장음표시 사용
301쪽
ejus providentiam exprimendam , t vetus sapientia protulit: at eadem pau- quod , ut ait Maximus Tyr serio. r. latim tot Solis laudibus, tot encomtis
ra loci rojicit. Instar Solis , quia, ut est apud Claudianum,
nedium non de erit unquam Coeli Phoebus iter , radiis tam n omniat serat.
exiguam Atm relinquens luminis expertem , quam umbra terrae occupat. Qui autem ipsum jecit ' circumducit, par vam suorum operum partem , si cum universo conferatu vero non putes uiuo adocktere omnia ' triuique Solis , vero seu περου '' νias supercoelestis ejusque imaginis, coeti stis , dii Ferentiam vide apud D. Dionysum dedi v. nom. c. v. Deum quippe apud Platonicos , participant πι--α δε res omnes seu entia omnia, α νοm Θειοτα S, αμε ic, intel ictuali. maxime disina, inimcdiate. ται ΗΘ , A ἱ τύ μόνοι ilia zer , cream quam habent cum Deo actionis unitatem.
si quid igitur sol pulchritudinis, aut virtutis , aut lucis rebus inferioribus largitur , ab ipse Pul claro, ab ipsa Virtute, ab ipsa Luce, hoc est a Deo, mutuatur hinc Platoni libro vi de rep.
perit eme Deus, qui famulus diministererat atque adeo, si Macrobio aliisque multis fides habenda st unus toto orbe Sol, licet sub diversis Jovis , Martis, Mercurii atque aliorum omnium nominibus , cultus fuit. Multisque saeculis omnes poene mortales hic error obtinuit. Im .post reconciliatam vero Deo creaturam, Euangeliique lumen, reperti philosophi Iulianus c , Proclus Lycius atque alii jurati Christianae, hoc est , coelestis veritatis hostes , qui ἰρρα, Soli vota precesque nuncuparunt, eumque sibi viventibusce mortuis Θεον , Deum propitium deprecati sunt cuique ille, si modo e bello Persico victor rediisset, tot victimas e sacrifici aiarabat, ut defuturos boves Romanus orbis timuerit, quibus , annis aliquot tellus alioqui acestatura araretur Sol igitur eorum ultimus aras habuit, quique eum formidant ciderunt Daermones , pro Deo hominibus adorandum postremum o mnium obtrulerunt. Haec obiter in nemus, quod nunc quoque maxime intersi, quibus Sol laudibus ab homine praeiertim Christiano ornetur ne dicam quae sit jus cum Deo instituenda
Tum ego , euci inquam. Hanc longe ravis mamin pulcherrimam de Praescientia Dei , liberaque hominis volun tale Disputationem ut melius intelligas, quaenam sit sententia verior, i perspicue cognitum habeas, lege capite nono, decimo, o Augustin. libro quinto de Civitate Dei, quae loca ceu digito monstrasse nobis fuerit fatis tu ra hac pertinentia in Sacris lectionibus sitis congessit C. Riticishusius ex Chrysostomo, Cyrillo , Origenem aliis
302쪽
guitate confundor. Quaenam, inquit, ista stilamcnim, quibus perturbere,conjecto. Nimium, inquam,
adversari ac repugnare Videtur, praenoscere universa
Deum, cisi ullum libertatis arbitrium. Nam si cuncta prospicit Deus, neque falli ullo modo potest, evenire necesse est, quod providentia suturum esse praeviderat. Quare si ab aeterno non facta hominum modo, sed etiam consilia , voluntatesque praenoscit, nulla crit arbitrii libertas: neque enim vel factum aliud ullum, vel quaelibet Ysistere poterit voluntas, nisi quam nescia falli providentia divina praesenserit. Nam si res aliorsum, quam provisί sunt, detorqueri valent, non jam erit futuri firma praescientia sed opinio potius incerta quod de Deo credere nefas judico. Neque enim illam probo rationem quas quidam credunt hunc quaestionis nodum posse disias vere. Ajunt enim, non esse ideo quid eventurum, quoniam id providentia suturum se prospexerit sed
contrario potius, quoniam quid futurum est, id divinam providentiam latere non post , eoque modo necessamum hoc in contrariam relabi partem. Neque
enim nec sie se contingere, qua providentur sed necesse se, quae futura lint, provideri Quasi vero, quae cujusque rei causi sit, praescientiane, futurorum
necessitatis an futurorum necessitas, providentiae, laboretur. Ain illud demonstrare nitamur, quoquo modo sese habeat ordo causarum , neccssarium se eventum praescitaria micrum , etiam si praescientia futuris rebus eveniendi necessitatem non videatur inferre. Etenim si quispiana sedeat, opinionem quae eum
sedere conjectat, Veram csie necesse est atque converso rursus, si de quopiam vera sit opinio, quoniam
sedet, cum sedere neceste est. In utroque igituri cessitas
303쪽
L I E n V. 43 Itas inest in hoc quidem sedendi, at vero in altero veritatis. Sed non iccirco quisque sedet, quoniam vera est opinio; sed haec potius vera est , quoniam
quempiam sedere praecessit. Ita chin causa veritatis ex altera parte procedat, inest tamen communis in utraque necessitas. 8 Similia de providentia, futurisque rebus ratiocinari oportet. Nam etiam si idcirco, quoniam futura sunt, providentur; non ero ideo, quoniam providentur, eveniunt nihilo minus tamen a Deo vel ventura provideri, vel provisa evenire necesiuest: luod ad perimendam arbitrii libertatem solum satis est. Jam vero quam praeposterum est, ut aeternae prinscientiae temporalium rerum eventus causa esse dicatur ZQuid cit autem aliud arbitrari, ideo Deum futura, quoniam sunt eventura, providere, quam putare quae olim acciderunt, causam summae illius esie
providentis, Ad haec, sicuti, sim quid esse scio, id
ipsum esse necesse est ita cum quid futurum novi, id ipsum futurum esse necesie est. Sic fit igitur, ut eventus praescitae rei nequeat evitari. Postremo si quid aliquis aliorsum, atque sese res habet, existimet, id non modo scientia non est, sed est opinio fallax, ab scientiae veritate longe diversa. Quare si quid ita futurum cst, ut ejus certus ac necessarius non sit eventus, id eventurum esse praesciri qui poterit 'Sicut cnim scientia ipsa impermista est salsitati ita id quod ab ea concipitur, se aliter, atque concipitur, nequit, Ea namque causa est, cur mendacio scientia careat, quod se ita rem quamque habere necesse est, uti eam sese ha
bere scientia comprehendit. Quid igitur Quonam
modo Deus haec incerta futura praenoscit Nam si inevitabiliter eventura censet, quae etiam non evenire posi
304쪽
possibile est, fallitur quod sentire non modo nefas est, 1ed etiam voce proferre. At si, uti sunt, ita ea futuracse decernit, ut aeque vel fieri ea, vel non fieri posse cognoscat, qua est haec praescientia, quo nihil ce tum, nihil stabile comprehendi, Aut quid hoc refert ' vaticinio illo ridiculo Tiresia ' Puidquid dicam,
Aut erit, aut non. v d etiam divina providentia humana opinione praestiterit, si, ut homines, incerta j dicat, quorum est incertus eventu. Quod si apud allum rerum omnium certissimum fontem nihil certi esse potest, Certus eorum est eventus, quae futura si miter ille praescierit Quare nulla est humanis consilus, actionibusque libertas quas divina mens sine falsitatis errore cuncta prospiciens, ad unum alligat&constringit eventum. Quo semel recepto, ' quantus occasus humanarum rerum consequatur, liquet. Frustra nim bonis, malisque praemia, poena: V proponuntur quae nullus meruit liber ac Voluntarius motus animorum idque omnium videbitur iniquissimum, quod nunc equisimum judicatur, vel puniri improbos, Vel remunerari probos quos ad alterutrum non propria mittit voluntas , sed futuri cogit certa necessitas. Nec vitia igitur, nec virtutes quidquam fuerint, sed omnium meritorum potius ista atque indiscreta confusio. Quoque nihil sceleratius excogitari potest, cum X providentia rerum, omnis ordo ducatur, 'nimique consiliis liceat humanis sit, ut vitia quoque nostra ad bonorum omnium referantur
uua in ecastu tam. rum consequatur , liquet. J Mutilus locus Vetere : Humaniuum rerum consequatur. Sane bene adeoque audacter in contextum admisi. Bern. ac tantus Occasu bumanarum Orsequa tu, . J ss. adit quantu occasus hum nariam rerum conseq. SilZna. suae nusius m xuit ibo ac volunt. . ius motus animorum. Ferri posse vide tur. Omnino tamen audiendi veteres: meruit ibis Beria
305쪽
ulla ratio est. Quid enim vel speret quisquam , Vel et iam deprecetur, quando optanda omnia series indesexa connectit Auferetur igitur unicum illud inter homines Deumque commercium, sperandi scilicet ac deprecandi. Siquidem justo humilitatis pretio inaesti mabilem vicem divinae gratiae promeremur qui solus modus est, quo cum Deo colloqui homines posse videantur, illique inacccssae luci prius quoque quam impetrent, ipsa supplicandi ratione conjungi quae si recepta futurorum necessitate , nihil virium habere credantur, quid erit, quo summo illi rerum principi connem atque adhaerere possimus Quare necesse erit humanum genus, ' uti paullo ante cantabas, dis septum atque disjunctum suo fonte fatiscere. M Ret RuM III.
' Suaenam discors foedera rerum Causa Holvit qui tanta Deus 'Heri patuit belli duobus
Ut, quae carptim sngula constant,
Utipassio ante cantabas. J Carmine nimirum 6. lib. 4. Sit m. suaenam c. Cum hoc Carmine confer diligenter aximum T rium Philosoph. lat. Et Lucret. lib. . De Rer Nat. Idem. Foedera rerumJ Quid dissicultatis hic Tequens locus habeant, non video, impensius mirans cur non paucos inter lagendum torqueat tanquam illi arcana quaedam nulli pervia prorerat Boetius qui superioris , de Arbitrii I bertate eique Praescientia, quaestionis nodos soluturus, ait mirari se, quaenam causi discors rerum foedera resol vat, id est, duas res maxime inter se concordes convenientesque dis luat ac divellat. Eae sunt quae domo duo cera aci eo vocantur. Veri bella duobus. J Ea duo sunt; Praenoscere unita Deum tamen Esse libertatis arbitrium. Est enim hoc ιω verum , pro noscit omnia fit tura Deus cst de illud Inest omnibus hominibus Libertatis arbitrium. Singula haec quidem carptim: divisim vera esse nemo est qui non agnoscat. Cum vel mixta iugantur, hoc est, juncta licenuntian ur , Praenoscit cuncta Deus Est arbitrii humani Libertas dissicultaris nonnihil ex mentis nostrae imbecillitate , importatur neque enim intellectu consequi poscamus quemad
modum Deus , ut canit noster,su. sint, quae fuerint, etcuia itque Uno mentis cernit in ictu. idem. PS d
306쪽
Ladem nolint mi a jugari 'An in ta est cordya veris, Semperque bi certa cohaerent'
Sed mens, caecis obruta membris,
Rerum tenaeis nocere exm. Sed cur tanto 'sagrat amore Veri ecfas repe re notas'
Scitne, quod appetit anxia nosse ἐ' Sed quis nota scire laborat 'At, nescit, quid caeca petit' uis enim quidquam nescius optet' Aut quis aleat nescit sequir
uove inveniat, qui ve repertam Pueat ignarus noscere formam'
Sed mens caecis siruta lembri . Lactant. De ira Dei, cap. r. Mens minis tenebὸ υ carceris domicilio circum- scpta ο ea Dp pG pecti mommota est. Vid. und. de Opis Dei c. 16. Sit m. Fli grat amore. J August. lib. Ir de Civ. Dei, cap. 2D. cyzenire ad con spectum D i, atque ita fri beatum conteλκ-platio ne incorporeae lucis per uticipatio- ilis immortalitatis eius, cujus adipiscenda am resi. gramus Catiallus Carm. 68.
Flagrare charitate , Q. Curi lib. 3. l. grare meliore Gradi: , Silius lib. is in pr. pro Marte uti peto spero sive secundo.
videtur tamenis ster magis res exisse ad illud Holatii lib. I. Carm. Od. IS.
- ecce furit te reperiri atrox
et uiris milior patre. adema Sed his nota escue laborat. J Ss. Radit. Norimi, scd quis nora ire laborat quam lectionem amplecto lubens, idque duplicem ob causam Ct: in ante qum quennium pervenirem in notitiam P. Melissi inclyti Germania Vatis, edocebar, vetere Latinorum Poetas quos
damiuspiam , quosdam rarisianae syllabam corripere, quam praecederet si inc. quod ipsemet postea inter legendum o servavi diligentius, atque ita sese rem habere perspicue cognovi, Deinde me non tralatici movit ipsum verbum Rescire, quod vim habet propriam quanda in non e communi significatione ceterorum verborum , quibus eadem praepositio, imponitur. Nam qui factum aliquod occultius, aut inopinatum insperatumque cognoscit, is dicitur propriem scire, ut docet Ageli. litur. cap. I S. cujus assertioni si locum dederimus , facile patebit , verbum escisa minus congrue hic poni. Id m. An cum mentem. Nimirum momento creationis , quo anima perfectissime videt, non solum res universales, sed particularcs quoque Postquam vero corpori unita cst, retinet quidem scien-
307쪽
Pariter summam o sngula norat '
Non in totum es obola sui, Summamque tenet singula perdens.
I in or res quis vera requirit,
Neutro es habitu nam neque novit, Nec penit tamen omnia nescit: Sed, quam retinens meminit, summam Constulit, alte visa retractans,
AEdere parteis. IV. 'Tum illa, Vetus, inquit, haec est de providentia querela, Marcoque Tullio, cum divinationem distribuit, ' vehementer agitata, tibique ipsi res diu prorsus multumque quaesita sed haudquaquam ab ullo vestrum hactenus satis diligenter ac firmiter eX pedita. Cujus caliginis causa est, quod humana ratiocinationis motus ad divini praescientiae simplicitatem non potest admoveri quae si ullo modo cogitari queat, nihil prorsus relinquetur ambigui quod ita demum patefacere, atque X pedire tentabo , ' si prius ea qui
bus moveris, expendero Q ncro enina, cur illam solventium rationem minus efficacem pulcs quae quia
tiam universalium, qua particulares a rnoscit parti .ularium autem non item, cluarum oblivionem corporis ivoles induxit. Hia parilatina . uti acido riui co res particulares
diuit, quandiu homo vivit. Hinc dis ei. plinae e sciensae singularium. Haec de quae reliouo carmine complectitur, Platonis Menone .Phaedone desumpta Via . Addere tari is. Meus non male dederes artei: Beria, T in il us , qui , si deprovidentia her T,Piο. 1is Ritters h. Tum ista inquit Haec enim tu de
sementer a 'a GJ Libro scilicet
r. De Divinat ubi cum Quincto fratred sputans divinationem prorsus nititur tollere, quam Quinctus volumine suta periore asseruerat Iolcm. Si prius a qui bus Oeteris expedie,s.IAsentior anuli . ocris expendos, Per
308쪽
praescientiam non esse futuris rebus causam neccistatis existimat, nihil impediri praescientia arbitrii libertatem putat. Num enim tu aliunde argumentum futurorum necesssitatis trahis, nisi quod ea quae pi sciuntur, non evenire non possunt Z Si igitur pra notio nullam futuris rebus adjicit necessitatem , quod tu et-aam paulo ante fatebare quid est, quod voluntarii
CXitus rerum ad certum cogantur eventum Z Etenim Positionis gratia, ut quid Consequatur advertas, statuamus nullam es praescientiam. Num igitur, quantum ad hoc attinet, quae e arbitrio eveniunt, ad necesssitatem coguntur Minime. Statuamus iterum csse, sed nihil rebus necessitatis injungere, manebit, ut Opinor, eadem voluntatis integra atque absoluta li- Dertas. Sed praescientia, inquies, tametsi futuris eveniendi necessitas non esit, signum tamen est, neces ario ea esse ventura. Hoc igitur modo , etiam si praecognita non fuisset, necessarios futurorum Xitus esse constaret. Omne etenim signum, tantum quid sit, ostendit, non vero e scit quod designat. Quare demonstrandum prius est, nihil non ex necessitate Continge- Te, ut praenotionem signum esse hujus necessitatis appareat. Alioquin si haec nulla est, nec illa quidem cJus rei signum poterit se, quae non est. Jam vero
probationem firma ratione subnixam constat, non ex signis, neque petitis extrinsecus argumentis, sed ex Convenientibus necessariisque causis esse ducendam. ded qui fieri potest, ut ea non proveniant, quae futura esse providentur Quasi vero nos ea, quae proVidentia futura esse praenoscit, non eventura credamus: Cnon illud potius arbitremur, licet eveniant, nihil tamen, ut evenirent, sui natura necessitatis habuisse:
quod hinc facile perpendas licebit Plura etenim dum
309쪽
sunt, subjecta oculis intuemur ' ut ea, quae in quadrigis moderandis atque flectendis facere spectantur aurigae atque ad hunc modum cetera. Num igitur quidquam illorum ita fieri necessitas ulla compellit pMinime. Frustra enim esse artis ellectus, si omnia coacta moverentur. Qua igitur cum fiunt, carent exi stendi necessitate, eadem prius quam fiant, sine neces sitate futura sunt. Quare sunt quaedam CVCntura, quorum exitus ab omni necessitate sit absolutus. Nam ii
lud quidem nullum arbitror esse dicturum, quod quae
nunc fiunt; prius quam fierent, CVentura non fuerint. Haec igitur etiam praecognita liberos habent eventus. Nam sicut scientia praesentium rerum nihil his, quae sunt ita praescientia futurorum nihil his, quae ventura sunt, necessitatis importat. Sed hoc, quis,
ipsum dubitatur, an earum rerum, quae necessarios
exitus non habent, ulla positis praenotio. Dis nare etcnim videntur: putasque , si praevideantur, consequi necessitatem si necessitas desit, minime praesciri, nihilque scientia comprehendi posse nisi certum. quod si, quae incerti sunt eXitus, ea quasi certa providentur, opinionis id es caliginem, non scientifeveritatem. liter enim ac sese res habeant, arbitrari, ab integritate scientiae credis esse diversum. Cujus e roris causa est, quod omnia, qua quisque novit, ex ipsorum tantum vi atque natura cognosci existimat quae sciuntur, quod totum contra est. Omne enim quod cognoscitur, non secundum sui vim, sed secun- cum cognoscentium potius comprehenditur facultatem. ea qua in quadrigis. Auctor Carminis ad Pisonem dic flet ferventia be salus
Iecipit eis os in gyrum c.'pere curser
310쪽
tem. Nam ut hoc brevi liqueat exemplo, eandem corporis rotunditatem aliter Visus, aliter tactus agnostic Ille minus manens, totum simul actis radiis intuetur hic ero cohaerens orbi atque conjunctus, circa ipsum motus ambitum, rotundiu tem partibus comprehendit. Ipsum quoque hominem aliae sensus, aliter imaginatio, aliter ratio, aliter intelligentia Coia' tuetur Sensus enim figuram in subjecta materia constitutam imaginatio vero solam sine materia judicat figuram Ratio cro hanc quoque transcendit, peciemque ipsam, qua singularibus inest, universali consideratione perpendit. Int iligentiae vero celsior oculus exsistit supergressanainque universitatis ambitum , ipsam illam simplicem rormam pura mentis acie contuetur. In quo illud maxime considerandum cst quod superior comprehendendi vis amplectitatur inferiorem inferior vero ad superiorem nullo modo consurgit. Neque enim sensus aliquid extra materiam valet, vel universales species imaginatio
contuetur, vel ratio Capit simplicem formam sed in
telligentia quasi desuper spectans, concepta forma, quae subsunt etiam cuncta dijudicat; sed eo modo, quo
formam ipsam, quae nulli hi nota e Te poterat, comprehendit. Nam et rationis universum Mimaginationis figuram, bc materiale sensibile cognoscit, nec ratione utens, nec imaginatione, nec sensibus, sed illo uno ictu mentis formaliter, ut ita dicam , cuncta prospiciens Ratio quoque cum quid universale respicit, nec imaginatione, nec sensibus utens, imaginabilia, vel sensibilia comprehendit. Haec est enim, quae conceptionis suae universale ita definit: homo est
Ponit hane Philosoplaicam hominis desiit:ioncm etiam . Chrysostonaughorus