장음표시 사용
301쪽
causa aptissima est inciso transuersalis, aut secundum latitudinem,ut quae mura' to tardius consolidetur propter suorum latiorem elongationem, uno sese ita-hente sursum versus originem suam, alio deorsum decidente. Est deinde in gis accommodua, ut dixi pro vacuatione sanguinis crassi. Hic autem duo sunt, quae facere dissicultatem postulat, quorum primum est, quod venae sectio pro reuulsone humorum a capite confluentium ad subiectas partes fieri debet excephalica, ut iam docuimus; pro quo munere obeundo, si tantum noli conducit interior eiusdem cubiti, qui fieri poterit, sectionem venarum poplitis, aut malleoli quicqua in conferre post et Aliud vero est, quod ex communi omnlutis aut horum consensu in allectu melancholico afficiente cerebrum pro retractio- ione cephalica inciditur, non autem aliqua ex inferioribus venis. Pro harum di bitationum explicatione sciendum est, a capite fieri posse reuulsionem, cum quando cephalica inciditur, tum quando aliqua ex inferioribus venis. Si enim propositu fuerit praeseruare, optima fit in inferioribus retractio,ut supra dicet, mus agentes de apoplexia, & comitiali morbo. At vero si proponatur praesentis asseratis curatio adhibere distinctionem oportet: aut enim humor fluit ad c rebium ex partibus supra iecinoris regionem, fluxioque non admodum vel, mens est, aut contra fluxio habet originem ab utero, vel a retentis maris s. in priori casu erit etiam incidenda cephalica, siue interior directa, quod magis roret probandum, cum proximius fontem originemque respiciat fluxionis. in In posterioribus autem, quae in cruribus adsunt venae saluberrime incideri tur. Quando igitur melancholia cerebrum petit, ex utero derivata, vel ex harumorrhoidibus luppressis, saphenam: cum ex superioribus partibus, aut ceph licam aut interiorem incidemus. Adde praeterea quod ex assectis haemorrhoi- .dibus. dc utero, derivatio satis accommodata fit per venas inferiores, quae de ivatio est reuulsio quaedam, quemadmodum libro septimo demon si ratum est a
nobis. Caeterum venae quae in capite incidi consueuerunt, omnes exceptis iu-
gularibus in obliquum incidi debent, sed iugulares incidendae sunt scalpello latioris aciei, idque in rectum, ubi vena non subterfugit. Dclgatio vero fieti debet latiori vinculo, capite in oppositam sectionis partem inclinato, ut magis , s
C A p. X v I. A tui de causis amplasDiosieri conueniat. AMptAM sectionem facere debemus, quum sanguis crassus & se g diis vas
cuandus est, virtusque fuerit valida. Nam quo maior fit inciso eo maior spirituum copia vacuatur: quod sine magna corpotis iactura imbecilla existente virtute fieri non posset. Sanguis porro, qualis melancholicus est UO ad an- .
ni tempora in autumno viget, re hyeme; propterea an hisce potissi in amici ., potibus largiorem sectionem fieri procurabimus. Si enim foret angustior non posset vacuari per eiuscemodi emissarium sanguis ille classus, atque frigidior; sed in venis relicto, vacuataque tenuiori illius portione, quae alioquin in cot pore debebat conseruari, morbus minime poterit sanari, quinimo evadet maior superstite adhuc causa illum faciente. in omnibus itaque morbis, quos in
lancholicus procreat sanguis, aut pituitosus uti est fcbris quartana, quotidia na, melanchol a morbus, aliqua phrenitidis species, apoplexia, de si qui alii con- Isimiles affectus, launc secandi modum postulant. Dixi in aliqua specie phr nitidis indicatione sumpta ab humore melancholico putrefacto in cerebit substantia, hanc sectionem conuenire: quoniam fortassis alia rati Cne non conue- so et ni et phrenetici; ampla venae sectio scilicet ob periculum,ne vena rursus aperiatur, praesertim si quis noctu venam incidere fuerit coactus . ac etiam propter c tinuas vigilias, motumquecontinuum a quibus vires non mediocre detrimentum suscipiunt. Fit quoque ob aliam causam venae sectio amplior, nempe quando coiifestim vacuate conueniat, ta multum. Nes enim potest multa fieri u
302쪽
vacuatio angusto existente foramine, neque confestim fieri: de quare Paulus Egineta sic loquitur: Repletam venam usui commodam transversim per i 'tam ipsius latitudinem si am diuidere oportet. Etenim maiores hac plagae cic
tricem aegre admittunt. Ante nimium inflammationem experiuntur: praeter
quam quod crassioris succi transitum impediant.JOribasius vero Sardianus in his linquit qui euacuatione confertim tacta indigent, ampla inciso facienda est. J Et Aelius: In his quidem, qui abundanti euacuatione indiguerint. Scubi sanguinem crastum contineti suspicabimur, ampla incisio facienda est.J Cinterum eiuscemodi incisio hanc secum ducit incommoditatem, quod multo ci-xo tius animi deliquium eisicit, quam angusta, neque tam cito consolidatur vena, ut dicebat Paulus, ta illius imitatione Avicenna, quando inquit: Lata quidem citius animi deliquium infert: tardiusque conglutinatur, sed in expurgatione
magis valet : mulioque praestantior est, ubi praeseruationis gratia vena i cetur, tum in obae sis, de crassorum humorum copia. Ampla etiam venae apertio hy
me commodior et ob sanguinis concretionem. J Diximus quibus de causis lata fieti debeat venae sectio.
de causis angustior vena io fieri . t.
M v x et i s autem de causis angustam essicere venae sectionem debemus
Quarum una est, ut magis virtutem conseruemus. Alia, ut sanguinem luntaxat tenuiorem educamus.Tertia,ut sat praeseruatio ab eminentibus peri
culis, quae ex immoderata sanguinis profusione postent contingere. De priori causa locul us est Avicentia, hisce verbis: Anguila porro venae sectio virtuti utilior est, licet interdum tenuis, de clarus sanguis est uat. Ac crassior, de turbuleni lior retineatur. pro cuius rei dilucidatione meminisse oportet eorum quae diximus libro tertio cum de viribus ageremus. Illarum scilicet substantiam in tribus potissimum consistere nempe in spiritibus,in carnoso genere, d in partibusso vere solidis , quarum generatio ex semine existiti harum trium substantiarum potissima spirituosa est: idcirco ea venae sectio magis conseruare virtutem dicetur, in qua minor spirituum vacuatio continget. M in qua vacuatio non fit subito sed paulatim. Nam ex dissolutione spirituum imbecillam reddi virtutem
deo aperte conitar, ut nihil apertius, Ac quanto fuerit maior vacuatio, tanto maior na detur umbecillitas. Quis ambiget lata exi stente incisura spirituum copiam vacuari maiorem, quam ex angusto foramine Hic additur etiam alia causa imo becillitatis,nempe modus vacuationis: quae enim confestim, subitoque fiunt,ilia quidem naturam magis reddunt imbecillam, (cum illi sint inimicat quam ea quae paulatim agunt: quod enim paulatim fit, id amicum naturae est inquit Hir- . do pocrates libro iecundoAphorismorum atque etiam tutum; facta itaque sectione ampliori tunc spiritus astatim,&subito vacuantur: at ex angusta sectione paulatim. Contingit autem nonnunquam aegrota corpora indigere vacuati ne sanguinis tenuioris, non crassi, quemadmodum econtra aliquando vacuandum i eculentum ae crassum sanguine, non tenuem. Exemplo fit febris quarta- , i na, in qua iubet Galenus inspici cndum esse sanguinem secta vena e uentem: senim fuerit tenuis, protinus supprimendus: si crasti as,tantu illius vacuandum,
Q quantum postulauerit morbus, de vires admiserint. Tenuissimus, feruentis. simus sanguis ardentem concitat febrem, vacuatio crassi re melancholici san- guinis non est utilis, sed tenuis at s biliosi maxime conducit. Sicetiam in aliqua . o specie phrenitidis angustiore venae sectionem faciemus, in qua scilicet sanguis biliosus inflammatione fecit: licet etiam alia de causa conueniat, nempe ut phriculii devitemus immoderatae iluxionis, de quo periculo sic ait Avicenna: Pa ua autem incisio fieri debet in phreneticis, ae furemibus, aut alio modo insanientibus iisque, quibus per noctem somni tempore sanguis mittendus est, ne dili qua sanguinis inopinata prosulio accidat, irein s caeteris omnibus, quibus
303쪽
iteratio necessaria est.J Hqc Avicenna quit ex Antyllo mutuatus est, Actio res rente his verbis: Parua etiam incisione utendum in phreniticis, aut furentibus, re alio modo desipientibus, ut vulnus celerius conglutinetur : saepe enim accidit desipientes brachii nexus clandeliine exoluere, ut ampliori existente vulnere
ob nimium sanguinis fluxum haud leue periculum subsequatur. Quod si angi sta incisio fuerit, sanguinis grumus vulneris osculo inhaerens fluorem facile sistit. De industria haee in medium protuli,quia explanationem postulant. Vid iur enim absurdum, omnibus phreniticis incisione angustam fieri: quia si plar
nitidem crassus & melancholicus sanguis putrefactus esticiat, ut contingit in ea, quae fitcum studio, ut dicet Hippocrates vi eius modi inciso accommodata vi. roderi non potest pro vacuatione: at vero amplior esset non plurimum conueniens, qua sanguis crassior educeretur. Adde, maximam habere difficultatem, quod dicunt, aut alio modo des pienti bus J Nam in melancholicis de in manu acis venae sectio conuenit: in quibus tamen minime faciunt negotium humores tenues, sed faeculenti,&crasti. Qua igitur ratione vacuabuntur, si angustas et venae sectio e Postremo, dissicultatem habet, an cum reuellerein animo est,
gii angustam, quam amplum facere incisionem debeamus. Et an idem con ueniat in iis, qui noctu sunt phlebotomandi. Sunt livic dilucidanda, ne incauta
iuuentus decipiatur. Phreneticis omni bus angusta conuenit sectio: iis, qui obflauae bilis aut languinis tenuioris abundantiam in eum inciderunt affectum tu aetuat ob illius vacuationem. Alios vero duplici ratione iuuat eiuscemodi venae s ctio: una est reuulsio, qua sanguine tenui vacuato, impeditur il lxio ad cerebruadaugens inflammationem: etenim crassus sanguis non potest fluere, nisi tenuior viam veluti praeparet disponat is crastutia ad motum. Piodest etiamsi cundo obsecuritatem immincntis periculi; cum enim citius illa conglutinetur sectio, nimiae, excedentis o vacuationis nullum imminere potest periculum i quod in omnibus delirantibus magnum adest ob motus inordinatos ci ob delirium,quae duo possent facile, ut Antyllus dicebat, Cluere nexus brachii.Verum, est obseruandum, sectionem angu stiorem fieri debere,quam in aliis: at non simpliciter angustam. Latiorem quidem faceremus in phreniti de melancholica, soquam in biliosa: ea tamen latior incisio erit angu sta in comparatione ad alios a
fectus hoc idem sentiendum de melancholia, in qua duntaxat ob periculum sic
angusta sectio, quam materia postulat ampliorem. Debemus autem magis in cumbere periculo quam humori; quia in morbis medendis operaepretium est, ubi complicati sese olferunt affectus, iis pol illimum incumbere, quae magis v gent, aliis, quoad eius fieri potest minime neglectis. Non soluin magis, sed maxime urget hoc periculum,quod si succederet,inortem inferret. Porro quod pertinet ad reuulsionem ipsam, quaestionis huius dissolutio in hunc modum lia. bet. Quum revulsioni incumbimus,aut virtus est valida, aut imbecilla: si val da, ampliorem facere sectionem debemus; haec enim dissicilius consolidabitur, Diteratioq; fieri poterit, praeterquam quod notiam sectionem adhibeamus: At si fuerit imbecilla, angustiorem illam quidem faciemus, ne virtus ex vacuatione confestim facta, ad summam imbecillitatem redigatur: atq; licet haec facilius consolidetur sponte, nihilominus artis beneficio remoramur consolidat ionem ipsam, ut iam alibi docuimus: multos magis angustam facere incisionem hane 'idebemus, si venae sectio non repetenda ratione reuulsonis: quoniam non fert ampliorem virtus imbecillior. Caeter uin de iis, qui nocte phlebotomia indi- gent, statuendum est conuenire venae sectionem angustiorem, omnibus qui- , dem ob imminens periculum, ne dormientes vinculum exsoluant,& sanguin si prouocato fluore inopinato moriantur: quod, dum haec scribebam, contigit si, solio Bidelli Vniuersitatis huius Taurinensis Iutistarum. At si quispiam tutus ab hoc periculo reddi pollit, ob diligentia in assistentium aliquan- ido ampla,&aliquando strictior fiat phlebotomia,
prout materiata virtus postula-
304쪽
Ttibula demia candi cumsuo regia sprincipalibus.
verassent obliquitatem, Ilis leuamplures, C mcisi aut en si fle
PRIMA RE G U L A. Sectio quo amplior, eo magis accommodata vacuationi.SECUNDAE
sectio amplior suspecta, ubi timetur animi deliquium.
τERTIAE i' sectio angusta magis conseruat virtutem. VARTAE Sectio angusta magis consert in humoribus tenuioribu QVINTA.
Sectio angusta conseri omnibus delirantibus, & quibus noctu ta
canda es vena.CAp. XVIII. abidi a senis tempore sit faciundum, ratione corpo-
POsretv Axi docuimus, quae vasa incidenda sint, de quibus ast ctis parti binconueniant, opportunum est, ut in hac postrema libri huius pane explicemus . quid in ipso pectionis temtare sit agendum, quomodo post sectionem regendus sit aegrotus, at detiam,quq obseruationes exemit suo mime fieri debeant: postremum vero brcuiter explanare Conabimur, qua ratione corrigendat veniant incommoda, quae tum in ipsa veriae sectione, tum postea contingunt. Exorsi igitur ad explanationem prioris capitis, dicimus, tres considerationes fi- o eri debere in hac materia: quarum una pertinet adaegrotum: alia vero admini situm: tertia postremo respicit Medicum, qui curationi praeest. De quibus sigillatim pertractemus, exordio sumpto a priori consideratione, in hunc modum: Is cui sanguis mittitur, aut aegrotus est, aut sanus: si prospera valetudine fruatur sedens, venae sectionem vel ex cubito, vel ex cruribus ferre tuto potest. Quandoquidem, cum vires habeat validissimas, nihil est, quod vereamur
305쪽
rso HORATII AUGENII L I B. IX.
quodpiam incommodum, nis tamen fuerit eius naturae, ut ex quacunq; f Cli causa animo linquere soleat (noui enim quamplures, qui ex solo sanguinis ut pectu in animi deliquium peruenire consuetierunt quo sane in casu praestat easdem obseruare regulas, quas de alio corporis statu mox prosequemur. Prima vero regula est, ut aegrotus iaceat supinus, quemadmodum Avicenna hisce verbis docet: aeger praeterea ubi vena inciditur, supinus decumbat: talis enim situs ad virtutem tuendam aptior est, nec animi defectum inducit. J Et Orib sius capite duodecimo: Si animi defectio perturbet,sstratis,& reclinaris sanguis mittatur.J Qui aut hores a Galeno sententiam mutuati sunt, qui libro sexto Aphorismorum, vigeti molertio ait: Ac primum quidem ad quam us 5 in- Iotelligat lipothymiam i .im ducere oportere, non ab re fuerit definire; neque nim eas dicere lipothy mias putandum, qtiae aegrotantibus, dum aut venae secti nem aut eius a modi aliud auxilium resormidant, accidere interdum solent: sed eiusmodi lipothymia non satis apta fuerit vacuationis modi regula. Qui: pe quae intempestiue accidat, interdum quod febricitantibus quoque nonnullis usu venit inter resurgendum,m desidendi uia saepius animi defectus. Propte ea ipsis supinis iacentibus venam aperire solemus. Huius regulae hanc rati Dcm existere putauerim. Dum sedemus, atque multo magis dum ita natis faculta, an malis non mediocriter laborat: ipsa lite viscera veluti suspensa vim quandam inferre videntur ipsi facultati naturali. Vt igitur virtus magis con- acii et uetur, praestat supino corpore venam incidere 1 est enim humanum corpus sua naturali grauitate ad eiuscemodi decubitum maxime inclinatum; quod ni in ipsa in naui carina est: id fuerit dorsum in homine. Cuius rei signum est, quod imbecilli hune appetere solent decumbendi modum, in hunc modii vi tus ma inae con seruator. Regula igitur intelligenda est de coiporibus imbecillis,&in ipsam animi defectionem pronis. Quod si aegroti vires fuerint valliadiores tunc ab re non fuerit, aut sedentem rhlebotomare, aut altiori saltem corpore; sic enim facilius, tum manum porrigere,ium pedes poterit, ad quamcunqtie n inister voluerit positionem. Secunda regula sit: in quacunque positione aegrotus constituatur, brachium habere debet extensum, procliue. Ratio soest, quia cum vacuare sanguinem propositum sit facta sectione membro exi- .pente proci tui, sanguis descendendo multo facilius e luit. Haec potissima ci ca totum obseruari volo.C A p. XIX. ij ccranu templaresit faciundum ratione ministri.
CAE TERvM multa sunt ab industrio artifice obseruanda, quae ex variis at thoribus desumpta, longaque experientia cognita hic recensere conabor, quo ad cius fieri potest diligenter. Primum,si a manu detrahere sanguinem v luerit, neque primo ictu possit, neutiquam laborandum est vel sententiori ad hibita constrictione, aut delignione . neque sena iterato percutienda est: sed per diem aut biduum sic dimittenda. verum . si necessitas id cogat esticere supra, non infra primam, alia incisio adhibeatur. Et quia persaepe ex violenta constrictione inflammatio excitatur, non inutile fuerit linteum vel rosacea, vel si i-gida aqua imbutum admouere. In quo etian dendum est, ne viticulum cutim inuertat, sed naturalem eius situm conseruet ante& post venae se stione n. Solet hic error committi a ministris in ipsa desigatura,cum aequaliter c vi an in omni corporis habitu. Ne vero idipsum contingat, hae tenendae sucit ob sei Dationes. valida quidem deligatura semper est deuitanda in gracilibus corroii-bu , ut quae venas inaniat; Sc sanguinem cohibeat. In obesis vero nili ho arctius I divinculum iniici debet , alioquin venae minime apparerent. Quidam etiam i lertes chirurgi de industria forti constrictione utuntur ne vulneris dolor pe cipiatur, propterea stuporem per horam in ipsam inducunt manum: quae res mihi non sati acit, quoniam dolor in secanda vena factus non est adeo magnus, ut ad eiuscemodi stuporem peruenire debeamus: verum,mulco mclius e si ica
306쪽
s elli aciem oleo perungere, nam hoc, ut diximus , dolorem mitigat, licet coaliatum remoretur. Addemus quaedam ad vincula pertinentia in iequenti capiate. Vbi vero praediox venae in manu non apparuerint, sed duntaxat earum rami, tunc manus diutius, diligenterque premi debent confricando,ut ad eas cari guis proliciatur, venaeci; tumentiores factae sese dent i nconspectum, tunc enim
tuto secari poterunt. Quod si neque haec sui sciat diligentia, prorsus ab illis abi
tineat, incidatque earum loco ramos. Habere scalpellum acutum oportet, nam obtusior magnum infert detrimentum : quoniamst mmam cutim lacerar,
neq; venam incidit, atque inflammationem, doloremque parit. Vbi scalpeluio lumingeniosus minister demittit, sensim nulla comprestione suauiter ad venae
duntaxat cauitatem impellat, ne extrema mucronis pars interius discum patur, aut vena subterfugiat, quo in casu si aberratum fuerit, pluribus ictibus non est laborandum : nam malum malo adderet. Verum, anteaquam venam feriat,
periculum faciat in sua cute, quo pacto scalpellum penetret: praecipue ubi ictum iterare expediat. Similiter omni industria enitendum est, ut vena imple tur sanguine, tumescatq;. Sic enim a sua sede minus distiliet. At si vena in altum demersa constrictione adhibita, non apparuerit, remittenda ea est, ruri usque
adhibenda, locum perfundendo, confricando, & ungendo, donec sese oti erat. Sine sic quidem vena in apertum promatur, eam quo loco inesse solet dixit ,o rum impulsu percuntare debet, dum sanguinis fluxu, de incursione illius sit ex plorata sedes. Scalpellum chirurgus summis digitis prehendat,pollice scilicet,
re medio trutice ad tentandum relicto, neque plus mucronis intus proferre de benquam ad penetrandum sit, satis ne arteriam aut neruum attingat. praeseri imvbi vena altius non delit eseat, veluti obesis, Ac natura frigidioribus. lntia et lain deligatio adhibenda est cum tremula, inconstansi vena ad scalpelli impulsum subterfugit, pariteri incisio in rectum facienda, ubi uti inque delabitur. Con strictio quoque varianda est penes carnis duritiem, aut mollitiem, tum etiam copiam, aut paucitatem , semper tamen e propinquo, non in articulis, ut qua prohibeat venam repleri. Si vero vinculo iniecto vena adhuc delituerit, eam, o exploratam tactu indicis, ut praemonui anteaquam serias, obsignabit: sic ei limipso in opere minime decipietur. Sedulo etiam, atque etiam prospiciat, ne vel flatu tumidum locum vel arteriam, vel tendonem pro vena petat. Interdum ea
nim iniecto arctiore vinculo aliquid ven; simile intumescere solere diximus supra ac etiam interdii pressa artem motu vacat, de pro vena se profert. Man ii mad hoc opus firmam habere debet chirurgus, oculum per praeacem; idcirco malim eligi pro hoc opere perficiundo iuuenes, quam senes. Ad venas in pridibus existentes non accedat ille, nisi prius multa praecedat frictio(quae etiatri communis est conditio cum venis in manu secandisi calefactio, de balneum: quinimo statim egressb pede ex balneo syatim facta detersone intrepide vena secabit, procurabitque omni diligentia sanguinem esiluere pede ipso rursus in
aquam calentem immisso. Sane in hunc modum tutior, atque smul copiolior fiet euacuatio. Postremo sanguine emisso vinculta in soluatur, vulnusque detergatur &gos pio superimposito diligenter, artificiosel deligetur. Quodsi
locum antea lauare libuerit, contrahatur parum percutis, ut vasis inciso set ubici condita, deinde laua,&exsicca,& permittito cutem ad proprium locum reuerti .verum,hanc diligentiam adhibere non debemus,si oposita fuerit uera ta tio. Nam primum scalpelli cuspidem oleo intingere opiniet; deinde lauato loaco, aut vino, aut aqua, vulnerata pars debet foueri caepo hircino toto, mox vero in suo tempore brachio rursus deligato: sponte sanguis ei liuet nulla adhibita se ., ctione noua. At si non succedat quod vulnus iam fuerit in somno congliit ina- tum, eam chirurgus diligens obseruare debebit regulam, qua de noua sectione supradocuimus. Debet etiam habere globulum praeparatum ex gos pio,aut seneo tenuissimo pro deligatione, atq; etiam sic quando arterias incidete inanimo fuerit omnia habere praeparata debet remedia, quae ad sanguinem ii lenis dum conducere iussa cXplicabimus.
307쪽
C A P. XX. 'uam Zi gratiam circa vincula adhibere oporteat ministrum. C ET E R vM etiam ais etiam animaduertere oportet, ne in deligando bra chio ad venam incidendam committatur error. Cutis enim vehementertcnse in medio flexu, qui ad brachii niusculum extenditur, opinionem Ope vasis facit, quare hoc cauendum a nobis est. vi inquit Oribasius. Expedit igitur, supra flexum deligare brachium molli aliquopiam, & latiori vinculo: sic enim dolor aut nullus,aut admodum exiguus nascitur, nullum periculum aduenit,ne pro vena aut musculi caput, aut arteria feriatur, praesertim quando basilicam im iocidimus. De qua re sic loquitur Avicenna: Saepe etiam iniecto vinculo regio artetriae aut venae vicina in tumorem attollitur: quamobrem constrictio, vinculo remissis, soluenda est vi & locus tumidus blande ex oleo perfricandus: dein dorursus ligatio facienda. At si iterum intumuerit, tu quoq; ad idem confugias. Si vero hoc non contulerit, satius est a basilica recedere, de axillarem, quae ab ea deducitur, pertundere paulo inferius in interiori cubiti regione. Tumor enim interdum erroris causa est, interdum ex arctiori vinculo arteria motu vacat, Scpro vena sese profert. Ad eundem modum &inquavis alia vena deliganda, si forte aliquid venae simile apparuerit, obseruandum. Animaduertat praeterea industrius artifex, netendonem pro vena petat. idcirco oportet illum aliquam habere notitiam eorum, quae ad venarum anatomen pertinent: ne in secam dis venis, aut neruum, aut tendonem, aut musculi caput, aut arteriam findat. . a
Dein mentorum varietare o vena incidenda.AD H A c vero instrumenta habere debet praeparata, quibus ille uti debet, tum ut venam accommodate incidat, tum uti anguinem esiluentem recipiat. Pro incidenda vena duorum generum excogitata fuerunt instrumenta, quorum unum apud Germanos de Helvetios, Ac aliquando apud Italos fuit vii- solatissimum. Aliud vero Gallis, Hispanis, Si nunc Italis in summo pretio est. Pri- inum scalpelli genus hanc,quam hic pictam damus figuram, repraesentat.
Acies illius est A. E. ad imam partem spectans, E. vero dorsum ipsius est, G. autem ipsius manubrium, quod inter duos digitos prehenditur, cum incidenda vena est, scilicet inter indicem pollicemq;. Acie igitur accommodata oblique supra locum eminentiorem venae, illius dorsum vel pollice illiditur. percutitu que vel aduerso medio, vel indice digito calido intus pulsatur. Porro hoc in-
strumenti genus ne is mihi , neque is probatur multiplici nomine: primum,
quia impulsio illa vix potest contemperari, quin aliquando altiores partes vulnerans, aut neruum, aut arteriam, aut tendonem , si venis adliae cocte conturgat, magno aegroti malo feriat: deinde magis dolorosum est, quam aliud nis tumentum. Praeterea in iis, qui profundas venas habent, minime potest tringere venam, quantumuis quispiam validissime percutiat. Propterea aliud instru- s menti genus inuentum est huic operi maxime accommodatum, quod fori ilis
mucronatus gladiolus utrinque aciem habens, nuncupari posset: cuius luce figium damus.
308쪽
Cuspidem habere debet, acutissmamq; aciem, alioquin magno damno ae- o grotum assiceret magis dilacerando carnem, quam scindendo venam. Verum,
neq; deest in hoc etiam periculum, si quispiam in altis operibus minime fuerit
exercitatus; nam altius gladiolum adigens, multo certius poterit aut neruus, aut arteria, aut tendo vulnerari. Idcirco peritum oportet esse artificem. Summis digitis scalpellum prehendat industrius artifex, neq; plus mucronis prosc-rat, quam ad penetrandum sit satis, manu altera membrum eiusq; pollice venam stabiliat, sensim, nulla i festinatione, ipsum, ut praediximus, impellat. Vascula praeterea multa habeat, in quibus fluentem sanguinem recipiat, trium, quatuor, quinque, aut sex, quod summum sili unciarum capacia: quanto enim
plura fuerint, tanto melius postea sanguis emissus poterit 1 diligenti Medi eoxo observari.
CAp. XXII. a d edici agere oporteat ipse ect istem pare . Di x et M v s, quae ipso sectionis tempore obseruari debeant a prudenti chirurago, nunc doceamus, quae ad Medicum pertineant. Inprimis quidem opus est illum assistere, cum venae sectionem faciundam imperat; qua copiosum v lit vacuari sanguinem, siue ad animi usq; deliquium, siue citra hoc vacuationem
promouere voluerit. Idcirco autem hoc esse necessarium dico, quia ministris o multoties delinquunt, aut multo copiosiorem sanguinem vacuantes, aut in mi nori quantitate quam conueniat. Deinde vero,ut praesto sit ad succurrendum omnibus symptomatis, quae suprauenire consueuerunt. Dum igitur sanguis mittitur,manum pulsui admoueat diligentet i omnes illius mutationis perpen dat, obseruet i, ne pro animi deliquio mors inopinata hominem inuadat maximo artis nostrae vituperio, quod nonnullis Medicis Galeni tempore contigit se in superioribus libris manifestum fecimus: idcirco pulsit permutato, aut a magnitudine ad paruitatem, aut ad inaequalitatem, aut etiam econtra ex paruitate ad magnitudinem protinus ab opere cessandum est. Quid de mutatione colo ris dicame Quid de aliis, quorum supra meminimus Non est hoc loco praetem o mittendum, quid agere expediat, docere; si animi exsolutio auesipothymia aduenerit ante iustam euacuationem, vel ob aegroti timiditatem, vel bilis in vel tticulo novam. Quidam enim hoc ipso territi symptomate, non solam pro eo tempore, sed etiam postea a venae sectione abstinendum praeeipiunt. Sed in haere non bene iudicant,cum adhibere distinctionem oporteat huius odi. Animi deliquium accidit aliquando proptervacuationis magnitudinem, aliquando liis de causis. Si inanitionem sequatur, utiq; saluti aegrotantis optime consul:-tur, si statim supprimatur,ac etiam de caetero euacuationem non promoue mus. At saliae causae symptoma procreaverint, dum praesens symptomacst, altastinendum a remedio, ubi discesserit, quieuerit m aegrotus ab accessione, tunc so sane vena est incidenda, repetendacii sectio. Quibus porro remediis contra animi deliquium pugnare Conueniat, docebimus, cum de mitigandis symptomatis venae sectionem sequenti bus mentionem faciemus.
309쪽
CAP. XXIII. 'u'ma aeris venas I m regem sit ager.POsretv A M igitur sanguis mist is est, aut repetitionem facere in animo est
aut unica utendum sectione. Si repetenda, ubi fuerit vulnus detersum, atq;affluente sanguine repurgatum, oleo aut saepo, aut butyro est illinendum, vi s cilius postea sanguis emanet secundo, tertiove detrahendus. At si non fuerit iteranda vacuatio, ex pretiis diligenter labiis ipsius vulneris, conuenienti adhibita deligatura gosi pioque iuxta praecepta superius posita procuranda consolidatio est. Post se bionem supinus iaceat aegrotus,ut omnibus partibus in spinam i dorsi tanquam in proprium fundamentum reclinantibus, optime conquiescat, requit partes exinanit sunt, repleantur sanguine spiritusq; instaurentur. Omni diligentia sedandi sunt spiritus, & comprimendi vehementer agitati propter venae sectionem: hac de causa non debent sani statim conscietis muneribus timcumbere, ut ambulationibus, exercitationibus,&balneis, multo minusVenere, quae una spiritus non mediocriter distatuit. Post venae sectionem non est subito dormiendum, ne statim ad interiora viscera attractis spiritibus calor natura lis aliquod patiatur detrimentum. Horis duabus aut tribus tran sectis somnum concedimus, praesertim post copiosam evacuationem: modo tamen prospici tur ab assidentibus, ae sanguis denuo eissuat, atque praeter spem illabatur aliud-x ve incommodum accidat inter dormiendum. cibentur hora una, aut altera pt gressa: sit vero alimentum exiguum,optimi succi prout tamen postulauerit natura morbi, cuius proposita sit curatio, aut causae, cui prouidere voluerimus: sic enim erit accommodatum pro morbo profligando, atque praeseruando: sensimque ad paulo pleniorem victum accedendum non reclamante motbo: neque temere aut avide comedendum: calor naturalis ex venae sectiones actus iam aliqua ex parte imbecillus, haud erit alimentum confecturus, periculumq; non mediocre imminei et ne venae ipsae exinanitae crudum etiamnum succum sugerent, violenteri raperent. Sed donemus bonam concoctionem fieri, quid erit quaeso commoditatis denuo replere, cum exinanire sponte volumus t neque si
conuenit statim reuerti sanum hominem, multoq; minus aegrotum ad pristi- nam diaetam, perinde atque canis ad vomitum ut est in prouerbio. Hae mihi summae videantur obseruari debere leges in hac materia: nam reliquae ab aliis traduae, aut necessariae non sunt, aut si bene iudico: ab his dependini. Nune explicemus quae obseruationes a prudenti Medico fieri debeant post sanguinis Aguine recipiendo; in quibus debeat sanguis reponi; caveat ne sint aenea, aut plumbea: quoniam tum in colore, tum in substantia mutare posset sanguinem, adeo ut postea maxime in iudicando Medicus deciperetur. Sint pelvicula vi
trea, aut ict rea vitro tamen obducta, ae incrustata: haec enim meliora sunt magis i accommodata: sint praeterea multa. ut dixi, reponanturq; singula sanguine plena eodem ordine, quo fuerint impleta, ut rediens Medicus singulas pelia uiculas obseruans, rectum ferre de illis pollit iudicium, quale insta docebimus. iCauendum est ne male reponantur, aut apud ignem, aut ad solem, aut ubi pii uere aut fumo, aut vento alterari eius valeat substantia. Caeterum prudens M A scidicus,&diligens ubi haec praeceperit, ad aegroti visitationem reuersus, iudicium seret considerando sanouini substantiam, serum, colorem, spumam, pinguedinem, & alia quaecum sanguine permisceri contingunt. Quid vero iam ex illis aliisq; id genus iudicandum sit, nunc doceamus. Substantiam viscidam ex duobus potissimum cognosces: unum,quod tarde admodu esiluat, facta tamen
310쪽
incisura conuentcnti: aliud, quod digitis veluti quoddam gluten adhaerescere videntur. Crassiam vero, atque densum sanguinem diiudicabis, eo quod statim concrescet extra vcnas fusus multas enim fibras habet, quarum causa illi aduenit concretio: obstructio vero fit a sanguine, tum crasso, tinniviscido. Puttaidus sanguis est, qui nunquam coit, congelascatque, in hoc enim omnes fibrae iam fuerunt corruptae. Qui vero tardius id consequitur, tenuis es 3. Certioremptabebit cognitionem filio, quoniam tenuis facile : crastus, densusq; cum di ficultate finditur: putredine autem affectus non finditur quidem, sed statim atque tangitur totus dissipatur, totusq; fluidus apparet. Serum aliquandoro multum in sanguine innatat, aliquando paucum,&aliquando illius nihil ce nitur. varietatis huius caustam multiplicem esse censeta Liberalior potus facit multitudinem seri; qui nihil aliud est, quam potulenta substantia, structio
renis utrius ue, qua prohibeatur transitus urinae ad ureteres, copiam seri cum sanguine contineri indicat. Imbecillitas iecinoris, ut in cachexia, in hydrope, augmentari serum facit, cum non separetur a sanguine. Paucus est in ardenticsimis febribus, maximeque praetorridis, quinetiam haud semel omnino sero
priuatum sanguinem ob eas causas in pelviculas coniectum vidi, ae qui mecum erant discipuli obseruarunt: quod tamen rarissime contingit, cum eius aliquid in corpore contineri praestet, multo magis, ut scilicet sanguis crassior per angu-ao stas venas penetrare possit. Spuma in omni fere sanguine fit, dum educitur exagitato videlicetaere; at vero quae postea remanet per totam substantiam illius dii fusa, agitationem Aces eruescentiam insignem indicat eius potissimum partis, quae colore illam refert. Magna circa colorem varietas apparet. Videbis interdum totam superficiem illius albicantem, aliquando viridem, aliove infectam colore; quae res inseruiet tibi pro nota humoris dominantis cum sanguine, nam albicans pituitam, viridis bilem praetorridam, culinus flavescentis bilis indicium est, liuidus, aut plumbeus, atram bilem indicabit, atque affectum summe perniciosum ostendet. Color rubeus maxime splendescens , ex arteriis ei luxisse denotat; rubeus,de subobscurus ex venis Substantia vero demonstras o bit ex obseruationibus iam dictis, an putridus existat. Pinguedo quaedam innatans per superficiem sanguinis instat araneae telae,in corporibus obesis, praenunciat conditionem sanguinis ad pinguedinem propens, in gracili corpore ut plurimum colli quationem, ae perniciosum aflectum indicat. Obseruari pi aeterea
debet, quod infundo residet, id crassior est sanguinis pars,& foeculentior: si
dum eum findis, varietatem colorum adesse noueris, variorum humorum permistionem in causa esse scito. Si dissita sanguine arenularum aemula grana quaedam olfendes, aiunt, elephanti alim,vel ad hanc propensionem quandam nothri; quamquam obseruantibus raro tale quippiam depreliensum est. Raro etiam visum eli sanguinem grave olere: ubi tamen id contigerit,magnam subesse com e ruptionem,&extremam perniciem, significabit. Caeterum iis diligenter animaduersis conferendae posstea sunt pelviculae, ex quarum collatione aliquid e iam utile medicinam factitantibus deducitur. Si omnes optimum sanguinem exhibeant,credibile es reliquum in venis haberi similem; illius tamen fuisse ne- cestariam vacuationem ob solam abundantiam exonerandam Si vitiosus & im. purus sanguis conspiciatur,multo utilius vacuatum fuisse scies; tum quia peccabat quantitate, tum etiam quia mala qualitate fuerat affectus; indicat vero ce tissime corpus postea ab omni inquinamento expurgandum Hic vulgariti Medicorum error detegendus est. Putant, quo sanguis i mpurior fuerit , a sua n rura magis alienus, eo plus detrahendum, de in hoc mirifice sibi placent, in vulso gusq; proponunt ad modum utilem factam fui evacuatione, quod corruptissimum, pellimum i sanguinem vacuaverint. Tu vero, cui in animo est humano generi prodesse,&Medicinam inculpate exercere, contra facies, quanto e-j nim magis sanguine videbis a propria natura discedere, tanto minorem quantitatem vacuabis &aliquando(nis copia urgeat cacochymiae permista a v
nae sectione prorsus abstincto. Si contigerit sanguinem sinceriam esse, qui prius