장음표시 사용
501쪽
siusmodi autem studia ad delectationem, quam ad veritatem videntur accommodatiora. Quare fides, &grauitas, & seueritas oratoria minuitur his exornationibus seequenter collocatis:&, non modo tollitur auctoritas dicendi, sed offenditur quoque in eiusmo dioratione audit0r: propterea, quod est in his lepos, & festiuitas, non dignitas, non pulchritudo. Quare, quae sitnt ampla, & pulchra diu placero possunt:quς lepida, & concinna cito satietate assiciunt aurium sensim fastidiosissimum. Qim modo igitur, si crebro his generiabus utemur, puerili videbimur elocutione delectari:ita,si raro has inseremus exornationes,& in causa tota varie disi pergemus commode,lumrnibus distinctis illustrabimus orationem. Similiter cadent verborum similimia, exoratistis est, cum in eadem verborum duo, aut 'rurasimiliter Udem casia u esseruntur. Tandem aliquando Lucium Catilinam furentem audacia, sicc- us anhelantem, pestent patriae nefarie Cis. in . molientem, nobis atque huic urbi se um, dammamque minitantζm ex Vrer aequalitas, conntrustione
502쪽
beeiecimus. Nec solum in fine deprehenditur, sed respondent, vel prima inter se, vel mediis, vel extremis, vel etiam permutatis his, Ut media primis,&summa mediis accommodentur. Si shmiare militer demens , cum verba, vel sententiae ἀμ- - exitus habent. Perditae ciuitates desperatis rebus omnibus hos solent exitus habere : ut damnati in integrum restituantur : vincti soluantur : exules reducantur : res iudicatae rescindantur. . -- - Item: Fana spoliauit, homines inno .
rem. centes necauiis ciueS Romanos mor
te, cruciatu, cruce affecit praedonum duces accepta pecunia dimisit. Haec.' duo genera, quorum prius in casus, posterius in exitus similitudine spectatur, inter se vehementer conueniunt, eccleganter, & suauiter iisdem orationis bus,& periodis temperantur, & comtinuatis membris, aut commatibus.
perare, aduersarium nobilitate, ingenio, virtute praeditum extollere iacen . tem. Differunt tameninam similites cadens casus similes eXprimit eamn Exempli modus. Animum vincer iracundiam cohibere, victoriam tem-
503쪽
partium, quae casu flectuntur: Similiter desinens exitus similes habet dictionum, quae non Variantur casu. Compar,
quod habet inse membra, aut incisa orationi quae pari aut sere pari numero stabarum comsant.FIaec adolescentes, vel de sita faciat enumeratione principio, ut exercit tio promptam facultatem afferat, &animi quodam sensu, atque iudicio par membrum superiori subiungat. Assidua enim,atque diligens praeceptis omnibus exercitatio adiungeda est domi, quae etsi puerilis videatur, multa secum aucit seria,& promptitudinem dicem di.ut, Illi fortuna dedit felicitatem:huic industria virtutem comparauit. Omnia sint immutata, manus ad demonstrandam religantur iniuriam: lingua inciditur ad deploranda calamitatem: antimus praecluditur ad exponendam rei indignitate. In praelio morte pater Op petebat : domi nus nuptias coparabat. Hac Isbcolia est, siue inebroru aequalis proportio, quae c5cinne bina binis, temna ternis, quaterna quaternis, logua logis, breuia breuibus reddit. In hoc genere saepe s5tingit, ut non plane sit par
504쪽
numerus 'llabam,& tamen esse videmtur, si una; aut altera syllaba sit unu breui 'mebrii altero: aut si cum altero plum res sunt in altero longior, aut longiores plenior tepore, aut pleniores syllabae erunt,ut Ibgitudo,ac plenitudo harum, multitudine alterius assequatur,& exae, qued Articulus scisum, siue inciseMn, qu smesro ablatum quislatruti verba,aut Meuio res orationes inter clu L in is caesi oratio, ne Nihil cogitant, nisi caedem nisi incedia, nisi rapinas: patrimonia sita pros derunt, fortunas suas abliguri erui. O stupescent posteri certe imperia, prouincias, Rhenum, Oceanum,Nilu, puo gnas inumerabiles, incredibiles vilio-itas, monimenta, munera, triumphos audientes,&legentes tuos.Item omnia
perfugia bonorum, praesidia innocem tuni, subsidia reipublicae, consilia, a
xilia, iura ceciderunt. Inter membri, de . articuli vehenientiam interest: me brum qualitate maius est, & tardius Venit,& rarius clut caesim ferit: Articulus breuior crebrius, dc celerius fertur, M.
velut punctini fodit. Ita in illo genere ex remotione brachhi cinatortionς
505쪽
dextrae gladius ad corpus asserit: in hoc
autem crebro, & celeri corpus vulnere consauciari videtur. Contentio, cum exco-
trariis rebus oratis conficitur, quae sit, vel singulas lis opponuntur, vel bina binis. ω. in Cati s ferre possit, inertes homines se thumis viris insidiari, stultissimos prudentissimis, ebrios sebiijs, dormientes vigilantibus Z Fit simplici sententiarum oppositione. Dominetur in concion bus, iaceat in iudicijs Vel distinctione rerum. Hic mediocrem iacturam facere cupit: iste mediocri praeda contentus non est Spectatur & in differentibus. Vel singulis rebus positis refertur ad singula. De t Catilina,cum quiescunt, x.
probant; cum patiuntur, decernunt: cum tacent, clamant. Si contentione distinguamus orationem, ornatam, &grauem cfficiemus. Seruit cnim figura haec ornatui & grauitati. Contrarium cotentionia 'ine est , atque ex rebus duabus A. . uersis, alteram breuiter confirmat, co cludit. Hoc enim enthymematica con- , clusionem habet, illa expers argumentationis. Si consul Antonius, Brutus Prolet
hostis: si coseruator reip. Brutus, hostis
506쪽
Antonius. Multi essent de victoribus, qui te crudelem esse vellent,cum devi- ius reperiantur: multi, qui cum a te nemini ignosci vellent, impediret clemetiam tuam, cum ij, quibus ignouisti,n lint te in alios esse misericorde. Si Lentulus suum nomen inductus a vatibus fatale ad perniciem reip. fore putauit, cur ego non laeter meum consulatum ad salutem reip prope fatalem extitisset Hoc exornationis genus breuibus, &continuatis verbis debet esse perfectu cum commodum est auditu propter
breuem conclusionem, tum vero Vehementer, & cum magna fide id, quod opus est Oratori, comprobat contrariare: & ex eo, quod dubium non est, expedit illud, quod dubium est, ut aut dis tui non possit, aut multo difficilius pos
sit. Η'c orationis genus est grauius, Mefficacius contentione. Delectatus est his i xornationibus Marcus Tullius, veru-modum adhibuit non ingratae voluptati,& rem alioqui leuem sentcntiarum pondere impleuit. Nam perscfrigida, inanis affectatio, cum in acres . incidit sensus, innata videtur esse,non
507쪽
accersita. commutatio, cum duae sententiae
interse disicrepantes ita Oreuntur, υtaphisis posterior contraria priori pro trificatur. Fit
in dominatu seruitus: in seruitute dominatus. Ne mentes audacissimorum ciuium sceleratae, ac nefariae vobis nincere possent, ego providi: ne mihi no ceant, vestrum est prouidere. Mavult commemorare se cum posset perdere, pepercisse ; quam cum parcere potuit,p erdidisse. R elatum ad singula, cum sit uti R.υι--. referunt r ad ea, quae sibi opponuntur, aut sim ' proprie cox, ueniunt: paria paribus reddu-tur,autsingulis virtutibus proprietates,aλο-nes, silicia. Non solae illae sunt imperatoriae virtutes, quae Vulgo aestimantur, labor in negoths, fortitudo in periculis, industria in agendo, celeritas in conficiendo, consiliu in prouidedo. Item: AEbutius mulieru assentator, cognitor viduar defensor litigiosus,concitus ad rixa, ineptus, ac stultus inter viros,inter
mulieres peritus iuris, & callidus. Corre' - . Etio, quae corrigit verb auisententia, GP v
geminata, aut multiplicata correctio. U.
Non fure, sed raptorem; non adulteru,
508쪽
sed expugnatorem pudicitiae, non crilegum, sed hostem sacrorum,religionumque, non sicarium, sed crudelissi mum carnificem ciuium, sociorumque in iudicium adduximus.Quid,per deos cie. :m Phia immortales potest reip prodesse nostra legatio ξproclesse dico quid si etiam ob futura est Z obfutura ξ quid fi etiam nocuit 3 Correctio verbi fit, aut eodem: V Homo temerarius, si modo homi- nis nomine is appellandus est, qui nihil cu ratione agiti Aut diuerso. Istius fide,
vel potius perfidia: Vel virisque: Sed stuporem hominis, vel potius pecudis rattendite. Commouetur hoc genere auditoris animus. Res enim communi elata verbo latummodo dicta videtur: ca post ipsius oratoris correctione ma-DMit gisidonea fit pronuntiatione, &xei Averbi gratia aperit. Dubitatio, quaepraefert solliciti hominis cum qu rere via tur orator, utrum de di bus potius, aut quid de pluribus potissim dicat ut unde incipiat, oret'. aut usii desinalpro rei magnitudine,inisA- β finitate. d primum quaerar aut unde potissimum exordiari aut quod, aut a quibus auxilium petami Deorumne immortalium,
509쪽
hiortalitim, populine Romani, vestrahe qui summam potestatem habetis, hoc icimpore fidem implorem Z Quid
agami quo accusationis meae rationem conferam Z Dubitationi commode subiungitur clectio rei dubitatae, atque expeditio. Equidem quod ad me attinet, .m C. quo me vertam nescicit euellamne exanimis vestris hominum tantam opi-hioneni, tam penitus insitam Z Non est nostri ingenij, ves ri est auxilij; Iudices huius innocentiae subuenire.Dubitatio similitudine cum correctione multam habet: nam quod haec dubitat, emendat illa. Parcus, & in icmpore adhibitus figurarum,quae Verbis constant,vsus iucundiorem facit orationem : immota dictis gratiam varietatis amittit. Hoc praestandum adolescentibus, qui ab iudici, maturitate delectum habere pos. sunt, ut nec multae sin nec eiusdem generis, aut iunctae, aut se uentes: nam satietas, ut paucitate earum, ita variet
FIguris verbo rum succedat schem . ta sentctiarum, quae non in verbis,
sed in rebus ipsis habent dignitatum: M ' . .
510쪽
Ornate affectus animorum nostrorum eXprimunt, aut res augent eleganter,&lificant. Quae denique non in pingendis verbis vim sitam figunt: sed illuminandis in sententiis. Est enim dicere, Omnes; aut plerasque aliqua specie illu-
Interrog/- minare sententias. Interrogatio est, ct
non quaerendisurio assumitur, sed in landi, urgendis, varist seruiens assestibus, a seuer tioni, indignationi, miserationi, admirationi, Io Catil. dubitationi. Quis clarioribus viris quodam tempore iucundior λ: quis turpioribus coniunctior 3 quis ciuis meliorum partium aliquando Z Quis tetrior hostis huic ciuitati Z quis in voluptatibus inquinatiori quis in laboribus patientior quis in rapacitate auarior i quis in largitione effusior Z Ergo Menodorus efiulbgebit purpura Z Hanc faciem AleXandrinae regiae dedit amantium furortinaeras . /'terr tiones, Graecis dicitur, tuae verimentius vrdet, sepius In catii. apostrophas admiscet: Patere tua consilia. non sentis Z constricta iam omnisi horuconscientia teneri coniurationem tua
. - Iasi videst quid proxima,quid superiori. nocte egcris i quos couo caris r quid co-