장음표시 사용
81쪽
que urbis perarium, quinque incolae, ad unam fami 1iam pertinentes et in Vicina domo habitantes, Correpti, nec non , in proximitate degentes, alii tres. Hoc autem in pago, cum praecedenti ad idem municipium refereti do aegrotarunt, mercator scit quotidie Bolerodamum visitans juvenis , qui hac in urbe assinem , biduo anto, viderat holera assectum, aula Tlva-Ducensis, nautaeque Goudani infans, quae loca singula eo tempore pro infeci is habebantur. Unus item aeger in pago ouderati
Iam vero , ut Cholerae ad Iselam conspectum absolvamus , ollandia nobis liceat transgredi limites Tros enim urbes, quas non omnino intactas reliquit epidemia, speetandae supersunt, Oudewatera, O ni fortium et Ise-losieinium, quarum hae utraeque ad provinciam Trajectinam pertinent. De his autem specialia mihi inspicere licuit commentaria, quae ab earum urbium medicis acceperunt delegati ad res medico politicas nostrae provinciae curandas.
Is closteinii mense Iulio evanuerant intestinorum assectiones , imprimis biliosae indolis , quae hoe anno incolas
pauperiores exare solebant. Mense autem Augusto subinde diari hoeae Occurrebant, non raro omitu Stipatcte,
quarum deinceps 5 ad epidemiam fuere relatae. incergo dubium est, quo die revera Choleri Asiatica accesserit. Ρrimus autem, ultimo Augusti, obiit hoc morbo restio, vir quinquagenarius, cujus filius, puer, jam II Aug. simili, sed leviore morbo fuerat correptus. Indo a 3 ad 8 septembris res iterum decessere Ci Vos dein vero morbus aut siluit, aut levius saltem quosdam attigit, variis in urbis Iouis, post praegressum refrigerium vel diaetae errorem. Octobris autem initio subito vehementius insurrexit, et quidem a fossulae latere, ubi sing-
82쪽
nans aqua foetidos exhalat Vapores, nunc imprimis praegress coeli aestu graves. Huic fossulae pauperum habitacula ita apponuntur, ut, et ipsa declivia, infima sua parte quam fere langant. Inlra triduum autem 2 4 Oct. hi loci 1 incolae correpti, quorum suco ubuerunt 11. Abhinc ad 9 ct multi insuper incolae Cholera aut diarrhoea laborarunt, quorum tamen duo tantum diem
Salis ergo difficile est praecise exhibere aegrotantium numerum, qui ipsa laborarunt Cholera Asiatica Citantur 18 leviori, o graviori morbi gradu affecti. Horum
autem 1 ad diari hoeam cholericam graViorem referuntur, quorum dimidia pars fere infantes efficiens, decessit Cholera erethica , paralytica II laborarunt horumque I illorum 3 servati sunt. Resurre ergo ad Choleram licet o aegros. Orum mortui sunt 8, qui, praeter naulam et Iotricem, Omnes ad pauperiores pertinebant.
In ipsius Hollandia limitibus sita Oudewalera initio
octobris primum vidit aegrum. Dem per res hebdomades perstitit morbus, o incolas afficiens, 18 e medio tollens. Conveniunt ergo hi numeri praecedentibus Quum vero Ιselostellii ter, hic bis mille habeantur incolae , Oudewaterne paulo majorem fuisse epidemiae Vim apparet. Vicinus pagus metiendor unum modo habuit aegrum. Tandem, utramque urbem interjacet Montiartium ad ipsam viam Roterodamensem situm oujus incolae pro OjOri parte ad inopes referuntur. Mirum ergo videatur, ibi vix apparuisse Cholerae vestigia. Identidem quidem cholerae sporadieae, graVesque Observatae erant diarrhoeae ; eruntamen a demum Oct femina pauperrima levi commisso diaetae errore, gravissimum sibi morbum Contra
xit, quo brevi exstinguebatur. er aliquot septimanas non iis agrario opere fuerat occupata. Qui autem Iactabat,
83쪽
ipsius infans simul fere diarrhoeam contraxit, sed serva tus est. Evacuata continuo domus et depurataci neque dein maritus, reliquiue liberi, neque ceterorum ejusdem domus incolarum quisquam morbum passus est. Quin et integra porro urbs intacta servata est, si tres aegros excipias, sub ejusdem mensis fine diarrhoea cholerica correptos sed restitutos.
His ergo continentur quae de Cholera adessetam dicenda erant. auca autem sunt, quae Leccam spectant. rimum quidem in pago Aineide adfuit, ubi inde ab iaug. sex aegri observati Dein Ver eodem et insequentibus mensibus pauci quidam casus in pagis elikeukerk,
observati sunt. Die i Aug. SoOOnhOViae et mense Post, Vianae paulo plures Obtinuere. Illic enim ad medium septembrem 18 aegrorum , hic ad medium Octobrem 16 mortui sunt . Hisce autem ripis non amplius immorabimur, et ipsum relinquentes pagum rees ijk, exadversus Vianam situm , unde in provincia Trajectina initium cepit holera Si vero tractus selam inter, eccam, MOSamque spectemus, quae duas insulas amnicas definiunt, Mimpenerisaar et Athlasserwaar appellatas, hanc dictis subjungere conclusionem liceat. In priore juxta Iselam sub Augusti finem, juxta Leucam m. aug. et sept. Sparsim morbus obvius in posteriore potius juxta Mosam visus. Utriusque autem insulae partes interiores, licet complures habeant pagos urbesVe minores, Prorsus tamen a Cholera manserunt vacuae. Unicus tantum aeger, ab Oriente hujus tractus, admoliandia limites, in Oppidulo spera citari potest.
Peten a nobis jam est superior Hollandiae meridiona -
84쪽
lis pars, quam Rhenus perfluit, nunc quidem fluviusculus, qui e lacunas alitur. Hujus ad ostia Calvi cum primum fuit amictum, quod a situ suo exterius appellatur. Die enim 3 Aug. hic assiciebatur piscator, qui ce-Veningae interfuerat funeris exsequiis I). Quomodo ver ulterius se morbus propagarit, Comperi non potui. Constat autem, magna vi hune saeviisse, de increscentem, ut uno die. 15 Aug. 25 in Colas corriperet, Ogrorumque Summa II sept jam ultra ducenios alligisset, quo
rum tamen 55 tantum e medio lati erant. Per ipsum hujus mensis decursum graviter etiam regnare perreXit, ita ut ab eo die inde ad 38 sep . si incolas assiceret, quorum 2 Suceubuere, et sub ejusdem finem 5 aegri et ultra Io mortui numerarentur. Ita ad medium octobrem perstitit, abhinc autem ad novembris initia paucissimos molens Aegrorum integra summo fuisse fer
tur Ox, defunctorum 128. Quum ergo hujus pagi incolae tria millia non de multum excedant, apparet, epi demiae extensionem Sceven ingens non cessisse, licet restitutorum faustior habeatur proportio. Utrumque ero pagum et in eo convenire, quod piscalori sint, vix est quod Onect m.
In Calvico interiore, mille lanium incolas habente, et vi et duratione Ionge mitior fuit epidemia, quae Seil. Vix medium septembrem transgressa fuit. Quo tempore asseclos si colligamus, 3 invenimus, quorum eri in modo pars o ita cessit.
Ρdulo major aegrovum numerus in vicino fuit pago RFnsburgensi, ubi instaurata medio Augusti Cholera, mense demum optembri increvit. Ηino ad medium fere Octobrem perduravit. Morbi extensio ad 6, refertur,
85쪽
quorum obiere 25 quales numeri medium tenent interutrumque pagum recensitum, quum noster hic Iocus ut
Maxime Ver memorabilis est epidemia, quae in vicino Lugduno-Batavorum ab Augusti initio saeviit, de cujus origine et decursu paulo plenius nobis ingere liceat i). Die 5 Aug. ajulus, qui lanam transportarat, aliUnde ad Iavandum advectam, holera statica obiit. Suspicantur hujus urbis medici, eam lanam contagi fuisse infectam. Eodem die in vicina Ialca alter incolarum morbo assiciebatur, qui gravi Iabore agrari praeeeden tibus diebus fuerat occupatus, magnamque aquae frigidae hauserat copiam; postridie femina, huic exadversus habitans, quae jam biduum diarrhoea laboraverat ab intemperato fructuum usu, nec non bajulus, Vitae immoderatae deditus, cujus uxor primum isitarat aegrum Sartor porro militaris, cujus in domo, praecedenti Vicina, defunctae feminae vestes fuerant depositae, quintus citatur aeger.
Habitabant omnes prope moenia , in Occidentali urbis particula, quae ad pauperiores quidem pertinet, non tamen miserrimum urbi essicit angulum. Tertio vero ab
ejus origine die, epidemia duobus aliis apparuit ocis, in quae bini primi aegrotantis filii secesseratil, ut apud cognatos degerent. Hi ipsi ' Aug. vehementissime Cho-
Iera correpti. Alter enim fratrem vix in noso comium transtulerat, quin ipse, morbo oppressus, concideret;
si Medici ei denses Viri cli et docti. sua sponte Concionem inierant, ut epidemiae impetu sese opponerent et ejus notarent historiam. Hanc deinceps in lucem ediderutit Geschiedoerh. an de Cholera- idem is te Leides in I 8324 cujus summam proponere Studui Ortiter contagionis theoriae adhaerescunt auctoreS.
86쪽
Itaqu0 triplici jam loco epidemia principia egerat. Quartus his accessit oug., quo juvenis decubuit, qui
puellae gratia primum vigilare vicum solebat. Hae sunt urbis partes , in quibus ulterius increvit saeviitque morbus. Quae quo melius intelligantur, monuisse OnVenit,
Rhenum duobus canalibus eidam ingredi, quorum alter Novi Veteris alter Rheni nomine dicitur. Hi dein
Confluunt, posteriori retento nomine, et ab occidente urbem egrediuntur. Accedit his a septentrione canalis, urbem antiquam cingens Oude est, quae in praecedentem
effluit. Si in quatuor partes secedit oppidum, quRe respondent quadruplici, de quo diximus, morbi initio. Quae primum assecta fuit pars urbis, prope portam Rhenoburgensem est ita. in utroque se propagavit morbus, ab altera parte Rhenum Galgewater transgres sus, ab altera retro Veterem Canalem Oud Vest proce
dens Attamen diversissimo gradu diversae plateae, unalesque hic assectae leguntur uti videre est in tabula picta, qua medici Lugduno-Batavi atro carbone notarunt loca maxime infestata. Quo imprimis canalis Lange grachi trahenda est, ubi numerati fuere o aegri Aestima tu ea a I 3o circiter civibus habitari, quorum multi ad Ianarum textores referuntur; quaedam praeterea continet angiporta, eaque sinistri imprimis minis, tristia nempe egestatis refugia. Non autem simul quovis loco saeviebat
morbus, Verum potius Successione quadam motuque nune
Progressi VO, uno regressivo. Ita prima et altera hebdomade ad occidentem ruis et Galgstraat, a tertia ad sextam canalis, ultimum dicta, plurimos continebat aegros. Qualia exempla quaerenti, plura in tabula memorata colliger Iicet, numeris illius successionis notati S. Alterum morbi centrum ab oriente et meridie, ideoque ab Opposita urbis parte, ponitur, retro Novum Rhenum.
87쪽
Ex primum assectis Krauger et Haverstruat, ab alia parte ad ipsum proruit fluvium, ab alia Versus occidentem tetendit, qui tamen cum prima epidemiae extensione On- flueret Arceri imprimis etiam videbatur per canalem Ropenburg, nobiliorum Civium sedem. Ρraecipuus autem Cholerae impelus in illam urbis partem fuit, quae inter utrumque Rheni brachium sita est. Hi in diversis canalibus insignis habitat textorum, lanificum, pauperumque, qui publicis aluntur sumptibus, copia. In platea Vestestruat primum Visa, qu9qua VerSustii diva gala est epidemia Canalicolae imprimis assecti, Middelste- Uiterste et Vaar rachi . Ultra tertiam omnium aegrotantium partem hic loci recensuerunt Limitavit tamen epidem iam it dicta moigrachi, quam fortunatiorum habitant civium ordines. Tandem hunc inter et primum excitatum locum, quarta unitur pars urbis, in qua oug. primum ObserVatum fuisse aegrum diximus. Haec item ubivis fere morbi Ostendit vestigia. De singulis hisce locis valet, quam de primo affirmavimus, inaequalis et successiva, qua hostem experti sunt, ratio. Quod tamen non ita accipiendum est, ae si ex uno puncto regulariter procederet. Contra plura discreta brevi temporis spatio loca assiciebat, dein non raro serius intermedia. Ubi vero gebat initia, ibidem fere sese propagabat, quod ut probarent per conlaclum fieri, multa collegerunt exempla nostri medici 1 . Distabat in genereepidemiae variis locis vigor, quaeque alia parte finita erat, insurgebat alia Fere autem integra mansit pars urbis centralis, licet angustiores hic in genere sint lateae, amplitudine nequaquam cum canalibus illis, quarum tris-
1 Vid imprimis operis citati, P. I O qq.
88쪽
52tem exhibuimus Ortem, comparandae scilicet illius incolis melior obtigit fortuna. Ut autem ex aegrotantium numeris epidemiae decursum dijudicemus, lento haec per primos dies increscens, inde a 3 Aug. subit aucta est, done u ej. m. BXimum suum attingeret, quo scit affecti sunt dum pridie mortuoruIn numerus ad uo adscenderat. Inde a Madet Aug. summa epidemiae vis erat, quo tempore 28 aD secti, mortui recensebantur leto. Dein sensim decreVit, imprimis exacto medio Septembri Abhinc eodem gradu perstitit ad Octobris initium, quo paululum recruduit. Inde a Io Oct magis regulariter diminui perrexit, doneo POS menSem evanesceret. Scit a Iu-I NOV. serotini modo 4 casus Observali. Septimanis ergo 15oFclus epi-demiae comprehenditur prima ejus ortum 5 subsequentes vigorem, 3 decrementum 6 ultimae finem spectant. Quae sequenti imprimis aegrorum atque defunctorum Onspectu illustrantur: ad II Aug. .. 32. . I9. at i ut 62. . . I9.
Summa horum aegrorum est Io87, quorum tamen ter tia pars 359 ad Diarrhoeam cholericam, . . leviorem morbi gradum, nec nisi 476 ad Choleram paralyticam relati sunt. Hinc funerum summa 85 non excedit. n. Cola autem 5 fere millia altingunt, a quibus, si loca tantum assecta in computationem redigimus, tertia circiter pars est detrahenda. Reliquae ergo populationis ψ ferenssecta, mortua. Ut autem hisce numeris confirme.
89쪽
mus, quae de diversa Cholerae extensione in variis vicis dicta sunt, sequentem proponere tabulam Iiceat:
40253700 181493344523844108546
In quam tamen primum animadvertendum est, Censum A. 383 primae et alterius columnae basin ossicere dein hasce ipsas inter se ideo non convenire, quum in altera canales et lateae quaedam integrae ad vicos relatae sint, ad quos artim modo ertinent. Sic pars tertii vici secundo, sexti quinto Ecensita. Altamen altera et ertia columna comparationem admittunt, iisdem respondentes urbis partibus. Hinc ergo numeri quartae Columnae sunt
computati. V et partim I ad primam, I et III ad alioram , VI et VII ad tertiam , V ad ultimam, quam
supra excita imus, urbis Partem, praecipua Sallem parte, pertinent; d centri intacti majorem sistit portionem. Major etiam diversitas in diversis erat plateis. Novem adeo citantur, ubi J - , octo, ubi incolarum pars morbum passa est. Angiporta imprimis VeXala, quae Ondensatam continent hominum multitudinem; attamen, uti dictum est, amplis item canalibus, quales hi fere contigere pauperioribus, non pepercit Cholera. Erant quoque loca, ubi gravissimi continue se exci
piebant casus, ad quae inter alia attepoor et Maresteegpertinebant. Praecipua autem, letalitatis ratione, disso-
90쪽
rentia fuisse Videtur ro vario epidemiae stadio Hanc ex nosocomiorum successibus dijudicare licet. In iis enim, quae ab initio patuerant, dimidia fere aegrorum pars succubuit, in tertio autem, quod o demum Aug. epi-demiae opponi coepit, ex II aegris servati sunt Io 6. Haec Omnia simul sumta exceperunt eorum 556, neque nisi 45 tulere funera. Non parum ad epidemiae extensionem contulisse Videtur paupertas, huic urbi adeo familiaris, ut quarta saltem incolarum ars absque fortunaliorum subsidiis iVere nequeat. Inter illos imprimis viguit morbus, qui fabricis inserviunt. extorum o 3 Ianificum Io 6 Carminariorum 27, sartricum II numerantur. Summatim o oeorum feruntur, qui lanam tractare solent. Accedunt his
baiuli I. Inter opifices fabri murarii multos exhibuerunt aegros, quorum 4 citantur paucos contra fabri dignarii aut litores. Inter feminas, quae ministrando ViC- tum quaerunt, fere o referuntur. Custodum, qui Cho- Iera Iaborantes curabant, I et ipsi morbum passi sunt; unicus Vero noctuvigilum, nec nisi 5 fossas effodien tium Monendum autem est, exhibitis numeris et uxore Iiberosque ipsorum opificum afflictos contineri. Integros eorum, qui Leidae vivunt, numeros investigare lentaVi quos autem accepi, adeo parum sunt in probabili ad amictos ratione, ut hanc quaestionem aliis relinquere Cogar. De militibus monendum est, alterum eorum Contubernium, in urbis parte primum affecta situm, jam epidemiae initio recepisse Choleram. Sive enim a sartore, quem diximus, eam repetas, seu alii adscribas causae 8 Aug. jam hic milites corripuerat. Deinceps dio Aug. alterum contubernium Doelen ingrediebatur holera postquam Ver ex Vicinia disparuerat, nullos ulterius milites af-