장음표시 사용
41쪽
Rusticis ergo prosperus annus dicendus, mercatoribus item noti illaudabilis. Pro inciarum enim meridiona 1ium defectu, mercatura nostrarum terrarum fidem secuta erat. Hinc Roterodamum ad maximum pervenit o rem, et increvit item Amstelod amensium commercium. Ex iisdem causis magna civium armatorum pars in Bra batilia Septentrionali et Zelandia luendis patriae finibus per integrum adhuc annum morab3lur, quo adfinem Ver gente, famosa illa arci litverpiens Oppugnatio illata, claustraque nostris navibus ab hostibus imposila. Τandem Vero, quod propius Ostrum spectat argumentum, pessima Cholerae fama formidinem plurimis civibus injecerat laniam, ut trepidanter ipsius adventum exspectarent, multique vix quid nisi morbi cogitarent miserias. Quem metum non profecto sedabant diaria publica, continuorum Epidemiae progressuum fidi nuntii. Sic ergo ad uno recipiendam praeparabantur animi. Ρraesens Ver periculum fortius in genere tulere, cujus immunita tem sortiri studebant fortunatiores diaeta calida, nutrien-le , CourBlissime Vitalis quaecumque Vel alvum sollici tarent, vel refrigerarent corpus. Quanta autem libera. litate et hi, et magistratus ad pauperiorum rophylaxin
Concurrerint, referre utut gratissimum ad hunc tam nlocum non pertinet.
S De constitutione epidemia ante Cholerae irruptionom. In dissicillima ha de generali morborum habitu quaes-Mone, attendendum est cum ad constitutionem stationariam, tum ad morborum, qui priore hujus anni parte initostra atria viguerunt , indolem. Inflammatoriae quidem constitutioni, quae ab anno lau-jus saeculi undecimo inde dominium tenuisse fertur, finis a plerisque medicis ponitur annus I 824. . Quaenam vero
42쪽
illi apud nos successerit, merit dubitatur. A cI. BBINGAR anno 18 29 gastricae proxima habebatur, febrium scilicet intermittentium et exanthematicarum numero ab aliquot jam annis perquam aucto si). Hanc intermittentium frequentiam, post epidemiam Groningariam, notavit item
ei. ALEXANDER, illas autem complicatas imprimis esse scribit cum organorum digestionis vitiis, atque pertinaciam notabilem monstrare solitas. Inde ab anno 1825 m- minutam quidem vim constitutionis inflammatoriae autumat hic auctor, nequaquam vero evanidam a). Qua eum sententia ipso hujus saeculi anno a convenitdOCt. TIBER , Constitutionem magis in inflammatoriam quam in asthenicam Vergere statuens. Ex aecurata Observationum serie, quae morbos Aniste lodami curatos
spectat, efficit, inde a fine anni 1826 praevaluisse
dispositionem catarrhalem, nostrae patriae endemiam, neque malignae illam indolis, morbos vernale et autumnales regularem habuisse decursum et epidemias Contagiosas intercurrentes simplicem retinuisse formam 3 . Ex his igitur probabiliter concludendum videtur, uti in
genere constitutionum illarum lentae sunt permutationes, sic etiam hodieque non magnam regnantis esse efficaciam, vix indicationem therapeulicam generalem XΡOSCentem. Hanc constitutionem neutram, quam Germani erothisticam dicunt, thenicae scit et asthenicae mediam ), et ater meus ObserVatione sua in hac urbe confirmatam ducit. Non tamen negandum Videtur, autumno anni Praegressi
43쪽
frequentes fuisse febres intermittentes et choleras, huic lempori proprias, diu Viguisse et quandoque fuisse gravissi. mas 1). Sic memini, in clinio academico I. WoLTER.
BEE tunc virum decubuisse, cujus et Vacuationes decolores, et facies collapsa, frigus extremitatum, VOX rauca
metum morbi epidemii jamjam invasuri incutiebant. Si.
miles casus et Amstelodami, et in aliis nostrae patriae regionibus observati fuere. Hi tamen morbi autumnales cessere hyemi, qua duran te, catarrhalis atque inflammatoriae indolis, uti solet et aeris ferebat constitutio, viguere morbi. Neque tamen graves illi in genere aut frequentes erant, prout ex n-
notationibus quae de utraque Hollandia, Getria, provincia nostra rajectina, Brabantia Septentrionali et Gro-
ninga exstant, efficere licet. Febres intermittentes, ea tempestate rarae, cum ipso Vere mature instauratae, sensim excepere febres illas o tarrhales subinflammatorias Invaluere Martii jam initio et in serum fuere protractae, ita ut per mensem adeo Iunium perstarent. Bou tamen ubivis ejusdem fuisse videntur characteris. Scit Boterodam tertianae pertinaces,nerVOsO-gastricae ObserVatae sunt paroxysmus ipse omitu, diarrhoea symptomatibus nervosis , apyrexi virium prostratione notabilis frequentes praeterea phthae, re
cidivae faciles et Goudae contra benignae, 3 Amste-
intelligitur. Constitutionem epidemiam convenientiam dicit da Ue- heroinstimmende morborum ratione qualitatis et formae, quae tinnistationaria fieri potest. Vid. semerk. lib. Krankh. Gonius, rankh.- Constitution . pandem sche Krankheiton in threm gemn36iἰige Uer-
44쪽
Iodam catarrhales ferebantur. In nostra provincia requentes item rure observatae sunt tertianae, charactere bilios ac pertinacia ad autumnales potius, quam ad Vernales accedentes, prouti, examine de industria instituto, Viris specti patuit, quibus in hac provincia civium cura medico-politica commissa est I). Groningae contra minus frequentes, sed non raro choleris stipatae fuisse vi
In genere hoc vero, imprimis autem aestatis initio, crebrae aegritudines, intestinorum sensilitatem arguentes: dolores colici, diarhoerae, cholerae sporadicae, cum affectionibus spasmodicis aut nervosis unctae , quales obser
vationes Hagae Comitum 3), Boterodami ), arderο- vici 5), in Belavia 6), in nostrae provinciae Variis Iocis
institutae sunt. Nunc catarrhalis, nunc gastricae indolis ferebantur, imo quandoque graves de obviae cholerae sporadicae, frigore quippe notabili, collapsu, Spasmis, aliisque symptomatibus malignis stipatae, ut saepius de Asiaticae praesentia dubitarent medici. Tales morborum historias plures eum public communicavit Oct. Annaegpsius. Alia scit. m. Marii Amstet dami, aliae prili eouardi et redae Obtinuere. In provinciae rajectinae finibus I. DE FREMEBII s m. Ma-
j similem vidit casum in pago illige-Langera );
45쪽
et Iunio in Frisia, occum sui I. ct in pagoriolium, Obtinuere, humanissime mecum Communicavit Oct. ANGA; et, procul dubio plures etiam Obvii, licet specialis, quae fit eorum mentio, demonstret, illo non admodum fuisse frequentes. Quandoque letales erant, plerumque Vero facile compescebantur, nec nisi pro graViore cholera nostrale videbantur salutandae. Intercurrebant febribus intermittentibus, quibus jungebantur subinde His autem R. bribus mense imprimis Iunio minutis, et aegrorum, et mortuorum in plerisque nostrae patriae provinciis paucissimi fuerunt, ita ut, quae anni initio salis gravis fuerat, mortalitas nunc exigua fere ubivis deprehenderetur. Quae differentia quo magis pateat, sequentem labulam mortuorum in nostra patria primo hujus anni semestrio, ex annuario, publica auctoritate edito, Iauctoe e uit- geg. o lust an . . de Koning hic adducimus, adjectis, comparationis gratia, terminis mediis annorum quatuor praecedentium. Mortalitatis cum populatione in ore mentum et praeternormalis anni 82 ob praegressam epidem iam roninganam habitus, plures annos Consulere
Martio .... 6263 . . Aprili .... 585
Ex differentiis ergo, quae tertia columna Continentur apparet, mortalitatem, quae mensibus imprimis Ianuario, Martio et Majo solito major fuerat, Iuni Contra minorem faciam esse. Si vero quaeritur, quibusnam potissimum provinciis aucta haec mortalitas sit adscribenda, ex iisdem elemen-lis effecimus, hanc non obtinuisse in integra latria sed
46쪽
in ollandia Septentrionali, Frisia et provincia Gron in-gana contrarium locum habuisse. Inter reliquas Brabantia Septentrionalis maximum habet incrementum, ducendum fortasse ab exercitus illic praesentia. 3 3. De Cholerae ad Hollandiae littus origine et progressu.Quum jam in tota fere patria nostra civium sanitas optime sese haberet, subit inmollandiae fabuletis, ad mare Germanicum, apparuit Cholera. Navigio enim, cui nomen de onge Pieter Vecti, postquam per duarum hebdomadum spatium in alto mari ad piscatum, tempestate satis turbida, degerant, LEONABDLs
VELD, utrique diarrhoeae vehementi correpti, 24 Iun. 83a sub noctem in Sceveningam reduces facti sunt. Continuo decubuit ille, summo debilitatis sensu prostratus, et postridie gravia Cholerae Asiaticae symptomata Ostendit. Die 26 Iunii nauta, ejus comes, eundem subiit morbum Uterque tamen feliciter restitulus.
Qua ex causa malum hauserint, non Constare Videtur. Ipsi nimium aquae Osanae, quam prope insulam essaliam ex navi hiadirtingana acceperant, sum BOOusant. Cel autem ONΤII et Oct. 'AMMEBIR, ex Contactu vetito, temeralis quadragenis, illos funestum attulisse donum autumant, quam sententiam multis adstruxerunt
argumentis. Neque lamen historice dirimi quaestio potuit. Unde adhuc dubia est epidemiae hic loci origo.
Varii autem, qui in populi Ore Versabantur, umores, de spoliata navi aliisque refutaVit Oct. ARNΤZENIUS, OS- tenditque, sebum, ex mari deprehensum, a contagii suspici Oue Vacare Favisse Vero epidemiae origini statuit aeris intemperiem, ventos ab aliquo tempore ex mari
47쪽
in littus directis N. .), victum depravatum, filuvia
piscium putridorum, hominumque coacerVationem, quae hic profecto perquam notabilis offenditur. Utriusque autem partis scripta in e conVeniunt, Constitutionem morborum ante nefastum illum diem, non exhibuisse instantis indicationem periculi. Hic item loci epidemiae raris. simo Occurrere solent, vel si agae Comitum grassen
Quod autem primum holerae incrementum spectat, per aliquot etiamnunc dies Vera ejus praesentia latuit, unde factum , ut de aegris, qui eo tempore correpti ci tantur, non satis liqueat. rimae vero hostis jam saevituri victimae tres ceciderunt primo Julii die. ostridie et medici Hagani, et viri docti qui in Germania Choleram Observarant, an agnoverunt, et deinceps facta cadaVeris sectiono, confirmarunt. Abhinc publica auctoritate fuit proclamata majoremque fidem merentur, quae de ejus progressibus sunt relata. Simula de Cholera apparitione constabat, in fugam se receperant qui balnei marini causa, in pago degebant peregrini, et anxie suam sortem exspectabat universa patria. Bre-Vi autem aegrorum numerus ita minuebatur, ut Iulii horum non nisi septem superessent et unica praecedentibus accessisset victima. Vanus ergo multis terror habebatur. At vero auam opinionem mox delevit morbus Horrendum dictu, quanto impetu am caput extulerit. Eodem
1 De Cholerae in patria nostra origine conss. Epistolae doct. ONTIID ad Cl. V. D BREGGEN, et Epistola doct. RNTZENIUS ad Oct. v. BEMΜΕ-LEN, cui refutandae epistola , 6 et 8 doct. NTII et Pars prior P. -36 emorabilium doct. 'ΑuΜERIE destinantur. De epidemiae decursu haec Memorabilia imprimis conferri merent ar quibus addatur Opusculum doct. AARDEEBUR Practicum.
48쪽
illo die Caegroti triste fatuni subiere et duplex nume rus aegris denuo accensilus. Dein major in dies facta epidemia, imprimis a i Jul inde, post duarum hebdomadum spatium jam ultra ducentos Corripuerat, quorum major pars occidebat. Cum aegrotantium numero etiam morbi vehementia increscere videbatur. Plurimi ad I Jul usque paralytice, brevissimo temporis spatio interibant. Maximum mortuorum intra nychthemerae spatium
1 attigit. Die et Iul. 45 correpti biduo post 1 si
mul in medicorum cura erant. Multi his diebus typho cholerico Obiere. Nunc autem ad maximur extensionis pervenerat epidemia. Decrescebant deinceps simul et aegrOTum et mortuorum numeri, neque tamen ita regulariter, quin infausti adhuc interponerentur dies; unde maris refluxu declinans epidemia comparatur a doct. 'AUME-n1E. Augusti autem limitibus fuit comprehensa, cujus sui die 26 ovanuerat integra. Sequens aegrorum et mortuorum per singulas septimanas inde a a Iun. fuerat distributio:
3 - II 8 67. Itaque aegrorum summa attigit II, quorum Obierua 57. Quos numeros si ad 6o incolas referamus, quanta fuerit epidemiae extensi apparet. in Vero, quum DOD nisi aegros a medicis curatos spectent, funera aulem, durante epidemia, I fuerint recensita solitae mortalitatis ratione habita, probabilis erit conclusio, 6 circiter incolas, i. e. cic ad , populi partem occubuisse dirissimo morbo.Quanti hinc luctus orti, dimotio dictu . Singulae fere domus cara sibi capita rapta plorabant; tiscaturo, qud
49쪽
ad victum carere nequeunt, partim negligebatur, par tim vix quid offerebat emolumenii Licet enim nec commerci prohiberentur, ne secluderentur V militari, languebat lamen ipsum illud commercium ; egestas ergo et inopia, quibus morbus pepercerat, his exitu minabantur. Veruntamen quominus ad desperationem aut furorem, Cholera plorabilem in Europa comitem, redigerentur piscatores, nostratium impedivit misericordia. Quem enim Vicium calamitate perdebant, hunc illis ipsa restituit patria, cujus scit sumptibus, sponte confluentibus, ter mille incolae quotidie alebantur. Redeamus autem ad nostrum argumentum.
Morbi indolem quod spectat, hanc cum epidemia vehementia increvisse diximus Gencratim autem vix disiare videtur a Cholerae in aliis Europae tractibus, quae fuerat, facie. Quae quum et in reliquis nostris provinciis eadem
ho anno fuerit, verbo hic notasse sufficiat, pessimis ex quisitum morbum symptomatibus, algore CS3nosi, Ollapsu spasmis, intestinorumque paralysi fuisse stipatam. Declinante vero epidemia, lice gravissimi intercurrerent etiamnunc Casus inter quatuor sexve horas letales, frequentior tamen erat levior Cholerae gradus, qualis non raro sudore aut exanthemate utane judicabatur, symptomate per epidemiae incrementum nunquam Viso. Eadem haenomena, quae antea indubiam annuntiabant mortem, uno restitutionem permittebant.
Neque ab epidemia tantum stadio dependebat morbi
malignitas, sed praeterea ominosos quosdam dies fere di-Cas, ne non familias, aut loca. In genere quidem diebus Iovis majus epidemiam incrementum cepisse, quam reliquis, observatum est insuper autem dies notati sunt, quibus qui corripiebantur, tantum non Omnes decedebant. Sic etiam familias quasdam morti fere dieatas putes, unde,
50쪽
si quis aeger unum alterumque suorum jam lugeret, mala huic erat prognosis Neque agi loca, domusve defuere, quae pejoris notae morbum continebant gravius
imprimis affigi solebant, qui in ipsis corripiebantur
cymbis. Hae autem morbi per incolarum ahitacula dispersio minus a sordida eorum conditione, aliisve causis particu- Iaribus, quam a domorum vicinia hominumque commercio pendebat. Quam primum adeo referente doct. AARDENBUn G, in angiporto oblinuerat morbi casus, plures ille continuo secum trahebat. nitio duo praecipue erant loca, ab utraque Viae principis parte sita, circa quae fere regulariter se morbus dispergebat. Memorabilia autem exempla collegit doct. 'ΛΠMERIA, quibus probaret, ostea, vel in dissilas domos allatam, Choleram gravissime sese Propagasse. In OsOCOmi item, cui scopo schola publica fuerat institula ex 28 custodibus quarta pars morbo asseeta est. Hoc autem in genere valere Videtur, Piscatores, aut quibus res angusta domi erat, delectu quodam fuisseeorreptos, fere autem Vasisse, qui aulius viverent. Sic in platea majori Dizersstraa plurimi intacti saeviit a lom holera maxime in angiportis.
Si porro quaeritur, quaenam aetas, quis sexus morbo potissimum assiceretur, feminas et infantes numero praevaluisse obserVatum est. Argumentum haec sistit tabula, cujus tres Columnae singulae aegros et mortuos sibi Ρ-
1 Contracta est ex ea quae habetur in A. B. p. 84 , cura spe t.
1 F. V. ΜΑΑNEN Composita. Omisi, de quorum aetate Don constitit. Quum autem 5 infantum ante 15um aetatis annum sexus non ESSet notatus, hinc minor est alterius et tertiae columnae summa, quam
primae. In nostros usus simplicior haec forma sussicere videtur.