장음표시 사용
51쪽
eam eum mendacitate pariter morali promiscue accipiant. Vqritas namque ac falsitas spectatur in judiciis ex eorum, relatione ad oblecta,
de quibus feruntur . Verasitas contra ac men daeitas ex eorumdem relatione ad mentem , aqua externis vocibus proseruntur . Hinc quemadmodum logiee vera dicuntur , quae objectis consentanea sunt , de quibus efformantur s h. ys.); ita & etbiee si ve moraliter veracia adpellantur, quae internis animi sensibus ad amussim correis spondent. Vicissim ratiocinare de fassitate , ac mendacitate. Hi ne veriloqui , ac veraces , qui, quae in corde, eadem & in Ore habent et contra falsiloqui , & mendaees . Quo in loco perinde est, sive vocibus, sive quibuslibet fgnis
aliis, ac nutibus utantur . Nam sunt & triani
loqui, & pediloqui, & qui indiciis aliis de
lectantur . Sed ea ars versipellium , ac subdolorum propria est, ac illorum praeterea omnium, qui oderunt lueem , ne prava ipsorum opera arguantur: nisi joco id fortasse fiat. , & ad honestam animi relaxationem tantummodo .
XVIII. Illud etiam diligenter animadvertant iidem tirones , non omnia judicia log eae subesse posse falsitati ' sed ea tantum , quorum objecta ab ideis sunt distincta atque diversa ; quaeque occultari propterea menti possunt, ac falso consequenter judicio , aliter nimirum ac in se sunt , reputari . Ea autem , quorum objecta ipsaemet sunt humanae mentis ideae, nulla unquam falsitate infici , vitiarique pollunt ' quia ideat ipse, de quibus seruntur , eidem
52쪽
LIB. I. CAP. II. II eidem menti sunt immediate praesentes ' nec fieri potest, ut non videamus , quae jam viciemus . Quo in loco perinde est , sive ideae ipsiusmet mentis molimina sint , & ab ea habeant totum id , quod habent ut ideae pune. g. lineae , anguli , & cujusvis figurae geometricae tam planae , quam solidae; sive undecumque ad eam devenerint . Ita si de idea solis ad mentem via sensuum appulsa , ac solem ipsum palmarem exhibente dicam : Idea Iolis in tam enormi distantia illum exhibet pat- marem e erit judicium verum . Quemadmodum& hoc aliud , cujus objectum idea est ab ipsa met mente efformata: Circuli radii a eentro ad peripteriam ducti sunt omnes aequales . Hujul modi namque circuli ideam mens s bi cudit. XIX. Sed conseramus nunc tandem igno- irantiam , fassasque rerum ideas cum judiciorum erroribus , illudque pervestigemus , sint ne eorum causae, & quales e ut adhiberi suo loco
remedia possint , quibus , quoad fieri possit ,
Impediantur. Ac ignorantiam primam esse errorum nostrorum causam , nulli dubium. Qui p.
pe qui , si omni scii , ab omni quoque errandi
periculo immunes essemus. Nec aliter censen dum de ideis fassis quibus si careremus , nullum prorsus in errorem dilaberemur . Quum enim ad earum normam de rebus judicia sera. mus ἰ Vera procul dubio semper essent illa , shae forent constanter verat. Ceterum quum ignoranria , tum sal a rerum ideae errorum nostrorum non sunt nisi causae tantum oceasionales . Em
53쪽
Effectrix enim censenda potius judicandἰ intemperantia, in quam, aeque ac radii circuli incentrum , errores omnes dilabuntur . Qua de re infra: nam nunc generatim innuisse tantum lassiciat. ε
De necessitate exuendi mentem ab ignoranis sis , di errorum dehonestamentis, atqueia verἰ decus ae lumen apta gradatione deducendi.
g. xx. S Uperioribus ignorantiae, scientiae, er
rorumque notionibus generatim evolutis Capite praecedenti , examini paullo nunc adcuratius subjiciendum , quae horum naturam homini Srationalem deceant, quae illi probrosa , ac noxia sint ' ut ita promovere , ac perficere prio ra , tum posterioribus idonea adferre remedia
ε. XXI. Ac ignorant ae quidem satum homini quam maxime probrotum esse , & indecorum , adeo certum Sc exploratum , ut nihil magis . Principio enim summa Dei munificentia collata illi ratio fuit , ut mentem ex coleret, ac veris rerum ideis informaret. Tum prohosta eidem tot tamque pulcherrima , as
stervestigandum objecta , qui)t
54쪽
rerum quum spiritualium tum corporearum constituunt universitatem . Deinde insita quoque ad ignorantiam excutiendam naturalis propenso , ac fatalis , prope dixerim , inclinatio, quam cernimus & in pueris , qui perpetuo irrequieti , donec res per suas causas norint. Quid plura λ Media tandem plurima ipso mei parata, quibus in sapientiae cognitionem, & asecutionem deveniret. Nec praetereundum , ipsam metignorantiam nescio quid pudoris, ac Vere un. . . iar homini ingerere , quo illum de stupiditate, &'inscitia puniat. Scilicet quum propriis facultatibus abutimur adversus sapientissimos , ac beneficos fnes Conditoris , ipsemet abusus
prima parna est , quae nos angit , tamquam legum naturae moralium desertores ζ δt contem is plores. Ac iis ea quidem parna molestior inprimis , atque probosior esse oportet, qui splendore sanguinis, ac rerum opulentia ignorantiam excutere commodius quum possent, tum deberent. Nam eo in saeculo vivimus, in quo thesauri ac semmata arctissimo interdum conis juncta videntur cum ignorantia vinculo. Adeo Verum , ut quae meliora nobis pc decentiora,
negligamus' sequamurque deteriora, minusque decentia i XXII. Sed est etiam ex illans, ac noxia , si ea quidem ignoret , quae stitu illi ne- necessaria sunt , quae ignorare non debet. Re illa quidem, quae ignorari nubia ratione posisunt, relationes omnino s pectant, qnps ad Deum nostri conditorem , acSbeneficentisiimum provisorem , tum ad nos ipsos , postremo ad alios homi.
55쪽
homine, habemus . His quippe ignoratis , quomodo adversus nos ipsos sobrie , juse adversus alios , atque adversus Deum pie vivere sciverimus, atque poterimus λ Quod si ea ossicia explere nequiverimus ' ubinam , qua O , gentium vitae aequilibritas Τ Ubinam malorum fuga 8 Ubinam felicitas , ad quam sati, & creati sumus ὶ Neque enim ad beatitudinem assequendam alia nobis via parata , praeterquam siclorum , atque virtutum . ρ, X XIII. Quod si ignorant is starias inis decorus simul est homini, ac perniciosus, quanto magis Battis errorum ac fassitatis P Enim. vero ignorantiam nobiscum deferimus nativitate ipsa: ast errores aut superbia , aut oscitantia ingerimus ipsi , propriaque culpa contrahimus. in si animum rerum sciendarum imperitum cum animo contulerimus erroribus obruto, erit ille nudae tabulae , in qua nihil delineatum sit, simillimus I hic vero tabulae Iarvis, monstris, sceditque picturis aliis desormatae. uid enim errores lunt , nisi voluntariae labes 8 Nisi vitia sponte adscita λ Nisi naturae rationalis dehonestamenta , ac sordes λMagnum quidem intellectus humani infortuis nium , quod specula illi aesint, in quibus proprias errorum foeditates , ac turpitudines intueatur l Alioquin semetipsum exhorrens , &expavescens , eas , ut sordes corporis , depurgaret attentius , & , ne novis deformaretur in posterum , impense precaveret . Ad haec
quum mores , vivendique rationem eta conce
56쪽
LIB. I. CAP. III. IIptis opinionibus, ac judiciis instituere soleamus; pessum quoque eant incia, necesse est . si adversus nostri , aliorum , Deique jura erraverimus. Ac ita eadem ingruentia mala, eadem perturbatio morum, eadem infelicitas, eadem miseria. Quid enim Dei, nostri, aliorum jurium laesio quid pietatis, Iujlitiae, ac sobrietatis contemptus adferre nobisipossunt, praeter Dei odium ac vindietim , praeter societatis bellum , praeterque naturae aegritudines , pr-eter que languorem λXXIV. duinimmo quum ea de re mein cum i ple tacitus cogitare soleo, errorum satussimi li i mus mihi semper videtur Batui beui cum universo , ipsaque Divinitate. Unde enim bellum, si quidem juste geratur, nisi ex aliorum juribus non jure laesis Ita qui falsa de rebus
judicia fovet , atque ex praeconceptis erroribuε istis vitam moresque instituit , ipsarum jura laedendo , poenas tamquam justo bello a rebus ipsis illatas luit, morbos, dolores, aegritudines,
infamiam, ultionem , internos conscientiae morissus mala cetera. Quamobrem si ignorantiae ,
multo magis errorum status homini probrosus simul, & exitialis reputandus. h. XXV. Ceterum haud ideo putaverim, sapientiae cultoribus , virisque doctis nulla inesse vitia. Quin insunt quandoque majora, ac foediora,
aut imbecillitate scilicet naturae , .aut tumultuantium affectuum aestu. Tantum dico, virum doctum , ossiciorumque suorum bene conscium aris
57쪽
msse, indeque miserum , & infelicem : ast rerum selendarum rudem indoctum, maxime adve sus eas aberrantem , velir nolit, irresistibili quodam fato hujusmodi esse oportere. Mores enim ex ignorantia, erroribusque prosecti, ut dissidere a natura rerum necessario debent; ita erranti, &ignaro mala plurima nequeunt non adferre. q. XXVI. Quae quum ita sint, plane in- felligimus, fug tis ignorantia tenςbris, ac propulsatis errorum dehonestamentis & sordibus , quantum intersit in veri investigatione versari, ac scientiae satum aemulari avidius, ut & naturae decus servari possit ubique , & per offi-eiorum , ac virrutum lethitas ad felicitatis portum deveniri. Sed ea in investigatione, disciplinarumque studio apta gradatio iervanda est,ut animus ad hi orieam primum, rum ad puello ivbi-
am, tandemquς ad mathematicam rerum cogniti nem deducatur. Est autem eo nitio bisoriea, quarem esse, nude tantum simpliciterque cognoscimus. Philosophiea, sive scientifica , qua rationem preterea illius sufficientem , cur sit potius quam non sit, hoc potius. modo quam alio intelligimus. Mathematica , qu dimetiri quoque illam multipliciter valemus . Quarum prior popelli propria est , & rudium hominum : seeunda Philosophorum , ad quos spectat rem per causam nosse quod est proprie f cire : postrema Mathematicorum , qui rerum praeterea quantitates , vires , distantias metiuntur. Ita in Iunari e. g. m.
clipsi nuda ipsius deliquii cognitio vocatur M. so/ica , quasi solius cognitio saeli. Cognitio
58쪽
LIB. I. CAp. III. Is causae, unde oboritur puta interpositionis telluris lunam inter & solem, dicitur pbiIoseph ea. Cognitio demum initii reclipsis, totalis obscurationis, initii emersionis, finis, digitorum eclipticorum horealium vel australium , aliarumque rerum similium, mathematica appellatur νXXVII. Velim autem , praeter hanc gradationem , juvenes nostri ulterius progrediantur ' atque in id, quod rei caput est & sum.
ma,animum praeripue intendant, ac generose constanterque assurgant. Loquor de cognitione mc
nomica , ut ego quidem appello : de cognitione, inquam, suium, Quumqne rerum in propriam, aliorumque utilitatem & commodum , sive pro vita p,fica & animatu, sive pro eis lisve tandem, ac imo potissime pro ethica atque morali, Hanc enim omnium praestantissimam, ac saluberrimam rerum cognitionem ut, fato nescio quo, passim video .neglectam, ac vulgo praetermisesam ; ita ego quidem ceteris longe praeferendam existimo . Adeo ut hiseor eam cognitionem, tum philosophicam , ac mathem ilicam , δέ si quae sunt aliae, in vanis prorsus, ac frustraneis habeam sine ista meonomisa Ita quippe animo
constitutus sum , ut quae in communem utilitatem & commodum nullatenus referuntur , nec
sterilitate sua referri possunt, otia putem , &puerorum ludos . Scilicet aut propria , alienis immotis , aut communia bona viro sollerti , utilique civi spectanda semper, summoque studio undique conquirenda, ac procurianda.
59쪽
De internis animi obstaculis pro verI inqui time avertendis. l. XXXVIII. Ualia animi dedecora, qualis. que scatebra malorum snt ignorantia , & error ' quamque propterea ne-eesse sit disciplinarum studiis incumbere, ac in veri investigatione versari, dictum capite prae-redenti . Sed quemadmodum saepe alias, ita ea potissimum in re multa tironibus objici solent,
quae in antecessum aut amovenda prorsuS, aut,
quoad fieri potest , salubri , opportunoque remedio imminuenda & corrigenda . Absit namque , ut scientiis propterea terga vertant, atque in ignoranti η , ac errorum coeno miserrime , turpiterque tabescant. Nam nec montes , valles , flumina , nemora. loea latronibus infesta, viarum incommoda, obstacula similia , a praeconcepto nos itinere ineundo retraherent, si quidem magna nobis proposita ex eo essent bona, maximaque cum gloria nominis, famaeque splendore conjuncta . Ea autem obstacula in duas classes conjicio , ut alia esse dicam interna, ac animo inhaerentia, alia externa, &ab externis causis objecta. Nunc de internis. XXIX. Ad internorum obstaculorum classem spectant, I. mentis imbecillitas, 2. partium studium,3. indoles minus aptata, q. me moria labilis & contumax , 5. vis imaginatri κnimis calida, o. nimia in voluptates propen
60쪽
LIB. I. CAP. IV. 2Iso, 7. affectus effraenes Sc concitati, 8. praecia pilatio mentis, judicandique intemperantia. Haec potiora : quibus aut amotis prorsus, aut imminutis , facillimum inde fuerit cetera aut convellere funditus , aut moderari. Evolvamus singula , sngulisque idonea remedia aptemus . XXX. Principio imbecillitatis mentis humanae aenusquisque in semetipso testis est locupletissimus .. Sed non eadem in omnibus . Quamobrem si eo usque illa excreverit, ut adolescentum ingenia fere i quod tamen rarissimum ) plumbea suat ; literarum studiis valedicant, solique Religionis , ac naturae eatech
Mo perdiscendo incumbant. Alioquin qui pro-hi christiani , honestique cives fuerint λ Sin secus ' quamquam ingenio, acumineque non admodum praepollentes, tamen die noctuque, quoad fieri potest, enitantur. Quid enim imbecillius aquae gutta λ Ea nihilominus vel durissima quaeque saxa temporis diuturnitate, idest non his sed saepe eadendo, excavat. Enitantur, re petam . Nam assiduo patientissimoque studio, maxime cum addiscendi amore conjuncto, miravis inest ad immensos in sapientia progressus faciendos. Non ignota loquor . q. XXXI. Adeamus nunc partium sudium.
Vitium istuc in eo constitutum, ut quorum dam auctoritati nimium trihuamus; adeo ut fieri non posse credamus, ut vel ipsi aliquando erraverint, vel nos eorum errores detegere acutius, ac salubrius emendare valeamus. Qua de cauta fit, ut eorum errata pleno pectore B a hau-i