장음표시 사용
261쪽
rum . Sapores in ore peregrini , plerumque prae
cedunt aut concomitantur ipsos morbos , sat latis pius molem, ex motu heterogeneo humoribus illatos
Morborum ulteriores differentiae. petendae ala dendi modo & partibus laesis. Laedendi modus, ex symptomatibus patefit. Symploma . est est Nctum superveniens efficienti primae causae morishificae. Ubi causa est acris humor, laedens M im flammans partes esse debet sua Natura, ubi adactum procedit, convulsiones, delitia, febres .erunt symptomata , seu accedentia effecta ad praecedentia . Quamvis stricte loquendo , sint mera effecta, ex Natura malignae rei sequentia . Haec autem , pergendo in suis actionibus, M dicis tradunt fgna suae essicaciae & promptitudinis actionum prosequendarum , ab unis ad alias
partes. unde non absque causa, 1ymptomata distinxere a meris emectis Vulgaribus . Sympi ma, igitur proprie loquendo , i est congeries eia fectuum, oriundorum ex progressivo & intestino motu materiae peccantis , tendentis , ab una in alias & nobiliores quidem partes, ex quarum functionum laesione , Variationes symptomatum nascuntur . Hisce etiam annumerandae, praecipi tationes colore vario insgnitae , maculis cutim
in sua superficie distinguentes, ut & abscessus
non uno nomine provenientes, nec uno talo pro
Partes laesae, vel occupatae materia laedente, morisbo nomen & eflecta tradidere diversi ficata . N men ubique patet, nam illud eousque invaluit , ut Turones interrogati de aliquo morbo , ridicule idem per idem respondeant, ex: gri quid est Ceph
262쪽
Cephalalgia, resp: est dolor capitis. Melius fuisset interrogasse, quid Mnificarent Graeci pervocem Cephala fgiae , si a Graeculis solis nostra haurienda sit Medicina omnibus aliis Gentibus antiquis ignota hinc statuenda , quod sat durum
nec demonstrabile arbitror . Sie modus esse- λIum vitiatorum , nomen etiam imposui, ut Epilepsia Graecis, Morbus caducus Latinis dictus. Magis autem considerationem meretur , dia versias assectorum locorum , in quantum reactioni discrepantiam maximam praebet , tam in symptomatibus, quam in medicamentosa miscela& in fine suae tendentiae salutem aut mortem . Quamvis enim Titius, Cajus & Sempronius eodem externo 1aborent morbo , in uno tertio Concordante, attamen hi omnes febri suartana Iaborantes, symptomata obtinent diversa & Medela non eodem successu adhibetur , omniaque tibi invicem in his tribus contrarianti modo pr cedere videntur. Rationem siquis investigare volit, inquirat materiam peccantem tanquam cainosam primam, partem affectam tanquam causam secundam . In hac inquisitione eadem reperiet , quae in Chvmicorum salibus contingere solent , ubi acida in unci vocabulo conveniunt, imo saepius in eflcctu tolvendi, sed dispositio, ex sol tione illius corporis varians actionem & plera- ue accidentia, postmodum infinitis modis dis-erre videbit . Pars affecta, pro statu suae naturalis limphae, in statu praeternaturali seu morboso agit . Sani tas enim & morbus , gradu motus discrepant. Motus autem, a figura & mole dependet. Actio seu ractio motorum corporum, ab eorum comveniet,
263쪽
enientia reciproca prosilit , in determinationaevem pe pororum & hi perficierum relationem ali e invicem habente . In sanitate, haec omnia bla da sunt effecta , quibus consueti insensiles Peraguntur motus, quoniam puncta tenera ac divisa terrae molles & balsamicae, aquae spirituosae&leves exi stunt In morbo, omnia ferocia QVadunt, inconsueto modo oeconomiae placidae leges turbantur, puncta gravia & juncta, terrae r gidae&limosae aquae nimis leves aut graveS fiunt. Unde ea quae ad levem ractionem in statu san nunc ad graves motus intestinos feruntur in
morboso statu. Quaenam illa sit differentia, s cile in ehymicis apparet, Mustum enim dulce
balsamicum exprimitur , levi in fermentatiouei
ubi perstiterit, dulcedinem si tuosam magisque
fuidam seu penetrantem , minus balsamicam , induit 3 fermentatione 'perseverante, acidam dulcedini vivosae gratiam infert ; estorius tensa vel iterativa fermentatione , aceti Naturam recipit , dulcedine omni deposita : in Aere relicta acida , vappae putrilagineae indolam aequiruat , maxime ab nis omnibus dissentientis . Eadem ,
in morbis contingere facile observatu erit , per omnes semel concessos & continuatos motus imtestinos . Illud patet , in febri continua, muta ta in quotidianam intermittentem; ex quotidiana , in tertianam 3 ex tertiana in quartanam ἡex quartana in hydropem, icterum, cachexiam, di caetera humorum effecta . Haec, pro diversitate magis minusve spiritua..tis Limphae , festinantius vel tardius ad suas
actiones & reactiones pergunt. Illud sequitur ex Natura corporum , quo enim subtiliora, eo in s sis
264쪽
tis independentia a se invicem, nam hac ratio ne AEthcreis optime parent motibus , tenuique sua textura poros angustiores aliorum subeundeum facilitate. Spirtuostas, a salium tenerrim rum consortio uberiore oriunda , mediantibus suis punctis, tanquam tot cuneolis dis sindendo superficies, viam sternunt ad interna penetralia . In hisce, diversae magnitudinis latitantes parti culae una cum incluso Aere, congressus & luctas mire excitant, quibus mediis, in sudoriferos par
tim resolutae halitus, nervos omnemque posim . dum humorum masi,m consitant. Ex contrario, salia incarcerata crassori terrae, M aquae copia
nimis diluta , a Stherem & Aerem auxiliantes minime habent , & per consequens minor fit in omnibus reactio , minor partium mutati O , minor Spirituum jactura , unde omnia tarda &longa d Hinc eae partes solidae , quae in statu fano crassiorem elaborant humorem , tardos proaserunt Morbos , quae vero tenues efficiunt, ce-
ιeres, breves & acutos edunt Insultus . Vbi v ro obstructiones mera: Iocum obtinent , ob easdem rationes , irradiatione spirituali deficiente aut negata , Morbos frigidos & longos emciunt, sin autem ad aliqua , inerti & crassa materia referta , loca , accesserint spiritus subtiles &acres , aestu eadem corripiuntur gravi , prout reliqua . Idem observare licet , in Anni variantis tempestatibus , nunc calidis nunc frigidis, nunci
humidis nunc siccis . Eadem occurrunt, . in diaversitate regionum & locorum, palustrium , maritimorum , montanorum , sicciorum, tranqui Lliori sub Aere aut ventoso & turbulento sit
rum & similibus , quae omnia Morborum pro-
265쪽
pilas quasi secum vehunt species , calore, frigore & symptomatibus plurimis distinctas. Ulterius haec patent, ex alimentorum & Vitae consuetudine , humores disponente, ad Morbos calidos aut trigidos . Praecipua Morborum cohors , a limpha prinvenit . Limpha est aqua vegetans nostrum Compus , inter omnes humores copia praevalens, imo ipse Sanguis minima in sua parte, rubedine ole 1a instruitur , sed maxima in parte limphaticas obtinet milcelas praedominantes . Omnes visibi-Ies & observabiles actiones , ex mixtione resultantes , a limphae constitutione dependent . SN parationes & elaborationes pleraeque , ad limphae variantis motum & nutum fiunt, uno Verbo unctiones & facultates ab ea derivantur . Mintationes subitaneae, in Mundo aeque ac in nostra Machina , ab aquarum inconstantia prosiliunt. Unde ipsi limphae inconstantiori , non sanguini magis oleagineo , injurrisque motuum externorum validius resistenti , Morbi eorumque ortus re progreIIus sunt imputandi . Si autem sanguinis aliquae in hac itagoedia , sint partes , illa: ab ejus sero derivantur, communicante tandem1uam malignitatem motusve intestinos ulterius aerpentes s prout olea & 1eva , diutissme m tibus intestinis resistentia , tandem succumbere coguntur violentis liquorum ipsa cingentium nisibus . Sanguis igitur qua liquor rubicundus & oleo us , pingoedo & smi lia ramosa , sunt balsama Vitae sanioris , quoniam Aeris de spicui rum salinorum injurias arcent & eludunt, quam tum in se est . Eflem Morborum , designant eorundem ne
266쪽
cessarias tendentias. Causa morbi , est corpus cujusvis notae, humorum & partium solidarum concordem statum turbans. Illa turbatio, est primum effectuum , Verum hae turbae per motum i testinum continuatae, insigniter removent cra
in humorum a pristino statu . Remotio illa, est uaedam alteratio contextus partium fluid stiliarum, ad aliam dispositionem pergentium. Hi motuum modi, certis limitibus coercentur , ut non in ruderosas , sed suo modo figuratas ire cogantur particulas, in quibus si1bsistere & acquiescere videtur ille motus. Haec acquiescentia, est ultimum effectum illius morbi fici motus in quo finis mechanicus apparet constructionis inde re sultantis . Crisis , est motuum intestinorum ultima actio. Haec , in salium extricatione valida 1ese manifestat. Extricatio haec , nunquam absque damno & motu sensibili procedere potest , sese in suo progressu manifestante circa partes tam soliis das quam fluidas . Solidae , vellicationibus ac punauris molestis assiciuntur ; Fluidae motu fervidiori stimulantur , iis in essectis criticis .
Utraeque actiones, salium praeeminentem activi-.tatem denunciant, quam inire nunquam potuere , nisi post libertatem acquis tam , ubi nempe sui juris facta fuere illa spicula , ex Orco pro deuntia. Illa effecta patent, in ipsa crisium praesentia , & in earum exercitio illustriori, in quibus sele offerunt visendae Haemorrhagiae , ex ru, plura vasorum tribrum , diarrhinae Iiolentae, ex irritatione acri ventriculi & intestinorimi 3 con-vussiones , ex rosione &concussione maligna ne vorum & musculorum s Lypothymiae frequentes
267쪽
ex suffoeatione pessima Spirituum animallum Moffuscatione nervorum suppressorum, oriundae ι ex acidioribus prodeunt, muriaticis, Se austeris h moribus , si cum flatibus illecedant animi deliquia, vel ex iolutione continui, per malignitatem corrosvorum humorum gangraenam in se
rentium, si eum sudore stigidiori & jactatione
dolorifica corporis producantur; sudores, per eracellentitam prorumpentes nati ex spirituosiorissa i is extricacione tenui , ubi sudor calidus &halituosus , vel ex colliquationc vappidi ieri ad accirem crassum vergentis, ubi stigidus , muea-3ineus& serosiis prodit humor sudoriferus; A stestas , ex dileontinuatione &' inflammatione
vasorum , pus posthac colligentium , id est, ad
Ulcus tendentium . sanat omnia confirmant , actu existentem motum salinum.
Cristes , rarius perfectae cernuntur, in Regionibus Digidis . AEtherei influxus salini & calores , motus intestinos admodum fovent & pr movent, ad sitos fines ut concitatiori modo proincedant . Finis autem est , dccussio terrae gravis,& coordinatio terrae levis. Terrae levitas, a pumetorum salinorum copia inducitur , porositatem majorem efficiente. Porostas illa, tolubilitatem, saliedinem, spiritualitatem comites habet. Haec motuum augmentum , penetrabilitatem mari rem , & acutas secum vehunt actiones, sensum Iimul vehementiorem stimulantes , sua cum spiritualis limphae misceta . Unde omnia fervida a in parent , ubi auxiliatrices accurrunt particulae AEthereae & Aereae, vasa illa distendentes, flu rem humorum instieantes , calorem ipsimi fomuus accelerantes. Hinc enim terreni nexus in pturae,
268쪽
pturae, decussiones obstantium corporum cras inrum, emicationes & con)unctiones seiculorum, unam in actionem viribus unitis coni pirantium. His accedentia Aeris miasmata , moleculae Vario modo figuratae , effluvia illarum Regionum, necessitant naec corpuscula , ut has illasve sώ-beant suae figurae leges , postmodum ad effecta varia tendentis . Haec autem in Regionibus irigidioribus , non ita contingere , nisi dissiculter queunt, quoniam textum humorum ibidem crassiores , impetus Aeris minor , calorificae actio
nes non tantae, nec halitus tam tenues existimi
ut ab omni latere inquietare , concutere, & admotum malignum intestinum deducere possint , saltem non tam subitaneum nec tam visibilcm ,
humores agitatos . Hinc etiam Morborum malignitates , rarius tam conspicuae , nec tantopere grassantes observantur , in hisce temperatio
vibus locis . Ideoque crises in calidis , rarius in frigidis Morbis , aliquando apparent . Quid motus intestini. differentiae obtineant , respectu caloris & frigoris, illud abunde patet
in omnibus reactionibus, modo, tempore & fine eorundem. Sic sermentatione , effervescentia:& putrefacitiones, decuplo celerius abiblvuntur
in AEstate, quam in Hieme frigida. Salium de
carcerationes extemporaneat , saepius inde succedunt, cum violentia halituum, ad ulteriora loca sese extendentium, & acerrimos sapores. Crentium, quae Hieme, balsamica cum dulcedine grata motus lentiores prosequuntur , diu continuandos , sine scxturae oleotae discontinuatione,& fluore salino . Criles quamvis non perfectae concedantur, in- P tra
269쪽
tra aliquot dierum , a Galenicorum Filiis praeis scriptorum , terminos coercendae attamen i periei e & non ita limitatae, in Μorbis eorum que eventu adiunt. Morbi . motu suo intestino, semper ab uno extremo ad aliud tendunt. Qua diu illae perseverant tendentiae, tamdiu continua. tur Morbus. Hi autem motus , prse re nata , crassitie nempe vel tenuitate humorum, in diversis locis elaboratorum , tempe state Anni variante in frigore & calore , constitutione motus morbi fici calidi vel frigidi, & materiae peccantis dii ferentia , spatia temporis propria requirunt , ut ad finem suae actionis pergant . Hic Certo certius ad futurus, tarde vel cito adest , prout Circumstantiae corporae magis minusve res n-dent, illis decarcerationibus salinis. Salia libera quamerimum adsunt, non cessant inquietare Co
pus , sed statim suis indiciis sese produnt, Pungendo & scindendo . Ubi vero fugam tentare coacta, pro maxima subtilium Eunciorum copia, salia, corpus deserunt, ex sensu nimio, fit imminutus 3 ex Morbo calido , fit irgidus 3 ex pessione violenta fit infarctus & obstructio .
inc crisium inde terminatus est eventus , earumque tendentiae sunt imperiectae & variae.
Crisium indicationes perfectae vel imperfectae . ab extricati corporis salini natura dependet. Imdicationes, sunt species effectuum, ex quibus dς futuris ulterioribus operationibus dijudicat Mediscus, Naturae operas in nostra machina prosi quens. Hae . ex motu & adtione dignoscuntur . Motus respieit mera fluida, eorumque alterati
nes insignes. Actiones, reflectunt ad partes s lidas, a fluidis aflectas & afficiendas tandemquo
270쪽
diversis modis mechanicis disponendas, in suo stuM ordine. Actio perfecta, ab ipsis salibus & spiritiatius salinis, suo jure in solida membra vagantibus ,
aut in humida velocissimo impetu circumactis , haurienda venit. Haec pro figura & mole ili Tum punctorum, varios tradit Vitae & Mortis eventus, praesertim ubi nobiles aut ignobiles imvadunt partes , diversimode inquietandas. I perfectio cristos , dependet a misceta terrae gravioris, Se dilutione aquea , unde retardantur &Prolongantur motus intestini , absque sensibit, alteratione & concussione corporis . Hi ne illae . . crises, subterfugiunt saepius investigationem Meis dicorum , naturae opera ad suum cerebrum d terminantium, non ipsius Naturae Iustus graves prosequentium. Praestat autem Medico prudenti, in princ pio morbosi motus, medium esua futuis rum rimari, ipsiusque tendentias ex longinquo Praevidere, ut obviam cat, quantum leges Naturae illi permittunt, detrimento nostrae oecon .miae . Ab ipso motu , generalius considerato . ejusque termino, transeo ad vulgatiora effecta seu accidentia motuum Morbi tam calidi quam fiigidi, ut exinde elucescant egregia phaenomena operum dictorum praeternaturalium, nostrae Machinae tantopere adversantium.
Symploma morbi, ejus indicia praebet, signaque confert medica . Morbus nullus sine causa corporea, agente secundum suam figuram & m
lem. Haec actio smplex, in principio est motus
intestinus auctus, vehementiorem inducens sensum . Sensus hic est perceptio laesonis , in aliqua corporis solida parte nervis instructa , aut est ipsa nervorum irritatio nimia ac molesta .