장음표시 사용
31쪽
Persius. Altera admonitio Aug. ep. ad Fortun. d. Cicero velitas eon emione eru
cedendum esse ut vetitaxem venetur vine. Lirenen.lib.y.bε inies
bitationes, & aduersariorum argumcta, qui in calce operis afferentur, sine his non facile explicarentur. Illud praeterea monitos cise volo candidos lectorcs, multa strictim,breuiterq; me esse dicturum, quae alias longiori disputatione discutienda essent:tum quia noomnino in hunc locum cadunt:tum etiam ne libellus in volumen excrescat: adde, ut planius,& purius omnia, que dicam, tradantur. Non equidem hoc studeo hullatis νι mihι nugas Pagina turgesicat. Hoc etiam monendum esse lectorem existimavi; cum rem hanc latius, quam ante hae
alius quod sciam) fecerit,explicaturus sim, si quid a me offensum fuerit facile patiar, ut
alij mea refellant, & veriora afferant. Nec parum mihi fecisse videbor, si inueniendae veritatis occasionem praebuero . Quare tantum abest, ut scribi contra ea, quae dixero nolim, ut cum D. Augustino, & Cicerone maxime desiderem: modo non tam meam opinionem , quam falsitatem ipsam, quam nunquam me sequi velle intendo, impugnare propositum habeant. Eruitur enim, ac viget contentionibus veritas. Et quis est tam
inuidus hominibus, qui ingenij corum foe
cunditatem resecare,aut tam inimicus Deo,
qui,ne alij ipsum elucident, prohibere velit Illud tamen mihi conandum omnino erit, ne quid in medium afferam, quod docti alicuius viri auctoritate non sit munitum . Est enim
32쪽
INIMICORUM. enim christianae modestiae,& grauitatis, non tam sua posteris tradere, quam a maioribus accepta seruare. Quare nemo mihi vitio vertat, si in rebus, quae ad actionem vitae pertinent cxplicandis, quibus confirmandis plurimum valet scribentium auctoritas,aliquando plures, & inserioris notae scriptores, a me citabuntur ; quorum saepe nomina, ne cursus orationis locorum citatorum interpositione impediatur, in marginibus adscribentur. Licet ergo in aliorum reprehensionem incidere reformidem: tamen dum mundus
prodit, quae sua sunt in hac re, scilicet errores, & dogmata falsa; interim, ut Rustici diaconi consilium sequar, occultare non debeo , quod mihi commisitim est talentum:
ne dominus veniens, propriae pecuniae requirat usuram. Quare non adeo obtrectatores
extimesco, ut Hippasi pythagorei, & Pyrrhi
sententiam sequens, nihil litoris mandare velim. Et quamuis nesciam quid auxilij rei p. haec scribendo afferre possim: tamen nec novi,quin aliquid sim allaturus. Quod autem haec nostra tractatio aliquam utilitatem po G sit afferre, constat in primis ex causis superius recensitis, quae ad eam conficiendam me excitarunt. Deinde quia multi errores in quibus, his temporibus, circa materiam de iniurijs , & inimicorum dilectione homines versantur, damnabuntur. Prςterea quoniam
reguis pernecessaris ad pacificationes faciea
Vineentino Lirenensis Christian scriptoris
Rufileus disconus. Talentim non celandum
qui noliterint aliquid stlibeIe. De operuviilitate.
33쪽
das, ad satisfaciendum pro illatis iniuriis, tra
dentur. Postremo ut caeteras utilitates omittamus, locos indicabimus,quibus ad iniurias ferendas, & condonandas, ad diligendos inimicos, & pacem amplexandam homine excitari poterunt. Etenim non tam propositum est nobis lisc oratorio modo tractare,' quam locos indicare, quos concionatores,dc pacificatores amplificare queant. Quare ea tantum ratione nos ista attingemus, quae ab eo, qui potissimum regulam, ac modum p rq quibus sit su scribere velit, tractari debent. Erit itaq; hec mum νxuς lucubratio non inutilis concio natoribu S, curam animarum gerentibus, rem p. administrantibus, ac speciatim ijs, qui in concilian . dis iratis animis, quod munus omnium ferὰ est hominum, occupantur. Deniq; togatis, , armatisq; viris, ex ea aliquam utilitate in ca rartitio ope pere licebit. Erit haec tractatio inquatuo ilpotissimum distributa partes . In priori explicabuntur quarundam rerum essentiae, veluti iniuriae, honoris, famae, pacis , quarum explicationeS erunt quasi totius operis sundamentum. In proxima veritates de diligendis inimicis, pace facienda, dandis signis remissae iniuriae,& damnis resarciendis statueritur, quae pars erit, veluti huius aedificii parietes. In tertia excitabuntur homines ad perferendas,& condonandas iniurias,& inimicos diligendos: quae pars rerit veluti huius substra ionis tectum,& complementum .. .
34쪽
INIMICORYM. ITt ne quid huic operi obesse possit, argu
menta grauiora, quq contra ea, quae hoc opere potissimum docere volumus, afferri ponsunt, in quarta huius tractationis parte dissoluentur. Nunc diuino inuocato auxilio,quod Inuocatio,
initio cuiuscunque operis, etiam profanistri j π ύ'
ptores inuocandum esse docuerunt, de natu Platii invra iniuriae, quae odij, & inimicitiae causa esse 'ξ Τ' consueuit, disputare ingrediamur . De iniuria, de Aristotelis o aliorum sententia. cap. a.
ΡLAc vir semper mihi Diui Iastini
martyris regula quaedam: qus ijs, qui do
cere aliquid . aut scriptis committere volunt, oppido est necessaria. oportet, inquit, eum qui dubitationem aliquam enodare voluerit, ex quibusdam praecognitis, & perspectis conficere solutionem. Cum autem nihil magis addubitationes explicandas conserat, quam si accurate eius rei, qua de instituta est disputatio,natura euoluatur; magnum enim momentum ad ea quae sequuntur, ait Aristoteles, definitio habet: Propterea antequam ad quaestionum explicationem accedamu S, earum rerum naturae explicandae sunt, ex quarum cognitione dubitationes finiri poterunt: Ab iniuris vero definitione cap re exordium volumus: tum quia de ea praecipua mentio erit in tota hac gractione ha
quid valeat. ad dissetuendas dubita
Arist. Cie. Definitii medium a/disnlucta a questiones. Ambr. ad Rom. I prineipio. Cur pr. Sε dum de in
35쪽
q.Α c. quid. Iniuria Vnde dicta. Iniurhae Varis significa
cienda iniuIiam ex parte inferetis. Greg.Nys. l. . Phil. c. a. secunda eo ditio. Greg.Nys.l.
8 DE PACrpICATION Rbenda: tum quia cognita morbi causa, unde omnis emanat aegritudo , facilius medicina fiet. Et, ut a nominis notatione, quam esse principium cognitionis aiebat Socrates, Ordiamur; iniuria ex eo dicta est, ut Vlpiano placet, quod non iure fiat. Et iniuria affectus dicetur is, qui contra ius est laesus. Ex quibus apparet, omne illud quod contra iusnt, iniuriam dici posse:& ita, si generatim sumatur, complectetur omnem actionem iniustam . Speciatim vero sumpta idem valet, quod laesio, seu offensio, re contumelia, siue despicatus; quibus modis potissimum a nobis usurpabitur. Vt autem quid iniuria sit
exponatur, conditiones , quae ad eam consciendam requiru ntur : tum ex parte infercntis, tum offensi, tum operis, quo infertur,explicandae sunt. Si de inserente loquamur, requiritur in primis, ut sciens & prudens officiat. Ignorantia. n. mado sit ea, quae vitio dari non potes , efficit non voluntarium . Quare si quis aliquid diceret , aut faceret, &nc scirci, illud iniuriosum csse, iniuriam fecisse, cum ex ignoratione agat, non censeretur. Praeterea requiritur, ut sponte inferatur nocumentum. Si enim quis coactus quempiam laederet, iniurius existimari minime deberet: vi si quis manu mea, me inuito,aliquem percuteret . Iam vero, ut actio sit iniuriora, de
bet a voluntate, & clectione proficisci. Quare siquis vehementi perturbatione pulsus, laedat
36쪽
laedat, cum non fuerit sui compos, debet acrimine iniuriae liberari. Deinde debet habero intentionem offendondi, & parvipendendi, dum aliquid dicit, aut facit; unde oriri iniuria videtur; quia si ioco faciat, etia si ex electione faciat, non crit iniuriosiis. Quantum ad offensum: primo debet esse is, qui sit iniuriae capax, ut inferius demonst rabitur . Deinde debet esse certa persona, aut certae persons, si pluribus insertur. Cum
enim quis in uniuersum in unum, aut in murutos est contumeliosus, parui contumelia ista facienda erit: ut praetes caeteros Lancellottus Conradus adnotauit. Quo fit, ut siquis erraret circa personam, quam laedit, cum unum alterius loco offendit, non deberet censeri iniuria. Ideo Archelaus, cum a
quodam fuisset aqua inspersus, irritatus ad uersus hominem ab amicis, dixit. At non me inspersit, sed illum potius, quem esse existimauit. Prsterea requiritur scientia offensi. Non enim ccnsebitur ex se inhonoratus is , qui iniuriam ignorat illatam: licet quantum in se fuit, offendens Ieserit, ut postea dicetur. Postremo requiritur, ut praeter voluntatem iniuria afficiatur. Laeditur enim quis sponte, ac iniusta patitur: nullus tamen est, qui sponte iniuria afficiatur, ut quinto Ethicor. docet Aristoteles. Quantum ad facta& dicta, quibus infertur iniu
ria, hac consideranda sunt . Primo nec fa-
quarta. C ditiones ex parte oetenti. Prima conditio. Secunda. Laneelloti.
quarta ἰAristot' quale de at esse fastu aut dictu ad hoe ut ita. tia fias.
37쪽
quarta. Magis verba quam facta sui apta ad iniuriam faciendam quomodo in percussio me, de facto
inlinia. quando in facto sit maior iniuria. Aristotelis, Ptiinbrhet.
Io DE PACIFICATION acta,nec verba ex se faciunt iniuriam, sed pendet ex intentione agentis, di patientis. R atio est aperta; quia ista pollunt reperiri absq; iniuria. Secundo factum, aut dictum per modum castigationis, aut reprehensionis, si sit ab eo, ad quem ista ossicia pertinent, & veratio poscit, non parit iniuriam. Tertio ut factum, vel dietum censeatur iniuriosum, debet bine contra leges, & aequitatem. Quarto illud factum iniuriam gignit, quod con tinet parui pensionem,& ncglcetum;& illud verbum quod vitium obijcit, aut ignorantiam eius artis , quam quis profitetur, ac scire debet. Denique magis verba quam facta apta sunt ad iniuriam inferendam; quia verba palam defectum ostendunt rat facta latenter. Nam factum supponit vitium,&culpam ,& quasi duas propositiones. Verberatur enim quis, quia in vitio est. Ille sa-gris caesius est. Erit ergo in vitio. Et ita qui ulciscuntur dicere sol cnt. Ob hanc, vel illam causam te percutio. Videtur tamen in facto eine quid maius,quando & culpam aliquam offendit, & contemptum continet, cuob hanc causam quis laedit. Ex his facile est intelligere definitiones Aristotelis, quibus definiuit iniuriam facere, & pati. Sit ergo, inquit, iniuriari: sponte praeter.leges ossicere. In qua definitione tres particulas ad iniuriam conficiendam necessarias ponit.
Osficere, sponi praeter leges. Et in quinto Ethic.
38쪽
Εthie. Iniuriam assicere: est sponte laed Dre scientem, & quem, & quo, & quomodo
praeter illius voluntatem. Vbi ponuntur alis particulae , quae respiciunt offensum . Ex quibus duobus locis integram consare licet definitionem .,Solet. n. interdum Aristotiles particulas in aliqua definitione ponedas indicare,& ipsim definitionem alijs construendam relinquere; ut fecit cili. c. 9. ubi de natura fortitudinis disputauit. Potest ergo ex his locis, sic iniuria,& iniuriam facere describi. Iniuriam facere, est sponte, & exelcctione, contra leges alicui scicnti, & ininuito nocere . Aut Iniuria est nocumentum, ex electione contra leges, inuito illatum.
Dicitur nocumentum, quia est issio quaedam ; sed tale nocumentum quod parui pcnsionem quandam importat, ut melius sequentibus capitibus dicetur. Dicitur ex electione, qua voce indicatur scientia, volutarium, di deliberatio, ac intentio nocendi. Dicitur, contra leges, ut intelligamus omnes leges ,& scriptas, & non scriptas, & ut excludatur defensio, quae fit secundum leges, solent ali qui addere particulam, non lacessitas, ut deis monstrent eum, qui lac cssitus est, si laedae quempiam , non facere iniuriam. Verum non video, cur ista particula sit apponenda rcumis, qui lacessitus, se tuetur, non faciat Contra leges ; quandoquidem omnes leges ecfensionem concedunt. Noo tamen lice- IG
cere quid . . Deelarati definitionis
39쪽
volenti non fit iniuria. 'De reg. iuris l. 6. l. quavisi . de inius
ret post acceptam iniuriam, iniuriam vIcisci , ut suo demonstrabitur loco. Postremo dicitur, inuito, & ut significetur, lesum non debere ignorare nocumentum, aut illud velle. Scienti enim, & volenti non fit iniuria . Indicatur quoque hac particula, certa per
sona, quq inuito patitur. Ex his intelligi licet, quid sit iniuriam pati, quod hoc modo descripsit Aristotiles. Iniuriam pati est
cum a volentibus iniusta inferuntur. Ethscde sententia Aristotelis dicta sint. Verum, cum res morales sint valde obscurae, & incertς ita, Vt earum naturs non facile enucleari possint; ut quid iniuria sit melius intelligatur, quasdam aliorum scriptorum iniuriae definitiones adscribere placuit. Iniuriari, ait Episcopus Cassertantis, est sponte,& cum electione, non lacessitum, detrimentum alicui inferre per se, vel per alium, praeter eius voluntatem , & praeter proportionem , dc aequum, vel preter leges, vel prster virtutes& honestum. At Pigna, hoc modo . Est nocumentum factum ex electione, ab aliquo contra iustum : quod iustum vel est secundum leges vel secundum aequitatem . Debet esse hoc nocumentum ab alio: quia nemo facit sibi iniuriam. Gregoriua Zucculus tractatione de honore, cum existimet honorem consistere in bona opinione, quam
quis habet de aliquo, sic iniuriam describit. Iniuria est perturbatio opinionis natae ex
40쪽
INIMICOR v M. I Iactionibus moralibus,vel ex praesumptione; facta ab aliquo attribuendo aliquid turpe, &ex se falsum, ac dubium apud alios. Cuius definitionis declarationem apud*ipsium auctorem legere poterit. Quid igitur iniuria significet, quid ad eam conficiendam concurrat, qu id iniuriam facere,& pati sit, hoc capite de philosephi,& aliorum scriptorum sententia diximus; Nunc ad explicandas iniuris partes, & modos aggrediamur. Despeciebus, o modis iniuriae . cap. MIsεRABILEM esse eum, qui iniustus est, aut mali quidquam habet, sapienter quinto libro de legibus asserebat Plato. Cum autem iniuriam facere maxima queda iniustitia sit, maxime miserabiles esse eos, qui iniuria faciunt, oportet: ut merito idem auctor alibi scripserit: iniuriam facere, elle
ιεγιτον πων κακων, id est, malorum maximum. Ut igitur mortales hanc maximam
miseriam, & hoc maximum malum , quod late serpit, vitare, aut si iam in illud inciderint , se ab eo liberare queant, rursus aliqua de iniuria, praeter ea quae supra disputata sunt, Vt clarius eius natura, & vis nobis innotescat, scribere curabimus . Dicemus itaque pri ino de eius partibus, de sententia Aristotclis, explicando clarius, & uberius,