장음표시 사용
261쪽
χso PROBABILIS MUSstrationibus, cujusmodi usus frequentissimus est, sit insolubilibus deferendum.
SCHOLIUM ILATQUE ex his omnibus , quae hactenus dicta
sunt, satis patet , quomodo se habeat Intellechus constitutus inter contrarias opiniones probabiles, quaeque sint illius in opinando proprietates , & iura , quidve etiam in praesentiquaestione ad ejus solutionem cognoscat . Quae doctrina ad calcem reservata eii , quippe quae quemdam veluti doctrinae totius epilogum continet . I. Itaque sicut cum Intellectus actu directo scit , aut dubitat, actu reflexo certo scit se scire , aut dubitare , ita cum directe opinatur ,
SA.Def. nabiliter opinari a , etiam ex parte opinionis 3 . minus probabilis in conspectu probabilioris, cum
Cor. 4. probabilis l . Def. 26. 2. Certo scit , quamlibet ex contradictoriis et . opinionibus sive aequaliter, sive inaequaliter pro-
Cor. I. ideoque neutram sibi sore determinate veram, Def. aue. aut falsam, quamquam in conflictu necesse sit,
npp. 9. S. omnis opinio est aequaliter incerta se ;& e per aequaliter contingit, quod opiniones probabiles Schol. 2. evadant probabiliores, vel certae, ac probabiliores Def. 26. tantum probabiles , vel salsae M; & idem ho-27.n. 3. moeamdem Opinionem nunc habet probabilem
262쪽
3. Probabilioritatem non esse absolutam, rea- periem, ac objectivam, sed respectivam, & subje- Cor. 4.ctivam a : & ideo quamvis aliqua opinio sibi Sup. Io. certo videatur probabilior, tamen fieri posse , b per ut opposita, quae sibi videtur minus probabilis, Sup. Io. sit reipsa probabilior: & de facto ab aliis habe- c) perri tanquam probabiliorem b . Quare de pro- Cor. 2.babilioritate , utcumque certo sibi visa , nun- - 9. IO. quam tamen Intellectus omnino certus est, sed d per circa illam absolute semper falli potest. Cor. 8. . Se non cogi absolute, & simpliciter ad assi eorumd. sensum , nisi a vero, & evidenti e ab opi- se per nativis autem quibuscumque solum vel aequali- Cor. II. ter, vel magis, vel minus moveri d) : se in eorumd. his subjici tamen imperio Voluntatis e : atque f) per discrimen opinionis probabilioris a probabili in Cor.8. f. huiusmodi majori permotione dumtaxat situm 25. 27. esse s . Unde nec ferri nativo pondere in pro- g)perbabilius, tanquam in naturale proprium, prima- Cor. a. rium , & rigorosum objectum , quia hujusmo- Ax.9. IO.
di obiectum est solum reale verum g , quod h) per aliter esse non potest h , quodque propterea Sch.Do.
Intellectum ad assensum tantum cogit i). 3. n. I. 3. Inter opinativa nullam de veritate licitae, i) per vel illicitae actionis certitudinem haberi pos- Cor.3.M. se k , ideoque nullam certitudinem de exi- 9. IO.
stentia, aut promulgatione praecepti l); atque k per consequenter se in invincibili ignoratione m), Sup. q.& in libertatis possessione remanere n . l) per 6. Opinionem probabilem , etiam in confli- Cor.ei Lctu, esse prudentem o , rectae Rationi consor- m permem p) , securam q) . Et de Probabilis mo Prop. Io. sectando nullum omnino praeceptum esse r . n) per
263쪽
asa PROBABILIS MUS . Ut omnia in summa dicam, quidquid opinioni probabiliori convenit, vel non convenit, atque de ea assirmari, aut negari potest excepta una majori Veritatis apparentia, & mentis permotione totum etiam minus probabili convenire, Vel non convenire, atque de ea negaca per ri, vel assirmari posse a).
Cor. 8. 8. Haec omnia Intellectus opinans certissime Def.26. cognoscit, non per actus directos , sed per re 27. flexos a se elicitos ex imperio Voluntatis b): b) per nam actus reflexi certissimi sunt c . Cor. II. 9. Ex quo postremo liquet, Controversiam de ει. 9. Io. Probabilis ino, atque Probabi liorismo multiplici c) per bus reflexionibus plenam esse, & ideo sine illis Sch.Def. recte , velint , nolint Probabilior illae , tractari 37. non posse. Iam vero his omnibus sese pertractatis , restat, ut priusquam demonstretur, Controversiam iterum, ut initio polliciti sumus, proponamus,& analytice resolvamus. Est igitur.
Q U AE S T ΙΟ.AN opinio probabilis favens libertati in conis flictu aeque probabilis , vel probabilioris faventis Legi, licite, & sne peccato eligi, atque ad praxim deduci possit.
QUAESTIONIS INTELLECTUS , LIMITATIONES , ET ExCEPTIONES .
INtelligitur quaestio r. universim, & per se,
non ex accidenti, nempe in hypothesi, quod quis peculiariter teneatur ad tutiora , vel prinbabiliora . a. De
264쪽
METH. MATH. DEMONST. P. I. 2332. De opinione tum absolute, tum respecti-Ve vere, certo, ac practice probabili.
3. De opinione, sive absolute, sive respective eerto probabiliore ; hoc est etiam cum operans, vel certo scit, opinionem esse absolute probabiliorem, vel cum hujusmodi certo sibi apparet. . Non intelligitur de opinione minus probabili considerata in actu exercito, ut Scholae t quuntur, tanquam probabiliore; hoc sensu, quod
probabiliorem in praxit censetur eligere , qui minus probabilem eligit eo quia unusquisque habet proprias opiniones probabiliores a . Hoc a per enim pacto Quaestio se ipsam destruit, & vana Sup. Io. est: sed intelligitur de opinione considerata, &habita, etiam in ipsa praxi, atque electione , tanquam minus probabili in conflictu . Ex his duabus explicationibus , & limitationibus apparet, Qua tionem strictius, ac pressius
proponi , & agitari non posse. 5. Non intelligitur hoc sensu, quasi sit obligatio, ut quis , antequam ad operandum sententiam eligat, semper debeat inquirere, & investigare , quaenam ex contradictoriis opinio sit probabilior. Hoc enim onerosissimum est, neque
semper vel ab ipsis Sapientibus , nedum ab omnibus, fieri potest . Neque vero Probabili ristae ipsi hoc exigunt . Sed intelligitur , cum operans vel jam in promptu habet , quaenam sit probabilior, vel mediocriter consulendo Libros , vel Doctores id comperit. 6. Non inquiritur, an electio opinionis probabilis faventis libertati in utroque conflictu sit erudens, recta , virtuosa , & multo minus
meritoria, sed an si licita, seu permissa , &minime peccaminosa . Quamquam enim haec duo
265쪽
as PROBABILIS MUs duo aliquo modo idem esse videantur ; tamenstricte diversa sunt , ut in Propositione 9. admonui , ideoque unum etiam sine altero haberi potest. . Denique intelligitur de sola actus bonitate, seu honestate, non vero de actus emcacia,& validitate. Nempe intelligitur in iis, in quibus agitur , an aliquid honeste , & licite fieri possit, vel non possit , non vero in iis , ubi
agitur, an aliquid consequatur suum effectum, nec ne . Clarius . Non in iis, ubi valor, e fectus , successus pendet ex natura , existentiaveritate, & applicatione rei, sed in iis , ubi honestas , vel turpitudo attenditur praecipue ex Conscientia operantis. Hinc liquet, quas exceptiones praesens Quaestio patiatur. Igitur. I. Excluduntur opiniones' probabiles tantum absolute, non etiam respective, hoc est illae , quae in oppositarum conspectu deperdunt suam probabilitatem . Hoc namque accidere potest . a. Opiniones dubie, tenuiter, & speculative tantum probabiles. Quamquam haec vox tenuia ter superflua est , quia tenuiter probabile vere huiusmodi non est. 3. Minister , & Suscipiens in SACRAMENTrs quoad ea omnia, quae ad eorum validitatem, &essicaciam spectant, & Medicus. Hi enim obligantur ad tutiora.
. Denique Judex, caeterique Reipublicae OLficiales, Consultores, Magistri , si , & quando stipendio, contractu, conventione , Lege lata , Juramento ; immo, & privati quicumque , quives Uoto, vel superioris praecepto, vel quolibet
alio vinculo tenentur rem publicam, aut priva
266쪽
METH. MATH. DEMONsT. P. I. 233 tam curare modo sive tutiore, sive probabiliore
Aliis pluribus modis Quaestio proponi potest secundum diversos aspectus , sub quibus potest considerari , iuxta ea , quae in proxima Analysi dicenda sunt , & praecipue , ut aliquod exemplum asseratur, hoc modo.
super prohibitio , aut permissione alicuius operationis, seu super malitia, aut honestate illius, cognoscens vel aeque probabilem pravitatem ac honestatem, vel honestate probabiliorem malitiam actionis eiusdem, sciens, & prudens possit universim sine peccato ei respondere , licitam esse illam actionem; ideoque sine crimine fieri posse. Additum est unisertim , quia adesse posse sunt circumstantiae aliquae, in quibns id a Confessario prudenter responderi non possit. V. G. An consultus, utrum sit obligatio confitendi circumstantias notabiliter aggravantes , ipsc tenens affirmantem tanquam probabiliorem,& sciens, D. ex. ca. Thomam, & D. BonaV. tenere negantem, an possit, relicta sententia propria , Poenitenti consulere iuxta sententiam D. Bonav. , & D. Thomae. 6. Uel an sciens, hos duos Sanctos tenere sententias de moribus contradictorias , & omnes sibi videantur vel seque probabiles, vel aliae aliis probabiliores, possit nihilominus sine culpa, vel pro sic eligere quaslibet etiam libertati faventes, vel aliis consulere eligendas. . Vel cum quilibet habeat sententiam propriam tanquam probabiliorem , sciat tamen,
Doctores magnos etiam contrarium tenere, in
quiritur, num visa in hoc casu ista sibi probabilioritas debeat esse, ob pro se, vel pro aliis
267쪽
236 PROBABILIS MUS Regula dehonestate operationis, ita ut non possit sine culpa se aliorum Doctorum opinioni minus probabili sibi visae , tanquam honestae operationis Regulae, coni Ormare.
PRO PosiTA quaestio commodius in hanc generalem transformari potest. AN LICITUs SIT PROBABILIs MI USUS. CUMQUE duas partes habeat, oriuntur primo generales quaestiones duae.
II. An etiam in inaequaliter, nempe in minus probabili, & probabiliori. Probabili, existimant utrumque licitum , Probabilioristae illicitum . Utrique suis argumen iis rem probant: utrique vicissim contraria sol
Argumenta Probabilistarum ad suprema capita , & in compendium redacta huiusmodi sunt. 1. Quia Ecclesia Probabilismum sciens , &prudens permittit, atque ideo approbat permisse
& exemplo ad praxim licite reduci posse de
4. Quia illius usus est securus in conscientia . 3. Quia ex praecepti incertitudine , cujus m di Probabilis mo continetur, non oritur obligatio. 6. Quia consequenter deficit exiitentia prae cepti .s 7. Quia
268쪽
. Quia saltem deficit sufficiens praecepti pro
8. Quia in eo adest ignorantia invincibilis
excusans a sormali peccato. i9. Quia nullum existit praeceptum de seque do Probabiliorismo. , . Io. Quia etiamsi existit , tamen non est sui ficienter promulθatum. i . Qii. Quia in illo libertas humana in i cert suae licitae operationis possessione est. 1 r. Quia illius usus est licitus in speculati vis, unde &. in practicis. t 3. Quia licitus est in rebus fidei, unde, &
14. Quia in moralibus lassicit quaecumque ostentio persuasiva, cujuscemodi in probabilis mo
13. Quia in incertis proprium iudicium alieno submittere prudens, ac laudabile est. 16. Quia a Probabilioris is , ad quos id spectat, certo illicitas non demonstratur. I7. Denique quia ex admissione Probabilio. rismi multa sequuntur absurda . . I., a. , II., & I6. veluti rei extrinseca, reliqua omnia argumenta, velut intrinseca sunt. Haec. omnia negant Probabilioristat , hisque statuunt contraria, & suis argimentis probant, ut in tertia Parte apparebit ι ubi omnia breuissime demonstrative solventur. In utraque parte plura aequivoca , incerta . consula, indigesta, manca, arbitraria, perfunctoria, involuta, levia, non concludentia, falsa, saltem ut vulgo quaestio tractari solet, re, periuntur , sicuti peritis notum est . Ego propterea ex immensa horum farragine, uti in Pra
269쪽
Σιρ P R o A A B I L I s MUS satione dixi, solum certa , & communiter admissa seligenda duxi, eaque evolvi, distinxi, explicavi , digessi, dilucidavi, ordinavi. Ad . haec valde multa e penu mea supplevi , & adjeci ;-ur etiam ut fortius rem demonitrarem, liberalius, quam oporteat, dedi, ut e X A X. ZO., ex Schol. 2. Supp. -26. a8. , aliisque pluribus
locis liquet; & quod caput est , omnia ad aIlsora, & certa principia reduxi . Et quidem quod ad primum argumentum attinet permissivam Ecclesiae approbationem, qua Probabilitiae communiter uti solent , reliqui , quod cae aerius intuenti non cli visa huiusmodi, unde aliquid certi pro usu Probabilis mi eon. fici possit ; eique electivam in Doctrina Sanctorum Bonaventurae, &Thomae subiti tui, qua maior dari non potest, & qua res, opinor, invicte demonstratur. Quod ad secundum , qui , & cur ad Scholae
Principes restrinxerim , ex secunda Parte apparebit, sicut etiam quid in eo tractando praelii-terim, & quomodo evexerim ad usque certitudinem.
uod ad decimum septimum , seu ultimum multa quidem absurda a Probabi listis in trie-dium afferuntur , sed ego uno tantum , eoque certissimo usus sum, orto ex approbatione Doctrinae Sanctbrum Bonam , & Thomae , ut in demonstrationibus proximis videbitur, quod car-tera vel levia, vel inutilia, vel aequivoca, vel
Quod ad reliqua omnia argumenta, de Prudentia operationis, conscientiae Securitate, praecepti Incertitudine , Defectu Legis obligantis , hoc est ivel ejus existentiae, vel russicientis pro-ν mul-
270쪽
METH. MATH. DEMONsT. P. I. 239mulgationis , Ignorantia invincibili , Carenti praecepti de probabiliorismo , Possessione libertatis, caeterisque, qua ratione singula tractata, ac demonstrata sint, quidve denique in tota hac versanda Quaestione a me supra communem morem factum, atque praestitum sit, jam peritus Lector hactenus cognovit , & amplius c gnoscet. Ergo cum r7. sint argumentorum Capita , quaestio generalis in totidem primum quaestio nes particulares resolvi potest . . . 1. An Ecclesia Probabili imum electiva appro
a. An Schola licitum, &Auctoritate, &Praxi asseruerit.. 3. An operetur prudenter qui eo utitur .. . An sit tutus in conscientia. 3. An cum praeceptum est incertum obliget , & praecepti incertitudo in Probιbilis moreperiatur.
6. An in eo contineatur desectus existentiae praecepti. 7. An saltem lassicientis promulgationis eiusdem . . 8. An in Probabilismo si ignorantia invincibilis omnino excusans a peccato. 9. An sit praeceptum de sectando Probabiliorismin .i: io. An si adest , sit etiam lassicienter promulgatum . II. An in eo reperiatur certa possessio Li
ta. An sit licitus in speculativis, & practicia politicis , ti si sit , inde etiam in moralibus practicis. R a