장음표시 사용
51쪽
grammaticum: & animal quoque dica tiarum costat quidem sic, supple,esse, grammaticum: propterea quod ali si quemadmodum & prima substantia, homo qui est gramaticiis, est animat: supplo,nsi esse in subiecto, nam homo fimiliter se habet in aliis. merito igi- qui species est, dicitur de quodam h tur species& genera substantiarum , secundae substantiae dicuntur:& haec satis pro praesenti. Notatione tamen dignum est quod omnes primae substantiae aequaliter dicuntur substantiae:qu re non dicitur Plato magis substantia, quam Socrates , & econtra . ratio in promptu quoniam illae dicuntur squaliter substantis, quε sque primo accidentibus substant : sed omnes prim psubllanti ε sunt huiusmodi ergo, &c.
substantiae in subiecto non esse, 6 c.
Quid prima, quidque secunda su statia sit, supra patefecit Philosophus:
in hac vero parte communitates sex,
scii proprietates iubilantis ostendit; ta in praesenti contextu ad primam a cedit cuni dubitatione in sine. pro qua notandum est hanc proprietatem tam primis substant ijs,quam secundis conuenire: conuenit primis, ut per suam definitioncm patet: conuenit secundis quia perinductione na patet. nanq; esse
in subiecto ut accidens, est esse in alio tanq; forma sibi adueniens post es e illius completum: at secundo subitat igno adueni ut primis post esse earum, cum sint cause sormales dates primis subitanti js esse. Primum ergo ollendit esse proprium subitantie non esse in subiecto . dicens conuenit omni sub stantis non esse in subiecto , quoniam omnita accidentia sunt in subiecto, ut albedo est in corpore. Prima enim. substantia, nec est in subiecto, i .ut color in corpore, nec de subiecto dicitur, i de inferioribus, quoniam particularis est. non erit igitur in subiecto: manifestat hoc de secundis substantiis idem, cum dicit: secundarum vero substan-mine, sed non reperitur in subiecto. Omiliter animal, quod dicitur de subiecto,& non est in iubiecto: quonia animal dicitur de subiecto, scilicet, homine, sed non est animal in quodam homine; ut in subiecto. nota vi& supra diximus quod cognito quid significatidici de , de esse in , patet quod est ne tra substantiarum in subiecto 2 pr pterea, quod est proprium accidentium esse in , deinde subdit . amplius ia nota etiam quod Aristoteles quando dicit,amplius, semper sua dicta conficmat.)eorum, supple, entium qu p sunt in subiecto, nullum praedicatur de su- subiecto,neque secundum nomen,n que secundum rationem; sed aliquidoenihil prohibet praedicari secudum nomen: quoniam homo N animal prsdi
cantur de quodam homine albo : r tionem uero, i .essentiam, uel naturam,
ac definitionem impossibile est, quia ergo qus sunt in subiecto, i. accidentiavi album, nigrum aliquando possunt secundum nomen, prsdicari desubiecto,dicendo homo albus secundum tamen essentiam albi est impossibile: nique definitio,& natura albi illi no co- petit,sed secunds substantiae prsdicantur de subiecto, & secundum nomen,& secudum rationem , i .dcfinitionem, per definitionem hominis, & animalis,prsdicabis de subiecto quodam homine,& secundum nomen, ta secundiu definitionem. propterea quod quidamno mo ut Plato,de homo est,& animal patet ergo quod nulla eorum qiis sunt in subiecto, non erit substantia,sed a cidens,demonstrat hoc soli substantiae conuenire cum subdit, quod hoc, silctesse in lubiecto non est proprium sit stantis, quasi conueniens ci soli, quoniam differentis istud est conueniens, sed
52쪽
sed se disserentia eorum est, i. competit & differentis. bipes enim & gressibile quς sunt differentis dicuntur etiade homine,ut de subiecto, sed no sunt in homine, ut in subiecto, hoc autem probat Aristoteles cum dicit: quoniaid quodprsdicatur secundum nomen,& secundum rationem, idest , definitionem, non est in subiecto, sed differetia est tali s, ergo. nanq, in homine noest bipes, neque gressibile, ut in subiecto, ratio, idest definitio differentis de illo praedicatur,de quocunque dicitur differentia ipsa. veluti si gressibile de homine prsdicatur,& dei initio quoq; gressibilis predicabitur de homine , quoniam homo gressibilis est . Nota
hic secundum Burteum, quod cu Aristoteles dicit differentiam predicari de prima substantia secundum nomen& secundum rationem, non intelligi per rationem, ueram diffinitionem:idcirco, quia omnis diffinitio eonstat ex genere & differentia, si differentia haheret diis nitionem : differentia haberet differentiam,idaq; aliam:&in infinitum procederetur,quod est in conueniens. idcirco Philosophus per dissinitionem intelligit descriptionem . P nit deinde dubium cum dicit, quod propter partes substantie quae sunt in toto,non debet aliquis perturbari: credendo quod paries substatis sint in subiecto aut partes substantis non sint substanti p: quoniam partes iubilatis non sunt in suo toto tanquam in subie oo , propterea quod aliud est esse in subiecto, & aliud est esse in suo toto: pars est in suo toto Liquam constitues
totum, accides est in subiecto taquam forrn a in materia,sicut ergo forma noest pars materiae, sic accidens non est pars subiecti, dicit igitur non uos conturbent tales partes contra dicta, quae partes sunt in toto quasi sint in subiecto: ne propter hoc cogamur eas confiteri non esse subitantias: quonia quod est in subiecto non est substantia. si erego partes substantiarum essent in subiecto,non essent substantis, sed accidentia quod falsum est tanqua secun dum veritatem, quamuis sint in toto: tamen non sunt in subiecto: quia qus sunt in aliquo tanquam partes eius, non dicuntur in eo esse, ut in subiecto, sed ut partes essentiales illius. dubitaret aute aliquis, qJ accidentia aliquando existunt sine subiecto , ut patet in sacramento altaris. ergo non solum competit substantis, sed & etiam accidenti non esse in subiecto. ad hoc respondetur, quod licet supernaturaliter hoc possit actu sine subiecto esse, id est secundum actum: tamen est in subiecto semper secundum aptitudinem: sed substantia, nec secundum actum, nec secundum aptitudinem est
unquam in subiecto, & hsc pro prima
proprietate . ad secundum traseamus.
ferentijs omnia uni uoce pra dicari, &c.
Haec est secunda proprietas substantiae, in qua ostendit Philosophus, i .e omnibus substantiis uni uoce praedic ri,hoc est secundum nomen, & secundum rationem c seu diffinitionem pro
qua communitate notandum est, hac eandem proprietatem, non omnibus
substantiis conuenire, sed solum substantiis secundis, & non primis: & hae
secundae substantiae, siue sint genera, siue species, siue disserentiae omnia praedicantur uni uoce de primis substat j, quid sit praedicari uni uoce patet in diffinitione uni uocorum .dicit ergo. inest autem substantiis supple secundis, de differentiis omnia, scilicet,de quo praedicatur, idest de prunis substantiis uni
uoce,hoc est, secundum nomen ,& s cundum rationem prs sicari: auoniam ex his, quae sunt praedicata essent talia, is omnia inquam praedicantur aut de ii
53쪽
diuiduis, audi de speciebus maque a prima substantia nulla est praedicatio, id est, te nullo praedicatur, quia particu laris est. niliatq; illi subiacet: l ed secunda: una substatiarum,species,ut homo, de idiuiduo,ut de malo ne praedicatur: dc genus de specie, ut de asino , & de Bruncio animal praedicatur . similiter thoc faciunt disserentis, puta risibilitas de homine,3c sorte prsdicatur, scilicet& de specie, de de indiuiduo. patet igitur solum substantijs,&diaerentijs secundis hoc conuenire: hoc autem qa dictum eli probat per hanc Iationem, quia id quod de aliquo , secundum nOmen ; & secundum rationem pra dic tur , uni uoce praedicatur: ut patet petunt uocorum diffinitionem: sed secundae sub liantiae. Se diiserentiae huiusmodi sunt. ergo. minor patet quonia, Primae lubilantiae cci iste est textus suscipiunt diis nitionem specierum, ut si dico Plato est homo,& suscipiunt ratione na,i. diis nitionem generum, ut si dico Plato est animal,& species generis: hoc modo. Quare quaecuq; de praedicato praedicantur,i.de specie,& de subiecto centur, i. de prima substantia. similiter species ut homo & indiuidua, ut Plato suscipiunt quoque rationemideli, diis nitione in dii serentiarum ruthomo est risibilis,& Plato . hoc autem totum quod dictum est per dissiliti
nem uni uocorum est mani sellum: quae
sunt, quorum & nomen & ratio, idelidiis nitio est eadem . Concludit demudicens quare omnia quae ex substantiis& di serentijs sunt, uni uoce praedicantur. Notadum iterum est quod prima sub Itantia poteit praedicari de aliquo
per accidens: quemadmodum euenit,
cum praedicatur subiectiim de accideiate; dicendo quoddam album est Plato. Item notandii est, quod praedicari uni-
uoce accipitur dupliciter, uno modo generaliter, iit est praedicari uno nomine de una ratioue, siue prsdicatum explicet subiectum,sive no: hoc modo aecidentia praedicantur uni uoce de prisma subitantia. alio modo accipitur, uteit praedicari uno nomine ,& ratione cum explicat essentia eius de quo praedicatur hoc modo nihil praedicatur deprimis subitant ijs,nisi secundae subitabitae,5cearum differentiae. Dubitatur aute in quod di serentiae substantiales no
habent rationem, idest diis nitionem, eam non sit differentia,differentiae. Ergo non Prsdicantur secundum diis nitionem, siue rationem. Dubitatur secudo quoniam prima subitantia uni uoce praedicatur de seipsae igitur no est proprium solis secundis subitanti js univoce praedicari, sed & primis. Ad primo sic est breuiter respodendum, quod ad hoc, ut aliquid praedicetur uni uoce sine ratione, no requiritur quod habeat
diis nitionem , sed sussicit quod fit illi
essentiale de quo praedicatur, ut risibilitas est homini. Ad secundum dico, uod dupliciter aliquid de aliquo prsicatur proprie,& improprie: licet igitur prima substantia de seipsa praedicetur improprie. non tamen Propris, ut
competit secundis subitantiis.
Omnis autem substantia uidetur hoc aliquid significa
re,&c. Tertiam proprietate substantiae proponit in presenti contextu Aristoteles, scilinet hoc aliquid significare, id
est aliquam particularem, Sc determinatam substantiam, ut Plato, ratio huius dicti eli, quoniam individuum est hoc aliquid subsiliens in specie completum, ted quia omnis substantia prima significat individuum subsistens,
idcirco significat hoc aliquid. Notandum aute est quod ad hoc ut aliquod, significet hoc aliquid, tria requirutur ἀPrimo requiritur quod sit indiuiditu, igitur nullu uniuersale significat hoc
aliquid. Sccundo requiritur quod per
54쪽
si substet, quare nulla accidentia non significant hoc aliquid neque secunde substantie, cum non per se, sed in primis su bltant, propterea quod subsistere est sua propria uirtute stare. Tertio requiritur, ut huiusmodi individuumst completum in specie, quare ergo anima rationalis a corpore segregata
ac diuisa non significat hoc aliquid, quoniam Sc si sit individuum sublilies
non tamen est in specie ens completum, cum si pars speciei humans. N tandum iterum est, quod omnis secuda subflatia significat quale quid,qu admodum omnis prima substantia significat hoc aliquid. & ratio huius dicti est : quoniam quale quid dicit so mam substantialem, communicabile muliis. qus subliatia, quatenus est sorma dicitur qu/lis: quia qualificat aliuquo modo illud cuius eli forma: dicitur quid, quatenus 1 ibi tantialis eth. Dicit ergo I'hilosophus. Omnis aut si stantia supple prima, uidetur hoc alia quid ,ideli particulare, significare. hoc eil verum, ge indubitabile, idcil in fallibila in primis stibilat ijs, quia prima substantia quid unum nil ero est, de quo certum est, quod significat hoc aliquid: declarat modo de secundis substantiis, quoniam de prima nulli dubium est, cum subdit dicens : in secundis vero substantiis videtur quidem- supple, esse sic, propter appellationis, si guram, i. v p similitudine uocis . s. significare hoc aliquid. v. g. si quis dicat homo, qd species, & animal quod genus, d icat quod significut hoc aliquid, verum quidem secundum uocem videtur; sed secundum rei veri ate hoc noeit verum: sed significant magis quale quid,qua hoc aliquid . ratio cit in proptu: quoniam illud quod significat hoc aliquid, est unum numero subiccta, ut Plato: sed secuniis substantiae non huiusmodi sui:quia homo de multis pdb
cisco &e. Similiter animal, te homine,
leone, Sc asino,&c. sed aduerte, tingeapse qit non significant quale quid, simpliciter,ut faciut accidetia, v.g. album&hmoi, quia hoc non significat aliud, nisi qualitate.sed scat substati e significant qualitate substat tale: nanq, Id sp cies,& g n is est quodda coe, seu essentiale primis substant ijs, idcirco genus& species importar, i determinat qua
i itate circa substatia: sipnificantq; quadam qualem subltantii, L. communem& determinabilem per inferiora: sed haec determinatio ad inferiora plus reperitur in genere,quam in specie: quoniam qui dicit animal plus complecti tur , quam qui dicit hominem : Sepercosequens determinabile, seu coe erit perplura. Sed dubitaret circa hoc ali quis: qd hoc albu significat hoc aliqd,& in no est prima substantia, ergo nopropriu solum primae substatis, sed et accidentis et t. Secundo idem significatur per primam de secundam substantiam, sed prima fgnificat hoc aliquid: igitur ta secunda. Ad primu fic breui ter eli rudendum , quod si aliquid, ut
Cum ente conuertitur, sumitur: dico
quod hoc albu significat hoc aliquid;
si vero capiatur&sumatur,ut denotat
elientiam speciei subitantialis, non significat , hoc album, hoc aliquid, sed qualitatem. Ad secundum dico, quod pruna substantia, & secunda dicunt idem secundum essentiam, sed non e dem modo, sed diuerso: secunda dicit essenta ana sub esse communi, priam a ueris non , sed sub esse partici lari.
In est etiam subsant ijs nihil
Hac est qua rea proprietas substat in in qua ostendit Aria'teles inter seipsas subitantias nihil elle contrarium, idest, una alteri non contraxiari: haec proprieta. no eum quλrto moapta D.
55쪽
quia aliquibus aliis praedicamentis copetit, ut uidebimus infra: hoc aute, potest hoc modo probari:quoniam contraria successive possunt de eodem uerificari: sed aliquς substantiae non sunt
quae possint uerificari de eodem, ita ut veri ficentur, deinde non ue Aficenturi ergo una alteri non contrariatur: pro quo notandum est, quod contrarietas,
rerum , ut facit ad propositum tripliciter accipitur. Primo modo generaliter,ut se extendit ad repugnantiam habitus,&priuationis, ut accipi tu r,qua-do dicitur principia rerum naturaliuesse contraria: ut patet in primo Physicorum. Secundo modo accipitur, ut se extendit ad repugnantiam duarum differentiarum diuidentium idem genus quemadmodum accipitur, cum in unoquoque genere dicitur esse unam
contrarietatem.Τertio modo sumitur contrarietas pro repugnatia duarum formarum oppositarum mutuo se expellentium ex eodem subiecto. de hoc tertio modo capitur hic. si accipiatur ergo substantia in primo modo, tunc habet cotrarium: propterea quod forma substantialis, de priuatio, contrariantur illo primo modo. Si Cotrarietas & subitantia accipiuntur secundo modo, habet contrarium : quoniamdus differentis diuidetes idem genus
eontrariantur . si substantia & contrarietas accipiuntur tertio modo, tunc substantia non habet contrarietatem:
nanque in substant ijs non sunt formae activae &passciae mutuo se expelletes ab eadem substantia, siue subiecto. Dicit igitur Philosophus, inest aute substantiis nihil esse contrarium hoc est non habere inter se ipsas contrarietatem. probat de in prima, & in secunda substantia , exemplo, dicens : Primae nanque substantis quid erit contrariti, ut cuidam homini, idest particulari, Meuidam animali, idest particulari: si e nee in secundis substitiis, at vero nec
homini, nee animali aliquid est eon.
trarium. Deinde ostedit hanc propristatem eandem aliis proicamentis inesse eum dicit; non est autem hoc proprium substantiae, scilicet non habere
contrarietatem, sed&etiam conuenit
quantitati quoniam bicubito & tricubito nil est contrarium : nec circulo, nec quadrato,& huiusmodi. sic nec decem, quinque: nec horum talium hi
iusmodi. instat deinde Sesoluit eum dicit,nifi quis dicat quod multum sit cotrarium pauco, quae sunt quantitates.& magnum dicat esse contrarium paruo: quicquid enim de hoc sit maius situm est, quod cum damus determinatam quantitatem, una quantitas non cotrariatur alteri. circa hanc proprietatem dubitatur primo, quod ignis aquae contrariatur, ergo substantis inest contrarietas. secundo omne quod corrumpitur a suo contrario corrum pitur, sed substantiae multae corrumpuntur ergo. tertio sic prima contraria sunt primi generis,ut patet in primo Phy ficorum sed substantia est primum genus, ergo prima contraria silede genere substantis : sed nihil est in
genere substantis,nisi substatia, ergo prima contraria sunt substatis : de per consequens substantis sunt prima co-trari' : unde sequitur substantia substantiae contrariari. Ad primum siere spondendum , quod ignis & aqua
contrariantur, secundum accidens,id est,secundum suas qualitates,non autem per se, i .secudum suas formas essentiales:quia calidum, frigido c6tra riatumhumidum,sicco: sic cum homines altercantur, non est quod sint illae substantiae eontrariae; sed propter iniurias &c. Ad secundum dico, quod omne quod corrumpitur, uel corrumpitur per se , uel per accidens : com rumpitur a suis qualitatibus contrariis per se, & substantiae corrui untur per accidens. Ad tertium, respondet
56쪽
det ucleus, quod Philosophus per cottaria intelligit formam &priuationem sermae. Et tunc couceditur quod reperitur contrarietas in substantia.
Videtur aute substantia non suscipere magis & minus,&c.
Ponit quintam proprietatem se flantiae Philosophus: in qua ostendit substantiam no suscipere magis & minus. cuius sensus est iste,unam substantiam no esse magis substantiam quam alteram, ut homo non est magis substantia quam sit sol mica, & bos,quam musta: igitur quantum ad esse per se, una non est magis substantia alia,quoniam quicquid est diuisibile suscipit
magis & minus, sed subistantia secundum suam essentiam est indivis bilis, ergo &c. dicit igitur Philosophus, videtur autem substantia non suscipere magis & minus, idest intendi de remitti , vel intensionem Z remissionem qJidem est, in propria essentia: Deinde sequitur, non quod una dicatur magis substantia quam alia,ut prima substantia, secunda,quemadmodum supra dictu eli, sed intelligedum est quod unaquaeque substantia, i. singularis, ut Plato,sortes &c. in se absolute considerata, hoc ipsum quod est, i. secundum sua essentiam, no suscipit magis & minus, explicat exemplo. d.quia homo no est magis de minus homo: nec ipse idem a seipso,nec alterum ab altero ostendit quae possunt suscipere cum dicit, quoniam album, & bonu dicuntur secundum magis & minus, de ipsum a seipso,ut puta cum quis est puer est magis bonus & albus, quam cum est viri alterumque ab altero, ut haec subucula,
est magis illa alba; hic paries illo est
magis albus, &c. magis nunc dicitur album quam erat prius: similiter
de caliditate quae suscipit magis S minus: sed substantia non dicitur nunc
maris substantia quam prius; vicum
quis est senexi, non est magis homo quam erat puer, nec quicquam etia denumero illorum quae substantiae dicu-tur,non suscipi ut magis & minus: aduertet ii quod suscipere magis & minus no est idem, cuin suscipere maius& minus: quia suscipere magis & minus, non est proprium substantis: sed
maius & minus erit, ut bos erit maius substantia secudum quantitatem qua formica, dubitaret aliquis sta animal est animantius planta, ut ait Boet.ergo substantia suscipit magis & minus. Respondetur ad hoc breuiter, quod aliquid dicitur animantius altero dii pliciter,uno modo quia est magis animatum , & tunc non suscipit magis &minus, alio modo quia in operatione utitur pluribus potenti js an inas, isto nanque modo animal est animantius planta: non tamen debemus dicere,
quod suscipiat magis ,& minus.
Maxime vero proprium se, stantiae esse videtur, &c.
Hic est sexta & vltima proprietas substantiae in qua ostedit Philosophus
unam & eandem substantiam esse susceptibilem contrariorum, instatque una dubitat ione, ac duplici respontione illam diluit, cuius sensus est iste, quidam homo, puta, Plato, absque supessentis carentia, potest nunc habere infirmitatem,& nunc sanitatem: nunc
est calidus , deinde potest esse frigidus, pro qua proprietate, notandum est, hanc proprietatem conuenire omnibus substant ijs tam primis, quam secundis, sed diuersimode,quoniam pri-ms substantis sunt susceptius contrariorum, secunda verb substantia suscipit ex consequenti contraria, per hoc quia habet esse in primis:quoniam per hoc qJ Plato est calidus vel albus, ex consequenti homo est calidus, vel a Dbus, sic corpus,&substantia: igitur secunda substantia manens eadem uia num crunisuli
57쪽
mero erit susceptibilis contrari rum, cum prima substantia tamen habes esse, licet diuersimode, Dicit ergo Philosophus, quod maxime videtur esse proprium substantiae, susceptibile esse contrariorum , cum sit aliquod unum, Se idem numero ostendit hoc in alijs, supple, praedicamentis,non ei severum cum dicit, quare in aliis quid Enon habet quisquam supple, horu contrariorum, ut probat exemplis d. qua
cunque non sunt substantia, quamuis stat unum & idem numero, ut si accipiatur hoc album, qui est unus Scide, numero, hoc est particularis, quemadmodum est Plato : tamen non dicitur
supple hoc album modo albus, modo niger, sed semper album dicitur: e contra se habet Plato, propterea qd nunc est sentis, & nunc aeger: sic de Dctione, non possum us dicere quod una Sc eadem numero actio si est praua,qa fit modo praua, modo studiosa,cum sit particularis: sed si eli praua dicitur talis,&e conuerso, si eli studiosa, ludiosa, similiter autem εe in alijs supplepraedicamentis,quae praedicamenta nosunt substantiae: confirmat suum dictu cum subdit dicens: substantia verb,cusit unum S: idem numero, susceptiua est contrariorum, ut quidam homo cuvnus, & idem numero sit, aliquando enim est albus , de aliquando niger fit, ut propter solis radios, & calidus in aestate, frigidus vero in hieme, similiter fit prauus , cum vitiis dat operam, studiosus vero cum litteris incumbit. igiti irin aliis nullis, idest non substanti js, aliquid tale, supple, susceptibile
est e contrariorum, videtur D. bitaret
aliquis quod Angeli sunt substantiae,
tamen non sunt tu sceptibiles contrariorum , quoniam sunt simplices sormae, ergo . secundo coelum non suscipit , quamuis sit substantia, igitur. te tio una & eadem numero superscies
aliquando cit alba, ec aliquado nigra, ergo & accidens est susceptibile eontrariorum, ad primum sic respondendum breuiter est, quod licet Angeli non suscipiant contraria tamen susceptibiles sunt contrariorum , eo quod mutabiles sunt de bono in malum, ad secundum dico, quod coelum licet nosuscipiat contrarium in genere substitiae tamen in genere situs de ubi suscipit, nempe sursum,deorsum , ante, retro, ex Oriente, in Oecidentem &c. ergo suscipit aliquo modo . Ad tertium dico, quod superficies no suscipit aliucolorem tanquam subiectum quod, sed tanquam subiectiam quo,quoniam debemus intelligere, quod esse susceptibile contrariorum tanquam subiectum quod, sit proprium substantiae.
Haec est obiectio huius ultimae proprietatis substantiae, dicens quod si sis dicat orationem, & opinionem suscia
pere cotraria: eadem enim oratio nucvera est, Se nunc falsa videtur esse,ut siquis dicat quempiam, puta, Platonem, sedere, erit vera, sed illo surgente non erit vera sed falsa, similiter de opinione, si quis enim putat aliquem sedere, cum vero surget, falso putabit eo qgamplius non sedit, s habebit eandem opinionem, ad istam obiectionem est notandum, quod,cum dicimus Plat nem sedere ipso sedente vera modo est, poterit tamen eadem fieri falsa, si surgat, eadem igitur oratio numero, erit susceptibilis contrariorum : sed aduerte quomodo debet hoc intelligi:& dico substantiam,cum sit una & eadem numero cum mutatione sui si sceptibilem esse contrariorum : cum
illa ergo adiectione: scilicet cum sui
mutatione,) est in teli igenda haec proprietas : ut apud subitantiam apparet oratio igitur, & primo quamuis possit esse una & eadem numero uera, &sessa , non tamen fit circa illam ora tionem
58쪽
tionem aliqua mutatio, ut fit in Platone de calido, frigidus fit: ideo non fit mutatio iti propositione, sed fit p mutationem rei significats. Dicitur ergo vera propositio,ex eo quod ita sit in re quomodo ipsa significata falsa uero,ex
eo quod aliter sit in ipsa, quam significat. mutatio igitur propositionis devera in falsam, non dicitur mutatio rex Iis, sed dicitur propositionem ex vera fieri falsam,&eco trario , sequitur de inde Aristot. i
Duplici solutione diluit illa instantiam in praecedenti contextu: demum de ipsa substantia concludit. dicit e
go: sed si quis hoc suscipiat,hoc est, cocedat quod supponitur scilicet quod
oratio & opinio recipiant contraria tamen differt modo, scilicet,ut supra diximus quod subtantia suscipit contraria, secudum sui mutationem,ut ex albo, fit quispiam niger: N ex prauo, studiosus:& ex calido, frigidus fit: naea quae sunt in subtantiis, supple, c
Ior, prauitas,albedo, dici. ipsa mutata, suscipiunt isontraria, nempe frigiditatem,studium,nigredinem,quae sunt cotraria quoniam frigidum mutatur ex
calido, nanq, alteratur & nigrum ex albo,& sl ud io sum ex prauo.Similiter, ideli eadem est ratio in aliis, qui mutationem suscipiunt; suscipiuntq; cotraria. sed oratio & opinio, non sic se habent, sed sunt immobilia omnino: propterea quod facta mutatione circa re fit contrarietas circa ipsim , scilicet, orationem,& Opinionem: quia oratio
quae dicit, quod aliquis sedet, permanet eadem in se ; eo quod ipsa semper dicit sedet aliquis,& non aliud. sed cures qus prius sedebat mota est a sessi ne,& iiat; aliquando quidem, i. prius
erat vera; aliquando. i.post est falla.eadem est ratio de opinione. Patet igiatur, quod solumodo substantis est proprium, ut suscipiat, secundum sui mutationem contraria igitur oratio ei citur de falsa veta, Sc econtra,non au tem secundum sui mutationem alteratur. secundam solutionem ponit Philosophus cum subdit, dicens: si quis
autem recipiat etiam haec, id est, quod oratio sit susceptiua contrari orsi: non est uerum quod iste recipit: ratio est,
uia oratio,& opinio, no dicuntur e Le susceptibilia cotrariorum, eo quod ipsa, id eii oratio & opinio, aliquid reeipiant, idest recipiant, ut facit Plato suscipiendo albedinem, nigredinem,
prauitatem, &c. sed dicuntur suscipere, vel ine susceptibilia eorii contrariorum,qus sunt verum, de falsum,vel
sed ex eo quod est facta aliqua passo
Circa alterum;ut puta circa rem significatam,de sedente, Sc non sedente i nam eo quod res,eo modo quo dicit oratio est vel non est, ipsa oratio dicitur uera, uel falsa: non aute quod ipsa oratio. suscipiat contraria i quoniam oratio non est subiectum, sed signum veritatis, & falsitatis: oratio enim a nullo quod si in oratione, uel opinione mouetur.sed est tractio de veritate in falsitatem, ideo non dicetur susceptibilisco trariorum,propter hoc, quod dicat aliquando veru, S aliquando salsum; verum substantia, quia recipit contraria: dicitur esse susceptibilis cotrariorum:quia recipit in se contraria, secudum quod mutatur; suscipiendo enim in se sicut in subiecto languorem, de nigredinem, &vnumquodque talium accidentium, dicitur elle susceptibilis cotrariorum . quare ergo erit propria subitantiae hoc , cum sit unum & idem
numero,secundum sui ipsius mutati
nem, id est,cum de nigra fiat alba Schuiusmodi susceptibilem esse contrari rum . Concludit deinde de substantia cum dicit: de substantia quidem haee sint dicta ac lassiciant. Notandum alis G tem
59쪽
tem est, secundum Io. And. quod substantia suscipit contraria non sibi: sed alia quae sunt contraria inter se: non suscipit calorem contrarium substantis, sed frigori: qua duo sunt inter se contraria : alioquin ista proprietas repugnaret, eo quod positum est in quarta
communitate. Secundo notandum, se
cundum gratia D. quod verum &salsum sunt diuersmode in oratione, dein re . & in intellectu: nam in oratione sunt sicut in signo,sed in re sicut in causa: in intellectu vero est sicut in subiecto.dubitaret autem aliquis, quod id,quod semper significat idem,uth scoratio Plato sedet, semper significat hunc hominem sedentem, siue sedeat. sue non sedeatugitur non fit oratio MIiquando vera, & aliquando falsa permuta; ionem rei, ut supra in textu patefecimus. Respondetur ad hoc,& breniter, quod licet oratio semper idem significatum significet, non tam e semper idem signincatum adaequale signia sicat . idcirco non semper dicitur vera
propositio, sed aliquando sic, & a Ilia
De quantitate. Quanti autem aliud quidem est discretum aliud autem con
tinuum,etc. Hoc est secundum caput, huius seiscundi tractatus: quod quidem caput continet duas diuisiones de quantitate. continetq; enumerationes specieriim diuisonum,&unum dubium, tres communitates de duas instantias. agit autem Arist. immediate de qua titate, post substantiae determinatione
quoniam quantitas immediatius inest substantiae ipsae, quam alia aeridentia:
nam alia,mediante quantitate, illo i haerent. Primo ergo notandu est, quod
quantitas est mensura substantiae: sea quoniam non potest definiri quantitas quidditatiue, non potestq; dari definiatio a priori de ipsa, qua notificaretur distincte, quatum ad diuersos modos, quibus mensurat substantiam; illique modi possunt distincte notificari per diuisione,ideo a diuisione incepit, nope aliud esse continuum, & aliud quutum diseretum: quia igitur,ut diximus mensurat substantiam, uel mensuratruatenus habet partes separatas,ac dicretas, & sic dicitur quantitas discrecta, vel mensurat illam,quatenus habet partes continuas ,&coniunctas inter se, de sic dicitur quantitas continua, quantitas discreta elι illa,cuius partes non copulantur ad aliquem termina com m unem: quantitas uero continua est cuius partes copulantur ad alique
terminum communem. Item notanda .
est, quod hae species, scilicet, continua&discretum possunt dupliciter considerari .vno modo comparando eas,ad quantitatem commune siue in communi i 8e hoc modo una non est prior altera, sed aeque primo de univoce dia. citur de discreta,de continua. Secundo modo possunt coparari inter se, hocq; dupliciter, uno modo secundum nos, vel secundum uiam nostrae cogniti nisi sic quantitas continua praecedit discretam, quoniam per diuisione eontinui causatur quodammodo discreta, idest numerus cognoscitur a nobis, . numerus est quantitas discreta. Alioemodo comparatur secundum ordinε naturae, ac implicitatis, & hoc modo discreta, praecedit quantitatem contianuam. Propterea quod unitas,quae est principium discretae, prior est simpliaciter ac naturaliter pilato, qui est priaci pium continuae, quia unitas non habet positionem in cotinuo sicut habet punctus.
60쪽
i unctus. non definit qualitatem Philo partibus,eo Dbd situm non habent idcirco dicuntur non coniunctae in una communem terminu. Dicit ergo Phulosophus, quod quinque, septem, tria, semper discreta sunt, eo quod non e
putantur ad terminum communem. Neq; enim unquam partium cuiuscunque numeri, reperies communem te
minum : sed semper erunt discretae. Quapropter erit ex speciebus discretorum ipse numerus,quia partes copulati uas non habet. Nota autem, qubdpartes numeri quaedam dicuntur aliquotae , de quaedam non aliquoip. Aliquotae sunt illae, quae si aliquotiens sumptae, reddunt praecise suum totum hoc modo: sex est pars duodenarii: quia bis sumptum facit duodenarium praecis E: partes non aliquota sunt,quae ali- uotiens sumptae non reddunt praecise uum totu hoc modo, quinque Sc quatuor sunt partes duodenarii: ut patet replicando. Exemplificat igitur Aristoteles, utroque modo, quoniam de omnibus intelligit;ut ostendat esse separatas partes numeri. hoc idem de oratione probat cu d. similiter, de orat io exsophus propterea quod dc nota accidentia non definiuntur, nisi secundum quod denominant substantiam. Dicit ergo, quanti. i. praedicamentum quai titatis aliud est discretum , i. diuisum, it duo,tria, di aliud continuum, ut Ibneara aliud constat ex partibus hab tibus ad se inuicem po utionem, idest ordinem Ze continuationem : de aliudex partibus ad se inuicem non habentibus continuationem, ac permanentiam.
ut numerus, et oratio,etc. Nunc incipit declarare supradictas diuisiones Philosoph . deinde quid sienumerus, 3c quid oratio. dicit igitur. est autem discretum quantum, ut numerus, de vi oratio, sed continuu,idest quantitas continua,est ficut linea, corpus, superficies. 8c prpter haec sunt etiaquatitates continuae tempus, Sc locus. Quare eli notandum circa hoe, quM Philosoph.egie dehisce specie b. quantitatis disiunctim; Se praecipue de tempore,ad hoc,vesciamus, quia non est speciebus discretorum: quemadmo- quantitas eiusdem rationis cum aliis: du numerus. Probat quomodo sit quanquoniam aliae sunt quantitates conti- titas d.quod enim sit quantitas oratio, nuae ordinariae, id est permanentes: sed tempus est quantitas fluens. facit vero de loco ad denotandum plenius distinctionem eius a superficie aqua non uidetur differre realiter. subdit deinde manifestum est: quoniam mensuratur si daba breui,de longae na breue,de longum quo me usurat uroratio,in quantitas: de qua oratione intendit, dem onstrat, d. Dico autem de oratione cu est de discreta quantitate: dice. quod pam prolata uoce:quoniam particule eius
tiu numeri,nullus adeli communis terminus,hoc est, paries numeri non habent terminum communem: ad quem copulentur partes eius, scilicet numeri.Probat exemplo, ut puta , quinque, sex,septem, si sunt denarii partes, non copulantur ad aliquem terminum comunem, quoniam conati sunt ex unitatibus, quae unitates sunt, ut eius partes . Cum ergo non sint unitates aptae natura reperiri simul inter se cum suis non copulatur ad aliquem terminum communem, quemadmodum reperitur in linea,Sc corporemon enim sill bae , quε sunt partes orationis aliquo communi termino conecitantur, idest ad aliquem terminum copulantumsed
unaquaeq; sillaba est diuisa, secundum seipiam: atque discreis quantitatis est,
Sc non continuae. Notandum tame est,
quod longum de breue, sunt stricte de proprie passiones quantitatis cotinus: