Institutio astronomica iuxta hypotheseis tam veterum, quam Copernici, et Tychonis. Dictata à Petro Gassendo ... Eiusdem Oratio inaguralis iteratò edita

181쪽

AsTRONO Micon Libra II quasi in eadem distantia, superficie-ve constitutum habemus; cum iosint Fixae propius remotiusque dispositae esse, dc Mi intex ipsas apparet inaequalitas

tam esse valeat propter minorem, maioremque distantiam, quam propter maiorem, minoremque corporum molem

Sol vero habetur pro centro adspegabilis huius

182쪽

Iis T UT TU NIs concamerationis, seu potius illius centrum occis pari, ipse pariter xsistens immotus. Quanquam 1 cet immotus sit, quatenusia loco suo non excedin ar uitur tamen in ipso loco seu circa suum axem re-xio ui ultra dies viginti septem, ex ipso motu lacularum, quae in illo iunt obseruatae, postquam Telel-copium adinventum est. Hisce autem duobus quasi terminis immobili bus constitutis, disponuntii in interstitio ipsi Planetae mobile, ut pote, qui varios motus circa Solem, sub regione Fixarum obeam. Ac primo quidem proxime Solem collocatur Mercurius, ut qui circuitum circa ipsum omnium breuissimum describat , eundenaqii citissuri absoluat, nempe intra mens eis quam prori me reis. Secundo loco statuitur Venus, quae ut ambitu superat Mercurium, sic velocitate superat sequenteis, videlicet circuitum intra menseas septem cum semisse absoluenS. Tertio ipsa Tellus, quae visu circuitu complectItur Venerem, ita ipsum tardius absolui , ut puta solum intra mens eis duodecim, siue annum num. Quarto Mars,qui helluri circi ducitur, monabsoluit circuitum, nisi annis proxime duobus.

Quinto Iupiter,iqui ' Λ ,rtem pari ratione cit-cumit, 3 circuitum, nisi annis proxim duodecim tibi absoluit.

Sexto Saturnus, cuius circuitus caeteros omnes

comple, tur,dc absoluitur solummodo intra annos proxime triginta

183쪽

AsTRONOMICAE Lb. III. Achicit Copernicus Terram inter Venerem, Ma remque locatam tanta intermeare ab utroque distantaria, ut in ipso eortim interstitio circumductam sibi habeat tanquam asseclam Lunam, qtiae una cum ipla ita transvehatur circa Solem motu anmio, ut in terim tamen motu menstruo ipsi Terrae circumfe

ratur.

Adjicere deinceps scuit incedentem pari modi, Iouem inter Marte D, ac saturnum, ea ab ill1s ferai distantia, vi in ipsorum interstitio circumductas sibi habeat tanquam assecias quatuor quasi Lunas, siue mavis stellii las solo elescopi conspicuas,i Medi ce Sidera a Galile indigitatas vae una cum ipso

Ioue ita circa Solem vehanrur motu duo decenni, ut interim tamen motus peculiareis circa ipsum obeant, intima die uno, cum dodrante k succedens diebus tribus cum semisse tertia diebus septem cum sextan-- te, extima diebus sexdecim cum besse. Adjiceremus Saturno quoque circumferri duos asseclas, si qui duo orbiculi ad latera diu interdum apparent, eadem forma constanter forent, .non

interdum acuminarentur, exporrectisque quasi bracchiis, relictoque medio interuallo quas ansulae Sa

rurno haererent , interdum quasi unum , idemque cium ipso corpus euaderesar, proue stis contractisque heinc inde versus extremas cuspides interuallulis lactant insuper varietate Saturni corpus transforma rent, ut expectandum omnino sit, quousque tora facierum periodorum divorsitas obseruata sedu

Io fuerit, priusquam aliqliid pronuntietur,

184쪽

Adjiciendum quin etiam erit, circumferri duos Veneri, si verum sit, quod scribitur,obseruatos duos ante paucos mens eis a Fontana Neapolitano, qui exbmio illo suo telescopi perhibetur etiam in Marte detexisse quasi globulum ad centrum, proxime oram circulum quas nigricantem ut mi Ioue duas 4reisue transversas nigricanteis fasciolas, cuiusmodi nihil nos adhuc potuimus teles copio nostro, Galileano licet, ipsoque praeclaro deprehendere. Vtcumque sit, constare potest, esse Planetas quos

damprimarios, ac veluti Principes, ut puta Mercurium, Venerem, Tellurem, aitem Iouem, Ga-.turnum, quosdam secundarios,ac veluti pedissequos, Luna nimirum tam Terrenam , quam Iovialeis,

quam caeteras, qua reliquis globis possunt circum

duci.

Postremo, censuit Cop rnicus spatium a Satur- no adusque Fixa interceptum esse ingens, ac po ne immensum. Quippe dc distantiam Fixarum a Terra tantam fecit, ut non mod&ipse Terrae globus ad regionem Fixarum collatus puncti instar sit,quod a nemine non admittitur sed puncti etiamin star sit,

quem ipse alioquin Magnum orbem dicit ipsu nascilicet quas caelum Terrae,siue in quo Terra circubium circa Solem peragit, cuiusque adeo semidias ie-ter est ipsa inter Terram, Solemque ditantia.

185쪽

s Tiora o MICA Lib. II ictCAPUT III. Cuiusmodi triplicem motum Assuri attribuerit. SV pro si Telluris loco, triplex motus est,

quem illi Copernicus tribuit , Diurnus, Annuus, Inclinationis. Diurnus es ipsa Telluris reuolutio circa proprium axem idque tendendo versus ortum, peragendo circuitum intra horas, . Adeo ut eadem Terrae parvis v. c. haec, in qua nos Versamur intinc in Solem conuersa die fruatur nunc auersa patiatur noctem ac ipsae interim caeli partes, quae ex ordine quasi occurrunt, retegunturque, oriri appareant, quae ex Opposito, retro abeunt, occultanturque occidere.

Annuus est ipsa eiusdem Telluris progresso per Zodiactim , laoc est sub ignis Zodiaci , dum inter

Venerem, Martemq, incedens, in orientem etiam contendens, circumducitur ipsi Soli, ac circuitum peragit , ut iam actum est, intra annui a Nempe, dum eius superficies diurno motu circa centrum axemve proprium conuoluitur, ipsuna interim usi centrum prouehitur sensim iuxta successionem Si gnorum: eo modo,quo,Voluto supra planum globo, ipsus centrum secundum longitudinem platii pira mouetur donec interim superficie circa centrum, axemve globi reuoluitur. Fieri autem vult ex hoc motu, ut, quia Terra exta sistente inter Solenὶξ, 'mum Si suam, Sol lina tegit oppositum, ac dicitur in illo esse; idcirco etia i

186쪽

constituta, v. c. in Libra, Sol esse appareat in Ariete; de transeunte Sole ex Libra in Scorpionem, appareat Sol transire ex Ariete in Taurum , ac ita deinceps. Adeo proinde,ut Terra sit,quae Zodiacum reipsa e currat, describatque Eclipticam Sol vero ipse sit, qui percurrat, describatque apparenter. Mottis demum Inclinationis, Decli irationisve est ipsa dessexio axis Telluris a parallelis ni cum axe Eclipticae, .continentia in perpetuo sui secum, in quo-vis situ ,paralleliina, ob quem aliunde Mem

per maneat agi Mundano paralleltis 5 aequatorem Terrae contineat ipsi aequatori Mundi parallelum: sicque dici hic valeat non tam reuera nouu moltis, quam litaedam quasi motutim superiorum modificatio. Potest autem eodem proportione modo intelligi fieri quo, tum pue irarum turbo supra planum conuoluitur , circellosque varios cuspide describit, ipse illius aris, tum continet se sibi parallelum, seu in itatu semper perpendicularitum continet quoque basin turbinis ipsi thorizonti semper parallelam. Nimirum, si in Magno orbe, de quo est paullo ante dictum, concipias tum Eclipticam, tum interse cantem ipsam AEquatorem, cuius planum intelli gatur esse in Fixas sq:iei ductum , ac simul Axis per Solem transiens iitelligatti in eandem regionem, quousque in polos desinat, tradu ictus no edeinceps Terram esse iii priticipio Arietis ipsius aequatorem una Mundi aequatore , illiusve plano

coincideres; erit tunc satae axis Terrae axi Mundano

parallelus. Concipietidum autem praeterea totum est,

187쪽

idurn Terra exinde versus Taurum, porroque pio-greditur, illius axem non divaricari , sed contineri semper sibi ipsit, rixi Mundano Prallelum i ex eoq; fieri, ut eius aequator Mundi aequatori parallelus ma

neat.

Rem non male capies, si accepta prae manibus vulgari Sphaera, ipsam habeas pro Magno orbe, globulumque adeo intimum pro Sole; axem P o portione axis undi. AEquatorem , pro circulo in plano quatoris Mundi consistente Ac tum ad manum quoque assumas globulum quempiam suo axe trajectum, quem pro Terra ducas. ipsum ita applices Sphaerae ad initium Arietis, ut in ipso plano aequatoris sit,4 axiculum suum ipsi axi Sphaerae parallelum habeat Deinceps autem globulum sic sensim . ex ordine traducas per Eclipticam , ut laxis axi, dc aequator aequatori parallelus indefesse teneatur.

Quin etiam, quantum licet in plano rem vicum

que repraesentare, esto in schemate sequente A B COsphaera fixarum , AC ax is Mundi i FG H Magnus orbis ac in ipsius superficie FH AEquator , ehisque axis transiens per solem in cetro Cibesse intellectum E G. Esto Ecliptica IK, uerra per ipsam incedens multiplex ille orbiculus suo ubique axe , suoquequatore notatus Cernere licet, si eri . quidem in aequatore Magni orbis fuerit,habore ipsam suum: Equatorem cum AEquatore Mundi coincidentem radsuum axem non coincidentem quidem cum axe Mundi, sed parallelum tamen ipsi nimirum concipiendum est axem AC, vel eius portionem G per

188쪽

centrum Magni orbis transire, axiculum vero LM esse in eiusdem orbis superficie in Sin Terra extra Equatorem Magni orbis iuerit, tuet ipsam semper suum si lxiatorem ipsi AEquatori Mundi parallelum,&axem axi similiter, neque pati unquam, ut diuertatur, vorsus axem Eclipticae, qui heic esse 4ntelligi

Notandum vero obiter , cum dici heic a idis AEquatorem Mundi, Axem Mundi, Polos Mundi ui fieri, retenta deiiominatione ex vulgari Hypothesi quate-

189쪽

uius Terra reuoluta in ortum, totus, dus apparet reuolui in occasum secundum hunc squalorem, im

ca hunc xem, super his Polis 'ia reipi nihil liud sint, quam quator, Axi dc Pol iplius mei Terrae

diurno motu circumvolutae. Quam ob rem porro Tertius hic motus excogitatus, inuectusque a Copernico fuerit, aliquant post coiit modius dicetur.

CAPUT IV. Quam ob rem de motu, quieteve Telluris, aut Siderum, mendum flensiui non duxerit. OV oma M vero isti-ne motus Telluri comta

petant, an-non in controuersiam vellitur,&res videtur debere sensu aut ratione dijudica i , ideo statuit Copernicus dirimi hanc litem ex eo , quod sensu apparet, non posse. Siquidem, ipso etiam Aristotele attestarite, ad hoc, ut res visa moueri appareat, nihil prorsus refert, ipsane, an oculus videns moueatur, utrovis enim modo, motus imputatur rei vita, ab oculo Pac ipsae quoque Philosophus, ad rem monstrandam, utitur exemplo nauigantium , quibus a portu soluentibus apparet

terra recedere, Ρ, ouehimur portui, ter Pe, urbe rue recedunt.

Quocirca, ait Copernicus ad hoc, ut Astra tende re in occasum appareant, nihil interest, ipsa ne eo eipsa tendant, an spectatoris oculus, una cum Terra tendat in ortum cum utrovis modo ea sint appari-

190쪽

168 IRsTITUTIONI stura tendere in occasum. Et, ut Sol appareat ex Cancro in Leonem discedere, nihil refert, an retiera dis cedat, an spectator sit, limina cum Terra discedat ex Capricorno in Aquarium, cum Sol utrovis modo appariturus sit ex Cancro in Leonem transire. Videtur proinde res sic concipienda , ut sit quis

Mediterraneus,marisque inexpertus transferatur do Iniens nesciensque in navim. Nam, ut iste experge- Lectus iuraturus sit accedere littus, aut lecedere, Muim vero stare immotam, qua terrils Omneis nauis,

parteis eodem semper situ inter se manere conspiciet, nautas per ipsam, ut per domum terrae haerentem, quiescere, discurrere, scandere malum, c. ac ipsum littus interim euadere aut accederitii pius, aut rem cedenti distantius Sic tios in ipsa erra nati, educati, assuerici quod est adhuc amplius, quam esse

translatos facile iuraturi sumus Sidera illi, qua nobis oriantur, aut occidant , Terram vero inmotam

esse; quod omneis ipsitis circumpositas nobis palleis eodem semper siti inter se observemus,4 in ipsa, ut

in domicilio fixo quiescamus , varieque moueamuria aliunde Sidera extra ipsam posita in situm interim; altiorem, depressioremque nobis evadant. Discrimen solummodo est, quὀd ille exires naui, &in portus esistere,unde haliticinationem deprelaendere, colligereque liceat, positi nobis vero exire erra ita fixum locum non liceat, Unde moueri Te mm .' periamur, fallaciamque nostra visus emende Flauic, quia donec in Terra sumus, oculus est sem Fer