장음표시 사용
51쪽
Quo Ver absolvamus, epidemiae ceveningensis his. toriam, de constitutione incolarum morbosa quaedam dictis addenda sunt. Non enim tantum nervosae assectiones, anxietate, terrore, animoque depresso prOVOeabantur; Vorum duplex imprimis aegritudo, juxta Choleram declaratam, sed mitiore Vultu, grassabatur. Altera diar- rhoeam spectat, inter incolas frequentissimam, diversum induentem Charaeterem, quae vel sudore critico terminabatur, vel in Choleram ipsam abibat. Altera sinit asseclionem febrilem, vertigine spectabilem defatigationis Sensu Praecordiorum Oppressione aut dolore, sapore fatuo, alvo tarda, urina parca , sudore copioso, ulsu excitato, palpitationibus cordis, spasmis surarum. In lethoricis phlogoses
leviores sibi jungebat. Vel per diuresin aut diaphorosin judicabatur, vel plures dies, imo septimanas, perStabat. Ρer se vix quid periculi habebat sussiciebat fere medicatio eniter diaphoretica, quandoque antiphlogistica neglecta vero subinde Choleram trahebat. Non autem apparuerat, nisi aucta jam epidemiae vi , quacum pari passu decrescebat. Ipsi medici illa non immunes. In genere sudor multis fere continuus profluebat et praeter normam
52쪽
pleni et frequentes pulsus plurimis erant incolis. Caeteroquin vix alii, durante epidemia, niOrbi offendebantur nisi levato jam paululum malo, instauratae denuo assectiones catarrhales et astricae, quae quidem rediere dimidio m. Augusto elapso, csi instantem annuntiarent epidemiae finem.
Paulo quidem plenius exaravimus epidemiam Sceve-uingensem propter summum ejus momentum. Etenim et origine sua memorabilis, et sede inexspectata, et ero insolita exstitit vehementia Quum adeo in simile hominum genus inciderit, exempli loco epidemium holerae decursum proponere potest; unde et ali loco brevioribus esse nobis licebit Dum vero Sceveninga morbo laborabat, recepit eundem regia sedes, quae quidem in Olarum Oribus et indole a piscatorio pago toto coelo distat, eidem
Ver et vicinia, et mutuo hominum commeret arcte conjungitur, ita ut unam simul urbem constituere censeantur. Ex hoc ergo utriusque Connubio, nulla seclusione interrupto,
mulli mirati sunt, tres integras hebdomades inter utramque epidemiam intercedereri tenendum vero, non nisi septimo Julii inpago gravius illam insurrexisse, primam ero Regram Hagae Comitum 13 ejusdem mensis Cholerae jam prodrOmis fuisse assectam. Quae autem constitutio epidemia holeram immediale praecesserit, paucis notare convenit i).
I De constitutione epidemia, quae Choleram praecessit, comitataeS et Secuta, observationes prodiere doct. 1ALTE Α. B. pag. 566). Ipsam epidemiam accurate descripsit Oct. RNTZENIUM, qui eo temPO-
re Hagae Comitum degebat, ib. p. 77), additis computationibus Sta
53쪽
Scilicet m. Iun. et Iul. praeter anginas catarrhales et febres continuas remittentes, Vel Omitu ac diarrhoea biliosa crurumque spasmis stipatas, Vel rheumaticae indolis, cholerae sporadicae non rarae erant cum intestinorum sensilitate valdequam ueta, imprimis ineunte mense Iulio Accedebant in sanis Oppressi praecordiorum, nisus in diarrhoeam, Ventris murmura dedolatio, spas- mi extremitatum, sudor uetus, lingua albicans. Quotidie anxie malum proximum ab incolis prospici, vix est
His ergo si dispositis, septuagenaria in Jul incipiente Cholera, postridie declarata, assecta est, dein Vero restituta. Quae morbi fuerit causa non constat ipsa autem coenam criminatur ex piscibus, quos a femina Sceveniti gensi emerat filia, montactum cum aegro negat. Aller, postquam Baccho strenue libara noctemque sub Hi degerat, I Jul morbo asseetus insequente die mortuus i).Ρostridie quatuor his aegri accesserunt, quorum ire SaItem potui spirituoso erant dediti duo matrimonio juncti. Ila autem subito auctus aegrotantium numerus, . ut
ceps Videtur lentius increvisse; namque, tribus demum exactis hebdomadibus, centum alligerat incolas, quorum dimidium fere e medio abiit. Ilorum omnium seriem X-hibuit, urbis effigie illustratam, doct. An NaegpK1ils NO-tandum Vero est, circa alterius aegri domum continuo sese dispersisse epidemiam, ita ut ex centum illis aegris
dimidia fere pars non adeo procul hines degeret Situs autem hic locus est in occidentali et humili urbis parte, pauperrimorum habitatio civium.
54쪽
I 8 Quoad ulterius epidemiae incrementum, hoc obtinuit
- 4 Oct. . . . . . Id umeri integri, i et 73 ad 48 millia incolarum
relati, quantum distet a praecedenti haec epidemia, docent. Dies lunae et Martis amictorum paulo majorem, Iovis minorem reliquis exhibuere numerum. Major aegrorum, dimidia vero mortuorum pars ad feminas pertinet. Adultior aetas imprimis afficta. Docet hoc aegrorum et mortuorum sequens juxta sexum et aetatem dispositio.
Cholerae per urbem dispersio fuit perinaequalis si .
t Majoribus literis ibis vici designantur Gessicit Sceveninga. Operae
55쪽
Unicus vicus 1), a ditioribus habitatus, immunis omnino
fuit a morbo. Maior autem urbis pars, une a Septentrione fere ad meridiem extenditur, hunc vicum includens , Κ, Ε, S, Τ, W, , O paucissimos retulit casus.
Huc et pertinent plateae, quibus ad ichthyopolium incedunt feminae ceveni genses, et ubi potissimum emunt, quae ad Vitam necessaria habentur: scilicet non iniquae sortis homines hic plurimum vivunt. Quo vero loco jam epidemiae initio coacervatus Vidimus aegros A, B, Cy, idem hae decurrente, permultos retinuit. Omnium enim
quarta fere pars 126 hic recensita. Ab opposito urbis latere altera epidemiae sedes fuit L M, , Ρ, Q), quae nempe dimidiam aegrorum partem 25 exhibuit hic
partim cohabitant qui turfis gerendis victum quaerunt Ρ). Uterque ille miserrimus urbis angulus. Quae autem his adjacent, propius ad mediam urbis partem, loca modico vexata D, F, Η, R,U . In genere infimorum ordinum ho mines morbo oppressi. Nec tamen negandum est, locos etiam dari egestate plenos, quibus fere pepercit Cholera. Ex Israelitis e. ., utut generatim immunditie distinguantur et confertim habitent R), non ultra quatuor aut quinque correpti. Teregrini tres tantum afflicti feruntur. Quod autem Cholerae inter cives propagationem attinet, magna cura Oo epidemiae momentum investigavit doct.sΕLmns 1). Seriem enim exhibuit ObserVotionum, qua I aegri continentur. Horum I in contactu cum aliis fuerant de tribus non patuit, reliqui non cum aegris Consociali fuisse videntur. Notavit praeterea numerum et eorum, qui in his domiciliis una habitabant, et qui vi-
autem Pretium videtur, numeros amictorum in singulis vicis, qui habentur ciri A. . . I, cum urbis iugi comparare , quae ibidem Proposita St.
56쪽
sitabant aegros Hinc deprehendit, inter go homines, qui cum iis quendam habuerant contactum fuisse assectos 36, i. e. et partem, dum in urbe aegrorum ad incolas ratio δε modo attingit quam lamen et fortunatiores, a Cholera immunes, complecti tenendum est. Eiusdem generis est quaestio de aegrorum in eadem domo frequentia. Inter 339 autem domus, quibus Omnes continebantur, v I semel tantum, compluries visitavit Cholera; o scit bis, o ter 8 quater, 5 quinquies, sexies, unam septies, quin imo alteram undecies. Nunc SuccessiVe, nunc simul hi casus obtinebant, fere ad eandem pertinentes familiam, quandoque ad plures. Sic in occidentali urbis parte, in aedificio, quo o Pauperes
collocati sunt C. N 145), quinque corripuit, dierum intervallis satis magnis in orientali Q. N 2 25 ingressa est pauperum habitaculum eone ark), Io cubicula cum 3 incolis habens, quorum 11 petiit. Tandem in domo diaeonorum reformata, postquam vetula morbum fuerat passa, in eodem cubiculo tres eiulae successive asseclae, quibus et quintus postea aceessit puer. Ρraeter ipsam Choleram aegritudo , de qua diximus intestinorum arguens hyperaesthesin, per mensem Augustum frequens perstitit, minuta tamen, aut fere sublata, mense septembri Diarrhoeae, holeraeque nostrates cum virium rostratione intercurrebant. Mense septembri haracter morborum gastricO- catarrhalis erat sub ejus finem, ne non Octobri pauci superstites aegri Febres intermittentes decurrente hoc mense Obseroniae sunt.
DI De epidemi Roterodamensi. Principem in hac Cholerae historia sibi locum Vindi
catinoterodamum , ubi et mature apparuit epidemia, et diutissime perstitit, et magnam hominum vim e medio tu-
57쪽
1il. mmediate ergo insequatur epidemiae aganae de
Quo die, aut qua via accesserit morbus, in dubium vocatur Scit. m. Iunio et ineunte imprimis ullo, cholerae sporadicae, quae jam aliqu3mdiu obserVatae erant, tantam sibi vindicabant non raro vehementiam, ut Asiaticae moverent suspieionem. ccurate hanc quaestionem agitarunt docti MiILDE et . . AN et quinque hujusmodi Casus annotavere, quorum primus 5 Iulii accidit, alter I ej. m. tertius et quartus insequenti die, ultimus et Iul. Si ex exhibilis morborum historiis judicare liceat, plerique ad Asiaticum morbum trahendi sunt, cujus ultimi duo victimae ceciderunt. In locis dissitis habitabant, neque, quantum detegi poterat, a Sceveni gensibus acceperant morbum. Publica auctoritate i us Julii dies pro epidemiae initio habetur. Hoc autem Constat, inde a dio Iulii continuum fuisse ejus incrementum, ita
ut 2 7 h. m. centum jam numerarentur aegri Attamen per
unam duasve jam ante illum terminum septimanas, in permultis civibus Observata erat aegritudo, coeunesthesis vitiatae testis, quam postea describemus. Hinc ergo factum est, ut in eo consentiant medici Olerodamenses, Choleram in suam urbem non fuisse illatam.
Quod autem maees Cholerae initia inllinet, in urbis
ti De epidemia Boterodamensi egregium exstat opusculum docti. ΜULDER et v. D. PANT , de Cholera in OIterdam, quo, praemissa eleganti urbis topographia epidemiae initia proponutitur. Olendum Profecto, illud ad finem non esse perductum Prodiit autem Et commentatio Virorum , quibus publica Cholerae cura in hac urbe mandata erat, ex officio conscripta Algemeen ersiaide subcommissis etc. ac describuntur civitatis contra morbuin munimenta et epidemiae decursus, additis momentosis computationibus statisticis, ex quibus nostra magna parte derivavimus conclusiones.
58쪽
parte, quae septentrionem inter et occidentem spectat, maxime obtinuisse videntur, e fere loco , quo Scia, nomine canalis Delphensis, urbem perfluit. Licet enim fatendum sit, primos illos Centum casus varie admodum per urbem fuisse sparsos, in hac tamen vicinia permulti
obtinuere E, F, Gh; reliquorum plurimi propius Roteram Η Ι, Κ, L observati. Qui autem Mosae adjacent vici, et in iis deinceps graviter afflicti C), his initiis
Indo a 26 Iulii subitum epidemiae augmentum lantum fuit, ut i Aug. jam 359 aegroti, 138 mortui essent. Ilurimi quidem hac et praecedenti die affecti, ad
quod scit biduum 3 referuntur maximum Vero mortuorum Ioui jam obtinuerat, quo scit ad 23 aestimatur Generatim hinc ad I Aug. pessimi habentur dies, quos intra fere recenti correpti, Victamen centum mortui. Inde ad et Aug. quotidie uo-3 novi aegri recenseri solebant, qui numerus deinceps o non amplius attigit, . septembris initio il decrescens, ut raro ind- modum ad 1ω adscenderet Ejusdem vero mensis fine exacerbatio epidemiae facta est, quae a nonnullis nebulae densae. foetidam adscribitur, 'I sept. Obviae. A29 sept. seil ad 9 mel usque perduraVit, quo temporis spatio 33 correpti, 7 exstincti Octidu post adeo iterum decreverat epidemia, ut ad finem suum tendere videretur Neque lamen urbem reliquit Quotidie enim unum Quosve rufficiebat, rarissime plures, subinde neminem; qua ratione ad finem novembris usque proserpebat Tum prorsus exstincta habebatur. Ἀ dimidium enim decembrem usque meminem corripuit At Vero Iaiebat insidiosus hostis Dein resurrexit et per integrum
Ianuarium moratus est, non de multos, hos Vero gravissime petens a nempe tempore 3 correpti, 26 denati.
59쪽
23Mense demum Febr. prorsus disparuit. Quo quidem temporis spatio ultra dimidium annum protracto 139 aegrotasse, dimidia Ver pars Succubuisse Censentur. Sequens aegrorum et mortuorum inde a 2 Iul. secundum hebdomades dispositio haec illustrat: ad 26 Iul. . . l. . o. ad NOV.
4. Vel etiam, si mavis eosdem numeros secundum menses Proponere, inVenies eos fuisse: Iulio 289 . . I 3I. Novembri. 23 . I 6. Augusto .... 629.. 32 I. DeCembri. I9. P. Septembri . . I95. Io 2. Ianuario ... IS. I9. Octobri .... 69.. 98. Februdrio. P. . I.
Ex quibus tabulis, morbi vim cum ipso epidemiae decursu enitam fuisse, non adeo concludas Huic autem quaestioni solvendae minus conveniunt. Illud revera factum esse, cum insignis inter primum correptos docet mortalitas, tum et nosocomi utriusque comparatio. In Orientali enim, quod inde ab opidemiae initiis patuerat, plurimosque aegros Iuli et Augusto receperat, e II P. non nisi , restituti sunt in occidentali contra, quod, mense demum Augusti instauratum, per totam perstitit
60쪽
epidemiam Loo e 187. Attamen periculosissimos fuisse casus serotinos, non est quod negemus. Haec ergo generalem epidemiae decursum spectant, cujus autem dispersionem cum urbis topographia paucis comparare liceat. Scit in duplici fundo exstructa haec est partim in argilla tenaci, densa , Osae alluvio, a lim in terra uliginosa humili, intra aggerem majorem posita, antiquam urbem a fluminis inundationibus protegentem. Si in externam et internam secedit urbs. Illa spatiosa, amplos portus habet, naVibus refertos, Superba aedificia, melioris plurimum sortis homines. aeo, humilis, angusta, Otera irrigatur et Scia, nec non Ossulis quibusdam stagnantibus aquam potui largitur exuda terra petitam urbis miseriis praebuit refugium, maxime insuper condensatam hominum vim continet. Licet enim integra urbs enormi incolarum numero repleatur, hi tamen imprimis illa complurium familiarum habitacula frenduntur. Accedunt his vici suburbani, Oppidum fere cingentes, in terra non secus humili collocati, nec tamen ita confertim habitati. Praeterea Vero teneas, urbem ipsam in duodecim vicos
Α- dividi, quorum A, B, D, M integri, C et
pro dimidia, , , Η Ι, Κ pro exigua parte urbem externam, reliqua pars internam constituunt. Addantur his decem suburbani in m cum pago Ou Aratingen. Sic ergo sequens tabula facile intelligitur i):
1 Numeri incolarum et domorum ex censuis. 83 ducti sunt: id. ULDER et v. D. PANT, pag. o. Ex publica relatione, urbis Opulatio intra hoc hietinium Ondum quingeutorum civium incrementum cepit. Dissicillimum autem est, in tali emporio accurate hunc novisse numerum. Aegrorum, domuumque, quas intravit Cholera, computatio facta est ex tabulis, publica auctoritate exhibitis p. 76-96, quibus
multum curae fuit impensum Exclusi tamen ex his 4, in navibus