : temperata Ora-60ne ornandi copiam persecuti sumuS Jus Omne retinendae majestatis Rabirii causa continebatum ergo in omni genere amplificationis Xa imuS. At haec interdum temperanda et varianda Sunt. Quod igitur in accusationis quinque libris non repe-
42쪽
itur genus 3 quod in Avitii quod in Cornelii Z
quod in plurimis nostris defensionibus 3 quae eXempla elegissem, nisi vel nota esse arbitrarer, Vel P Saetigere, qui quaererent. Nulla est enim ullo in genere
lau Oratoris, cujus in nostris rationibus, non italiqua si non perfectio, at conatu tamen, atque adumbratio. Non assequimur : at quid deceat, Videmus. Nec enim nunc de nobis, sed de re dicimus in quo tantum abest, ut OStra miremur, ut usque eo dilficiles ac morosi simus, ut nobis non Satisfaciat ipse Demosthenes qui quamquam unuSeminet inter omnes in omni genere dicendi, tamen non semper implet aures mea : ita sunt a Idae, et capaces et semper aliquid ii nensum infinitumque desiderant. XXX. Sed tamen, quoniam et hunc in Oratorem, inim ejus studiosissim Pammene, cum esse Atheuis, totum diligentissime cognovisti; neque eum dimittis e manibus et tamen nostra etiam lectitas; fides, profecto, illum multa perficere, nos multa mnari illum posse, nos velle, quocumque modo causa postulet, dicere. Sed ille magnus; nam et Successit ipSe magnis, et maximos oratores habuit aequaleS: O magnum fecissemus, si quidem potu-iSSemUS, quo contendimus, per venire, in ea urbe in qua ut ait Antonius audithis eloquens nemo erat. Atqui, si Antoni Crassus eloquens risu non St, aut sibi ipse nimquam Cotta visus eSSet, nunquam
Sulpicius nunquam Hortensius nihil enim ample Cotta, nihil leniter Sulpicius, non multa GaIIter HortenSius. Superiores magis ad onme genu apti, Crassum dico, et Antonimia. Jejunas igitur hujus iamltiplicis et aequabiliter in nisi genera fusae rationis aures civitati accepimus easque o primi, quicumque eramuS, et quantissumcumque liceb
mus, ad hujus generis idicendit audiendi incredibilia
Quantis illa clamoribus adolescentuli discimus de
43쪽
supplicio parricidarum 3 quae nequaquam satis deferbuisse post aliquanto Sentire coepimus. Quid
enim tam commune, quam spiritus Vicis, terra mortuis, mare fluctuantibus, litus ejectis 3 in rivunt, dum possunt, ut ducere animam de caelo non queant: ita moriuntur, ut eorum OSSa terram non tangant: ita jactantur fluctibus, ut nunquam abluantur: ita pOStremo ejiciuntur, ut ne ad SaXa quidena mortui conquaeScant; V et quo Sequuntur. Sunt enim Omnia, sicut adolescentis, non tam re et maturitate, quZm
Spe et eXspectatione, laudati. Ab hac indole jam illa matura H UXO generi, noverca filii filia pellex. Nec vero hic unus erat ardor in nobis ut hoc modo omnia diceremus. Ipsa enim illa pro Roscio juvenilis redundantia multa habet attenuata, quaedam etiam paulo hilariora ut pro Avito, pro Cornelio, compluresque aliae. Nemo enim orator tam multa, ne in Graeco quidem otio, scripsit, quam multa Sunt nustra : eaque hanc ipsam habent, quam probo, Varietatem.
XXXI. An ego Homero Ennio, reliqui Poetis,
et maxime tragicis concederem, ut ne omnibus locis eadem contentione uterentur crebroque mutarent, nonnunquam etiam ad quotidianum genus Semaonis accederent; ipse nunquam ab illa acerrima contentione discederem 3 Sed quid potitas dicino ingenio profero mistriones eos vidimus, quibus nihil pos-Set in suo genere esse praestantius, qui non Solum in dissimillimis personis satisfaciebant, cum tamen in Sui Versarentur, sed et comoedum in trago liis, et tragoedum in comoediis admodum placere Vidimus. Ego non elaborena 3 Cum dic me, te Brute, dico: nam in me quidem ampridem effectum est, quod futurilini fuit. Tu autem eodem modo omnes caUSRSage. aut aliquod causarum genus repudiabis Θ aut in iisdem causis perpetuum et eumdem spiritum Sine ulla commutatione, Obtinebis 3 Demosthenes quidem,
cujus nuper, inter imagines tuas ac tu0rum, quod Iara
44쪽
eum, credo, aniares cum ad te in Tusculanum venissem, imagineΠ ex aere vidi, nihil Lysiae subtilitate
cedit, nihil argutiis et acumine Hyperidi nihil leni
tate Eschini, et splendore ver riim. Multae sunt ejus totae rationes subtiles, ut contra Leptinem nlultae totae graves, ut quaedam Philippicae multae Variae, ut contra Eschinem fal Sa legationis, ut contra eumdem pro causa Ctesiphontis. Jam illud medium, quoties mali, arripit; et, a gracisSina discedens, eo potissimum delabitur. Clamores tamen tum movet, et tum in dicendo plurimum emest, cum vitatis locis utitur. Sed ab hoc parumper abeamus quandoquidem de genere, non de homine quaerimus rei potius, ideSt, eloquentiae, Im et naturam explicemus. Illud tamen, quod jam ante diximus meminerimus, nil nos praecipiendi causa dicturosa atque ita Potius acturOS, Ut eristimatores deamur loqui, non magistri. In quo tamen longius progredimur quod videmus, non te haec solum esse lecturum qui ea multo, quam nos, qui quasi docere videamur, habeas notiora sed hunc librum, etiamsi minus nostra commendatione, tu tamen nomine, divulgari necesse est .
XXXII. Esse igitur perfecte eloquenti puto, non eam solum facultatem habere, quae Sit Hu propria, fuse lateque dicendi, sed etiam cinam ejuS atque finitimam, dialecticorima scientiam Sumere quamquam aliud videtur oratio esse, aliud disputatio nec idem loqui esse, quod dicere: attamen utrimaque indisserendo es Disputandi ratio, et loquendi dialecticorum sit oratorum autem, dicendi et ornandi Zeno quidem ille, a quo disciplina Stoicorum S
manu demonstrare Solebat, quid inter has artes inter Set: nam, cum compreSserat digitos, pugnumque fecerat, dialecticam aiebat ejusmodi eMe cum autem diduxerat, et manum dilataverat patinae illius Similem loquentiam Sse dicebat. Atque etiam, ante
hime. Iristoteles, principio artis rhetoricae, dicit,
45쪽
illam artem quasi ex altera parte respondere dialecticae ut hoc videlicet differant inter se quod haec ratio dicendi latior sit illa loquendi contractior. Volo igitur, huic unam Ouinem, quae ad dicendum tradi possit, loquendi rationem esse notam quaeritudem res quod te his artibus eruditum minune fallit duplicem habet docendi viam. Nam et ipse Aristoteles tradidit praecepta plurima disserendi et pOStea qui dialectici dicuntur, spinosiora mesta pepererunt. Ergo
eum censeo, qui eloquentiae laude ducatur, non esse earum rerum omnino rudem, Sed vel illa antiqua,
vel hac Chrysippi disciplina, instituthun. Overit
primum vim naturam, genera Verborum, et simplicium, et copulatorum deinde quot modis quidque dicatur qua ratione, verim falsumne sit judicetura qui essiciatur e quoque quid cui conSequens Sit, quidque contrarium ; cumque ambigue multa dicantur, quomodo quidque eorum dividi explanarique
oporteat. Hare tenenda sunt oratorici saepe enim Occurrunt. Sed, quia sua sponte qualidiora sunt adhibendus erit, in his explicandis, quidam orationis
XXXIII. Et, quoniam in omnibus, quae ratione docentur et via, primum constituendum est, quid quidque sit nisi enim inter eos, qui dilaceptent, Onvenit, quid sit illud, de quo ambigitur nec recte disseri, nec unquam ad exitum perveniri potest)ς explicanda est Saepe verbis men nostra de quaquere, atque involutae rei notitia definiendo aperienda est; siquidem definitio est oratio, quae, quid sit id, d quo agitur, ostendit quam brevissime. Tum, ut Scis explicato genere cujusque rei, ridendum est, quae sint ejus generis sive formae, SiVe partes, ut in
Erit igitur haec facultas in eo, quem VolumUS esse eloquentem, ut definire rem possit, neque id faciat tam preSSe et anguste, quam in illis eruditissimis disputationibus fieri solet; sed cum eXplanatiuS, tum
46쪽
etiam uberius, et ad commune judicium popularemque intelligentiam acc9mmodatius. Idemque etiam, cum res postulabit, genus uniVerSum in species certas, ut nulla neque praetermittatur neque redundet, partietur, ac dividet. Quando autem aut quomodo id faciat nihil ad hoc tempus quoniam ut Supra dixi judicem me esse, non doctorem Volo. Nec vero dialecticis modo sit instructus sed habeat Omnes philosophiae notos et tractatos locos. Nihil
enim de religione, illi de morte nihil de pietate nihil de caritate patriae nihil de bonis rebus aut malis, nihil de istutibus aut vitiis nilai de ossicio nihil de dolore nihil de voltiptate nihil de perturbationibus animi, et erroribus, quae Saepe cadunt in causas, Sed jejunius a n urra nihil, inquam, sine ea Scientia, quam Exi, gravi er, ample, copiose dici et explicari poteSt. XXXI V. De materi. loquor orationi etiam nunc, non ipso de genere uicendi. olo enim prius habeat orator rem, de qua dicat, dignam auribus eruditis, quam cogitet, quibu verbis quidque dicat, aut qui)modo quem etiam, quo grandior it et quodana modo excelsior, ut de Pericle dixi supra ne physicorum quidem esse ignarum volo. Iamia Profecto, cum se a caelestibus rebus reseret ad human excelsius magnificentiusque et dicet et sentiet. Cumque illa dix a cognoverit, nolo ignoret ne hau quidem humana. Jus cives teneat, quo egent causae forenses quotidie quid est enim turpius, quam legitimarum et civilium controversiarum patrocinia Suscipere, iamsi legum et civilis uris ignarii. Cognoscat etiam
rerum geStarum et memoria Veteri ordinem n AX-ime scilicet nostrae civitatis; sed et inaperiosorum Populorinn, et regum illustrium : quem laborem nobis Attici nostri levabit labora qui conservatis notatisque temporibus nihil cum illustre prir termitteret, anno in Septingentoriun memoriam uno libro colligavit. cire autem quid, antea quam natus
47쪽
sis, acciderit id est semper esse puerum. Quid enim
est aetas hontinis nisi memoria rerum veterum cum Superiorum aetate conteritur 3 Commemoratio autem antiquitatis, Xemplorumque prolatio, Summa cum delectatione et auctoritatem orationi affert, et fidem. Sic igitur instructus veniet ad cauSM: Uammhabebit genera primum ipsa cognita erit enim ei Perspectum, nil id ambigi posse, in quo non aut res controversiam faciat, aut verba reS, aut de Vero, aut de recto, aut de nominea verba, aut de ambiguo, aut de contrario. Nam si quando aliud in sententia Videtur eSSe, aliud in verbiS, genus est quoddam ambigui, quod ex praeterito verbo fieri solet in quo, quod est ambiguorum proprium, res duas significari
XXXV. Cum tam pauca sint genera musarum, etiam argumentorum praxepta pauca sunt. Traditi Sunt, e quibus ea ducantur, duplices loci uni e rebus ipsis alteri assumti. Tractatio igitur enim efficit admirabiliorem orationem ς nam ipsa quidem res in perfacili cognitione versantur. Quid enim jam Sequitur, quod quidem artiis sit, nisi ordiri Orationem, in quo aut concilietur auditor, aut erigatur, ut Paret se ad discendum Θ rem breviter eXponere, et probabiliter, et aperte, ut, quid agatur intelligi possit sua confimaares adversaria everteres eaque essicere non perturbate, sed singulis argumentationibus ita concludendis, ut ciliciatur, quod sit consequens iis, quae Sumentur ad quamque rem confirmandam 3 post omnia, perorationem inflananiantem, ratinguentem-Ve, concluderes Has partes quemadmodum tractet singillas, dissicile dictu est hoc loco : nec enim Sem per tractantur uno modo. Quoniam autem non, quem doceam, quaero, sed quem probem probabo primum eum, qui, quid deceat, videbit. Haec enim sapientia maxime adhibenda eloquenti est, ut Sit
temporiun personarumque moderator: nam nec Sem Per nec apud Omnes, nec contra O eS, nec Pro
48쪽
Omnibus, nec omnibus, eodem modo dicendima arbitror.
XVI. Is erit ergo eloquens, qui ad id, quodcumque decebit, poterit accommodare rationem. Quod cum statuerit, tum, ut quidque erit dicendum, ita dicet nec satura jejune, nec grandia minute, nec item contra sed erit rebus ipsis par et aequalis oratio. Principia verecunda, non elatis incenSa Verbis, sed actita sentensiis, vel ad offensionem adversarii, vel ad commendationem Sui. Narratione credibiles, nec historico, sed prope quotidiano, Sermone explicatae dilucide Dein, si tenues causae, tum etiam argumentandi tenue filum et in docendo et in resellendo idque ita tenebitur, ut, quanta ad rem, tanta ad orationem fiat accessio. Cum vero causa ea inciderit, in qua ris eloquentia possit Xpromi, tum se latius fundet orator tum reget et flectet animos, et sic assiciet, ut volet id est, ut causa natura, et
ratio temporis, postulabit. Sed erit duplex omnis ejus ornatus ille admirabilis, propter quem adscendit
in tantum honorem eloquentia. Nam cum OmniSpars oratio iis esse debet laudabilis, sic ut verbum nullum, nisi aut grave aut elegans, Xcidat tum Sunt maxime hi inosae, et quasi actuOSae, parteS duae quarum alteram in universi generis quaestione pons, quam ut supra dixi Graeci appellant Θεσιν:alteram in augendis amplificandisque rebus, quae ab eisdem υξησις est nominata quae etsi aequabiliter tot corpore Orationis fusa esse debet, tamen in communibus locis maxime eXcellet; qui commune appellati, quod videntur uillarum iidem SM RUSarum; sed proprii singularum esse debebunt. At vero illa pars orationis, quae est de genere uniVeISO, tota causa Saepe continet. Quidquid est enim illud, in quo quasi certamen est controversiae, quod Graece Κρινουενον dicitur, id ita dici placet, ut traducatur ad perpetuam quaeStionem atque de universo genere dicatur nisi cum de vero ambigetur; quod quaeri con-
49쪽
jectura solet. Dicetur autem non Peripateticorum more est enim illorum exercitatio elegans jam inde ab Aristotele constituta , sed aliquant nervosiuM: et ita de re communia dicentur, ut et pro reis multa leniter dicantur, et in adversarios aspere Augendis vero rebus, et contra abjiciendis, nihil est, quod non perficere possit oratio quod et inter messi argumenta faciendum est, quotiescumque dabitur vel amplificandi vel minuendi locus, et paene infinite in perinorando.
XXXI II. Duo sunt, quae bene tractata ab Oratore, admirabilem eloquentiam faciant; quor malterum St, quod Graeci H ικον vocant, ad natur , et ad mores, et ad omnem vitae conSuetudinem uecommodatumri alteram, quod iidem Παθητικον nominant, quo perturbantur animi et concitantur in quo uno regnat oratio. Illud superius, Ome jucundum, ad benevolentiam conciliandam paratum hoc VehemenS, incenSum, incitatum, quo cauSae eripiuntur; quod, cum rapide fertur, SuStuaeri nullo pacto potest. Quo genere nOS, mediocres, aut multo etiam minuS, Sed magno semper Si impetu, Saepe adversarios de Statu omni dejecimus. Nobis, pro familiari reo, Summu Orator non respondit Hortensius A nobis homo audacissimus, Catilina, in Senatu accuSatUS, obmutuit. Nobis privata in causa magna et gra, i, cum coepiSSet Curio pater respondere, subito MSedit, cum sibi venenis ereptam memoriam diceret.
Quid ego de riserationibus loquari quibus eo Sum usus pluribus, quod, etiamsi plures dicebamus, perorationem mihi tamen omnes relinquebant in quo ut Viderer excellere, non ingenio. Sed dolore, M- Sequebar. Quae qualiacumque in me Sunt, me enim ipsum poenitet, quanta sint sed apparent in orationibus etsi carent libri spiritu illo, propter quem majora eadem illa, cum agmtur, quam cum leguntur, videri solent. XXXVIII. Nec vero miseratione solum menS u
50쪽
dicum permovenda est qua nos ita dolenter uti solemus, ut puerum infantem in manibus perorantes tenuerimus ut alia in causa, excitato reo nobili, sublato etiam filio parvo, plangore et lamentatione complerimus forum in Sed etiam est faciendum, ut irascatur judex, mitigetur, inrideat, faveat, contem nat, admiretur, Oderit, diligat, cupiat, satietate am-ciatur, Speret, metuat, laetetur, doleat qua in varietate, duriorum, accusati suppeditabit exempla; mitiorum, defenSiones meae. Nud enim modo animus
audientis aut incitari aut leniri potest, qui modus a
me non tentatus sit dicerem perfectum, si ita judicarem nec in veritate crimen arrogantiae Xtimescerem. Sed ut supra dixi nulla me ingenii, sed magna' is animi inflammat, ut me ipse non teneam. Nec unquam is, qui audiret, incenderetur, nisi ardens ad eum perveniret oratio. Uterer exemplis domesticis, nisi ea legisses uterer alienis vel Latinis, Si ulla reperirema vel Graecis, si deceret. Sed Crassi perpauca Sunt, nec ea judiciorum nihil Antonii,
nihil Cottae, nihil Sulpicii dicebat melius, quam
scripsit, Hortensius. Verum haec vis, quam quaerimuS, quanta Sit, Suspicemur, quoniam Xemplum non habemus aut, Si exempla Sequimur, a Demosthene Sumamus, et quidem perpetuae dictioniis, ex eo loco, unde in Ctesiphontis judicio, de suis factis, consiliis, meritis in
rempublicam, aggressus est dicere. Ea profecto Or tio in eam formam, quae est insita in mentibus nostris, includi Sic potest, ut major eloquentia non requiratur.
XXXIX. Sed jam forma ipsa restat, et character ille qui dicitur; qui qualis esse debeat, ecipsis, quae supra dicta sunt, intelligi potest. Nam et singulorum
verborum et collocatorum lumina attigimus quibus sic abundabit, ut verbum ex ore nullum, iis aut elegans aut graVe, Xeat ex omnique genere frequentissimae tranStationes erunt, quod eae, propter Si-