Institutiones philosophicæ auctoritate d.d. archiepiscopi Lugdunensis ad usum scholarum suæ diocesis editæ. Tomus primus sextus Physicæ pars 1

31쪽

3o PHrsICA GENERALIS ianis pastes in iis animalibus eamdem habere rationem ad ipsoruni corpusculum , quam habentenuiores sanguinis partes ad corpus nostrum aivero sanguinis nostri partes Sunt corpore propemodum infinite minores Qui& ergo cogitation assequi possit exilitatem particularum , quae, illorum animalium sanηuinem constituunt λα. Observavit clarissimus ' Olfius in unico pus Veris grano quin enta OVa, ex quibus. nata Sunt

insecta piscibus similia, in quibus idem partium

numerus , eadem Viru est proportio, quae in. ma joribus animalibus deprehenditur et habent oculos. deS, intestina, venas, arterias, & alia quae MVitam corporis. Sunt necessaria . Quis autem. comeipiat quam exiles esse debeant musculi , quorurrope sese agitant illae bestiolae, quam. tenuia V λ scula quibus humores,continentur, quam exigua Pupilla, quae tamen pervia est radiis luminis io ge subtilioribus, quantula tandem Sint Go,, eχ

quibus prodeunt ejusmodi insectat

andela ex iis quarum. Octo requiruntur ad libram efficiendam, per noctem accensa, ad temcae & amplius spatium conspicitur; tot ergo sere partes continet ac emittit, . quot Sunt in Sphaera. cujus radius habet longitudinem unius leucae: atqui in hujusmodi sphaera immensus. est partium numerus. Leuca enim major est Sooia passibus geometricis, Seu I5ooo. pedibus, proinde a8ooo. pollicibus. Pollex continet 2 oo.. parteS nudiS O culis visibiles; ergo leuca seu radius Sphaerae habet 56o ooo. partes conspicuas . Si vero sphae. rae soliditas inquiratur juxta principia mathema tica , exploratum erit sphaeram cujus radius est unius leucae, complecti i86. sextiliomes & 6oo. mtιhones Partium; ergo totidem partes com

32쪽

DI 3 3 ER T AT 1 o n afinet candela, eo momento, quo lucem emittit ;ergo longe majorem partium namerum involvit, cum Singulis momentis. partes distinctas. ejaculetur; ac proinde earum partium multitudo omnem imaginandi vim Superat ia

Ex stupen . materiae distrione, quae tu non uis artificum. operi r elucet,

uidirum est quantae sueri in. dividenda mate

ria quorumdam opificum industria ia Plurima m morantur opusculae minutissima H quorum tenui

tas & subtilitas incredibilis videretur, nisi eam testarentur Scriptores fide dignissimi . Ex iis no nulla seligit & ita refert D. Sigaud de la Fota.

33쪽

Prob. Ea sunt physice insecabilia, quae nuIIa ipsius naturae vi possunt ulterius dividi : atqui .co Porum elementa nulla, &c. Aqua enim , V. g eadem nunc est quae olim fuit, nec, alias habet proprietates: atqui tamen si aquae elementae poSsent naturae viribus ulterius dividi, aqua nunc eamdem non seret quae fuit C mundi. exordio , & aliis polleret proprietatibus ; cum enim motu contimo Sit agitata, magis ac magis dividi, &a se diversa fieri posset, si diriolvendis. ejus Olementis par esset naturais ' 'Et vero , si corporum elementa vi naturae possent ulterius resolvi, per motus disersos variai fieret in partibus seminum textura, Variaque dispositio ,. & pruinde diversa a se SiS. evaderunt germina: atqui tamen, res aliter Se habeL; nullae Θnim novae. species exoriuntur, sive plantarum sive animalium s atqui novae prodirent SpecieS, Si motus diversi variam in Seminum parteS texi ram & dispositionem inducerent: siquidem partes illae a mundi incunabulis. sunt in motu positae

vi ,

IBIM

34쪽

DA FIGURA, CORPORUM.

uam In omni materia conspicimus extetm

io ex omni parte circumScripta est . . CorpuS , uantumvis extensum concipiatur, infinitum esse non potest: hanc enim proprietatem prorsus excludit idea materiae. Corpus igitur quodcumque intra certos extensionis limites coercetur , ac proinde. aliquam, habeat figuram necesse est haec quip-

d nihil assini est, quam dispositio limitum, qui

s circumscribitur corporis, cuJuslibet extensio. Quaeres I .. an coopus quodcumque figuram habeat ita sibi propriam, ut a ceteris omnibus ejusdem speciei individuis secernatur . Resp. Ea de re non unam esse Physicorum sen- 'tentiana . Cum humanae industriae impossibile sit , duo corpora tanto arte fingere, ut omnino similia sint, & secum invicem confundi nequeant; idcirco existimaverunt nonnulli, in eo maxime elucere Creatoris potentiam , quod plurima condiderit Entia se inter se omnino similia.. Contrariam opinionem defendit clarissimus Leibnitet, i ta ratione due usi: Si duae, . inquit, in natura e .ent partes prorsus consimiles, ita ut alter pos et in alterius Iocum. substitui, tunc nulla laret ratio sussiciens, cur una fuerit in luna, V g ς0 locata ,, & altera supra terram; Siquidem unam alterius- locum subrogata, res.adhuc in eodem

Statu permanerent squaeres a. utra sententia videatur anteponenda ... RUS'. posteriori opinioni standum esse, & mi rationibus metaphysicis , i interrOg indam eSSa' perientiam. Oculos autem circumferamuS in

'bJecla quaelibet sensibilia , quibus circumcingi-Vur ; omnia ejusdem species individua diligentees in

35쪽

inspiciamus , nulli bi duo reperientur inter se omnino similia.

In hominum multitudine innumerabili quanta diversitas occurrit λ numerosam populla frequentiam oculis perlustra , numquid in ea duos homines invenias, Ore prorsuS Similes ... Nonne inter decem millia, hominem qui a nobis quaeritur exoris e)us lineamentis discernimus λ Duo folia ex eadem arbore avulsa, primo quidem intuitu con sun limus; si vero diligentius inspiciantur quan tum inter ea disparitatis deprehendimus . arbo rem suis omnibus soliis exuamus& unum quodque seorsim & speciali aspectu expendatur, in singulis sat discrimmis observabimus , ut a se sin- viceni discernantur. Cum stupendam Objectorum sensibilium multitudinem quae' nobi& circumfun- lditur, attente consideramus, duo non offendimus quorum perseela sit similitudo, maxime si figmrarum Parietatem colorum diversi rati jungamus . Quaeres 3. utrum idem existimari debeat de corpusculis, quae oculorum aciem fugiunt. Resp. Ex analogia colligere licet eamdem e se sormarum diversitatem in minutissimis corpusculis, quae sub obtutum non veniunt, & quae optimi tantum microscopii subsidio detegere possumus. Natura enim in iis procreandis non minus tacunda, non minu4 dives, in variandis pariter ipsorum figuris sese videtur delectasse. Si quae prima fronte nos decipiant, ab illo errore nos facile liberat diligentior inquisitio. In Exemplum adhibeamus eiusmodi salis crν- stalladationes. Habent quidem omnes aliquam figuram, quae satis speciei ad quam pertinet sit propria . Sic crystalli salis marini nostris oculis tenues exhibent cubos, quorum recisi' videntur anguli; crystalli nitri, Seta salis petrae, Sunt eXilibus anguillis similes; crystalli sacchari globu- loriam formam induunt. Oculis statim occvrrunt huiusmodi serinae, quando in iis crystallis . ea tantum Spectantur, quae sensibus magis obvia

36쪽

Sum,. res vero propius, introspiciatur, , eamdemque figurarum. varietatem deprehendemus.

Κ diversis salis speciebus quaedam micae gratus dissolvantur in totidem vasis, . & in apta aqua stillatae disti Ne copia ... Debet enim aqua,

quantum. fieri potest, ab extraneisaeorpusculi S esse expedita ,. quorum permixtio posset crystallorum formam corrumpere . Aliquas illarum. dissolutionum guttulaS , cum calami rostello Ie seo Hune plums in me' easque supra lamellas vitreas. bene nitidas & perlucida s. extende. Singulae seorsinae sub inter copii lenticula Constituantur. Post tempus aliquod videbis salis particulas in aqua fluctuantes , ad sese invicem accedere , majoresque' in, molesi concrescere quaS. Supra. Vitrum

deponunt ,. qua proportione liquidum ino vapores solvitur ibique crystallorum formam induunt . Quamvis aurem Salis, P. g. marini,. crystalli exiguis cubis. similes, videantur se si tamen eas dilia genter inspexeris, in hujusmodi corpusculorum figuris quaedami deprehendes; discrimina ia Sic alia aliis satis. discerni poterunT,. tibique' persuadere ejusdemi salis o si iliaetationes. non es Se is mae omninoe similis - Ex drinis . per analogiam, concludes in aliis corpusculis insensibilibus eamdenti observari posse figurarum. diveratiarem

L noonstrabiaitas ea eSd proprietaS . qua cor pus in certo. quodam, spatio exis tir ,, ut alterum iii. eadem spatii; parte simul consistere nolΥ permittur .. Juxta vulgarem loquendi moduro dicimus, charram; aut Spongiam . aqua se& corpora igne penetrari: tum vero intelli gendum non eSt, partes. solidax aquae aud ignis intime pervadere

a Diuitiasti Goouis

37쪽

3o PBΥ3Ie4 GENERI 2Is . solidas corporum partes , sed tantum subire memtus quibus intercipiuntur partes solidae, & qui discuntur Pori . est: atqui nisi foret impenetrabit , jam nihil exserensionis PosSet aequirere; siquidem omnes illius partes intra se in icem coirent propter mutuam

penetrationem . .

Praeterea corpora naturalia alia Sunt dura, alia fluida: atqui utraque Sunt impenetrabilia I I. quidem corpora dura . ut testatur Sequens eXPerimentum . fg. 2. , Sint duo csrpora A& B, supra lineam x a constituta, fg. 2. γ corpus A impellatur, direct e in. corpus B; profecto nisi essent impenetrabilia , corpus ad incidens in B , nullum Sm -- tui obstaculum experiretur; siquidem penetrando corpus B, motum Suum facillime continuaret; atqui tamen corpus in . impingens in B aliquem suo motui Obicem offendit, ut patet ex eo quod vel reflectatur, vel . 4altem. nequeat motum. Suum juxta priorem directionem pergere,. nisi ante Sepropellat corrus B; ergo corpora dura A S B

Sese mutuo penetrare nequeunt.. I. Corpora fluida sunt etiam impenetrabilia, ut probat istud experimentum. M. I. )Sit vas crystallinum quod aqua limpida ad eertam usque altitudinem impleatur: sit se frustulum aliquod suberis, quod summis in aquis innatet. Tubus B etiam crystallinus versus B hermetice clauditur ,' ex altera vero parte est apertus . Ad perpendi tum in aqua demergatur , ita ut Si beα iris fragmentum in tubi orificio concludatur. Profecto aer in tuta capacitate inclusus, elabi non

38쪽

mnem aeri exitum praecludit. Iam vero experien tia certum. eSt, columnam aquae orificio tubi subjectam , ea proportione deprimi, qua tubus altius immergitur, quod patet ex Suberis particula quae supra columnam. illam fluctuat. Ex illo experimento sic colligitur aerem essae impenetrahitem : illud eorpus impenetrabile est , quod locum suum alteri non cedit , nisi alium habeat locum, quo sese recipere possit: atqui aer in tu . conclusus suum alteri corpori locumvore cedit, nisi praesto sit alius locus in quem inuat. Quant avis enim aquae colamna Orifici tubi sub)ecta, in ipsius capacitatem irrumperenitatur, eam tamen aer numquam deseret, qua

diu nullus ei patebit exitus, quo possit alium im . locum sese transferre. 'Qnod si aliquantulum a Scendat aqua intra tubi capacitatem , illud fit quia aer , . cum posSit comprimi,. ad minus volumem, redigitur . , Subtilioris enim materiae partes quae tam in aeris meatibus inclusae, ex iis per compressionem inpellunpur, & per aquae aut tubi ρο- νον elabuntur. Sic aliquam spatii partem intra

Hinc pater cur liquore impleri nequeat lagena, ubi infundibulum t' onranno, ) quod adhibetur ,

es ipsius accurare obturat . Aer enim intra Vasis eapacitatem, conclusus , cum nullam , qua exire possit, Via in reperiat, invicte obsistit, ne sat liquoris in lagenam ad eam explendam intromit

ratur . . . . ,

Haec veritas confirmabitur, si idem experimen tum iteraveris, sed excipulum adhibendo, exiguo seramine in parte superiori pertusum: cum enim aeri tunc liceat per aperturam hanc effugere . Suum aquae Sese attollere nitenti locum cedit. Haec au tem eo surgit altius, quo magis excipulum deprimitur. Si vasis soramen Sptis angustum. Sit ,

aer nonnisi dissicile inde elabendo , quemdam edit sibiis

39쪽

38, PHΥSICAE GENRRAIIS .. sibilum , qui satis, audi tu C ad confirmandam quam

defendimus veritatem .

Quandoquidem. ad praefatum experimentum per tinet usus campanae urinatoris cIoche du ρIou-m r ), dc maxime, ingenio sumi est illud 'inven rum L scituque dignissimum , silentio. non omnia 'n praetereundum existimamuS.

Quae res igitur i. quodnam, sit illius, campanae artificium , quiM u Sus ... Resp. Eo, consilio excogitatae fuit campanar u- Enatoris, ut post naufragium in aliaVe quadam Circumstantia, .. ex imo mari extraherentun vel na-. tum reliquiae, vel pretiosae. opes in pelagi sinu reconditae , quae' perpetua sunt humariae' Cupidita his irritamenta. Scilicet adi locum , ubi . peragem da erat haec, Scrutatio,, ducebantur duae cymba simul sortiter colligatae ; sed tamen. a se invicem, satis dis)unctae ,. ut transitum praeberent ingenti campanae. metallicae , quae materies cuidam Structurae une e spece de charyente) in utraque cymba innixae, . SuSPensa. erat .. Praeterea globis tormenti bellici. Onerata erat: cam naut Sua gracitate

posset aquam resistentem- Uincerre . . Subter. hanc campanam sese collocabat urina .

tranSVerSum3 Suspensae. . Deinde: haec machina iri. mare, demittebatur .. Homo in ea positus , inter descendendum: evolvebat filum. in orbem glome ratum , , cujus pars extrema erat: illigata superio . II & mobili tintinnabulo, ad eum, usu deStina, to, ut Soni tui indi carer quandonam campana SariS. demergerentur . . Ubi sonum dabat, haust mora: suo in descensu campana. retinebatur . totuS-que apparatus fixus immobilis. subsistebat: tunc Suam Stationem deserens urinator, ea inquirebat de quibus: conventum fuerat . Identidem Sub cIm-.Panam Sese recipiebat ut nouum Aerem Spiraret , & in vase, ibis suspenso, deponebat quida uidiuVenerat. Peracta inqiii sitione , vel si eam diu tius persequi non posset, tunc campanam repe

40쪽

D I s Rr AT I o III. rebat, & agitato, tintinnabuli funiculo , admonebat ut statim ex. aquis' attolleretur machina . . Quaeres ac quaena in sint incommoda &. pericula M propter quae . Obsolevit illius, machinae uSusia, Resp. Quo magis in. mare demittitur haec campana, eo longiores, fiunt aquae columnae eam in-Volventes magiS ergo premunt colum Που m. quae illius campanae orificio respondet. Quam ob cau-Sam. istae columna Uehementius nititur se se intra Vasis. capacitatenr attollere ,, & reipSa SeSe. altius attollit. Qua vero proportione assurgit , . aeris iuea. inclusi massam, comprimit, majoresque in angustias redigit .. Aer vero, ita comprimi potest ut homini emni spiranti noxius evadat& organicam corpori S. dispo monem' subvertat. Inde accidit ut multi .suerint: tristes hujus operationis victimae , ex eorumque Ore , OculiS, . auribus Sanguis erumperent. Quaecumque adhibeantur cautionesia ad demergendam hanc machinam, inde semper aliquid detrimenti patitur utinator. Quam ob causam ea uti omnino desitum est. Ex iis omnibus colligitur aerem esSe impenetrabilem, Ec proinde Omnibus corporibus communem esse istam, proprietatem . Ob ic. Aqua, panem, oleum vestes , lumen Viatrum, ignis serrum candens penetraui; . ergo, &c. Res . Dist. ant. Aqua , &c: penetrant. improprie loquendo, conc.. ph Sice & proprie, . ne g. ' Praefata corpora proprie loquendo. , nec penes trant , nec penetrantur ; sed' alia in aliorum poros Sese insinuant, expulsa quae in ipsis inerat materia subtiliori. Sic depulso aere, aqua panis, o

leum vestium poros Subeunt. Inst. Vas cineribus plenum, tantum fere aquae Papit,. quantum. continere Solet , ubi vacuum est; ergo cineres penetrat 3Πua.. Resp. Neg. conseq.. Illud enim. inde contingit quod, quantum aquae cineres: combibunt, tantundem aeris, aut materiae ipso aere subtilioris, ex

cineribus depellatur & avolet . Id petet ex bul