장음표시 사용
31쪽
ne eertissimo non minima tius tribuitur . In uno v ro Ciceroneri ut Caesaris nunc testimonium omittam, oui illum non tam de Patria, de qua optime , quam de nomine Romano meritum esse testatus est, omnia, quae eloquentiae proeria sunt , una omnium hominum, seculorum sententia cumulatissime sunt absoluta. In Poetis autem Terentium ea commendatio prosequitur, quae eius fabulas ob earum elegantiam a Laelio , atque Scipione conscriptas esse suspicatur. Plauto nullum, jus dari potuit testimonium, quam cum maiores dixere,
Musas, si Latine loqui voluissent, Plautino se tine suisse
locuturas . seneca autem , mea quidem sententia, non
tam accusandus est , quod non perpetuo plane, ac ple dide Latine locutus sit, quam etiam laudandus, atque recipiendus , quod Tragoedia sermam , neque eam iam dum contemnendam , qui nobis commonitret, solus manserit Catullum Tibullum , Lucretium moratium , Maronem , tantum abest, ut boni omnes non magnopere laudent , ut eos etiam nullo fine suspiciant, murentur , colant . Sed res haec fortasse nimis celeriter e
cursa est . Quare , si placet , paulo hanc ipsam copi sius , atque diligentius pertractemus . Ex iis itaque, qui ad seri nidam Historiam inuandi hos prius supra n minavimus 3 se se applicuerunt , tres esse dicebamus ,
ut in ea facile praestarent CL Sallustium , Q Iulium
besarem , T. Livium Patavinum qui omnes cum m
xime diversum scribendi genus secuti sint, in suo quisique tamen assecutus est, ut admodum probaretur. Nam
in duobus, primo , postremo , sane quaedam virtutes extant, quae summam illis , quam cindent in scribet do , laudem omnem confecerunt. Sed his tamen lumbnibus vitia quaedam ipsorum propria nonnullas tenebras offuderunt, ut in Sallustio, qui , cum Thucididio more creberrimis , ac locupletissimis sententiis Historiam suam exornet, atque illustret, ac in ea dicendi brevitate, quae Historiae maxime propria est, sine controversia solus dominetur, nec non locorum , atque Ursonarum mirus sit
descriptor, non caruit tamen suis quibusdam vitiis , quae hisce virtutibus aliquid ossicerent. Non enim desunt, ut
elaboratae orationis nunc accusent certe vero permulm hic Verba , quae prorsus ab illa excultiore , atque de sua aetate exciderant, retinere conatur. Non enim abduci
32쪽
motest , quin Latinam orationem nimis vetustis , atque si ridioribus verbis absurde insuscet, obtenebret, exasperet, atque inculcet. Livium autem Dut ejus candorem
nunc missum faciam magis in Concionibus suis summos sibi clamores excitare boni plerique existimant , ac eum illa in parte omnem laudem exhausisse facile consentiunt, Sed hic quoque in eo, in quo maximam laudem assequi videtur, ne terdum extra suos cancellos fit Patavinibeatis illud nescio quid ei condonem J dicendo efferatur ,
magnum est periculum cum eo orationis genere in Concionibus uti non liceat, quod acre, atque contortum appellatur ac saepius usu veniat, ut milites hortandi sint acriter in rem pro lius , ac vehementius gerend/m. Iam vero, ut de Caelare agamus, hunc ego mihi ex nostris , in quo omnes Historiae virtutes elucescant, nihil vitii contractam sit, ne ulla exceptione propono. N ,
si in Historis plana brevitas maxima in laude ponitur; quis uno Caesare pura , atque illustri brevit te dulcior, atque planior λ in quo ne verbum quidem , quod ad rei pleniorem descriptionem desideres , aut ad nimiam luxu
riam diffluens redundet, positum esse offendes. Sincerus hic erum est gestarum pronunciator, nudus, rectu=, ac nullo oblitus fuco , sed suo quasi sanguine coloratus. Quin eo ipso, quod omni orationis ornatu caret, nulliseque ad vanustatem alamistris ejus dictio est inusta, ub
eo Ornatior atque venustior videtur , ut mulier quae
suopte bono satis habens ad pulchritudinem, quo minus ad eam cultus adhibeat, eo multo venustio , multoque comptior fit . Verba in omni oratione ea maxime esse Misent, quae usu probentur si vero ad id horum dei inus accesserit, nihil tum postea relinquitur , quod orMaioni desideremus quae duae res in uno Caesare maxime enitent. Nihil enim verborum est usu is consuetudinemo probatissimum , nihil humile , nihil adiectum, nihil indignum in ejus oratione sentitur missoriae istem orario - ut lani, atque aequabili tractu profluat, non postremo est ommendatio . At in Caesare quae verborum lenixast quam arta collacatio quae vero hujus aequabilis concin
nitas mihi in eo asperum , nihil incompositum, nihil. absurdum tanditur omnia item sic cohaerent, sicque apte coagmentata sunt, ut emblema vermiculatum imitarimus oratio videatur. Hac denique ita cum uta ac to
33쪽
lenibili spiritu terminantur, ut ne verbo quidem prodinctior, ouam par est, trahis aut angustior, quam ueceat, premi sentiatur cum in sufferiorum altero tribus interdum verbis constricta, sortaue nimis arcte comprehendatur in altero vix tribus versibus luxurians sententia lompus dilaxetur. Qui autem hunc accusant, quasi omnem istoriae legem in sua Historia minime complexum , ii, quam id recte, viderint ipsi. Equidem cum uno Cicero
ne errare malo , quam cum illis sapere , qui, cum deho ipso agit, sic inquit sed dum luit alios habere parasta, unde su mement , qui velim scribere His,riam is τι minum sonasse facit , qui volunt tua alamiseris inurreeri sanos quidem homines a scribendo detorruit ι ut meptos eos appellet Cicero , qui velint manus addere, a quasi pigmentis circumlinere sanos , qui ab eo m
nere suseipiendo sunt deterriti. Id quod nulla ali rati ne sectum est, nisi quia divinus scriptor omnem Hist ri vim in sua Historia consumpserit, nihilque , quod
ad eam partem scribendi pertineret, aut omiserit , aut non sit omnino egregie persecurus munci igitur mihi, si Historiam seribam, sine ulla dubitatione proponam, ad inus seribendi rationem meam ipse omnem Onsor. mem , atque constituam Historiae imaginem . Quae mea sententia eo quoque nomine meo animo longe probati ixeeidit , quod idem Andream Navagerium sensisse me. moria teneo postea vero Petrum embum hoc ipsum in fila Historia sedisse video ; quorum duorum praestantissimorum hominum auctoritas tanti apud me est, ut cum ab illa majorum nostrorum aetate dilcedo, quae elegantioris Latinae dictionis copiam omnem secum extulit , his
recte judicandi perquam ornate loquendi primas
Mile concedam . istoricis uno plures sunt, qui de amgricultura cum summa laude scripserunt. Verum in C tone multa inania, praeter verborum usum obsoletum, sunt qui graviter reprehendant. In Varrone autem aliquanto Latinus sermo cultior est iactus, sed ipse quoqua ulo pressator videri potest , quam tanta rei magnitiino postularet . iam tamen si quis utriusvis insistat, non admodum eum improbem modo eam quibusdam in meis laxiorem , ac paulo patentiorem efficiat eundo mos
Columella sequitur sed qui ab utri lue angusta Due dicebamus J nimi praecipiendi ratione in patentiora pra,
34쪽
eepta discessit,is ea ipsa cultiori illo dicendi genere ι
quod magis probatur, elocutus est. Ad hos Palladius acincessit, non totus hic quidem fortasse contemnendus , qui non solum veterum instituta non neglexit, sed suam tritam quandam praecipiendi viam adinvenit novam; qui singulis separatim mensibus suum quodque studium comstituit, ac certo quoque tempore quid faciendum , quid non planissime demonstravit in quo rem rusticam non tam edocere, quam etiam componere est visus Vereor, ne meum judicium in certissimum periculum adduxerim.
qui tam libere de praestantissimis Viris, quid ego senseram, posteris etiam scriptum relinciuere sim ausus . Hoc enim qui facit, non tam videtur ae aliorum scriptis j dicium facere, quam sua ipse scripta, de quibus alii in dicent, in medium proserre. Sed in hoc quoque Cicero,nem, quem imitemur , locupletissimum habemus Auct rem, qui idem praeclarissime secit in eo libro, qui Br tus inscribitur . Atque haud scio , an hoc quoque meo periculo studiosis, quod unum attendo, studeoque mari me, aliquid tit ofecerim omnino P ut post hoc meum i dicium non desint, qui suum quoque , sortasse rectius, interponant ac quod a me studiosi habere nequiverint, id mea saltem caussa ab aliis sint consecuti Redeo igitur ad institutum , ac ad eos , qui interpretem agunt, quique magis in alieno studio suum studium exercent, quam aliquid eius generis, quod alii interpretentur, ipsi conscribant. Si mihi igitur Interpres sit aliquando age dus, nihil mihi aut Donati prudentia, ut ervi Hon rati diligentia Dut reliquos minorum gentium Interpretes omittam 4 quicquam obstiterit, quo minus Asconium
Pedianum mihi deligam, cujus ad rationem interpretam cli totum me conseram , atque adjungam , quod a meo
Μanutio in epistolis ad Atticum exponendis video fieri sane quam praeςlare . Agant alii per me , quod lubet;
non es se ostenteni P non ab re aberrent non omnia conturbent; non etiam perperam saepius exponant ν os
deant interdum, quid dicant hic vero meus ita recte inmnia Iertractat, itaque plane docet, ut neque in re
cili fastidium creet; neque in difficili non facillime satisticiat quin id utrumque ea oratione persequitur, ut Vix scias interdum, an is scit , an Cicero , qui loquatur.
Unum in eo tantum desiderari potest , t aliquando id,
35쪽
rage alieunde in lucem emergat id quod a meo an
tio magna ex parte videtur expectari . In iis autem disciplinis , quibus singulis insuli tantum Scriptores memorantur . facillima in deligendo accidit deliberatio Quem enim fugit, si cui in re medica scribenda versandum sit, ab uno Celso Viro mea quidem sententia divino, numquam esse discedendum Sin autem in ea faculi, et , quae illas , quae aedes, quae Templa, quae Urbes ipsas , quales suturae sint , mngendo praemonstrat, atque repraesentat , operam suam collocari quam ille imaginem sequetur , nisi quam illi Vitruvius constituerit, γque confinxerit Sed praetereas, quas pauciore comm
moravimus , longe etiam plures scribendi sermae super-1unt aliae, quae suam ipsae, cui se adjungant, a nobis imaginem desiderant mamis agimus cum absente perliteras , idque non uno modo . inrtium deinde praecepta traduntur . Postremo incidunt accusationes vituperationes suasione : totidem , his ouae opponantur, defensiones, laudationes, dissuasiones. Horum omnium Senerum imagines, mea quidem sententia, aut ab uno Cicerone, aut a nemine alio sunt petenda . Siquidem hic ita eas omnibus suis lineamentis , atque coloribus describendo expressat, itaque expressas omni orationis ornatu illustravit, ut in utro sit maiorem laudem assecutus , non satile dixeris . Nam quod ad epistolas f plane scis earum
anulta esse genera I aut hic unus omnia selicissime executus est, aut quae non attigit, vel id facere ei minime usus venit, vel contempsit omnino . Certe si quis , quae Cicero traAavit, perserie noverit, nihil vereor , quin caetera quoque a se ipso possit egregie pertractare quod Bembus in suis fit dicunt Brevibus optime comprobavit: qui se ea in epistolae larmam redegit, ut, cum illa legas, vere Latinas epistolas legere videaris . Cum vero
praecipit , non tam id agit faciteri quod agit quam cillime J quam fideliter , atoue distincte . Nam si de re multiplici praeceptae sunt incenda , statim ea in sua dividit capita partes deinde cujusque capitis recto ordine,
atque ratione absolutis ime, ac minutillime conficit. Sin autem iratio altius tollenda est , atque aut ad Iudices causa est peroranda, aut aliquem ad populum orandum, aut in Senatu graviter sententia dicenda est aut hic unus omnia egregie praestitit ut alius nemo. Quis enim hoc
36쪽
hoe videt acutius quis inventa suo quaeque loco certius, disponit quis ornatius λ quis copiosius quis gravius loquiatur quis item cum caussa exorditur aptius' quis brevius suavius, magisque dilucide rem totam narrando complectitur quis suas vires auget sortius quis adversari vali diu debilitat' quis item comiti ius a proposito digrediditur quis aptius ad propositum redit quis hoc polire, mois quibus animi acerbius impellantur ad iram is quibus impulsi lenius ad misericordiam traducantur , aut miserabilius, aut acrius pertractat In qua quoque postrema dieendi virtute maxima quia solus dominabatur , in iis caussis , in quibus plures Patroni adhiberentur, eam. omnes illi coniunctissimis sententiis deserebant . Res una est varia,' multiplex Oratoria facultas, in cuius aliqua.
parte qui excelluerint , multi sene quidem numerantur Oratores; qui vem universam ejus pertractandae rationem egregie, ac persecte tenuerit, euique primas , in secunias,' tertias omnes uno consensu facile concesserint, solus est Cicero. Nam si in re humili versetur, eamque.
aut demissius Put par est Loquatur , aut si ad cauuae amplificationem illam ipsam altius tollat , dici non posset, quam utrumque faciat commode in magna vero si idem usus accidat, aut hic omnem ad eam extollendam. orationis vim atque illam ipsam luminibus omnibus illustrandam splendidissime adhibebit, aut praeterea nemo. Sin autem contra haec eadem extenuanda sit, nihil hoc humilius, nihil abiectius demitti potesta cum in temperata nihil extrinsecus attingat, quo quidem magis ad hanc, quam ad alteram partem inclinare videatur. Dum sint res in oratore , quae illi maximam laudem afferre Dient dicendi vis, ac suavitas utra quarumvis in qua extiterit, is certe magnus habebitur orator. Utram vera Cicero certius possederit, in dubio relinquitur. Nam cum vult, ita auditorum animos suavitate perfundit , ut eos omni liquefaciat dulcedine P contra libet, sic altius eos ipsos defigit, ut in iis gravitatis aculeos ad diuturnum tempus relinquat. Ac ne singula Dux cepi pergam suis laudibus tollere , quae in hoc uno omnia floruerunt id tantum addam hoc uno in quovis dicendi genere nihil persectius, nihil cumulatius, nihil absolutius nec factum esse , nec fieri potuisse, huncque eum fuisse
Oratorem tenere possumus, quem Antonius se numquam
37쪽
vidisse dieebat, quenique Cicero ipse in suis fatoriis Gbris optinae insormat tametsi is probe ,- modestissime dissimule . Hunc igitur unum in hisce dicendi gener bus, ad cujus imaginem scripta sua conso et, atque adeaetera dicendi genera locutionem transferat, quisque sibi proponere , ac defigere maxime debebit . Sed quoniam mihi tanti integrum non est , ut Poetas ab oratoribus segregem, quos supra conjunxerim ; Pergo , ut eos quinque Mohram . Tameis quam difficili, scopulinque in loco mihi versandum sit, plane video, cum de iis nominibus , qui animi vigore ad meos propius, quam genere ad homines accedunt, ego homuncio judicium inurussim . Sed hoc quoque loco mihi Iuris sit, an im erga studiosos meum singulari ossicio extitisse, quam vel tans tum meum periculum dissimulando devitasse. Ego igitur ex tanto orim numero Pest enim poene infinitus J qui in pangendis versibus se se oblectarunt, paucos iam dum reperio, qui ita ingenio floruerint , ita eloquentia pia vitrerint, ita denique divino illo spiritu astati versus eius generis ediderint, ut digni habeantur , quorum n bis imaginem proponamus ad imitandum . inue ut ab illis exordiar , qui numeris huic, qua vulgo Latini linquebantur, orationi coniunctieres sunt duo tantum nobis ex Comicorum numero supersunt, . Plautus ,
P. Terentius ex quorum utroque satis habebis', quod in tuam sabulam transferre possis ad imitandum. Nam sive risum quaeras creberrimum, quod populo maxime lae re inremm id ex Plauto sumas . Sed ne risus tamen excedat, erit tibi magnopere videndum . Sales enim &sacetiae usque eo sales uint, quoad intra Iegem suam
tontinentur cum vero ad avrrilitatera luxuriantur, tum
plebeio tantum dignae sunt t-rro . Sin fravitatem instenam iuducere marix,' cum summa etiam dignitate lectare P qua viae id metas, Terentius tibi facile de monstrabit . De sorum utroque plura nihil attinet ducere, quati Pratia Andrea Navaserio in sua in eremtium epistola prudentissa te sint dispumis Latiniano qui semoturionem paucis quibusdam vetustis vocitas Psit enim isse tum loquebantur J decliuatis , ex imaue tibi mutuar limbitra longe anaen eam uberiorem Plautus suppeditabit. Sterilis enim quodam modo, vel f ut mo- inius agam da tanto Viroci parcior est Terentius, qui
38쪽
deliorem, ac magis atrocem faciet , tanto ab eo maiorem sibi plausum excitabit, tantoque ejus gratiam inibit -qMiorem. At Seneca cum id exequitur, usque eo partem illam integerrime praestat, ut miras inter questus acclamationes auditori suo commoveat. Quin etiam, si tan-
tum legatur hujus sabulari neque ullo spectaculo in scenis Satur , ejus tanta est Virtus , ut etiam, qui digit, is ita commoveatur , ut si Vere ea, qua lesit, geri videret, atque ante oculos posita cerneret, gravius affici
non posset Cliori in Tragoedia nisi cum re ipsa consen tiant, nisi pleni sint sententiis, nisi aeque scelus , atauo
dignum est, lamententur, aut contra, virtutem laudibus enerant paribus, ii vitio aliquo carere non possunt. Ubi autem hic noster legem eam non diligenter custodiverit, ac religiose conservarit, ubi non ea omnia cumulare
praestiterit, ubi aliquid admiserit, expcino , qui me inceant. Quod tantum abest, ut facile possint, ut si cum hoc aliquando aequiore agant mimo Lin iis ipsis choris
scribendis nostrum Graecos omnes , qui extant, superasse fateantur , necesse sit. Id vero mihi in hoc viro perini, Tum videtur, quod, cum tot fabulas, easque tam copiose
omnes perscripserit, novu tamen semper appareat, num
quam sui similis, neque qui, quod a se antea sit dictum
alias, in alium item mutuetur locum ut quasi amnem imitetur, cujus idem perpetuus sit cursus, quae tamen 'qua semel praeterlapsa est, numquam relabatur . Ut iubque , atque haud scio , an impie isti facere videantur, oui tam . ob parvam caussam unicum Poetam ne legem dum quidem esse contendant. Siquidem totum hominem levissima de caussa prorsus tollere , belluarum magis, quam hominis est omnino. Equidem, cum in hoc gene re plures scripserint, caeterique omnes prorsus interierint, resque Tragica ad unum redacta sit, huic, cui melior sedituna pepercerit, ab hominibus quoque parcendum, atque, in quo eum ortuna posuerit loco , in eo ab iis quoque retinendum esse , facile censeo . Jam vero Catullo in eo genere carminis , cui ex syllabarum numero Hendecasyblabo nomen est inditum , ne primas facile concedam, ii efficiunt , qui in obscoenum Deum tam lascire, tamque urbane iocantur . Sed post eos , Vel una etiam cum iis, primum locum per me quidem licet ut teneat Pedis esse enim, facete genus illud omne pertractat. Dii
39쪽
t, ut eius opus tam inimum haberetur , quam '
dicendo Ane nihil omisit, quod esset desideran- At aliter sensit Ioannes Pontanus &quidem mihi
imus Auctor opponitur, cuiusque in eodem nummi Sculi mihi maxime arrident Bellissime enim etiametatur, urbanissime ; sed vereor , ne ad nimiamem se se demittat Venustatem quidem magis lassiciam, quam ex aliqua parte gravitatis dignitate ten n, non dissimulat. At Μarullus ejus aequalis in eo carminum genere gravior numero, verbis, entiis est versatus . Nec noster Gregorius Lilius, podagris membris omnibus captus , etiam dum feliciter versatur . Primum autem locum in Ele in bullum scribendi suavitate sibi vendicare putamus is sit nunc , qui cum illo aut Ovidium , aut Pr
a conserat; quorum uterque omnino quasdam Et anscripsit, quae non admodum contemnantur . In Vero, quorum longe major est numerus, alter aut demissius agit, aut ita, cum numeri, tum verbo
illo prorsus delectu habito, versus pangit, ut saepius
id in buccam in carmen conjiciatri alter Vero, auticultate, aut numero quodam asperiore paulo M
aabetur cum in Tibullo gne lectissima omnia, &
ea. etiam facillima legantur, cadantque ita ejus nu- niter, ut magis concinne cadere non possent; ac, primam laudem acquirit Elegia, hic ita apte v itaque composite diversa connectat, ut in re muti, ac pervaria integrum tamen ac perpetuum, quama est, filum existat. Quod Franciscus otia planisiensit, qui ad hujus imaginem optime omnium Ver iebat Horatius in duobus carminum generibus me Versatus est , Lyrico, mexametro , non illo graviore Heroico , quo divinus aro , sed quot commodius . aut cum ad absentes amicos scribbamiliariter , aut cum praesentes modestissime corri
in quorum utroque, qui illi similior esse studebit, robabitur ut in Lyrico meus Flaminius tametsi cito artem illam desivit. In illo vero altero , in a laxis numeris adstrictam orationem incedere dice- ut gne libere ingredi videretur, Bonamicus, Lains, Priulus; qui tamenin ipse alio haec studia coma sanctiores iteras necnon etiam Manutiu no
40쪽
ne , qui egregie eo quoque numero ad amicos scribere consuevit. Sed uoniam in hac quoque parte dupliciter versari dictum est Horatium is cum ad absentes Icribit, cum agit coram, nolim in hoc, quo praesens oratio disdietur, quispiam mihi Iuvenalem uideat obiicere. Nam Persium nihil vereor. Nam cum ad castigandum, quod
in eo fit maxime versuum genere, quae viae ni omnmo, is aut iridicio non sano, aut natura erava duinis odiosiorem sibi delegit, quae est, ut perpetuis iurgiis, ac poene metu proposito peccantem ad sanitatem traducere conetur in qua accusandi ratione ita sepius cmn castigatorem, abrue asperiam agit emmonitorem , ut magis ad gravius elinquendum , ac etiam ad desperationem reum impestat, quam ut suorum scelerum quicquam aut pudeat, aut poeniteat. Ac ne te multis teneam , cui non id eis tum nimis , vel , dicam , insolens videri potuit, unde exorditur
At noster usque eo leniter suum eastigando adigit, ut is lachrymas prae pudore non teneat seque eo , in quo Omonetur, oderit plurimum quod quidem patris est illud magis domini interesse videtur . Ad haec illud accedit, quia in Latina locutione ille recentior huic Romano com dat, oportet mcnam tandem, inquit ille , ovisium mihi reponis imum hi ex tot voluminum siquo inter
tuos recenseri commeruit an prorsus, ut qui ad imitandum nihil coni erat rericrtur Hunc equidem , quod v,
deam ex Herordum epistol: Dita enim inscribitur illud ita Latque ex Transis attonibus pinum in aliquem locum recipere , quo dianus sit, quem imitemur . Sed huius ipsius Medeam audio a summis Viris omnibus in Coelum tollici ea si umquam n lucem prodierit , is lasse locum illi altum imI tris: . Iam vero a Lucretio,
si quis aut de Anima aut de rebus Coelestibus, ac naturalibus aliquid vera:rbus Mndum esse constituit, magi, nem eam sumere licebit ut nuper Aonius tribus de An, n a libris optime μή crile iudicatur qui torum eius numerum ita finxit, ut mihi in Lucretitu alterum mim eum lem, legere klear. Ac quoniam tere nemo est, qui modo prima syllabas attigerit . non audeat aliquid in Epigramn:ate incar . ac perpauci , mea uidem semientia, ita scribant, ut iterum legi possint his quoque