장음표시 사용
61쪽
ni simul mali, puta sui-cuique - competentis, eoque,vel hoc malum proximi piis cedentis positionis colle ictioni addendum,vel il- Iudi bonum adimenditam. subaudito utroque dicendum fore: unam aliquam consormativae legis sive virtutem sive actum est , sum cuis adsignare veliriuerer quae lui dein rursus in suas species abeat, sitque vel assertiva boni vel onerativa, quam rursus dixeri & talem in specie dictam sciunitivam esse. IX. Eorum vero dii biorum, quae sub initium thes praeced. circa malum, quasi ejus a Iicui assignativa lex non sit, moveri possEvidebantur, primum,facile etiam ex iis quae exinde subjecta fuere Iaba scies poenae enim Sc onerosa alia,utcunq; aliquid boni finis habeant, quin tamen per spaliquid ima lignitatis& mala perpessionis iis ferant, quibus sustinere eas necesse est, dum sustinent, facile dubitaverit nemo. AIterum quod de malis,quatenus quidem in actiones ipsa plurimum sese resolvunt, movebatur, ob identitatem subisjecti maloris videtur discretionis esse, quo nempe in his quoquo virtus legis adsignativa sui, consermativa actus, distinistae appareat natura . Caeterum,&hateres distinctione modi, tum respectus, tum formationis legalis seipsam quoq; facile videtur diluere. Nempe, e Iconsiderari potest actio rei pectu ejus cui bono maloisve est, quatenus alicui ut tale competens concessa est; atq; h bebit se illa ut sinis; vel considerabitur eadem respee u ejus a quo&quatenus certa forma ad finem proficisci potest, aut debet iam, ut aliqvida quoad finem legitime iturum, naturam medii a
lege formandi videbitur habere; non obstante etiam, si accidat , Ouod idem sit, a quo eadem proficiscatur,ri cui bono maIove. eis dat, veIuti potest contingere circa aelum, qui est,.g. capere seram, bibere cicutam&c. namque&is hactenus, quin diversum respe- istum, ejus a quo,&ejus cui subire possit, nil absurdi videtur fa-pere. Deinde facile quoque apparet alium esse modum, imo genus operationis visq; Iegalis aliud, quo hoc tale,sive formatum, siave formandum huic aut illi, vel eum aliisveI prae aliis, ut competens attribuitur adsignaturque aliud quo de formatione ipsa disponitur, cum influxu quodam directivo in actum Imo notari ve
62쪽
ge, qua illa tanquam aliquid suum alicui tribuitur sumenda videatur, ut ipsius potentiae quaedam lege facta conformatio, aut eu-jusdam qualitati siqvam potestatem alibi dicimus ei facta impres
ito tributioque potestatem enim agendi lex immediat Lalicui tribuere potest, non actionem ipsam. posterior vero conformatio cum respeetu videtur sumenda, quatenus per tributam potestatem acturi certo mod6 formatum prodire faciat. Plane in censum etiam boni cujusque, tum Philosophi tum Icti actiones vocant. Ex
illi, Aristotelestis etiam summam hominis felicitatem seu bonum γὰ)u diris
in operatione secundum virtutem ponendam esse demonstratia, quem saniores ex schola sequentur fori omnes, simul ex natura . contrariorum illaturi , pessimum hoc sive turpissimum hominis malum in operatione consistere vitiosa utrumque autem tam bonum quam malum, per totum genus activae rationis diffundet, tum s399. detrae. vulgi tum uris peritorum loquendi usus, quando asstionis verbum Irripi ureb. latissime sumit, qua de re alibi. hi quidem porro diserte etiam, υἱώ de . praestationes operas in bonis, puta utilibus, hominum referunt, . a A.R. dum facta deberi Hoperas legari, promitti posse dicunt, pecu niisque creditis, quas talibi. exin bonis destinato numerant. dy id l. . d. . de X. mira vero est, alias JCtorum operositas, in denominan ope Iegia. dedo,distingv endo,ac describendo eo,quod jure cuiq; suum bonum, suc usu'. sive de bonis cujusque, sit censendum, quando ad speciem bono let. rum utilium missimum intentione dire ita, .u petunt ea quae bona e)lup. deis e , quae in bonis D, in patrimonio D, pecuniaque chynostra SVM a.deis iunt: Itemq; meum auum i), suum ), nostrum ch,ejus m),cu A.R D.
svod ad quem pertinet quae competiantis . Inio hic ibi typro de R. D. iiscue haec omnia accipienda autumant. Describurit deinde u Is de bo.
63쪽
nostra esse bona, quae non sunt alterius; quaei si pertinent ad alium, quae a nobis avocari non possunt, quae nos beant nobisve prosunt; quae deducto aere alieno snot. onus inter bona)supersunt quae dominii nostri sunt, quae bonas de nobis possessa, superficiaria, nomina lactiones, silve quae in nominibus sunt nobis debita corpora, ct jura, seu facultatem re aliena etiam utendo, fruendi, securitatis suae causa retinendi, cujusmodi servitutes quae appellantur tum reales, tum personales, jus pignoris&c. Item jus debitum perso.qyendi, &quae sunt alia plura ejusmodi Disi per de nil, haec . νσι οδ satagunt in naturaliter desciviliter bona in ea quae sunt quae esset./It. st eri postunt in bonis nostris&e . Quae & cujusmodi omnia hic ad a-S O f b c mussim enodare, longioris lare morae extra scopum fortassis. si seqq. ad M, Unum hoc saltem mereri putem, ne hic loci praetereatur sedulos Trebegi. tas nimirum juris legaliumq; virtutum scrutatores eo devenisse quo g δ. de on cive ut observarent, sui cujusq; boni idem judicium in hoc respe-TU .a. g δ istu adplicativo sui, esto de malo ac oneroso) delanitionem, notia de reb.creae tantum id, quod adlusuum ae beans cuiq; sit,confinire ac comple- ό )β.a. os . eis; sed&extendere sese, ad qualemvis rerum ad nos attinentiam; Pibo. P .La puta earum quae ex qua vis causa penes nos sunt, etiam alias aliena IV. f.it. o. I. aliisve debit, G: quaeve habere nostra interest, veluti commoda- eod. g. tum, oeatum, pignus, reliqua, quorum causa in periculo sumus seqq.aede bl damni alicujus 6 Item quae spem habemus ut nanciscamur, ve-qpae Glict luti bona paterna 6 Imo ad ipsam usq; ad res potentiam, a capti-
nasi. tudinem, qua nostrae, aut cui suae illae fieri post undisi , dicti vel c)l. I. ia de hine quoque res humani jurisso utcunque actu nullius hactenus
CScr. g. ro in bonis sint, veluti ferat, quaevis aeris aut aquae particulae c. actu II. levem. 1, autem futurae ex eadem juris assignatione, ubi, quae media jur
pos eriti de quoq; ad hoc adprobata sunt,modi videt acquirendi, vi dicuntur, lib. coso intervenerunt. Ex qui by proinde patere existimem,eam de qua agu 30 perpr.g mus sui attributivam legis virtutem etiam in eventu alem, hypo- a. θrq I de theticam, , ut ita dicam, potentialem usque suitatis rationem se- E. D. add. id se extendere ipsamque legitimam sui attributionem esse ejus sui de contrah. boni malive,4 quod a diu in quod eventu, Squod potentia suum, empl. cuique est aut esse debet vel potest. Imo cuivis advertenti facile
in. .f. dcR putem manifestum futurum, plurimum etiam leges, in ipsa hac.
64쪽
exentu ali attributione absolvi, Peluti si ila tuatur quicunq; libem tam ceperit feram, remue aliam actu nullius invenerit, occupaverit qui quidem erit, qui dono acceperit, haereditatem adierit, conditionem legati adimpleverit, ejus istiusmodi res esto tali delicto talis poena, tali nece ilitati tale deputatum esto onus: quae quidem idem dicunt ac tale bonum, malumve tali ac tali eventu aliqv4bus esto suum. Si cui scrupuloso esse placeret, posset hinc adsignativam hanc, eandemq; immediate sui- tributivam legis virtutemia in aliquas quoq; species distingvere puta in eam, quae sui- tributiva actu& quae ex eve tu aut potentia stamo si cui liberet,essingere nomina, de luandam adhuc tributivae contrariam legis virtutem, qua demptivam aut abjudicativam cuiqve non sui diceret,non obsist rem Sed ne re simul ac sermone insolente nauseam legenti cre 'em, abstineo hisce, contentus ostendisse aliquam juris virtutem , aetu quodam immediato sui-formativam, seu sui- tributivi effectus esse reandemq; multum variatae distributionis, cujus quidem
firmamentum brevi opera adhuc erit inspiciendum, antequam ad virtutem legis consormativam actionis, quae quasi altera humanae vitae pars est, sermo digrediatur. XI. Noluntas,& authoritas legislatoris, quin sui- tributionem hanc, ejusque variationem, per omnem divinam, humana misque nomothesia sustineant, ambigere non licet, cernenti, omnem
illam vim legi isthine influere. An vero, ut illi hoc, alii aliud boni malive afferatur aut tribuatur, a voluntate illa indifferente, ac mera arbitraria, proveniat; an vero Luxta aliqua sit ac prae requiratur, qvamin auctoritas haec revereri ae respicere teneatur, ἐξία, seu dignatio personae, cui tributio fit, majoris videtur attentionis esse. αιξιιιν autei sive dignationem vocari velim, quicqvid causa
est in aliquo, ut illi in specie, vel ptae aliis etiam, hoc aliquid suum
a lege tribui conveniat rationem communiter dicimus. Voluntatem vero in disterentem, ac mere arbitrariam hic dico, ubi nulla prorsus est ratio movens in re; sed, ut haec illis, alia aliis, tributa sint, sola legislatoris stet pro ratione voluntas. Utrumq; autem in traq; dicta nomothesia obvetii re, si s gillatim utramq; circumspitat quis, satis luculenter appariturum exilii mem. Et divinam
65쪽
quidem quod primo attinet utrum almus rerum conditor, anteis
quam aliud quid praeter ipsum esset, in sese quicquam habuerita,
quo moveretur, ut non tantum rerum hanc universitatem, sed&nngula in eadem, variata illa, qua spectantur, forma, cum suis cuilibet juxta attributi decoris, produceret; id eo inscrutabilioris indaginis est, quo minus in humanam mentem , quae finita est, ac multum coecutiens, cadit, ut infinitam in aeterno infiniti splendoris Lumine positam, aeterni DEI essentiam, praeterquam quatenus ipsi met inde nobis revelare placuit, conspicere valeat nedum ut causas omnium disterentiarum, diversorum'; attributorum, quae in rebus videt, inibi polleat vestigare. Quin, haud facile conciaias, quomodo dici possit, in rebus ante quam essent aliquid fuisse, quo Deus adsic vellic formandas eas, ad talia, ae talia iis tribuenda, moveretur. Imo nec postqvam jam quaedam facta fuerint , , temere fingi debet, ac si horum dignitate tuni demum motus Deus fuerit, ut alia aliis magis decora adderet; quippe id esset DEO immensae perspicaciae, ac omni praescio artifici, infirmitatem a fingere. Consequens igitur est quaecunq; divina manu effatoq; immodi a te productis, eodem fat6, tributa sunt; cujusmodi sunt, v. g. cce Io astra, astris vis temporandi tempora, terrae dc reliquis xlementis sua animalia,&ornatum reliquum, homini,d caeteras pbtentias, ct dominium in bruta: illa nulli moventi dignitati in rebus sed mero divinae authoritatis ex sese sumpto arbitrio, nos pycte reserre accepta atq; hisce accensenda putarem,tum quae Deum sex ditis bus creationis, dc fecisse prima,&primis, ac ulterioribus adfecis. se adornavisse que divina exprimunt elogii axium quae invariatae
naturae, seu ex invariata natura, cuivis rei, bona, licet ibi non memorata, indita tamen eadem manu, homines ipsi post de praehendimus; cujusmodi partes, ac potentiae sunt nostrae, aliaque naturae bona innumerabilia, quorum ordini computares,ac si qua hinc ad limpidum naturalis justitiae fluxum nobis approperant vel utile ne quaesitae facultates, honores, aliartum d iq; siqua singulari divina directione, neglectis causis secundis,adae cernum suum placitum servandum hodieq; conficiuntur, ac manent. Caeterum ab hac tamen immediatae divinae sub ordinationis, ac directionis sui.
66쪽
. tributione, disserre videri potest divina quaedam alia, quam tum ex ipso divino oraculo, tum per experientiam ex rebus addiscimus, adstringere sese, in tribuendis quibusdam, ad suppositam rei, aut personae , cui assignitio facienda, dignationem quomodo sane manifestum est, tota divina lege, hominibus malis, ingratis, ac in . credulis Deo futuris, ideo quod tales futuri essent, interitum, ac aeternam condemnationem, vel ab aeterno ex divina praescientia fuisse adjudicatam; contra piis, atq; credentibus aevi ternam salutem in singularia in futuro seculo praemia. Referas quoquciis huc miram, de multifariam Dei dispensationem causis secundisse- euli se immiscentem,& applicantem quando saepius ob enormem impietatem gentes integras facit exscindi, imperia de gente ingentem,de persona in aliam transferri , ubi ob probitatem hujus,ac ipsi eidem, d alii etiam, praeter hune benedieit: eontra alii o
impietatem maledicit: cujusmodi exempla, si opus esset nota monere, e sacris, profanisque testimoniis ae monumentis magno liceret afferre cumulo. Nobis autem ex hisce, in confesso est,opinor, dispensationem eorum, quae cuiq; sua, etiam eam quae a divinari mothetica dependet, partim arbitri 6 mero, partim arbitrio cumeonjune a ratione ex dignatione personae petita, suffulta mos eis. De humana, quae hujus est imitatrix, cum magis res in propatulo jaeeat;&quivis rerum non prorsus imperitus, facile perspiciat , plane per omne genus societatis , multa pene ex mero arbitrio multa etiam juxta dignationem, a Deoin natura, itemq; ab hominibus ipsis, hominibus inditam, iisdem humana lege solere tribui: de hac igitur inquam verbum non addo. Subaudiri autem in universum ante dictis velim, quod quicqvid hujuscemodi sit legiti. mae dispositionis, etiam quod ad dignationis cujusquam hypothe . si confectum est, id tandem auctoritati legislatoriar 'vae vis, aelibera disponendi facultas est ut universali firmamento inniti, perque eandem demum quasi immoti esse vigoris. Et obiter deinde
monitum quoq; velim, eandem nomotheticae disserentem rationem, qua partim tanquam ex mero legislatoris arbitrio profluens,
partim ut ex arbitrio juxta dignationis hypothesin procedens considera
67쪽
stiteratur, etiam legitimae conformationi rationis activae, de quia porro nunc dicendum est, suo modo accommodandam esse. XII. Conformandis humanis actionibus, legem hominibus datam occupatam esse, jam supra posui in liquidis nec difficile perspectu esse existime eandem in iisdem occupari. tanquam in medio adfinem, eundemq; legitimum, conformando dirigendosa es.rzib. Me οῦ quia, observante philosopho, a non dabitur. nisi in
vanum naturae inimicum, humana actio, si quae non tendit adfinem; quia vero jus seu lex directum, non destructum venit acti nem, utiq; relinquet igitur hoc ei proprietatis ut omnino tendens ad finem ipsa maneat Et eum quidem legitisnum, quia velapsa lex, ut ex praecedentibus constat aliquem perpetuo talem vitae humanae praefinivit, hujusq; gratia ripsi adlioni, quo ad eum perting re possit, accedit Simile licet observare in praeceptis artium, dcc avis institutione in vita; quorum omnium est, operationem ad finem, cujus gratia ars ipsaque praecepta, ac institutio sunt, quemve eadem praescribunt, dirigere, Plane igitur ex his colligere esse existimem ipsum juris seu legis τι conformare aistionis esse dirigere eam, ad fine in legitimuin: Quia autem porro finis legitimus, per
superius commonstrata idem est,quod cuiq; fuit; ipsum quoq; legis conformare actionis erit, hanc ad id quod cuiq; suum est,dirigere; justaeq; seu legitimae cujusq; actionis, qua talis, perpetuus erit cha racter, ad hoc ipsum dirigi, directam seu dirigendam esse. Imo praeterea actionem ad id, quod cuiq; suum, dirigere, iterum nil aliud
est, genere loquendo, quam facere aut operari,ut cuiq; suum tribuatur,&per hoc ipsum aliquid ejus esse, quod suum cuiq; tribuere est Utique sequitur rursus legem ejusdemque hanc aliquam justi conformativam virtutem a parte quoq; hic actionum, sicut ab illa ubi circa finem vitae, ut talis considerabatur,cuiq; sui- tributiva me sie: Hoc tamen differentem a priori legalis sui- tributio
nis genere quod ibi illa inediate cadat in ipsam rena lege dispem sandam, hic in medium ab homine proficiscens dispensativum; ibi tribuat hic tribuere faciat ' Creterum quia generalius haec dicta sunt aegis circa actionem occupatae vim esse aetionem conso mare, eandemq; sui- tributivam reddere; anquirere expediet, num
68쪽
svae etiam plures istius conformationis sint species modiq; tribuendi plures Antequam vero huc perveniatur, quia congruit locus, de quadam quoq; ostensiva virtute legis,pauca licebit interjicere . Quando nimirum,&haec utrique, cum sui ut finis, tum actionis consormativae legis virtuti, verbo, toti generi virtutis legitimae j sti formativae succenturiata est, uti mox patebit. XIII. Ostensivam quandam legis virtutem adserenti, incumbere videntur potissimum Iria haec ostendere; primo, cujus rei ostensivam illam intelligat deinde, quod legi aliqua talis detur; de denique si detur, quod diversa illa sit a virtute legis iusti conform vn a. Quod primum attinet, utiq;.ejusdem rei ostensiva videtur intelligi debete legis virtus, cujus est 'conformativa quod nempe, si hoc non esset, lex a semetipsa videri posset divagari,aliud
formans, aliud formatum ostendens. Iam vero patet ex ante ductis, conformativam legis virtutem esse ejus quod legitimum justumq; est; hujus igitur dc ostensivierit legis virtus: ita tamen,ut
ex natura ostensionis, quae contrariorum est, hoc proprium huic
prae illa relinquatur, quod ut justi ita etiam injusti et ostensiva sitimili observato in instrumentis, regulae nimirum ae limitis, quae legi comparari vulgare est, quae desipsa re isti, cujus formationi faciunt,&hujus contrarii ostensiva sunt. Patet de vocis intellectu. Quod autem porro quaedam omnino detur legis legitimi iustique ostensiva virtus factusve)eademq; a consormativa divexsa, si porro collationi eorum quae legem nobis assimulare agnoscimus, regulae
videt ae limitis insistere velimus, quia in istis per supra i hostensa a I. . s. res ita se habeti utique&isthim; huc suspicari saltem licebit quod nempe dolegi similia quadrent. verum, ne in suspicione aut similitudine nos fundemus tantum, ex ipsa reveritas magis petenda est. Et cert evincit tum natura generis, cujus lex species quaedam est, tum ipsa circa eam humanae praxeos intentio: experientia, vim quandam justi ostensivam legibus inesse natura generis quia e- nunciatum quoddam lex est, verba aurem ac en unciata sua natura signa sunt ostendentia rerum, quae iis sunt suppositae. Jntentio&experientia praxeos quando non alia de causa proxima tanto studio
69쪽
cognitioni incumbinius,quam ut primo justi atque injusti scie
tiam comparemus; nullam omnino legibus addiscendis opeianiadaliri, nisi ista nobis inibi, ab iis ostenderentur. Nec alio testi monio hi videtur esse opus,. quam judicio cujusvis legem modo quam pauid attentius inuentis, utpote, qui non potest non videre, lege sibi,quid jiaris justum sit ostendici ita sane judex jurisq;. peritus ad ostensum sibi a lege justum de jure justoq; pronunciat: ita quivis ex populo, ubi legem,qua verba qua sententiam probe ita conspectu habet,de iusto,quod ea ostenditur, judicabit, idque non aliunde, quam quia lege hoc ipsum sibi ostenditur ut summatim
dicam,totum, de busto ex jure judicium pro fonte, ex quo hauritur, ostensionem facultatemq; hujusdem ostensivam habet. Deinde vero, absonum foret, legi justi brmatricem affingere virtutem ueui non assideat ejusdem quoq; ostentatrix neque enim videtur quicquam conducere posse humanae vitae, si facta a lege rerum te. 1 tima per homines dispensatione,in obseuro interim maneret potum,quid cuique ut suum esset assignatum: imo nec facere quicquam lex posset ad humanam, hoe est, ex sese arbitrariam, dc infinitae varietatis actionem, quo per eam juste&ad justum dirigatur, nisi menti hominis exposita pariter atq; ostensa per ipsam patere L. bima justi. Et si fingas aliunde quam ex ipsa lege eommonstrationem justi posse fieri, firζε ab infbrmatore aut monstratore qVO-dam aliorat, quorsum,xegererem primδ, usus legis, si aliunde Con, stet, de justo, cujus ergo haec tamen elaborata propositaq; sta De inde vero, Llle quicunque justi informator, aut alius legislatore futurus est, aut ipse. Si alius:&j in quadraturii quo illi, de rursus
unde illi isthaec justi cognitio 8 tandem vel ad legem , vel ast legi
latorem pertingere necesse erit unde enim quod ab intima legi
latoris mente proficiscitur cognosci alias poterit si ipse sive primo sive per dictum gyrum ad eum devenias, futilitas utique assingenda erit legislatori, eminentia digravitate legislatoria indigna, si qui diem statuatur idem l timum enuntiatum, quod dictum statim intelligi debebat, multiplicata opera, ad hanc habitudinis suae perfectionem,' intelligibile id etiam futurum est, ab eodem umi erfluci. Id quod omnino futurum esset, si juxta ac prolatum so
70쪽
ret, idipsum pariter non ostenderet, quid sancitum velit ejus amor. Et si tandem ipse quid justi sub lege lateat, repetere instituat,juvare forte deesarando hanc ejus ostensionem potest, deicetero vero non aliud dicere, quam quod ante ipsa lex dicit, si quidem manere eam, nec destructam veli potest,eoq; legis sua contenta hactenus non nisi per legem apsam ostendere habet . Et ita quidem vide. mus fieri, ubi forte lex quaedam posita interpretanda a legislatore venit, quod nempe, post declarationem factam appositamque,de
eptero legem bene positam ipsam huic sui ipsius ostendendi muneri soleat ille relinquere. Porro ipsa legum necessario requisita
promulgatio, utpote quae de constitutione earum est, τὰ ostendere
juris esse, evincit. Cui usi; lenim aut qud effectu alias lex promulgaretur Sed etsi ponatur, justum legis,postquam lata haec est,alegislatore ipsd, aut alio quodam manifestari ostendique, id tamen non poterit fieri, ni Ii relatione ipsus regis, aut ipsiusmet justi ex ea; si enim alienium referretur, huc nihil faceret: Et si quidem legis fit Telatio, iterum peripsim legem fit ostensio,& cognitio justi si justum ipsum, id mire manitestari non potest,nisi perenunciatum, quod idipsum dicit, atque iterum res eodem dilabitur,quod per ipsam quamq; legem, suum quod fovet justum, ostendatu Nolo
quod clarum est, argumentis urgere ulterius. Ex dictis autem imo ex communi sensu manifestissimum puto es e, utut vulgo hujus in specie, dc nomine tenus inter legales virtutes non sileat fieri mentio esse tamen revera aliquam ostensivam legis virtutem. Quam etiam existimem omni generi legis, rationali naturae latae,commmnem esse, puta humana,divinae, naturaliti iam mamin hac ipsi, sive ipsa, lave peream divinus ille cice-di stator,mens nustra monisi stratorem agat,quid justram re Bamq; sit, nobis ostendi, nemo ambiget. Quod quidem quadante nus ad iplam quoq; naturam bru- talem extenderem, quatenus etiam ipsa animalia, multa ad cognis uiri imperium domini, multaq; ipso naturae ductustata peragunt, quali vali interim arbitri praediranendi alit rei tametsi ea ho- rum chac ostensio sit gyitio, up cu' i lia, quae in humana mente est reflexione, est conjuncta, it ut animal aliquod lege naturae aut etiam domini praecepto sibi ostensum, simul penes se multum