장음표시 사용
21쪽
Nobilissimus historicus. DE SALLUSTIO. TVE Epiet. 5 ad Marcellinum
Iohannes Sarisberienses, Polycritici: cap. 11. Unde et Cesispo Historicorum inter Latinos potissimo, se et ipsi Ciceroni pla cuit in malis factionem esse, quod in viris bonis vera amicitia est.
VolaterranuS.Cajus Sallustius Crispus, Romana primus in historia, ut ait Martialis : Thucydidi ex Graecis opponitur a Minctilliano, elegantia dicendi, attica brevitate sententiarum celebritate. TaXatu autem a Pollione, ut nimis antiquarius, et ex Catonis Originibus verba mutuatus Trogo autem, quod orationibus nimis longis odirectis utatur: sicut etiam Thucydides. Hic ille inimicus Ciceronis, divitiis praeditus, cujus hortorum vestigia adhuc cernimu Romae quorum linius quoque meminit libro Naturalis historiae septimo, capite decimo SeXto. Hic etiam ille alienae luxuriae gravissimus objurgator et censor, qui etellum Pium in historia reprehendit, quod praeter ejus et Populi Romani clignitatem et modestiam, conviviis in Hispania, omnique tu X uteretur. PoStea vero ipse deprehensus in adulterio, ab Annio Milone, et loris bene caeSuS, et postquam poenas dedisset, diS- missus est Auctores Varro et Macrobius, Aulus Gellius.
Crispus Sallustius nobilis historicus veritatis sic enim de illo apud auctores verissimos scriptum video quo fidelius ar Africae complecteretur, libros Punicos perquisivit, peregrinamque linguam, Per interpretem flagranti studio scrutatus
est, quin et maria transgressu dicitur, ut oculis suis crederet de conditionibus Iocorum Bellum Iugurthinum, Conjurationemque Catilinae, compendiosa ad unguem, ut dici solet, castigato stylo complexus est Sed nullo famosior quam Historiarum libro, qui aetati quoque noStrae, ne certum 6u Sileam dedecus missus est, veterum quidem testimonio illuStris, apud nos solo jam nomine superstes.
Sallustius rerum Romanorum florentissimus scriptor, ut inquit Tacitus, ste. quens est in manibus puerorum, Sed mihi aptio videtur provectioribus. Inimitabilis est in illius scriptis gratia quae quotiescunque repetita, nunquam taedium Sui aut satietatem lectori asserat.
Nemini dubium est Sallustium plures majoresque historiarum libros scr ps q- se qui partim temporum injuria, partim invidia hominum jamdudum perier . Neque absurdum est inde suspicari, Si bellum Jugurthinum, quod ipse non vidit, et tamen Romanis suis ita diligenter notavit, ea quoque memoriae mandasse, qu e suo tempore potis Simum Contigere quemadmodum contentionem inter arium Sullamque ortam, ob bellum Ilithridaticum Octavii Mariique necem : Asricum Pompei Magni victoriam : Sullae tyrannidem metelli Pompeiique in Hispani Asmissionem . Sertorii, Pugnaeque ejus suem et Cladiatorem bellum Tribunatum ple bi restitutum Pyratarum exitium Gyriam Victam : et cum his pleraque alia, quaeli Salitasti nativitate usque ad Catilinae conspirationem gesta sunt, ubi interfuerant anni exacti viginti et quinque. Deinde, a Catilinae conjuratione usque ad Sallus ti obitus, etiam ardua haud pauca acciderunt velut Magni Pompeii triumphus Ciceronis exsilium, et trucidatio Gallicum bellum Clodius interemtus respub 1ica oppressa Africana expeditio Gultu Caesar confossus Octav ni Aug. nipe. rium L. Λntonii seditio. Quare haud facile creditu trem diligentem historicu in haec Romana omisisse. Sed hanc, pro dolori atauram debemus aut Colliis et Vandalis orbis devastatoribus : aut Ciceronianis velo ivianis Sallustio inseninis: nam iste Patavinus tunc viginti quatuor annorum natus erat, cum Sallustius ex humanis cessit cujus tandem libri etiam jactura, quatum vis mitiore, immunes non fuerunt. Sic ex Livi Parum superest ex Ennio fere nihil ex Sallustio pauca, ut res humanae semper fuerunt. Praeterea nos abs P, A quibusdam dicitur
inimitabilis, veluti liquet vel ex stucininibus, qui post eum de diu rariti
22쪽
ut Livius, et abbreviatores ejus praesertim Florus, lib. iii cap. et Iib. Ixii. ros iu lib. v. cap. 15. Valerius aXimus, lib. iii cap. 2. et lib. vi cap. 11. Frontinus, lib. 1. cap. 8 et lib. i. cap. 1. et 4. Eutropius, lib. v. cap. 8. linius, et alii, qui ad tantam dicendi gratiam nunquam pervenerunt. Vir ille, clarissimus philosophus, orator magnu S, Verus hi Storicus, adversario habuit Ciceronem in primis, propter Terentiam Asinium ollionem propter Ciceronem Titum Livium, propter Cri-hendi famam : qui cum suis curarunt assidue, ut non omnino Sallustii vitium cumscriptis ejus oblivioni traderetur. Ita similitudo illa studii, raro benevolentiam, aemulationem potiu assere Solet. litis Caes. Scaliger, ratione pro Cicerone 'Id quod est Sallustius omnium scriptorum numero Si SSimo nuSquam Sperna
Et ibidem. Sallustio autem brevitalem illam peti debere, cum scribis neque quid velis, intelligo, neque tam vulgi animo conceptam, adeo porsuaSam, adeo decantatam in illo viro brevitatem unquam comprehendo Νam si, quo nium frequentibu aSyndetis utiatur, aut qciod non longis periodis ambit argumenta rerum, properare tibi videtur, isto tibi quoque pacto brevibus atque interceptis saltibus centum miliariorum iter minus longum videbitur, quam unius modo Stadii intervallum, quod uno Spiritu conseceris. Aut contra videmus Sallustium ipsum, cum quid semel dicendum Ssumpsit, adeo Perstare, ut Saepenumero egredi videatur, cc. ibidem: Neque vero albistium, politissimum auctorem, rejiciunt Ciceroniani: sed anxium illud atque insititium dicendi genus, seu multa SuperstitioSa Verba. Idem, lib. 4. Poet. cap. 24. Quasi vero commentarium Scrip Serit ille, non historiam pleniorem qui sit historiae Pater appellatuS. Et lib. S. cap. 96. Ambitiose igitur secisse videtur Sallustius quibusdam, quod poetarum more. cum dicere orsus esset de Catilina, omissa ea narratione, repetit historiam ab ipsis ultimis Romae rudimentis. Nos virum, in Su genere PaeStantem, Cum reCte, tum necessario CiSse audicamus ut ostenderet corruptam civitatem, cujus et ParSesset Catilina.
23쪽
omnis homines, qui sese student praestare aeteris animais libus, summa ope niti decet, vitam silentio ne transeant, veluti Pecora, quae natura prona atque ventri obedientia, finxit. Sed nostra omnis vis in animo et corpore sita est. Animi imperio, corpor a servitio, magis utimur Alterum nobis cum dis, MINTERPRETATIO. DECET omnes ho=nines, qui Studerit, Sese proeStare steri animalibus, conari totis viribus ne transeant vitam nihil agendo, sicut pecora quod natura fecit in terram Propensa, et ventri obedientia. NOTAE.
OMNIS. Accusativus plurali S. Solebant enim veteres nomina in i desinentia in singulari coit 'm Ono efferre in accusativo Plurali mulata lumen Syl- Iaba brevi in longam, utpote nata e cliPthongo eis, qua terminabantur olim eis cusativi illi plurales. Mil. Hic non si adversativa; O. Sita est vocula Pro erum, autem, Gallicὰ
24쪽
terum cum helluis commune est. J Quo mihi rectius videtur, ingenii, quam Virium, opibus gloriam quaerere et quoniam vita ip-Sa, qua fruimur, brevi est, memoriam nostri quam maxime a longam efiicere. Nam divitiarum et formae gloria, fluxa an fragilis est virtus clara, aeternaque habetur. Sed diu magnum inter mortales certamen suit, vi-ne corporis, an virtute animi res militaris magis procederet ' Nam et prius, quam incipias, consulto, et, ubi conSulueris, mature facto, Opus est. Ita utrumque per Se indigen S, alterum alterius auxilio eget. Igitur initio reges nam in terris nomen imperii id o primum fuit d diversi, pars ingenium, alii corpus, exercebant: etiam tum vita hominum sine cupiditate agitabatur: sua cuique Satis placebant. Postea vero quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii et Athenienses coepere urbes, atque nationes subigere lubidinem dominandi causam belli habere maximam gloriam in maximo imperio putarea tum demum periculo, atque negotiis compertum eSt, in heslo plurimum ingenium posse Rubd Si regum, atque imperatorum animi virtus in pace ita, ut in bello, valeret, i aequabilius, atque con- Stantius sese res humanae haberent; neque aliud alio ferri, neque mu- INTERPRLTATIO. Sitapropter videtur mihi rectiuS quoerere gloriam spibus et
facultatibus ingenii, quam opibus
Nam ex altera parte oportet deliberare, priusquam incipias
et ex altera, oportet tempestive exequi, Stquam OHSulueris. Unusquisque Sic Sati CoritCΠ-tus erat iis qui e poSsidebat.
Postquam ver Cyrus in Asiti. Lacedaemonii et Athenienses in
ones ; habere lubidinem dominanssi pro causo belli putare maximam lorian in maximo imperi sitam tum denique compertum Stexperienti atque negotiis, ingenium plurimum posse in bello. Neque videres opes et disitim
m dc ut illo rar ne, deportari. in aliam
NOTAE. Longam. J Hoc vult Sallustius, ut unusqui Sque hominum recordationem, praeclari factis mereatur, itaque in ip
Incipias. Id est, quilibet insipiat.
Issae locutione per Secundam singularis numeri perSonam SVnt PQquentissimae et elegantissimae. is utimur etiam cum ad multitudinem praesentem sermo dirigi
Primum, Id est, vocati sunt Regestqui primi dominium exercuerunt in gentest . Quod quidem autoris Sensu intClligendum St, quatenus, Cum aliis, initium rerum repetit e profanis autori-
Cyrus. Cambysis et Mandanes fi lius, qui imperium Medorum ad Persas
tranStulit. Cur vero ejus meminerit Sallustius, cum ante Cyrum, Ninu Assyriorum Rex Asiam bello vastaverit crediderim esse factum, quia ante Cyrum obscurata Sit admodum rerum meis moria neque ante ipSum Satis cognitum fuerit vi-ne corporis an Virtute animi res militaris magis Procederet. AEquabilius. Id est, mappa Suum et eura dem latum obtinerent Gall. Auroierituu cotir bienphia negle.
25쪽
tari, ac misceri omnia cerneres. Nam imperium facile his artibus retinetur, quibus initio partum est. Verum, ubi pro a labore, desidia pro continentia et Q equitate, si lubido atque superbia invasere fortuna simul cum moribus immutatur. Ita imperium semper adoptimum quemque a minus bono transfertur. Quae homine Marant, navigant, aedificant, virtuti omnia tarent. Sed multi mortales, dediti ventri, atque somno,indocti,incultique,Vitam Sicuti peregrinantes transegere. Quibu profecto, contra naturam, corpus voluptati, anima Oneri, fuit; eorum ego vitam, mortemque JuXta aestumo, quoniam de utraque siletur. Verum enimvero is demum mihi vivexe et frui anima, videtur,
qui aliquo negotio intentus, praeclari fascinoris, aut artis bonae, famam quaerit k Sed in magna copia rerum, aliud alii natura iter ostendit. Pulchrum est bene facere reipublicae, etiam bene dicere haud absurdum est. Vel pace, vel bello, clarum fieri licet et qui fecere, et qui facta aliorum scripsere, multi laudantur. δ Ac mihi quidem, tametsi haudquaquam par gloria Sequatur Scriptorem, et actorem rerum tamen in primis arduum videtur, res gesta Scribere : primum quod facta INTERPRETATIO.
Omnia obediunt virtuti, et illi subjecta Sunt. Ego tantifacio mortem illorum
'Atque quanquam script r rerum
gestarum nullo mori, Nec mercatur, nec obtineat eandem gloriam tiam
Consequitur ille, qui eos perficit attamen videtur mihi quidem in primis, difficile scribere historiam.
NOTAE. Labonae J Labor hic positu est pro
properitione ad Laborem Pro laboriogitate, si ita loqui liceret opponitu enim desidiae. Continenti J Apud politicos, adeoque et Historicos persaepe non idem dicit quod apud Philosophos. Hi per conti- neutium eam virtutem intelligunt, quae moderatu appetitui Circa Cibum, O . tum,inc Illis vero continentia Si qua homo qui sedet in gubernaculo reipublicae, abstinet ab omni injusta Xa tione,c Equitate. Plus est AEquitas quam Iustitia Hae suas habet hi mulas ita di ge StaS, ut saepe Summum Jus Summa sit injuria : at vero AEquitas illud unum respicit quod in se, et revera aequum et bonum sta judicat ex soro Conscientiae; quandoque leges transgreditur justitiae; imo contra eas facit.
d Lubido. Ea est cum homo politicus, Quamobrem aliquid injusti incipiat interrogatus, is respondet, quia lubet. Alibi aliud lubido indigitat.
Get perbia. Tyranninis gradus est ultimus Et Supremus, Cum Scilicet rex aliquis Cum fastu, et fastidio perinde injustitiam suam in subditos Xercet, C SI bruta essent, aut vilia mancipia. Immutatu . Id est, ex favente sit ad
g 'Pant. Id est, quaecumque terrae cuia turia crescunt. Navigant, id e St, navigationibus comparantur. Sed solentior est tropus. h et Urinantes. Qtias essent, ita extriarici, quo59uc minime tangat quicquia in emeSt. Contris naturam. Omnino, nam secundum eam, qui minor est servit majori animus vero Corpori Prae Stat. Sed in mast nci, tac. SCI Sus est. Cum tam varia sint artes, quibus gloria comparari possit, naturam cliverse unuaut illum ad quamlibet instituere.
26쪽
dictis a exsequanda sunt dehinc quia plerique,quae delicta reprehenderis, malevolentia,et invidia, dicta putant. Ubi de magna Virtute atque gloria bonorum memores; in quae sibi quisque facilia factu putat, aequo animo accipit Supra ea veluti ficta pro falsis ducit. Sed ego adolescentulus, initio, Sicuti plerique, studio ad rempublicam latus sum; ibique mihi multu adversa fuere. Nam pro pudore pres abstinentia,
pro virtute, audacia, nargitio, avaritia, vigebant. Quae tametsi ani- IDUS Spernabatur, in Solen malarum artium, tamen inter tanta vitia imbecilla aetas, ambitione Corrhapta tenebatur. A me cum ab reliqui Smulis moribus dissentirem nihilominus honoris cupido eadem, quae caeteros, inma, atque ii invidia vexabat. Igitur, ubi animus ex multis INTERPRETATIO.
Unusquisque legit et audit cum
svquitate animi ea quo putat sibi factufacilia ea vero quin Sunt Su
pra, et sibi impossibilia habet pro falsis, veluti scia.
Magno cum affectu conatus Sum munus aliquod in republico Suscipere.
Igitur cum animus fuit mihi liber a multis curis et solicitudini- seta, atque periculis et discriminibus, et constitui vitam reliquam mihi transigendam esse procul
a Exaequanda. J a demum scriptoris Iaus est, Cum ita ille orationem suam ex ipsis rebus estingit, ut in Scriptura et Pictura, quam fuerit in re, et e Xempiadi,
nec Plus ne minus Coia Spiciatur. Latus sum. Jod est, eadem ibi equci caeteri ad magistratus anhelabant, qua-δ turbine correptus sum. At enim vide mihi, quaeSO, qua Solerti R. er Pata Sua eX-cuset Sallustius vult ille videri Tas Sante Pravitate, et quasi peStu quodam, subi tuS. Ibique. Id est, a murreribu adi. piscendis et gerendiδ. Abstinentiri. J adem est atque innocentia et Continentia. Virtute. Ρroprie, hoc in loco, eam virtutem indicat, qua quis animo est praestanti et eluto Gall. I. noblesse du
f Largitio ., Qui ad honore a Spirahant, quandoque epulis et conviviis O puli suffragia captabant, et illius auram Venabantur quandoque frunis i ta distribuebant , c. Illud est largitio : at
republica, nolui perdere bonum otium, animi socordia et ignavici aut corporis desidi et segnitier neque ver volui me intentum Servilibus ossiciis transigere vitam
Colendo agrum, arat venando Sed poStquam regressus sum ad insti
tutum et studium, is quo ambitio
mala au caveriat me, cunStitui perscribere res gesta Pop. R. Carptim prout singilla videbantur digna hominum recordati lic.
que ut largirentur, opus erat Omnino aliquos eXPilare. g ama. Quo modo reponit Sallustius famam in malis moribus t Qui scilicet ille, Sicut et reliqui, eam ibi malis ar
terpretes qui clam teXtum Coi P gunt, alii invidiam eX ponunt, quasi Sallustiris mali i invidorum judicia expertus fuerit. At cesto illud non agitur : autoa enim loquitur de malis moribu S, quibus et ipse corruptus fuerat quod patet ex eo quod se dicit a reliquis dissentire, Er go, qu inquam cunctanter a doctissimorum virorum Sententia discedo, pace ipsorum discedo tamen. I Uidia, riti
quidem arbitror, nihil est aliud quam idem ille morbus quo hodie 1 laborant omnes qui nimio assectu, Se Prael Onipostulant iis, qui sibi Eratia praepolle iri apud principem aut populum.
27쪽
miseriis, atque periculi requievit, et mihi reliquam aetatem republica procul habendam decrevi, non fuit consilium, Socordia atquct lesidia, bonum oti urn conterere : neque Vero, agrum colendo, Ut venando, b Servilibus officiis intentum, aetatem agere sed a quo incepto, studioque me ambitio mala detinuerat, eodem regressuS, Atatui res gestas populi Romani carptim, ut quaeque memoria digna videbantur, prae Scribere: C magi S, quod mihi a Spe, metu, c partibu Rreipublicae, animus liber erat. Igitur de Catilinae conjuratione quam verissime potero, paucis abSolvam. Nam id facinus in primis ego memorabile e XiStimo, Sceleri atque periculi novitate de cujus hominis moribus pauca prius explananda sunt, quam initium narrandi faciam. λ. Catilina, nobili genere natus fuit magna vi et animi et Gorporis sed ingenio malo, pravoque Huic ab adolescentia bella intestina, caedes, rapinae, discordia civilis, grata fuere ibique juventutem suum Xercuit corPUS patien ineatae, algoris, vigiliae, supra quam cuiquam credibile est animuS Uda X, SObdoluS, Vari US, CU-juslibet rei i simulator ac dissimulator alieni appetens, Sui profugus, ardens in cupiditatibus ; Satis eloquentiae, Sapientiae parum bastuSanimus, immoderata, incredibilia, nimis ulta semper cupiebat
Hunc post dominationem ' L. Sullae, ludi do maxima invaserat reipublicae capiundae: δ neque id quibus modis adsequeretur, dum sibi regnum pararet, quidquam opensi habebat Agitabatur magis, INTERPRETATIO Et exerciti juventutem Suam in illis rebuS. Hunc lubido maxima indaSerat reipublicae invadenace. Neque illo modo curabat, Vt bus modis illud SseqHerctur, O A sibi summis et inperium pariaret.
NOTAE. A republic procul. Id est, Absqrte
omni honorum ambitu.b Servilibus. Duuamvis a causa maXI- me vexatus fuit Sallustius, non tamen ideo credendum St, eum venationem inter servilia officia, quasi ea non sit libero homine digna, Per contemPtum re jecisse . minime est enim belli quoddam tyrocurium, et e Xercitium utile, si quis modo sobrie utatur. PersequitUr Rul or a primo institutam distinctione ni inter ea, quae Virtute et imperio animi Parantur, et ea quae vi et servitio COPPO-ris acquiruntura tantumque sibi illa plκ-cuisse magis te Statur.
Pa tibus. GaIl. Parti Ahg. faction. hici Patricius fuit, ut liquet XCicerone, et aliis e Surgia fremitu oriundus, cujus ultimus suit. Patiena. J Nomen est cum signiscat, qui potest inciliam tolerare, quar quam reipsa non patiatur. Patiens vero participi uin, cum CCUSativo, ille e Si ita revera Patitur, quam Vi aegre toleret. Simulator. Is dicitur, qui id osse ostendit, quod non St, dis8rmulator Ontra, qui id non e S Se quo ct St. L. Sullae. Hic ille est felix et notiss amus Syllu, qui Mari oppreSSO, dictaturam et summum imperium nactUS, Patrium quo Irie et rempublicam usque adeo sibi iecit obnoxium, ut invito illo, neci ci na, ne Vitam, retinere qui Squam PGS-
hiensi. Pensumst. pendo, quod interni in Ail nificat aestimo, curo, itaque, niAlpensi habe re est nihil ci cire.
28쪽
magisque indies animus ferox inopia rei familiaris, et conscientia
scelerum, quae Utraque hi artibus auXerat, qua supra momoravi: incitabant praeterea corrupti civitatis mores, quos pessima, ac Ἀiversa inter Se mala, luxuria, atque avaritia vexabant. Res ipsa hortari videtur, quoniam de moribus civitatis tempus admonuit, supra repetere, ac pauci in Stituta forum domi militiaeque, quomodo rempublicam ' habuerint, quantamque reliquerint, et Ut paUIatim immutata, ex pulcherrima, pessima, ac flagitiosissima facta sit,
Urbem Romam, sicuti ego accepi, condidere atque habuere initiob Trojani qui, Enea duce, profugi, Sedibus incertis vagabantura cumque his u Aborigines, genus hominum agreste, Sine legibus d sine imperio, liberum, atque solutum. Hi postquam in una moenia convenere, dispari genere, dissimili lingua, alius alio more viventes, incredibile memoratu est quam facile coaluerint. Sed postquam re eorum civibus, moribuS, agri aucta, Sati prospera, Satisque pollens videbatur sicut pleraque mortalium habentur, invidia ex opulentia orta est. Igitur e reges, populique sinitimi bello tentare; pauci ex amicis auxilio esse. Nam caeteri, metu percussi, a periculiSaberant: at Romani, domi militiaeque intenti, festinare, parare, alius alium hortari hostibus obviam ire libertatem, patriam parente Sque armis tegere. Post ubi pericula virtute propulerant, Socii atque amici auxilia portabant magisque qandis, quam accipiendis beneficiis amicitias parabant imperium legitimum nomen imperii regium hahebant ' delecti, quibus corpus annis infirmum, ingenium Sapientia Validum erat, reipublicae consultabant. Hi, vel aetate, vel cursea similitudine, patres appellabantur. Ρost, ubi regium imperium, quod ini-1NTERPRETATIO. sicut idplerumque accidi inter ho
erat in irmum ex Senectute, ingenium vero validum Sapientia, consulebant reipublicae. Quandoquidem occasio HOS admonuit de moribus civitatis. Suomodo rem publicam administraverint.
Invidia orta est ex opulent id,
ita sumendum in no Stro auCiore.
Trojani. lolii a Romulo conditam Romam asserunt. Is forte, quod primo Trojani aedificaverant, minusque deinde coluerant, reStituit, et auxit. Aboriginea. Indigenae, antiquissimi Italiae populi. Sine Imperio. J ortuo, Scilicit La
Reges. Acron puta re Ceninensium Tatius Sabinorum. Regium. Id est, reges Vocabantur qui primi imperium obtinuerunt apud
Romanos, quod quidem Vertim St, Sive eorum tempora a Romulo, Sive a Latino vel Enea repetaS. Similitudine. Id est, qui eam reipublicae quam patre familiae curan habebant, ideo Patres vocab tritur. Centum VCP a
Romulo fuerunt primo instituti quorum progenies patricia dicta est quanquam alii deinde in eum numerum adspiti .e
29쪽
tio conservandae libertatis, atque augendae reipublicae causa fuerat, insuperbiam, a dominationemque convertit immutato more, annua imperia, hi nos imperatores sibi fecere. Eo modo minime posse putabant per licentiam insolescere animum humanum. Sed ea tempestate coepere Se quisque magis, magisque extollere, ingeniumque i in promptu habere jam L regibus boni, quam mali, Su Spectiores sunt: Semperque his aliena virtus formidolosa est. Sed civitas, incredibile memoratu est, adepta libertate, quantum brevi creverit, tanta cupido gloriae incesserat. Iam primum juventus, simul laboris ac d belli patiens erat, in castris usu militiam discebat magisque in decoris armis, et militaribus equis, quam in scortis atque conviviis, e lubidinem habebant. Igitur talibus viris non labor insolitas, non locus ullus RSper, aut arduu erat, non armatu Sio Sti formidolosus s virtus omnia domuerat. Sed gloriae maximum certamen inter ipsos erat quisque hostema ferire, murum aScendere con Spici, dum tale facinus saceret, properabat: b eas divitias, eam bonam famam, magnamque no-hilitatem putabant Laudis avidi, pecuniae liberales erant gloriam imgentem, divitias honestas, volebant. Memorare possem, quibus in Iocis maximas hostium copias populus Romanus i parva manu fuderit; qua urbe natura munita pUgnando ceperit ni ea res longius nos ab incepto traheret. Sed profecto fortuna in omni re dominatur. Ea res
Dominationem. J pro tyrcinuideposita est dominatio, quam Tarquinius udeo invexit immoderatam, ut e dejecto, sibi binos imperatores, On Sule Sscilicet, Romani delegerint.b In promptu. Id est a Uam illi i-
Ne ingemit occultabant, ne tyranno forent fu mi solosi uti in cor tvd virtutem Suam Quisvrie utim maxime expromptam et manifestum hasebat. risibus. Malis scilicet, de quibus
nunc agitur nisi forte Omnes paritertino et eodem di Sallustius, OPularium Opinioni serviens, ei Sequitur.
Belli patiens. Anno aetati circiter 17 quo pueri esse desinebant protructa deinde juventute ad annum Sque 46, quo incipiebat senectuS. Lubidinem. Tametsi saepius ibido in malam partem accipitur, Pr deat δε- vi pravo attamen, ut vide S, quandoque etiam in sumitur in bonum.
Vi tua. I Fortitudinem intellige. ς Ferire. Nihil frequentius quam 10quendi formulas istiusmodi videbis,
per insinitivum, pro indicativo sunt autem, valde Significante et elegantes. limas diυititis. Vulgo diceremus, ne posit cla esse divitici potu eo positam eae bonam famam, tac putabarit.
Ptiroci manu. Frustra Sunt, ni fallor, qui, ut Romanorum glorium in ilitarem magnam fuisse Probent, huc multa ex historia nobis PePvulgata Congerunt intendit enim auto majorem fuisse eam, i 'quiam scriptis celebrata vexit. l Sed. J Adversativa est e e Vero difficultutem parit, quod sententiae intEgrae non e Sponi t. Superiori periodo dixit Sallustius se posse memorare quibus in locis populus Romanus fuderit copias, M. Inde ille nihil excipit. Verum in illa propositione, haec assertio includitur, Populus Romanus fit lil copi et
ciet se Pticula sed Quasi d cat, Bello
maximi fuerunt patres nostri ' sed fui t/triri illis glomiam auam invidit; nam iacta eoruDurastorici, uti digna erant, Non ilii P C6Π
30쪽
ncta S, ex Iubidine mag18, quam ex Vero, Celebrat, obscuratque Athe nien Si una re S ge Stae, Sicuti ego existimo, Satis amplae, magnificaeque su-CTe; Ver Um aliquanto in Orestamen quam fama feruntur: Sed quia pro- Venere ibi magna a scriptorum ingenia, per terrarum orbem Atheniensium facta pro maximis celebrantur ita eorum qui secere, VirtuStanta habetur, quantum verbis ea potuere extollere praeclara ingenia. At populo Romano nunquam ea copia fuit, quia prudentiSSimVS quiS- ille negoti OSUS a Xim erat Ingenium nemo Sine Corpore e Xercebat.
Optimu quisque facere, quam licere sua ab aliis benefacta laudari, quam ipse aliorum narrare, malebat. Igitur domi militiaeque boni mores colebantur. Concordia maxima minima avaritia erat Ius, bhonumque apud eos non legibus magis quam matura, Valebat Iurgia, discordias, simultates cum lio uibus exercebant cives cum civibus de virtute certabant. In d suppliciis deorum magnitici, domi parci, ita amicis fideles erant. Duabus his artibus, audacia in bello, ubi pax evenerat, inquitate, Seque remque publicam, curabant. Quaruna rerum ego maXima documenta haec habeon quo mi bello saepius vindicatum est in eos, qui e contra imperium in hostem pugnaverant, quique tardius, revocati praelio excesserant quam qui signa relinquere, aut pulsi, loco cedere, auSi erant in pace vero, beneficiis, magis, qUam metu, imperium agitabant; et accepta injuria Ignoscere, quam perSequi, malebant. Sed, ubi s labore, atque justitia, respublica crevit; rege magni bello domiti nationes ferae, et populi ingentes vi subacti Carthago, aemula imperii Romani, ab stirpe Interiit; cuncta maria, terraeque patebant, fortuna Saevire ac miscere omnia coepit. Qui labores, pericula,clubia atque aspera re facile toleraverant iis otium, divitiae optan- INTERPRETATIO.
Otium et divitiin, quas Romani l toleraverant faciles et Cordate pay- debuissent optare aliis fuerunt i si erunt labores, periCum res . causa neris et felicitatis iis, qui ita atque a. cras. TIT
Scriptorum. In his fuere Herodotus Thucydides, Xenophon. Bonrimquest Formula solenni homirn Cyam rivo, ut equo jungitur, a bonum-2ug, quiam et ouxinimum ita, scilicet, interdum summum iis cum sit Summa injustitia, jus et lex scripta mitiganda est aequis eritia lux et bonii me naturati. Natura. Illam intellige quam bonam educatio in generaverat, quae iter
magis e ter et Visanus eae V serit, legum, aut aram commixatὶonibus probos furae, uiam pira probitas pris placebat,
d Supplicite. II est; acvisciis, prISCRenim paupertas, e X DOXiorum honi Sacra diis secisse fert I P. Coritva imperiti m. In his sui Manlius, quem Torquatus pater virgis cae Sum capite mulctavii Imo Osthum ius a Patre quoque eodem Supplicio ultrino 1 sectu S, quod Dei bene gerendae OCCAS ne oblatu, Sine imperio victoriam OPO a Sin