M. Fabii Quintiliani Institutionum oratoriarum libri duodecim, summa diligentia ad fidem vetustissimorum codicum recogniti, ac restituti

1191쪽

'gcLAMATIONE s. . honorein Deo. Aduersarius sibi vindicat, de in praemium operae suae deposcit, ostendit quare accusauerit. Quemadmodum

personas comparauimus, ita comparemus 3c leges. Ideat demus utrique tempus, eandem vitique legi cautam: ipsae tamen etiam citra defensiones, non parem ratiouem babent S cripta

sit alte a Deo altera homini. AEquum est pilorem euerati nem religionis.

Praeterea & alioqui iustius est sacrilegi bona pertinere ad

templum, quam damnati ad acculatorem. Quare ' quoniam in sacrilegio , propria templi iniuria est: in Gamnatione Iei, lienum crimen. Ita illi e praemium eli, hic solatiumrillie da- ut ista pecunia, hic quodammodo redditur. Haec comparatio esset, ipsas leges committeremus. nunc nostra& temporei prior est.Ante enim commisit sacrilegium, qua in caedem. Ac

cusator hoc nititur, quod ante damnatus sit caedis, quam sectilegium consessus sit. Non est autem intuendum quo tem pore aperueritia culpa , aed quo tempore commissa sit, quo empore hanc poenam de qua quaeritur , ille meruit. id cum ipsa natura iustum est, tum etiam legibus apertum. In caede enim spectanda sit damnatio , in iacrilegio tempus ipsunMn- tuendum. Quareὶ quoniam lex tua ita scripta est, ut qui damnauerit bona possideat possidere non potes .lex mea ita scripta est, ut bona sacrilegi ad Deum pertineant. Statim ergo ut fecit sacrilegium deuotus huic poenae est. & ante ista bona ad Deum pertinere coeperunt, quam lex damnaret. Vide quantum recedas ab intellectu iuris huiusce. Si caedem ante lacri- Iegium commisisset,lamen quoniam postea caedis damnatus euut, ad Deum potius pertinerent. non emm prodesset tibi quod prius caedis tempus esset : quoniam lex tua non ad caedem,sed ad damnationem pertinet. Nunc vero cum sacrilegium ante commissum sit, quam caedes: non est dubium quin bona ista templi sint. At enim praemium mihi debetur: meo enim beneficio & sacrilegium illud inuentum est. Immo hercule etiam illa caedes,beneficio suo : ex quo semel manus inquinauit, insecutae sunt illae protinus furiae, ut hunc horrimim palam occideret, ut reus deserretur, ut damnagetur, tor-

1192쪽

39o M. v AB. Sueretur, ut confiteretur.An vero tu illum, quod sacrilegium. πι Ψ tit. praestitisse nibus quo no a seeommissum esse dixit. cimus,aut flagellis putas 'nihil illa tormenta ad confessione , . sacrilegii peltinebant, non de hoc torquebatur. tqui ven erat proselio numen illud, quod subiicerer faces, quod acrioris istimulis agitaret. vos de caede torquebatis: ille de sacrilegiqconfitebatur.

Pauper&diues vicini erant. Pauperi uxor speciosa. rumor erat adulterari pauperis uxorem a diuite,conscio viro delatus lenocrarii reus pauper,& absolutus est. Diues decessit berede instituto bonorum omnium paupere,& elogio tali PETO vTHAN G HEREDITATEM Rεsτ1ΤvAS EI CvI ROGAvi, petita paupere uxor hereditatem tanquam fidei commissam.

Quin dicimus quamodo hae uxorctheras erit , se aduθε-

1193쪽

DECLAMATIO.

cis. Superest ut hale debeatur.Fidei tuae commissis Eeaedi tocst. im committendi causam putamus Necesse est infirmam eue personam, evitellitui oportet. eum infirma dico, non statim infirmiorem dico quam te non est. vitavimus pet

te ipsam fortunae imbecillitatem. Pauperem fecit heredem. algo oportet inuen ut personam , quae possit esse. sub tyleta tua,cui minus tuto relicturus suertit hereditatem, quam tibi. 'argo insumam personam oportet es foeminae &' quid ad hanc infirmitatem adiici potest, pauperis foen inae. Adsum huic eminaer duxi ex tua persona argumentum, ducere ex nostia volo. Dico hunc animum fuisse diuitis ut hanc: faceret heredem.cuius fidei committit maritum scripsit herede Ergo si neque inueniri persona infirmior potestaItera , . quae tibi subiiciatur, quam haecineque familiarior huic, quam tua credibile est idei reo se seriptum ei se testamentum. Quaedam argumenta etiam ex incommodis petenda sunt: suem neces oestiatio aliqua Neausa, propter quam diues non ipsam,ad quam peruenire volebat heredaatem,scripsit heredem. Ob stiterit oportet pudor o non ille reperiundi aliquem propin quorum: prieteriit eoi mi, non ille scribendi aliquem extra. xium e heredem en in scriptit extrarium non ille bona sua aliquem humilem demittendi: demisit enim. Obstite oportet familiarior aliqua causa. Non poterat saluo pu . dote hanc scribere heredem. Postea vobis causam verecun dae huius approbabo, postra scribentis animum. interim fui e

aliquid quod obstaret diuiti. quo minus hane scriberet heredem. Quo merito, inquit tuo te scripsit heredem Vox communis et disdem verbis interrogare te possum diri erueras vixet scrib*ret heredem t quam diu etiam rettiuminone hibes, cui debeat urbe editas i later nos quaestiosi nominasses,fortasse & illi dicerem , Quo merito Sed nequςhmpinas ullum extrarium, neque vindicare tibi pote

1194쪽

Quis ignorat testamentorum fortunam Z dc esset fortasse in . 'totum iniquum requiri a nobis mentis alienae rationem. Sunt quidam irrationabiles impetus animorum, quaedam gratuita ' ut viilgo vocantur odia, Quotiens audiuimus filium dicen- tem, Quo meo merito paler me exheredauit. N ullam tem si quentior admiratio sequitur. Sed tolerabile erat si interroga- xem ut hoc tantum de hereditate r altius conuicium qua illo

ista habet. Mid si non comm unis ista infamia suisset3 .ia

Krgo. negem fuisse rumorem qui aspergeret hanc tam in rtu scis an vera fini:&praesenti fortasse liti vel expediebat con fiteri. Nam si istud quod intelligi vis,vorum eth: utique h.reditas nostra est Led pecunia potius periclitemur. Nullum me

Titum uxoris tuae ad uerius diuitem fuit. Quasi vero meritis tantum hereditates contingant. Interest an ametur, qui amat' .

3 otuit hanc amasse foeminaeti diues, salua huius conscientia. . . Erat speciosa.erat.potuit in hunc aste stum incidisse. M illi sint qui testamenta siesci ibant, tanquam illud ad vitam eorum pertineat. sic quidam heredes scTibunt eos quos captant, tanquam intellecturos, tanquam secreto scriptos. Potuit ergo amor in causa esse, potuit ipsa pudicitiae admiratio in causii

fuisse. S Ut virtutum intellectsi retum natura. Nulla tanta vitia uat, quae non meliora mirentur. Sed quatenus suspicamur, vide'r perspicere rationem, quare hoc tibi mandaue Iit. nondum illa opinio, nondum accusator videt. haec tanquam ab aduocatis audies ego de te suspicer. Pauper eras: vicinus eras. huius noti mores, certa sanctitas. Argumento probauimus: cum rumor Vtrunque infamaret, tu reus factus es: a te lenocinium committi dixit accusator,non ab hac adulterium. N onergo noua haec erit suspicio mea,neque ex me nata. Id quod accusator tibi obiecit, hodie credor locutum esse tecum diui-

rem egiste tecum, promisisse tibi multa r nouissime etiam ia

1195쪽

iqeqncionem,&se ipse interfecit. Finita pestilentia reus est legatus laes reipublicae. 'DECLAMATIO.

saltem, It sanguine meo serua ta ciuitas, datae salutis gram meminisset:atque eo magis, quod filius meus non necessitate immolatus erat, sed voluntate. verum hoc adeo incontrarium cessit, 'tinuenti sint in hoc populo , qui rem nescio in lignatione magis dolendam, an vanitate ridendam biiciant homini pestilentiam:&remedium deberi Diis immortalibus patent. Si quid vero passi sumus tali remedio dignum, nostrae infirmitati adfirmabitur. 8. SERMO. Terelommendarisper haepetenda erit qua illi discillima ι'.

medad quasionespertinet, primaeommunessuntsere σmnib- ontro su, qua hae lege continentur.'Quarendum eri enim quidsit tiriνe rempub.9palutiforiim in hae eontrouersia, in qu rractatum Usepesilentia malum, hoe nuntio manissum εα

DECLAMAT io. Postea ergo causam ipsam defendemus, postea factum

commendabimus e interim satis est non esse me hac lege qua deferor, nocentem. Sane credatis imputari mihi posse ei-uium mortes: Iunt iura quae istud defendant. Non esse explicitam legationis fidem dicitis.habet haec quoque lex actio nem suam. Neque est quaerendum apud vos, an alio iudicii genere damnari possim.interim,hoc ius ad me non pertinet: auis Reip. lex est, haec nihil ad hominum mortes, nihil ad ea quae prireatim quoque vindicari possent. obiicias oportet aliquid, quo publicum laetit per me laesum i in hoc iIEbiicis mihi praeter mortes hominum. Quod crimen an verum sit, postea viderimus. interim ut dixi lesi & iuri con-innctum non est. Mora tamen mea aliquid aetrimenticiuitas accepit. Si hoc defenderem, infirmitatem animi mei,

satis defensionis esset non odio me ciuitatis fecisse. Filium B b s meum

1196쪽

M. Q r rax Aurmeum immolandum esse dixerat Deus: putate egisse me o*e

immolaretur. hostias caedi mirabimini rquid vos non tuistis ρ Exorare posse solennibus sacris existimabamus Deos. Quid vos haec remedia non tentastis p secum quisque cogi-.

te .quantum mihi impositum onus, qualis exacta vox.sed ne ' a

mentitus quidem sum. saera exigi a Diis immortalibus dixi N an sacra exigebantur' non sacris placari sunt alioqui nihi me fecisse subripiendae hostiae gi alia, eui non manifestum est Indicaui filio maximi animi. Ego ne hae quidem venia dignus eii pater, si hoe fili voluit debeti quod moliebaturr lQuo , quidem neque consilii mei, re ne voluntatis pilinum suit. Credite eum qui legatus missus ut, eredare eum qui responsum acceperit,ren melanetit, nihil animo suo, nihil propriam ente fecisse : hoc profecto quaerebatur exempluat, ut 4nartaretur iuueni, qui pro Repub. mortem non recusauit, qui in conspectum ciuium visceribus suis atrum immersit. Non lpotuisse aliter siniti pestilentiam , quomodo vultis a ro ferae se finita est. Non enim prolicto Dii immeristram in f - ebant, nee in stipplieit,m filii hoc responsiim de t e tui: ti. Magna arcessebatur anima r debuit due honesta vii. igitui potius in fine actionis mea inuocem , qua i-lum mihi proprium Detunst QVOD primum periin Nad pudorem bubras ninae, noα- iadulteriumori: emir, non aliqua adustis mautumiis lcentia. Necesse est Hurimum eiusmoribus tribuati ex qua

liberos quaerit os inis repudii eaula iocrimini uno coosi sit. Hoe quale sit, postea videbimisi interim unum est ii moxi/lium tanta milit uii nec qicemura loquor cui mi or sexus est,sed a ipsis gloriari solent, bra locum pepoirantia Saavnum sti, negi aurisit graue, si stelinum ubere te eredibila erit, in quae tres priuignos habuit. Expin ex his aliqvid novero, libus saetis. vel num patavitiinsidiata est liberis ast vel ιquod leuissimum est at pugilare animum t m voluiti nihil

dorum. Nouum inauditum antea crimen, Nouercam

1197쪽

Da eLAMAT Ior x intum dicitur amare priuignos sint litatis medieamentum

bibit. Si tu libetos non haberes, potetiam tamen illa dicere, periculumi inuit, document: Squarundam infeliciter pari. ςntium mota est fortalia male sensit de tempotibus ipsis: vidit eam luxuriam, ea vitia , ut pene edueare liberos amenti esset. Tu porro in uxore nihil aliud expectas quam foecunditatem 'Non parit sed obsequium, sed fidem praestat Sed iam tempus est propriis eam rationibus defendi. Bibit iliad cum tres liberos haberes. nee statim hoc amore & aTediu defendoi interim tanquam ambitiosam tuebor. Voluit effugere fabulas nouercal im, voluit aduersus casus etiam praepalare: illam

nihil in domo habere, propter quod priuignisinuideret. Quid

si fecit bo non modo nouercae, sed etiam uxoris optimo a'nimo sti Plenam inuenerat domum, plenum testamentum. Quid mihi, inquit, cum partu erair dederat mihi fortuna iuuenes t neque maritus eius aetatis est Ut concupiscere nouos liberos possit. ne scaternitatis quidem eadem rura futunae. rant, inter tam dissonantes tamque discordes. At nunc e

pellitur r de quoniam bona fuit nouerca, nec liberos habitura

est,nee virum.

rum natura von es videatur, εο tamenterducemuri ut δε- ιι is eredatur,

OB II C ΙT V R reo disordia eum Batre. & hoc priunquam ad causas pertineat occidendi, ad crimina personae

1198쪽

M. FAB. INTILIANI sociae admittimns. Dilat diacum patre. Ante omnia, o 3 - mune maledictum est eum eo qui vindicatur.'& penes quem culpa fuerit, magis potest pater sciret quam accus tor. Asperiorem esse autem 'duersus suos, interim&fid. ciae argumen eum et t. dc hoc adeo non valet ad probationem tantinis, ut contra sit iam enim transimus ad ca*sas. Di ituro e- ei disse fratrem inimicum. no a dico illa.ἹNon protinus. si caussi sceleris sint, scelus quoque constat. Utinam enim ita composita effet naturaretμm, ut omnia faeha causas supera

rent. Plures erant piopter quas non ocFideret. nam erat Oc- l

eidensi, quod inimicus est: non occidendi, quod frater est: lpon occidendi, quod periclitaturus e non occidendi, quod ipsa per se innocentia satis iustas rationes habini. Ergo non 'liontinuo sequitur , ut si quis odio aliquo concitatus est ad-

uersus alium, hunc etiam ferro extinourus sit. an vero innocenter inimicitias geri vel inter alienos , vel inter extrarios ri

fasnpn est y Quotidianis iurgiis forum strepere, assiduas lites videmus. quis non dies conuitia, quis non maledicta affert

scelus ex natura mentis oritur. Huie vero etiam ad causas u

metuendi sceleris, accessit, quod iurgium ei cum fratre palam fuerat. Cauta sunt huiusmodi scelera & circunspeeta. Neque enim est quisquam tam perditus, tam inutilis sibi, ut Inon ista committat proposito negandi. Et mehercule quam hoc ipsum repugnat, quod ab accusatore pro potentimmo qponitur, quod in cubiculo suo occisus est, quod in lecto suo'. N ihil minus commisisset percussurus, quam ut hoc ei obiice- fretur. Latrones longe a receptaculis ruis spoliant. Ferarum quarundam dicitur haec esse natura, ut proculi cubilibus rapiant Fratrem discordem in domo, in cubiculo occidit, ut qui neget. sed ne apud ipsum quidem aecusatorem hae causae satis valuerunt. Nequi enim serui torquendi ratio erat, si fecisse filium existimarem. Desinite etgo hoc uti argumento, M lme testem citate contra eum qui defenditur. Seritum torsi. lquis nescit hoc accidere nihil indicanti seruum torsi cubicularium eius qui occisus est. Nihil in seruo suspicatus sum alterius filii. Nec potest mihi obiici negligentia quaestionis. quaesivi enim. Nec in hae diligentia,suspicio aduersus filium alia. ipse demum qui erat percussiis,quaesiui. Q gid ergo, in oquit, tormentis confessus est Z Dura est eonditio interrogati- 'pois huius, eum id quaeritur, quod si tesipondeas, non creditur. vis enim accusatoryoce mea starit vis credere iud. quic-

1199쪽

ticet quicquid voluero. Ia alia, inquam, parte filio meo conferam, si qua potero. aduocatus pro testimonio mihi remitter. Λt nec . siquidem filio indicasti. in i hoc colligis noluisse me dicere quod contra ipsum erat 'quae ratio tacendi fuit Z si filium meum fecisse credebam , quaeratio tacendi apud ipsum nam siue irascor, vindicari possum hac voce, quam contra v. Ium habeo: siue imputare indulgentiam volo, plus illi prae- silero, si sciret sesecisse. Cur ergo non respondi iam videor iudieibus teddidi P rationem. Sic enim causam agebam. Non respondeo filio nimium eurioso. quid est enim utique, cur indicare necesse sit ' Non respo adeo nunc, quoniam sic instat. adiiciebam hule, nihil respondeo, quoniam nihil certi scio : non respoudeo, quoniam non credo aliquid dicenti: noet respondeo,quoniam adhuc quaero:non respondeo, quoi mam hoc inquisitioni meae non expedit : non rcspondeo, i. quoniam illum ut interrogarem torsi An vero parum iustas

i ς di ς vs habebam aduersus cubicularium 2 dominum

suum non defenderat, non seruauerat, nesciebat quis domi num suum occidisset. Sed si argumentum ex his trahimus , non est maius contra filium meu in silentium, quam pro ipso quod accusauit, quod detulit. Irascor quidem huic eius pertinaciae: sed quandoque vind. cabo, quo iodo fas est, quomodo oportet. Veruntamen qua fiducia fecit, quod me nocitim me offendereὶ Iudices, inquit, cum te absoluerunt deme- . . tiae, hoc indicauerunt, a filioseatrem videri occisum. Nihils minus. nam si filius mutis fratcem occidisset, patrem impie accusaret. demens eram quod respondere tam furiose pote- ram, quam si vivere cum eo , quem cruentas manus haberet

sciebamr Erit ergqadenti on damnatio ista filii imei, ut possiexideri etiam absolutio Haec ego de causa dico ipsius.Permittetis mihi in summa parte causae, Vti etiam persona mea. Egis' istum, si filium meum occidisset. defenderem qualem me patrem iud: catis est asperum.& ego pro filio mentiari mitem, i. dulgentem, re ego non vindicabo illum qui occisus estλ Ia- ter liberos haec una di fierentia est apud auiuium patris, quod . - semper maiorem locum habetis cuius miseremur. Nequel hie cane meruerat ut a me nisi innoεens defenderet . Reuinane detulit, sordes mihi induit, ad iudicem vocavit, sentiet

hoc quale sit, eum testamentum scribam: sentiet cum tristicia

1200쪽

tia indulgentiam meam requiret. Quid est ergo' me nulliratus quidem possum. est illius contuinax,est patrissui accu-iator led fratrem non occidit. Neque ego istum a vita aliapa Ite absoluendum puto,nec hodie veni in hoc iudicium tanquam adacicatus. Nihil rogabo, nihil precabor: illud tantum meae pietatis gratia, meae tantum cons leutiae causa faciam. ne videar istu in silentio pressilia. i

CCCXXIX.

ro RO sR :s ultura tyranni quise occidit. t TYRANNUM OCCIDERIT, INPεLtATu R. In pestilentia responsum est tyrannum oces, dendum. Ipse sese occidit. petunt propinqui ut in solo se, peliatur.

INGSNS eala morat pudet: ehercule meae actionis nune

Ego negabo. Quid si ostendero enm qui ciuitati libertatem abstulerit, qui ir g cs sustulerat, qui templa viol uerit, qui in iuriis nostris i Iam Deorum immortalium commouerit , t rannicidam non fuisse 'Multum alioqui et Secisse oratione mea videbor. interpretanda nobis l. gis ipsius voluntas est: quid spectauerit ille qui constituebat, dilisenter vires est ut alte exquirendum atque eruendum. Ego mihi arbitror, iudices, pauca pro legumlatore esse dicenda , ne tam obse re hoc occulteque scriptisse videatui. An non est hoc opa nibus, quimodo ad intellectam sermonis peruenire possunt lucidum atque manifestum, eum qui Iegem ita composu 'tit, vi si qui tyrannum occidisset. in foro Apeliretur, locutum de duobus non intelligit aliquis alium esse eum qui occis dat, alium qui occidatur Argumentis scilicet agendum est. dero exemplumasiciendae aliae quoque leges. sicam cuticis