Institutio astronomica iuxta hypotheseis tam veterum, quam Copernici, et Tychonis. Dictata à Petro Gassendo ... Eiusdem Oratio inaguralis iteratò edita

191쪽

AsTRONOM rc Lib III. per eodem modo assectus, atque idcirco capax quo dijudicari controuersia possit, Terrάne moue tur an-nom, ideo sola superest Ratio , quae facem quasi praeserat ' Vixa pars problematis sit potissimum probabilis, docear. Opinantur porro Gopernicus, de qui ab eius partibus stant, suffragio rationis se esse potiores Id

autem cognoscendum est,tum ex iis rationiblis, quibus lententiam suam propugnant , tum ex iis exceptioniblis miras rationibus impugnantium oppo

nunt,

CAPUT V. Ρ se magis congruae rationes ad adseruendum moram

Testaris Diurnum.

NA, quod ad Diurnum quidemmotu spe ei a ; Tollitur' i ' inquiunt, vastissima

illa Primi mobilis sphaeta Firmamento super- exstruiacta, ad hoc solum excogitata, vi inferiora omnia' abripi ab ipsa diurno motu intelligaiarur Nimirum' Terra simplici corpusculi sui versus ortum reuolutatione, primi mobilis vice fungitur, ac tantum praeia stans, quantum a Sphaera, caelos interim, sideraque omnia eo labore subleuat, ut incessalitem illam ab reptionem haud quaquam patiantius. Atque id quidem pro genio Naturae, quae nunquam praestat per ambages, quod potest per compem

dium neque per plura, quoties quid potest aeque

comamode per pauciora.

192쪽

cc vim 3, tollitur proinde insana illa rapiditas, oua necesse est, Sphaeram illam serri. Quod enim etiam rapiditas in motu Terrae objicitur, quatenus assumptum in eius aequatore punctum celeritatem bombardici globi , dum ἡ fistula exit, aemulatur; quam immaniore quaeso pernicitate necesse est emacceptum punctum in ipso aequatore Primi mobilis;

cum etiam acceptum in aequatore Firmament iuxta communem sententiam, abripiatur iecesse sit quilis

quagies millies rapidius , quam eiusmodi punctum

V praetereatur interim, Naturam harmonice omnia praestantem, non pusillas res adquietem,ingenteis ad motum; verum illas potius ad motum , has adquietem comparare. Atque hei quidem id tanto magis, quanto aliunde Terra ex natura figurae suae volubilis est, extremum vero Mundi corpus , cuius figurae exterius sit, ut paullo ante dictum, nescitur; cum .eius esse probabile sit, quae sit ad quiescen dum , consistendumve maxime idonea. mami, quod alioquin tanta Machina quantus es totus Mundus, incessanter circumrotetur, ternicitate quidem inexcogitabili sola laaec Terrae illula, habita pro puncto inanaota consistat, inuariataque mandata, qui haberi congruum, aut concinnum possit Tiri j ὁ, tollitur perpetua violentia interiori bus caelis facta; dum praeter propriam inclinationem, qua in ortum tendunt, principium extrinsecum est,

quod vim in regionem oppositam imprimens, ipsos in occasum abducit. Ac si fac quiden violentia

193쪽

AsTRONOMICA Lib. III i ,

naturae inclinatione minor, res videri posset tolerabilis; at illam ita excedere, ut sit in Saturno plusquam decies mill1es ac septingenties maior in latus hic excessus multiplicetur infirmamento plusquam octingenties nonagies qui videaru res posse tolerari Ex quo sit proinde, ut mirari liceat, Authores communis sententiae alienum esse existimare a natura, perfectioneque diuinorum corporum, ferri inaequa biliter; reputare tamen dignum , ut ipsa eadem

corpora distrahantii tantopere: cum reuereri Na turam videantur non vereri eos tamen in ipsam,

inferre infandam violentiam , ac professos praesertim nihil, quod violentum sit, diuturnae esse durationis o tollitur ea absurditas, nisi imposnsibilitas potius quam non satis cauent , qui volunt sphaeram inferiorem intra superiorem reuolui, Iimul ab ea abripi. Nempe, cum oporteat ambas su perficies, conuexam scilicet illius in concauam huius esse ut contiguas, ita aequabilissimas , constat profecto impressionem fieri hoc casu nullam posse, propter inuariatum utriusque in suo loco situm , at que adeo propter defectum pressionis, quae in excessu e loco, aut commissura partium, intelligi fieri aliqua non potest. Ne addatur caelestia spatia conuinci esse suida, non vero sphaeris solidis, quae abripiantur occupata, tum ex Phasibus Veneris, de quibus aliquanto post;

tum ex Cometarum perea trajectione tum ex desectu refractionum, tum argumeritis id genus aliis. QUINTO, tollitur contrarietas, lati distractio

194쪽

i l,sTITUTIONIS motus eiusdem Planetae in parteis contrarias ac nus dumtaxat, inque unam partem dc ipse quidem admodum moderatus, relinquitur motus. Nam Saturnus, exempli gratia, non singulis diebus circumibit Terram; sed Terra hoc motu ipsum subleuante, totis solum triginta annis perlustrabit Zodiacum semel:

dc Luna non tricies.circumibit Terram in mente, ea

Terra hunc motum recipiente in se, circumibit sein ldumtaxat , & sic de caeteris Planetis. Pari autem ratione Cometae, si qui sursum appareant, non ferentursimul suis trajectionibus, 4breptu Mobilis primis sed si iis trajectionibus solum agentur per aethera, ac motus interim diurnus ipsis affligetur ex ipsa Terra reuolutione. Ac pari rursus modo, si Nouae quaepiam Stellae in caelo nascantur, quae specialibus, reant motibus, ut celebris illa anni 11 1 inconstellatione Cassiopeiae visa Scalia rursus anni 16O . in pede Serpentarij, tum, cum ibidem Magna conjunci io trium superiorum Planetarum fluit pati, inquam, modo hae stella perinde constabunt, ac perpetuae Fixae Terra vero perinde illis motum diurnum sui reuolutiones, ac Fixis perpetuis, affinget.

POs TREMO, aiunt , ut congruum est magis circumlustrari Laaavi maritimam oram , quam ab ora ipsam navim conuerti ex ordine oratoris faciem ad varias auditori parteis, quam totum circum auditorium ad faciem oratoris immotam alia id genus similia ita videtur magis congrtrum, conue tere Terram seipsam ad parteis Lli varias, quam to-

195쪽

tam regionem caelestem ipsi immotae circumsere pacpotissimum, cum, ut dictum est, idem utrovis modo

pareat.

Tanto autem est, addunt, magis consentaneum conuertere Terram parteis sui varias in Solem, quam Solem ipsum varias Terrae parteis circumlustrare, quanto ipsa est Terra, quae Sole, non Sol, qui Terra indiget cum sit magis secundum naturam, ut quod

alio eget, versus illud tendat, quam ipsum nihil egens versus id, quod eget. CAPUT VI. Use magis congruae ad asserendum Annuum. OV in attinet vero ad Annuum P, 1 4quidem, inquiunt, cum Sol sit veluti cor, lucis, caloris, vigorisque fons, quo tota regio Platanetaria perfunditur,ac animatur locus ipsi maxime congruus in omnium medio tribuitur inempe, ut opportune consideat is oderator in quasi Prinia

ceps,

Ad cuius numeros V Dῆ moueantur orbis

Accipiat leget, prascriptaque odera seruet.

Certe illa Solis circilinvolutio propemodum menstrua circa proprium axem, de qua paullo ante occasioni est, ut concipiant Solem emissis a se radiis compellere omnei Planetas ad imitandum eundema notum , ac fieri exinde, Vt quo nusquisque Planeta Soli propior est, eo citius circuitum absoluat, tanta quam potentiu , propye r radio confertiores, circum

Y iij

196쪽

a 6 IusTITVTIostr sabductus. Neque vero ad hoc obstare aut debilem radiorum vim, alit Planetarum corpoream molem Nam Planetas quidem ex se neque graueis, neque leueis esse , ac deo posse minimo impulsit, momentove mutare locum Radios Ver , quos experimur impingi reflecti, subingredi, discutere, exurere, ac dis loluere corpora, poste ea vi pellendi esse praeduos, qua Planetas nullatenus resistenteis moueant, atque

circumducant.

SECvNDo, si dispositionem tam quoad Magnitudinem, quam quoad Motum Planetarum spectes, crit Mercurius minor simul in celerior Venere, haec Terra, haec Marte hic Ioue, hic Saturno; quae series, concinna est . instituto natura digna. Ac

series quidem motuum citra omnem controuersiam

est quod ad magnitudinum vero seriem spectat, non desunt quidem, qui existiment Terram lenon modo Marte, verum etiam Ioue maiorem sed nempe citi res pelideat ex limitatione parallaxeos, lapparentis diametii, quod negotium esse aleae plenum superius insinuatum est mirum nihil est aliquibus, si

cus quam caeteris videri

Vtcumque autem sic saltem constat in vulgari Systemate nihil esse posse perturbatius, tam quod ad magnitudinum, quam quod ad motuum seriem spectat. Nam in eo Luna cst Mei culto maior, hic minor Venere, haec minor Sole, laic naaior Marte, hic

minor Ioue, hic maior Saturno. Et rurSuS, Oue tui Luna motu mentirito, Mercuitu annuo Venus

etiam , Sol pariter , Mars annis a Iut iter a Satur-

197쪽

rem Mercurius. Venus non multum digrediantur a Sole, neque unquam Terram se inter ac Solem constitutam habeant , Mars vero, Iupiter, ac Saturnus digrediantur summopere ac Terram interdum se inter ac Solem intercipiant. Nempe vel sola Systematis inspectio rem clare demonstrat cum iuxta communem sententiam fingere lineam inter Terram, Solemque tensam oporteat, in qua centra Epicyclorum, tam Mercurij,quana Veneris,quasi illigata cohaereant χ ab hac tamen illigatione centra Epicyclorum Martis, Iouis, ac Saturni libera sint neque afferri alia disparitatis ratio,quam Systematis inconcinnitas possit. Ne memoretur fiterim , quam immanem seri oportuerit caeli Veneris crassitudinem, ut intra ipsam tantae capacitatis excavaretur Epicyclus, qui digressiones maximas lacinc inde a sole com plexurus,ostentaret diametrum quartae, amplius parti ambitus caelestis subtensam. QV m o praeclarius adlauc est, quod ex hoc Systemate, motu Telluris per Zodiacum supposito, tum farrago illa Epicyclorum aboletur quin omnes Planetarum Stationes, Repedationesque tolluntatur tum unusquisque Planeta suo Vno motu, uno que tenore, ac in eandem partem constantissime agi- tur , ut sane decet corpora tanta , ac interim quicquid

Stationis, Retrogradationisque in ipsa quoque

198쪽

1 6 INsTITUTIONI sDirectione alterationis morus, est,aUngitur ipsis Plae netis a vilia, ob Terram inter eos translatam. Quippe quod ad Mercurium quidem, Venerem que attinet molli alternis in consequentia tendunt; in antecedentia regrediuntur , sed qui spectarentur

ex Sole, ut centro suorum mollium , ire semper in consequentia, ac uno tenore Zodiacum percurrere, necesse est nobis, qui extra hoc centrum, extraque ipsorum circumductus Versamur, appareant ire, redireque dum nos interim circa idem centrum, sed lentius circumducimur, appareant trias, reditus sit nunc in his, nunc in illis locis Zodiaci perficere Cum Stationes vero perinde in hac, atque incom-1nun Hypothesi intelligantur , non apparere ipsas tamen in excensa, aut ascensu. per Epicyclum inter Solem, Terramque contentum sed potius per circulum cui iis centrum sit ipse sol adeo ut h1 duo plancta nunc infra seu citra Solem veniant, nunc tantumdem supra, ultrave eum abeant quod PF ypti veteres, postea Martianus Capelli, aliique nonnulli opinati sunt tum alia quaedam arguunt; tum ipsae Phases Veneris telescopi obseruatae conia

uincunt.

Ventis scilicet apri rere plena proxime, non potest, cum vesperi a Sole emergit 3 ad Stationem primam tendit, nisi quia ultra Solem facta aemisph rium sui s aut quam-proxime illusti arum robis obuertit. Neque dimidiata, cum circiter mediiis versatur longit idines nisi quia obvertit dimidium tim- taxat iusdem Neque comiculata, cum uitia descendens

199쪽

dens, redit ad Solem vesperi nisi quia dimidio mi

nus. Neque rursus corniculata, cum mane a Sole emergens,properat ad Stationem secundam nisi quia tunc quoque obvertit minus dimidio Neque rursus

bisecta sub medias longitudine. nisi quia iterum dimidium. Neque demum iterum plena, cum manu Solem repetiti nisi quia rursus hemisphaerium totum proximeve illustratum obvertit.

200쪽

Quae osmnia quidem intelligi vel ex sola schematis appositi inspectione possunt, quatenus Phases, quae

ad laeuam Veneris discum referunt, qualis oculo extat tur in quae ad dextram sunt, insinuant exhiberi alium non posse , ob dimidium globi illustratum, quod semper quidem Solem respectat, sed nunc

plus, nunc minus conuertitur ad oculum, auertitu ve ab oculo. Praetereo autem notum esse, si Venus

ferretur in Epicyclo, qui esset infra Solem totus, ipsam nunquam non modo plenam, sed ne exquisite quidem dimidiatam apparituram. Quin etiam nunquam appareret teles copio exilis. sima, tum euadit plena , neque amplissima, dum corniculat, nisi plena foret in celsissimo. corniculata in humillimo situ. Dico autean teles copio , qu niam alioquin nudo visu, tanta pene apparet, dum non longe est a conjunctione ultra, quam dum non longe est a conjunctione citra Solem quod spuria luce circumradians iti, luminos omnia procul, ac e tenebris visa tametsi illeic sit orbe exilis, circum

tamen tota refulgeat, heic non-nisi falce sit tenui, quae tamen, quod aliunde sit maioris orbis portio, praestet, ut tunc Venus interdiu videatur, quae perii de interdiu, donec plena est, videri non potest. Quod ad Martem vero, ac Iouem, Saturnumque attinet moesi alternis directe eunt , cursumque reuera reflectunt sed qui spectarentur ex Sole si ex Terra quoque, si quiesceret tendere semper inconsequenties; necesse est nobis , qui intra ipsorum cir cultus, celerius quidem, quam ipsi, in orbem mo-