M. Fabii Quintiliani Institutionum oratoriarum libri duodecim, summa diligentia ad fidem vetustissimorum codicum recogniti, ac restituti

1171쪽

DEcLAMATIONE s. . 37, tantum, quod pertinet ad pudorem hodie meum: sedeo etiam, quod plus a uictoritatis habiturum me in aecusatione scio, si ad illam innocens venero. Quaeritur ergo, iudiceS, venenum ego fratri dederim, an iste alieno. Non rite fugit nomen quo utitur amicus. Et rogo sciatis, iudices, de hoc ipso quaeri hodie, an amicus suetit. Sine dubio etiam si certa utriusque nominis fides est et, neminem vestrum praeteriret

quantum praeseiri statrem amico oporteret. Nam quae p.

test a micitia esse tam felix, q uae imitetur frateruita tem Z Certe quotiens blandiri volumus his, qui esse amici videntur , nulla adulatio procedere vitta hoe nomen potest , quam Vt

fratres vocemus. Adeo inane etiam nomen, &vmbra quae dam naturae videtur simile amicitiae nomen imponere. Cum

vero me fratrem constet esse si venenum ut probabo) dedit, amicus utique non fuerit. Quae comparatio es e persona pam potestὶ Ac si tantum de amore quaereretur iudiciu , mul- tum natura vinceret. nunc plus est aliquanto de quo apud γ' vos agitur. Quaeritur enim an ego fiatrem potuerim Oc cidere. Ergo inter homi eidium & parricidium cognosci tis. Nondum de persona loquor vitiusque , non de causa: interim quaero, iudices, viri parii faueatis. virum verum e pro ciuitate, pro temporibus velitis. Equidem, iudices,admirari me con fiteor, aut constitu tas esse de tantix sceleribus le- ges, aut ullos inueniri potuisse mortalium, in quos caderet ista suspitio. Fratrem suum potuit aliquis occidereὶ non Obstitit tacita naturat non sanguinis ius nem sceleribus manus suas obiecit, quaecunque est fila quae certe ereditur esse, pi

. las,seat rem ocellario non succurrit communis uterus no ea.

dem causa vitae non una primordiar n5 illa consuetudo, quae alienos etiam ac nulla consuetudine inter se coniunctos: componere &astringere affectibus potest' consuetudo actae pati ter infantiae, pueritiae studia, lusus, tristitia,ioci Membra hercille inter se citius pugnauerint, & si qua in nobis natura geminauit, diuersos ceperint affectus. Nam quid est aliud dicaternitas, quam diuisiis spiritus & quae ad tuendos nos nal tura concessa sunt multiplicata, eo quidem felicius, quod di - uersis etiam assistentibus locis , esse iidem, ac plura simul ob -- ne possumus. Huic necessitudini qui dare venenum potest, . non oculos effodiet suos 3 non manus in viscera sua armabit Habet ergo hoc primum ut parcissime dixerim) admiratio' nom. neque ego ignOIO, radice , quanto me oneIepremam.

1172쪽

i M. FAη, Ipse confiteor nullis suppliciis , nullas poenis , nuli me Qq qmnium hominum ira posse pensari, si se Vult detraheret

fraternitati auctoritatem.Discordes, inquit,suistis. N qtidum tritionem huius criminis reddo : illud interim testor, hucipe bonum amicum utrique maledicere. Nune mihi, Dater, quacunque parte naturae es, agenda cauta de tua est. Aliquid ex summa fraternitatis gratia defuisse visum est aliquando, ldum forsitan uterque alterius animum magis exigit fiduci' sui. yene hercule fortuna. quod uterque tunc incolumi I, qquod penates sine lacrymis puerunt et nulla patricidii sus 1-. Ieio tempore illo, quo minus amabamus. Non tamen ista nostri animi eulpa fuit, nisi quia vitium est h. manae me citis nimia cupiditas. Hi sunt qui conitinctos separant animos, quilummae concordiae vitus suum interponunt, qui haereditates captant, qu: se testamentis palam: qui rademum spem aliquam in posterum vitae habeor, si eos qaos amicos appella'eruat, carissimis pignoribus, abduxerint. Quis fecerit illud inter nos, sic qilaei ite. Nullam iste spem haeredietatis habuisset, si nunquam dissisissemus. Hoc igitur pri dmuni veluti mentium animique tentati veneno sumus. sed, Dii melius. neque longum titu4 suit, neque quicquam eTeo secutum est, quod emendari non possit. Diuisio sola, ut sciatis cui haeres sit:*d postea quod satis est gratia, &ruisus solida fraternitas, immo, heicule mai r altiorque coniun. ctio post poenitentiam. Neiciunt homines quantum boni saternitas habeat, qui nunquam dissiderunt. Ut dulcius serenum post tempestates est, ira nostiis animi si ceratis, &domi castigatis , velut portus ille fraternitatis occurrit. Amabamus etiam ia praeteritum, nec carit s suit illa, sed inuicem sitisfactio. Vtinamque hoc non palam, non mani, siste fecissemus , ut videretur frater meus nullo modo mu- aturus testamentum. Personaei tur nullo modo com- Iarantari: alienus &frafer. Superuacua mentio diseordiae, eum & illo tempore constiterit innocentia, & id tempus quod in culpam deducitur, non sol uni sine discordia suerit, verum etiam maior atque artior caritas. post illam de qua locutus sum, poenitentiam increuerit. Proximum est sutopianori excutere causas. x quod ad me quidem pertinet , videor de his satis locutus. Nam si inimicitiae eo tempore

non fuerunt, quo frater meus acce it venenum , mihi certe

1173쪽

testamenti. Nam quid obstabat quo minus non vitionem tantum, sed etiam lucrum consequerer si ego non habua rationem dandi veneni fratri, videbo an hie habuerit. Haeres est hoc per se potens est. Omnia quaecunque toto orbe te

rarum committuntui scelera, circunspicite,iudices, pleraque ex cupiditate nascuntur. haec latrones facitihaec piraras, hae: intra m uros etiam, atque inter domos nostras, α templa.cas percussorum aeuir. inde nata sunt venena , ut mihi videatur rerum natura omnibus in hominem collatis bonis,

unum metum opposuisse. Tolle pecuniam , bella lustule .ris sustuleris seditiones. Hanc ergo causam habuisti. Et aliud est, aliis pecunia. si de cupiditate sola loquendum mihi foret, dicerem, Haereditatem concupisti. homo locuples, tuinc haereditatem concupisti, id solum habitur quod scelere adquisisses. Quid enim iam te metiri incipis, α longam domus nostrae patientiam calcas Ecquid scis, quid paulo

ante fueris/ nunc te circum quens pecunia, nunc ista mancisa A quicquid quaesisti scelere, ditabunt Venenum duordedisse in coena mea. O Dii immortales s erat quidem honestius illa defensione patrocinari caussae meati venenum aliquis inter lares suos,inter sacramenta, coronatis pariter, quos colebamus, Diis immortalibus,venenum aliquis hilatis hilari dedit ' Non hoc ipsum obstitit conata bus meis. quod non credebatur venenum aliquis circunstante iam lia, praesentibus ministeriis daret, foedaturus continuo mindauere illud conuiuium suum Z Vt seuera nobis antiquitas tradidit, infestos animos placuere mensae e & homines qua

inter se armis atque exercitibus conflixerant, tuti tameni

cuere media coeaae fi ie.Sic defendi decebat innocentiam sed quatenus tanquam maligni loquimur, quatenus tanqua sus. pecti, in praesentia seponite mentem meam,seponite fraterni--tem, seponite anteactam vitam Tanquam de veneficiol quor,quominus loco,quo minustempore dare fratri meo de buerim venenum. Neque enim quisquam dubitat, iudices, quio facienda scelera consilium, non unam viam intueatur, ad summam cogitati inchoataque perueniat: sed illam alteuram, v 'l magis necessariam, &quae penitus in cogitationibu sedeat, visces usquod commisit, neget. Venenum dor& vo descio, an exhausta potione statim eoncidat venit ais mensam metam o inter conuiuas meos cxpirat scat meus lat quem

1174쪽

tibus eredibilius est affectatam ab adolescente, qnarii a sene

tyrannidem, caetera qualia sunt Ac primum te interlogo, uaffetiari tyrannidem a patre tuo existimabas, cur occideros antequam criminareris neque enim dissicilis damnatio, nec longa iudicii mora sequebat,ir , apparatus rannidis erat in domo. Deducendus tamen ad magi stratus. Et hoc cera

te non dissi esse suit aduersus senem, ei qui occidit eum quen criminaturus erat,vi responderet sibi.Non potest ergo videri Reip. gratia secisse. cui plus alter praestitisset. Nunc excutiamus qua causa feceris. Ante omnia gratias magistratibus ago, quod non deprehendisse contenti ea quae os endebantur, uiquid & ipsi videruhit. Gratias ago etiam prouidentiae Deorum immortalium , qua nunquam ita opprimi veritatem voluerunt , ut non magnis suis vestigiis emineret.'Recitentur hae tabulae. ABDICAso T Non

lego sequentia. nego hanc esse fiduciam eius qui de assiectaniada tyrannide cogitauit. An ille in iudicium vocare ausus fuisset, & ignominia assicere adoli se ni em omnia scientem/Non enim tyranno conuincenda vestigiis erat, neque argu mentis cruenda idomi arma, domi apparatus. Et si hanc causam abdicandi te non habuit: dicas oportet . qua iram habuerir. Non consentiebas consiliis eius. Hoc minus te debebat offendere. ille si te tanquam indicem timuissct, potuit oecidere. satis ergo plenum vel hoc erat argumentum innocentiae, severitas & vindicta. Qv d tamen adiectum est II RESPONDE Iris C ΑVsAS INDICABO. Quae rite nunc uter malae sit conscientiae, ille minacia r. cur taceri voluit y quoniam pater erat. Quoniam nunq aam hi affectus in tantum vincuntur odio, ut non ad naturam suam tamen Tauertantur. Causas quas ille se dicturum minatus est. tu ostendisti Haec arma detectu userat, si respondisses: hos apparatus protracturus in medium. satis appatere omnibus arsitror, assectatam ab hoc esse tyrannidem. Ne quemn ς -- at hoc, quod oppressa, quod ις' tus enim iste testatur adolesce

ocentiam accipit, si quis illi gla

siqiiis moenibus flammas, num tali potest siquis faces eius ex-na, non habet apparatum : sesse satis est approbate, iudices, ty- quoque ante oculos verios po-

1175쪽

Ec LA MATION Ss. 38s deto;qualis sit futurus tyrannus. Ullius hic parcer corpoli, qui patremrucidauit ullius hic criminis aget verecundiam. qui parricidium proseisus est in eonei one3qui gladium illum eruentuti istillantemque sanguine ostendere populo non re, cusauit quid ille manibus imperabit alienis , tantum suis ausus rCCCXXIII. Auxanter iιmplum vidis E. HOSTI OPaM et vir RIT , c AP I et a P v NIAT R. Alexauder bello Athenas cum premeret, templum extra mu ros positum incendit pestilentia laborare coepit. Responsum .eii non posse siniti nisi templum restituisset. Restituto templo , Ataeniensis sacerdos. Alexandro pollicente discessurum ab armis si dedicaret; dedicauit. Diseessit ab obsidione Λ- thenarum Λlexander.dicitur sacerdos hosti opem tulisse.

DBCLAMATIO.

DS O s imimortales, omnes quidem, praecipue tamen numen& mihi maxime familiare, Sc sicut proxime experti sumus, praestantissimum,iudices,inuoco ante omnia: visi re- speetu sacrorum , si pietatis si religione sola ductus feci quod obiicitur mihi , velit impunitum esse sacerdotis officium. Nune quod me aliquando solicitum habet ne aspera, ne irate hanc iudicii faciem intueri velit, in qua capitis periculo luitur, quod templum dedicatum est. Oro igitur atque ob testor, v fieri potest, ne damnari me velint. si minus, ne vindi- .aii: tueanturque ciuitatem in hac , quam modo habere cR- rimus, pace. Immo vero hanc vestris animis voluntatem, hoci propositum mentis inspirent . ne eo tempore Deos laedere eluis, quo illis iam Alexander satisfecit qui etiamsi bellumi contra nos traditum ac ruictum apatre, usque suscepit:eriam

1176쪽

3 4 M. FAB. Qui NTiLIANT quod accidit, nullam apud istos fore amicitiae summae, nuti 'lam nostrae coniunctionis reuerentiam. Ratio ergo testamenti talis est. Neius quidem dubium erat , etiam antequam veniretra dubium. Petis a me decem millia ex testamento patroni tuic interrogo,an dari tui serit tibi r quantae libet sis imνudentiae non mentietis. Quare ne illa quidem tibi actio , quae inuidiam neere solet legatum non soluentibus, relicta est, ut discas. Quod ego merui, quod ego iure peto Repetis quod tibi non est relictum. verum hoc esse manifestum est. Petit alter prior, qui sibi magis dignus videbatur .' quo Petente tacuisti. non tamen obtinuit id quod nullo iure poterat obtinere. ut acciperet letatum incertum. Sed hoc ipso apparet inq iiij deberi mihi . quod ille cum iudicio contenditiat, victus est. Nondum diligetiter verba testamenti legis et non enim hoc scriptum, est iankm,Gut alteri ex libertis da-xem: sed aliud, quo mihi&plena,& quo magis doleas a per

pelsa thoertas relicta , darem viti vellem. Ergo si hoc non cadit in rerum naturam, ut ego illi malim dare , qui mecum contendit, sperares , aut si hoc probare potes me tibi malle, 'forsitan iudicio quoque non inique contenderes. Si quidem neutrum horum tale est ut contra me sit, sat s sit utrique vestrum separatim dicere, Tibi nolo. Sic ergo hoc respondebis, semper. Puta me dicere. Ouaerete de te atque ossiciis tuis, qui non aliter meruisti .fortassΓvexare vos voluit, & le-patum sperare semper,& alternis desperare. Sic tueri me Volo , ut dicam semper. Ante omnia enim testamento tempus non est cautum quo soluam, ac ne caueri quidem potuit. Nam qui dicit, tri malueris,& tempus non adiicit, manifesto

illud quoque significat, cum volueris, silues. Adhuc ergo

ambo improbi estis, ambo calumniatores. QNm sapienter tacueras, si in hoc perseuerasses, videteris malit verecundior. sperarem futurum, ut diligentius seruares pecuniam , quam non cupide acceperas. nunc incipit mihi videri minus ille peccasse: litigauit ante experimentum,litigauitant sentea tia metu nynctedis iudicibus. Neuter ergo accipietὶ cum vo- Iaerit patronus alteri dari , non potest ab altero hoc legatum peti ex Voluntate defuncti: neuter vestrum dicere potest, hoc patronus dari mihi voluit. Habuit bunc honorem mihi vel iud esset, benesi tum meum .me ergo emereri debet: dc a me istud petere,quod a patrono non petiisset. Detegam vobis

propositum amici mei. Meliori dari voluit: hoc sciri ex prae-

1177쪽

DECLAMATIONE s. ' . 37sterita vita vestra non potesta, alioqui ipse scisset: δ: si ulla inter vos fuisset differentia, cicini inatim reliquisset. lHoc legato pa-urni vestri , necesse est vitique vestrum diligontius videre viri dabo: uter vestrum patronum magis desiderauit , Vter vestrum frugal us vixerit , uter vestium modestior fuerit. quod vos diutius traham, viri voluero. Interim similes estis, caudem causam habetis. Non magis ego de te vobis iudicare possum,Pam patronus vester. CCCXIX. Adultera τεnefica.

id uxorem adulterii ream detulerat , dixit communem filiu in testem sole. Inter moras iudieii , adolescens ambia tuis signis eruditatis & veneni , decessit. vult maritus agere cum uxore veaeficii.illa postulat ut piaeseratur iudicium adulterii.

AN τ ε QI A M criminum facimus. gompuationem,' agere postum. Veneficii accuso: respondes.occisum a te filium dico: defendes. Sint paria quae obiicio , non ponsunt uno iudicio cognosci : aequum est ream respondere ad id quod obiicitur. Puta omittere me quod antea obiecerim, non perseuerare in eo propter quod detuli : de vita cogitari aequum est , de maiore quaeri prius. Postea dicam ex qua diffidentia praeferri iudicium adulterii velit: interim duo crimina apud vos proponuntur,adu uerium, & parriciis dium. de viro prius cognosci oportet ' hoc inaequum est sceleris grauissimi , sceleris atrocissim dilationem impetrari, quia Madultera est si nihil illi ante obiecissem, contineso Ia tionem redderet . quoniam ad parricidium, prioris criminis diffideutia, venit, hue trahitur, propter quoa occidit silium. ab hac occisum esse dico. quam diu, iudices fine tis hoc esse dubium 3 vivit inte: im in ciuitate, rnternos es foemina inter plod gia numeranda,imples numerum ciuitatis:& viuit dum bis rea sit, praesertim in hac ciuitate , in qua iudicia diu dita

secuntur. De me utique mirari non potestis. si omnes mora et odi, omnes ci lationes e l ceat vindicare filium dum vi-uta , ar equam ad accessato. em rranseatura teste. An hoc

aequana, noc cuiquam vestrum iustum videri potest , vicen-

1178쪽

seatis adulterinmesse inter crimina, parricidium intex male dicta ' Causam dicere adulterii volo.hoe est, perit ille testis. Mihi autem vaeat hoc tempore curam agere lectuli mei fieris di orbus querar, quod uxor mea alium amauerit, alium mihi praetulerit I Ego ne priore quidem tempore istud erimen. 4 indicem perduxissem, nisi quod sciebat filius meus. Si amisissem tantum optimum iuuenem, excusate tamen omnibu' aliis causis renuntiarem.verum verum confitendum est, Ego

occidi , ego qui palam nominaui. qui omnem iudicii prioris fiduciam in hoc esse confessus sum. Tua porro quid interest Vtere hoc algumento: Quod tibi obiicere adulterium noluit. Pone hoc inter praeiudicia accusationis. Duego ago meo iudicio. dic legem qua vindicari potest utrunque. Nempe hoc Inter alia dictum est , Quam causam dandi veneni filio meo habui radultera non elare . Illic videbimus. illic reddemus rationem .:Nee te hoc fefellit. Sed naturalis improbis hominibus dilationis est cupiditas :/hic infamiae vides poenam. Quid autem fama ad te, aut opinio 8Sed occurrunt illae cogi- tationes. Quaeretur de adulterio , & quaeretur diu , &cx- tahet iudicium, sicut adhuc extrahit, uti equatur adulterii poenam alia subscriptio,alii iudices, &alia sortitionis fortuna. Interim, ut nihil artes valeant, multum fata possunt :muI- tum citra scelus quoque impedimenti, per se ipsa mortalitas assertc ut nihil prosit, vixero.&tamen, quod mihi vita ipsa iu-.

eundius est,tandiu superstes testi vixero. 4 CCCXX. Multivi seriin.

Εx duobus sociis alter in ciuitate erat, alter peregre. Cum bel- Io laboraret ciuitas, decreuit ut intra certum diem reuertereatur qui abessent e qui non venisset, multaretur publicatione norum. Exacta est pars a praesente negotiatore absentis. Reversiis ille partem petit reliquorum bonorum.

SAE P E vobis rixi, quomodo ad invenundum starum facillima porueniretM.quisint, omnes nouistis Primumsingulis repetite M latis his quos certum erit non se,inter residuos quaremu/ οῦ q-

1179쪽

emonstratbit. Neriis haedico, quidprimum dicatpetitor, quid , illa re ondeat. non enim exprima quutione ducen messivius,

DECLAMAT Io.

SocioRvM'DAMNA ET LvcRA COMMvNIA SINT.Foratasse videri potest superuacuum. laudare legem.Nam&ap paret prudentjssimos maiores de constitutores huius ciuitae' os, sapienterrogasse & cum hoc iure ciuitas tamdiu via sit, iam approbatum est. Veruntamen causa exigit, ut aequitatem quoque legis intueamur non vivos religiosius iudicetis, sed ut appareat quam improbe socius meus faciat. Soc Io Rubs co MMvNIA DAMNA ET LvcRA si NT. Sacra res est dc quaedam fraternitas propositorum animorum. Consor. res enim potest facere casus : caeterum quidem cum duo homines omnes fortanas suas contulerunt, omnes casus miscuerunt, v num quoddam factum est: quid est iustius, quam co- positum patrimo mum habere conditione unius cietatist nocenim est unitas. Vides ergo de damna &luera commu

nia esse debere, &nihil non aequum est, quod utrique partit scriptum est, Euentus nos deduxit. Sed de sociis loquor seem agentibus . llud suo loco imputabo, quod hic domi semperω

custos tantum pecuniae fuit. Ego sum ille, qui longas terras μή ignota regiones peragraui,ego ille, qui tam longe abieram, cui in patriam redire non possem. Ex nae igitur lege postulo, ut communia sint quae in vobis sunt, ut dividantur. Mida- gis 3 perisse patrimonii partem , dc mihi periisse. adiicis mea culpa petiite. Omnia haec interim confiteri libet e commune tamen damnum est. Negat hoc esse damnum, di poenae no- men imponit. Ego mito, Damnum existimo esse amissio- nem eorum quaeliabueris : neque enim veniet in dubitatio-i nem, quia amiserimus aliquid ex his quae habebamus. Hie porciam appellat. possum non negare, cum & ipsa poena damni genus sit. Nam mihi ex hoc, quod plerisque eriminibus 4 pecuniae poena imponebatur, appellatio etiam ipsa Damnatio videtur. Ablatu est aliquid mihi, sane etiam confitear : quid o, interest quomodo ablatum est Ego perdidi. nam&si latro abstulisset, mihi abstulerat, & u in piratas ego incidissem mercator, ego amiseram.raibat hoc utrique nostrum. Qui I

1180쪽

3 3 FAs. INTILIA Nisi etiam poenae id genus est,quod casus attulit sane enim seramus hane tuam finitionem, ut damnum credamus esse fortu- Pitam amissionem, putemus esse fortuitam rerum amissionem, i damnum,quid tam fortuitum potest este, quam quod accidit' 'Non enim lege Vetere,&ante profectionem meatnscii pia dc Iquam ego nosse possem,& in quam mea eulpa incidere. Quid fortuito accidit bellum quid fortuito acidit isnorantia mea. lnon est tale, quale si4d furto deprehensus, quadru'Io damna- tus essem.Τ u enim diceres. noueras damnum, noueras legem: vitio tuo ineidisti in hanc Haec non eo pertinent, quo generet damni astitia uε sim. Nam si naufragium fecissem: djceres, vistio tuo. nauigabas enim,&spoliatus essem a latronibus, dice- Ieri vitio tuo .puum diligenter custodiebas. QAarum quodq; . .

damni genus est, cui noti applicari reprehensio possit 8Si man- Cipiorum mortes sunt, pacum curasti, medicinam non adhi- lbuisti. Hoc habent grauissimum damna, quod vix ulla sine lux nitentia sunt. Ergo tunc quoque si vitio meo iactiun esset, , us lege vetere, damna tamen communia erant. CCCXXI. Inuieem veneficifrater .

ETIAM si ea avnius hodie agnoscitur,tamen cum eum

de cuius morte agitur, constet veneno periisse, idque i ter duos litigantes conueniat, alterutrius ue eum Vcaeno periisse .' ita committenda trinque causa est, ut non minor nobis defensionis, quam accusationis habenda sit ratio. Itaque etiam si dolor fratris amissi Se conditio iudicii quos ac- uso, hoc videtur exigere primum ae pene solum, ut ea quae obieci, probem: ignostetis rami n mihi, si primam defensio-: Di meae putauero habeatam esse ratioaem et neque hoc eo