장음표시 사용
231쪽
rys M. FA3. 'INTI L. INSTIT. Inuentio. do distinctio quaestionum est, sed omnino tractatio' ''' bus perturbandus. & ab intentione auferendus auditot. N enim solum oratoris est docexe, scd plus eloquentia circano uendum valet. Cui rei contraria est maxime tenu s tua scrupulose in parteis sectae diuisionis diligentia eo tempb liquo cognoscenti iudicium conamur auferre. Q id, quodi'terim quae per se leuia sunt &infirma, turba valent' Ideoqucongerenda sunt potius, & velut cruptione puguadum: quc tamen ratum esse debet, &ex necessitate demum, cum ipsum quod dissimile rationi eii, coegerit ratio. Praeterhares omni partitione es utique aliquid potentissimum, quod i audiuit iudex, caetera tanquam superuacua grauari Ioletque si plura vel obiicienda sunt, vel diluenda, di visi acunda partitio est: vi quid quaque de re dicturi sumus, ὀne appareat. At si unum crimen varie defendemus, sup cua : ut si ita part amur , Dicam non ratem esse hunc itueor, v t in eo credibile videri possit homicidium: dicari secidendi caussam huic non suisse. dicam hunc eo tempore vi homo occlius est. trans mare fuisse. Omnia quae antequami quod ultimum est, exequeris inania videri necesse est Festir enim iudex ad id quod potentissimum est,&velut obligati ipromisso patronum, si est patientior, taciti s appellat occupatus,vel in aliqua potestate. vel etiam sic inoribus co: positus, cum conuitib effagitat.1Itaque non defuerunt Ciceronis illam pro Cluentio pat titionem improbare ut. se dictu tum esse promisit primum, neminem mai ovibus ch. minibus grauioribus testibus in iudicium vocatum, qua ipianicum. deinde, praeiudicia est facta ab iis ipsis iudi ibci quibus condemnatus sit . postremo, iudicrum pecunia tentium non a Cluentio , sed contra Cluentium: quia si pro si posset quod est tertium , nihil necesse fuerit dicere pri Rursus nemo tam erit aut iniustus, aut stultus, quin cum leatur optime pro Muraena esse partitum, Intelligo iudi treis totius accusationis partes fulse,&earum unam in reprehensione vitae, alteram in contentione dignitatis, teiciam: eciminibus ambitus esse versatam. Nam se Rostendit lucdissime caussam, & nihil fecit altero superuacuum. De a quoque nere defensionis pletique dubitant: Si occidi , cte feci: sed non occidi. quo enim prius pertinere, si sequi firmum sit 'haec in uice in obstare,&utroque utentibus, iitro haberi fidem. Quod sane in parte verum est, ct illo i
232쪽
quenti si n)odo indubitabile si solo tendum. At si quid in De parti
eo quo est fortius, ti bimus, utradiae probatione nitemur. tione. Alius en im lio moueri solet:&quis actum putauit, iustum credere botuli qui tanquam iusto non mouebitur, tactum sori asse nὀn credet Vae certa manus uno telo possit esse con-xent incer plura spargend. i sunt, ut sit & fortunae locus. E- oceo eve Cicero pro Miloue insidiato e a primoClodium
ψst diest in dite abundanti. etiarn si id non fuisset, talutanae aemum fulmina 'irtute interfectoris &gloria neca-xi polita et Neque ilium tamen ordinem, de quo prius dixi,
dat auerim: l aia quaedam etiamsi ipsa sunt durati n id tamevalent ut ea molliant quae sequuntur.Nec omnino sine ratiori
. Qii , d tamen nemo sic accipiat, ut omnia credat auded'.
Rect Ini in Graeci praecipiu tenta la,quae essici omnino non post t. ed quoties hac, de qua loquor, duplici de ferisione v xemur. ia laborandum est i ut in illam partem le-quentem fides ex priore ducatur. Potest enitu videri qui tuto ctiam conseiluxusfuit, mentiendi caussam in nefando non habere. Et illud liqueficiendu est, ut quoties sospicabimura iudice aliam probationem desiderati, qqa de qua loquimur
promittanius nos plene&statim de eo satis esset acturos:pGγcipueque si de pudore agitur. FRa v ENTER autem cci' dit, ut caussa parum verecunda, iure tuta sit: de quo ne in uirii adices audiant, cauersi,sequentius sunt admonendi se uturam defensionem probita is ac dignitatis:expectentpaulum, Mani ordipe sinant. Quaedam interim nos Minuitis litigato- riba, simulandum est uicere: quod Cicero pro Cluentio facit circa indici etiam legem. Nonnunquam quas interfellentur ab hiς subsilere. Saepe aue tenda adipsos oratio Horrandi, i istinat hos ut postro consilio Ita ut repetur animo iudicis,& . . . dum at ationem pudoris, asp:rioribus illis minuVe- ..ugnab se Quae cum receperit,eti inverecundiae defectioiri faciliore it Sc vitaque ras inuicemiquabit, et itque. udex circa ius ostrym spem destia attentior circamo Reitiam iuris pro binoo procliuior. Sed non ut semperne cellari , aut . sed oetiam supeluacua partitio est, ita opportune adhibita p'non.
momorationi lucis & rati a confert. NEQVs enim id solum ecte t. vi Hariora fiant quae .dicuntur rebus velut exturba extractis, & in conspectu iudicum postis: sed reficit quo-
ciue audien certo singularum partium fiae : non aliter
233쪽
1 oo M. FAB. QVINTI L. INSTIT. Inuentio. quam facientibus iter, multum detrahunt fatigationis, no a. ta inscriptis lapidibus spatia. Nam& exhausti labori s di osse mensuram voluptati est, & hortatur ad reliqua fortius es ctuin quantum iu periri N I H ILeni in longum vic. - , nc ui: est,in quo quid vitinvi ut, certum est. Nec immerit itiis pia nisi tum ex diligentia partiendi tulit laudis Quintus Hotensius: cmus tamen dimisionem in digitos d d clam, non unquam Cicero leuit et eludit. N am est cerm eius modi&euitanda maxime concisa nimium & veluntaticulosam: titio. Nam & autoritati plurimum detrahunt multa ill Acmembra, sed frusta et & huius Iloriae cupidi, quo subtilius , copiosins diuisisse videantur,&supetuacua assiimunt, natura singularia sunt, secant : nec tam plura faciunt, quarminora. deinde cum fecerunt mille particulas,in eandem incidunt obscuritatem, contra quam partitio inuenia est. Diui de simplex proposivio quoties utili eradiit beri potest, primu esse debet iaperta atque lucida; l nam inviost turpius, qua adeste obstarum ipsum,quod in eum intum adhibetur usumn edint caetera obscura Z tum breuis,nec ullo superuacuo onerata verbo. Non enim de quo dicamus, sed do quo dicturi simus, o itendimus. Obtinendum etiam, ne quid in ea dest in quid supersit.:Superest autem sic fele,cum aut inspicies timur,quod in genera partiri sit satis: au t genes e posito su bii citur species: ut, Dicam de virtute, iustitia, continentiarauultla atque continentia virtutis sint species. Partitio prim eat, quid sit de quo conueniat, quid de quo ambigatur. In eo quod conuenit, quid aduersa. ius fateatur, quid nos. In eo de quo ambigitur,quae dicturi simus, quae nostrae propositiones, quae partas aduersae. Turpissimum vero est, non eo ordia ςRequi, quo quidque proposueIis.
Attentos hae rasatione reddit. doret enim, quam sit necessaria probationum tractaris adeonfirmandum, ct confutandum: quia
234쪽
Vet set,&clari quidem Autores, quibus soluvideretur Oratoris officium, docere. Namque sectus duplici ratione excludendos puta-naot: primum, quia vitium esset omnis animi . . perturbatio. deinde quia iudicem a veritate de- ,' ρυ' pelli misericordia, vel ira similibusque, non pet tere :&voluptatem audietium petere, cum vincendi tana 'V μm tum gratia dicere tu . non modo agenti supelua cui im, sed vixetia viro dignu arbitrabantur Plures vero, qui nec ab illis siue dumo Partibus rationem orandi summouerent i hoc tamet proprium atque praeeipuum crederent opus, sua confirmare, M quae exaduella proponerentur, refutare. Utruncunque est I nec enim soci 'comeam interpono sententiam . hic erit Ii-het illorum' mi ne maxime necessarius, quo toto lixe solatiactantur, quibussa ne &ea quae de iudicialibus caussis iam die a furit,seruiiunt. Nam neque prooemii, neque narrationis est alius usus, quam ut iudicem praeparent:& status nosse, atqsea de quibus supra scripsimus, intueri, superuacuum seret, nisi is usi e ad hanc perueniremus. Denique ex quinque quas iudicialis Amateria: secimus partibus, quaecunque alia potcst aliquando necessatia cauila non essetis nulla est, cui probatione opus non sit Esus praecepta sic optime diuisuri videmur, ut prius ius commune, quae ad omnes quaestiones pertinent, ostenda- anus: seinde qua in quoque caussae genere propria sunt , exc-
Fruia finitio Probationum eognita est, diuisionem aggreditur μανι ciales se inartificialenqua vi arte non inueniantuν, ma-.rnis tamen eloquantia viribus tractandasint. Tum Oecies earum
235쪽
M. FAB. iNTI L. IN STt T. Inuentio, Λ C prima quidem illa pωrtitio ab Aristbtele tradita cor ---ta sensuin sere omnium meruit, alias esse probationes, qua
traberct ipse , & quodammodo gigneret. ileoque illas
menta,tabulae, iusiurandum,tcstes : in qnibus pars maxima contentionum forcusium consistit. Sed ut ipsa per se tenet artet; ita lanam: s eloquentiae viribus alleuanda sunt plerunque.&refellenda Quare mihi videntur magnopero damnandi, qui totaim hoc genus a praeceptis remota erunt. Nectar en in animo , omnia quae aut pro his aut contra dici Gomplecti Non enim communes locos tradere destinimus, quod esset operis infini ti: sed viam quandam atqucrati hem. Quibu demonstratis, non modo in exequendo suas quisque vites debet adhibere; sed etiam inueniendo similia , ut quae- que conditio litium poscet Neque enim de omnibus cauleis dicere quisquam potest, saltem praeteritis , ut tac ain dos
Piaiudicis in tresJecies diuiditi qua uesinitione is subiectu ex emplis manifesto reddit. Cens mari autem ea sendit simisitu dine rerum de quibu3 quaritur, i, iudicum autoritate. βεθει mero. smilitudinem ostendenda . n gl02Itiam actorum incu- .fando, de personarum est nexa quas iudicatunsa si infirmitat , de restium corruptione, aut iudicum culpa s manis a eLI J con ι xendo, aut iudicium poster prioriopponen , aut si his omnibus destituamur, adlocum communem: confugiendo. Multa:pro: si-erorum causis ad inique pronuntiandum valere: quod My μι-
sum faciant Rμtildi damnatio, Catilina se Clodii absolutio.
IAm Praeiudiciorum vis omnis tribus in generibus versatur: Rebus, quae aliquando ex paribus caussis sunt iudicatae, quae rectius dicuntur: ut de rescissis patrum testamentis, vel contra filios confirmatis Iudiciis,ad ipsam caussam pertinentibus, vade etiam nomen ductum est, qualia in Oppiani
cap. .& 8. cum facta dicuntur,&a senatu aduersus Milonem : Aut cum
& Cic. pco de eadem caussa pronuntiatum est, ut in reis deportatis sertione
236쪽
ik . . o ATORIAR. LIB. V. CAP. IJ os. serti One secunda,& partibus Centumuiralium ; quae in duas De Pr*- hastas diu caesutat. Confirmantur praecinae duobus: autori a- iudici S. te eorum qui pronuntiata runt, de si nititudine rerum de Quibusqi ritur Rentiuntur aute imaropei contumeliam iudi- clueo. αcum, nisi serte manifesta in his Eulpa eiit. Vula enim cogno-pio Milo. scentii iniquis uestimam esse alterius iententiam : & irse' a pia. pron*ntiaturus non libenter,cxemplum quod in se iactasse recit.t,facit Confugiendum ergo est in duobus sapexioribus, si res seret, aliqciam dili militudineat cauilae. VIX autem ulla est per omnia alteri i: milis. Si id non continget, ac eadem caussa erit . ut actorum iacusanda negligentia . aut de infirmitate peis obi: una querendum , contra quas erit iii dicatum: aut des alia quae testes corruperit , aut de inuidia, aut dei- primanti aut inue tendum quod caussat pi stea accesserit. Q notumli nillil erit , licet tamen dicere multas iudiciorum caussas ad inique Potiri andum valere: deoque damnatum Rutilium absolutos Clodium atque Catilinam Rogandi etiam iudices t rem potius io ueantur ipsam , quam iureiu-do alieno suum Hon qni. duersus consulta antem Senatus,& ne vide decreta principum ves magistratuum, e medium nullum est, in .lib. 3. nisi aut inuenta quantula cunctiae caussae differentia , aut aliqua vel eorundem, vel eiuscem potestatis lxominum posterior constituato , quaesit priori contraria : quae si deeratnt, lis
Contra famam, aut pro ea, satu finitivo litiganeium Geontendendum: o sinitiones diuersas, exemplis in. utranquo payrem cons manum esse monet. FAmam atque Rumores pars altera consensum ciuitatis, Sevelut publicula testimonium vocat:altera sermonem siue ullo certo autote dispersum, cui malignitas inatium dederit, incrementum credulitas: quod nulli non etiam innocentissimo possit accidere fi aude inimicorum falsa vul- gantium. Exeimpla utrinque non de-
237쪽
A Rc. v M E N T v M. Circa tormenta,generalia quae iam specialSa tangit. Pr;mi ut infama, diuersam tormentoνum des Vtionem ex accidentibi in υtramui partemgeneraliter adferri docet. Hinc propria con Gyari quis, quem populet aut eram, in quem, exisse a s quesitore, quἀ varie in ut anque partem tractaripo t.
SIcut in tormentis quoque, qui est locus frequentis mos,
cum parsaltera quaestionem, vera fatendi necessitate ni cer, altera Cepe etiam caussam falsa dicendi, quod aliis patientia facile mendaciu faciat, aliis infirmitas necessirium. Q attinet de his plura Z Plenae sunt orationes veterum ac nouorum. Quaedam tamen in hac parte erunt propria cuiusque i tis. Nam uue de habenda quaestione agetur, plurimum in te erit. 'uis,&quem postulet aut offerat,& in quem , &ex qua caussa:siue iam erit habita, quis ei praefuerit, quis & quo modo sit tortus, an credibilia dixerit, an inter se constantia: perseuerauerit in eo quod coeperat, an aliquid dolore mutatit: prima palle quaestionis, an procedente cruciatu. Qua: utriu- que tam infinita sunt,quam ipsa rerum varietas. De Tabulis. -
CAP. V. A R o v M E N T V M. Docet eirea tabula, dupliciter peccari,aut se udesignatorum, aut ignorantiar, o haegenuspostremum refesti, aliud etiam accusara. Tum unde argumenta ad tabulas re egendas trahantur, O quam varie, evucat.
Contra tabulas quoque saepe die um, saepe dicendum es
cum eas non solum res: lla, sed etiam accusari, sciamus esse se statum. Cum sit autem in his aut scelus signatorum, aut Ignorantiae tui: us ac facilius id quod secundo loco diximus, tractatur, quod scilicet pauciores rei fiunt. Sed hoc ipsunx argumenta ex caussa trahit , si sorte aut incredibile est id actum
cise quod tabulae continent: aut ut frequentius eueniti aliis probationibus aeque inartificialibus soluitur: si aut is in quem fgnatum est, aut aliquissgaator dicitur abfuisse, vel prius est
238쪽
D ORATO RiAR. LIB. V. CAP. VI. 29s ' esse defunctus: si tempora non congruunt: si vel antecedentia De Iur vel insequencia tabulis repugnant. Inspectio ipsa saere etiam iurando.
Uuin demetiendit, . De Iureiurando.
Iurisiurandiforma, quatuor ducribtiooblationem sevi, recusa
innem auerse delationism aut exactionem alieni,aut recusationem sui,Wquo pacto singuia quaque tractam asint. Praterea e en rent aJeniorum quospuer audierat , iusiurandum non esseficiis deferendum alteri secutionem iudicu aduersarioperariirrendam. neque ex aduocoupaniae aduersa iudicem eligendum pracipit.
ΙVsi uandi litigatores aut offerunt suum, aut non reci stridis lupi unc oblatui aut ab aduersario exigunt, aut recusant cum ii. ea bipsis exigatur offerri suum siue ulia conditione, ut vel ad- . . iuersarius iuret, fere imprQbum est. Qui tamen id faciet, aut vita se tuebitus, ut eum non ii teredibile peieraturum aut ipsa testiuuat vi religionis in tua plus fidei conlequetur, si id egerit, ut non cupide ad hoc descendere;sed ne hoc quidem recusare videatur:aut si cavis modo patietur litis, propter quam deuoturus se ipse non fuerit. au praeter alia caussae insitumenta adiicie ex abundanti hanc quoque conscientiae suae fiduciam. Qui non recipiet conditionem,a multis contemni iurisiurandinietum dicet: cum etiam philosophi quidam sint reperti,qui deos habere curam renim Lumiuarum negarent': eum vero 'ui Cic. dena nullo off:r te iurare sit pacatus, &ipsum velle de caussa sua deorum i pronuntiare: & quani id quod offert,leue ac sacile credat,ostendere. Atri qui deseri, agerem sed uste videtur, cum litis aduersarium iudicen faciat,&eum curus cognitio est, Ouere liberet qui profecto alieno iureiurando stari quam suo malit. Quo dissicilio, recusatio est, nisi fori ei es est ea, quam credibile iit notum ipsi non est . excusatio si deerit, hoc unum relinquetur, Ma inuidiam sibi quaeri ab aduersatio dicat, atque id asi, v c in c ulla, in qua vincete non possit, queri possit Itaque nominem quidem malu myoc upatulum hanc conditionem fuisse, se autem probare malle quae affirmet , quam dubium cu quam relio quere an peierarit. Sed nobis adolescentibus seniores in agendo facti praecipere solebant,ue unquam iiusiurandum des tremus:sicut aeque optio iudicis aduersatio
239쪽
tos M. FAB. INTI L. INsTIT , Inuentio. permittenda : nec ex aduocatis partis aduersae iudex et
-- gendus. Nam si dicere contraria tui pe aduocato videretiis certeti pius habendum, facere cleod noceat.
mina duobus modu tracta=ι.generabiero specialiur: e quibus
sinem capitis loquitur. τινι varia. e ruspecie enumerat. norum' tali aper abutio, alias pra semibus. T-butir au'refellendarum aut consimma arum ratiorem, avias Dissior
primo loco explicat; einde ad testes pra entes Aggreditur est ' dupliciter au defendi aut oppugnariposse, vel actioneperpetu
interrogatione concisa, ostendit. In actionibu tribuo mo v. Pticu commisnibm in vera*quepartem pro toribu ,: contra ,si neraliter. Secundresse taliter, i armen, ut multos inu iam misi Gracorum testimoniae,Aes, aut eorum qui in e uel iri rundarum se reo numeraspecunias dicunt. Tenio diuersu si gubs: quodgenud vel orationipermixtum est, velseparatim ιδ tum: -m Vatinium. Huperactu admodum interrogandi vingitur e is testium auo facit genera, unum voluntariorum. liudquibuου leget simonium denuntietur e quorum Alii vi sint reo nocἐndi, alii υerum inuiti dicturi quia interim accu .: i vel eognitumsit,wlincognittim gyma omnia quomodo arte secusatora opatrono verjandasint o periractanda non mi docte qua use explicat. ἔn isibus tamen interrogandis te probentis praeipuum eis monet, utpro'anatura quo volusaeiis per eatur: Atque omnem interrogatione esse aut in ca ut extra ea sam docer. In ca se r. m altius repetendo, unde
hirsuθε tisit, ν Socraticam inductionem extorquendum etia '' ab inuitio, quod nobis prosit. Extra usam dei ita restium, vi
mieitia aut inimicitiis eum reo, is tediu huin moἀi interro dum; exquibus veliadendi cupidites, et mendacium deprehe w4c pint. Interrogati/nω hanc legem esse addit, vi*2ircunspectat is verbis quam maxime e medio sumptu conset. Porro reses cu itabula absentium collidi, argumenta quoque eum resibi , testes eum aliis tu ibi η. Postremo voces per vinum somnium, . mentiam,velaprivulis emissas, ad confrmationem aut dor i μου ulmunam Oratoris industriam in viramuμ pari
240쪽
olla Tox rri f. Lia. V. CAP. VII. ii resistere, intestimonia desiderata, ubi te desint, utpra Cluan. De Tem- rio,plurimin 'irium habere demo rart. bus. MAximus' tamen patronis circa testimonia sudor est. Ea 'Deisib.
di euatur aut per tabulas, aut a praesentibus. Simplicior quid tumu'contra tabulas pugna. Nam dc minus obstitisse videtur pu-- vidΤsib dor inter paucos signatores dii&prodissidentia premitur ab - 2 s. r. s. Co. sentia. . Si reprchensi otiem non capit ipsa persona , infimare ti t 1 o. 'signatores Isce . iacita pice ter quadam si nificatione se resagatur Et spirinibus, quod nemo per tabulas dat testimo- seu Nourim iuni'tii fissa volesua te quo ipso non esse amicum ei l e Con- , o. reta quem dicita icti tr. Neq; tamen protinus cesserit Orator. quo minus & amicus pro amico , ct inimicus contra inimicupossit Verum si integra sit ei fides j eicere. Sediate locus v- . . terque tractatur. Cum praesentibus vere ingens dimicatio est, ideoque velut duplici ontra ecs, proque his acie condisgitur, actionum,& interrogationum. In actionibus primum generaliterpro testibus , atque iis testes dici solet. Est hie cominu his locus, cum pars altera nullam firmiorem probationem este ntendit,quam quae sit hominum scirentia nixa:
altera ad detrahendam illis fidem, omnia per quae fieri solerant falsa testimonia, enumerat. Sequens ratio est, cum specialiter quidem , sed tamen multos paliter inuadere patroni solent Nam&gentium simul uniuersarum eleuata testimo. Cic. ρυ'nia ab oratoribus scimuς,& tota genera testimoniorum: ut de M/ccin auditi ibqs, non enim ipsos esse testes,sed iniurato rueifcri evoces. ut in caussis repet udaru, qui se reo numerasse pecunias iurant, litigatorum non testium habendos Iooo. Interim aduersus fingui's dirigitur actio ἐν quod insectationis genus Apermistum defensioni legimus in orationibus plurimis, d cparatim editum , sicut in Vatinium testem. Torum igitur excutiamus locum , quando uniuersam institutionem aggress emus. Sufficiebant alioqui ilibri duo a Domitio Afro in hanc. rem compositi, quem adolescentulus senem colui Q ut non lecta mihi tantum ea, sed pleraque ex ipso aut cognita. Is verissime praecepit, primum esse in hae parte officium Oratoris, ut totam caussam familiariter norit: quod sine dubio ad 'inia pertinet. Id quomodoc'ntingat, explicabimus quum ad destinatum huic parti bocum vetierimus Ea res suggeret matariam interrogationi, & veluti a ad manum ubministrabi Eadem docebit, ad quae iudicis a-