장음표시 사용
141쪽
eurrunt seriecto , quod examinamus. Atque his muniti praesidiis vim illam creatricem nobis comparare poterimus , quae omni pretio est carior , Κ rarissima in terris avis evasit.
4. a Ethodum duplicis teneris esse diximus ,10 analilycam nimirum , ac syntheticari l. 228. 3 utraque suis regitur legibus , quae quidem disci possunt sola te ione librorum , in
quibus eae adamussim Observantur , ut ait Malle- branchius lib. II. Parr. 3. cap. a. de iuuin Merae. juverit tamen ad eam lectionem animo jam in- Bructo accedere. uas. Prius est veritatem inquirere , quam aliis explicare; quapropter ab analytica methodo exo diemur, mox de synthetica dicemus . Illud autem duae istae methodi commune habent , quod a iacilioribus atque notioribus ad dissiciliora, minus enota progrediantur.
236. Analyticae methodi regulas prosequemur post Gravesandiam , quo nemo melius hac de re disputavit. I. Martis quaesionis bene in figendus, ac determinandus es. Id vero ut fiat, necesse est singulas voces , quibus quaestio continetur, probe intelligi eo sensu , quo in proposita quaestione adhibentur . Proponatur e. g. quaeitio , quomodo ego percipiam. sonum , quem campana emittitio prius singulorum verborum sensum assequi conabor. Et quidem eorum verborum significationem mihi consideranti apparebit , soni Vocabulum du-rlici sensu accipi ptae , scilicet . Pro sono , quem
142쪽
eampana pulsata essicit ἔ de pro sono , quod egomet audio : hic est mentis perceptio ; ille veroesi id omne , quod campanae accidit , dum pul satur : ac de utroque lono in proposta quae-nione agi animadvertam . Ulterius ut quaestionis statum probe intelligam , perspectum mihi esse debet, soni perceptionem ad sentationes pertinere;
quae ut in nobis excitentur', organa sensoria ab externis objectis concutiantur , oportet : quamObrem quo soni perceptio per aures mentem PerV dat, necessario ad motum concitari debet acusticus Mervus in auribus collocatus.
37. Reg. ΙΙ. Quaesio jam intellecta exacte corripenda es , oe qua implicissme exprimenda . Id vero fit, si extrudantur verba omnia ambigua, & suppleatur id omne , quod vel omissum , vel Non satis clare fuerat expressum ; supernua vero Tese centur. Ita in proposita quaestione rejiciam obscurum soni vocabulum , & substituam motus
vocabulum ii quod claram excitat ideam, Re qua Dionis 1iatum deinceps sc explicabo et quaeritur UMOmOA a campanae percussione sequiarur morus in aure ratis', qui a stico nerυο communicari potes .
233. Reg. lII. Ideae diυersae in quaestione memoratae , quoad fieri potes , separandae sunt , ut
quaesto in plures peculiares pro seriones reγOluatur. sti haec quaestionis diviso dissicultatem clemperari inuit, aliquando etiam omnino tollit e observandum est autem , omnes divisae quaesionis paries totam propositam continere debere f. I 23. Igitur Propositam quaestionem sic resolvam in tres 1 quentes quaeritur I. quid contingar camPanae , cum Percutitur , quidque ima praefer , u. cui debea
mus rrisvere communicarionem mortis inter, Nanam
in aurem , . quomodo ,' 3. ρυid in infla aure eveniar. .'Tribus hisce definitis , jam tota enodabitur quae itio . Interim observentur omnia , quae ad bonam divisonem requiri diximus lis. a. cap. IV.
143쪽
239. Reg. IV. Ideae mediae inveniendae sunt , ouarum ope sangulae peculiares quaestiones h. e. propositiones , in quas tota fuit divisa quae1llo solui pinint . In exposito exemplo prius discuti
mus , quae ad campanam Pertinent, ac detegimus campanam esse unum ex corporibus elasticis, quae 1 ola sonu in emittunt , cum Percutiuntur. Et quidem comperio, campanam malleo percussam motu Partium tremulo cieri , quo nimirum campanae partes modo ad se accedunt , modo a se invicem recedunt; eoque motu sublato , sonum non amplius audiri. Discussa priori propostione , satim
alteram expendere oportet , quomodo nempe tremulus campanae motus ad aurem perveniat. Cua
quidem super re observamus , nihil a campana ad aurem transmitti, quod sub sensus cadat : proinde vel per aerem, Vel Per lumen tremulus ille motus auribus communicari debet. Non per lumen, quia noctu etiam exauditur sonus, & quidem clarius aedistinetius : fit igitur per aeresn non translatum , sed motu quas undulatorio concitum . Hac altera definita.quaestione , deveniendum est ad tertiam , quid nimirum in ipsa aure eveniat. Pro qua definiet da , considerari prius debet ipsa auris structura
in qua detegimus cavum exterius aPertum , aere repletum initar canaliculi , cujus extremum intextus claudit tensa quaedam membrana, quae tympanum dicitur eaque membrana externam auris cavitatem separat ab interiori , quae etiam sterem continet. In interiori hoc cavo extant varii can
les peculiari modo dispositi , ex materia ossea elastica conflati : ossa quoque minora occurrunt mobilia si tympanum percyssum tremulo motu aificiatur, & ossibus cohaeret nerUus acusticus, ius agitationi soni perceptio adscribitur .a . Reg. V. Postquam singulae propositiones fuerint enodatae , in unum colligendae sunt . ut tota quaeitio habeatar . In Progosita quaestion e
144쪽
ex Propositionibus omnibus smul collatis , totam
quaestionem sic expediam. I)uin campana rer- Cutitur , ejus partes tremuiues concipiunt motum , qui aeri adjacenti communicatur ad aurem usque, un de Cieri debet aer in exteriori cavo existens rmotus in exteriori cavo aer repetitis ictibus tympa- Dum serit, quo commoto, moventur etiam mino Ta quaedam ossicula motu tremulo e quare & Particulae aeris interiori cavo inclusae moventur , quae Curaclo, ac redeundo integram ejusdem cavi, & canalium in eo existentium superficiem concutiunt , ac Propter materiae elasticitatem omnia in aure motu tremulo assiciuntur ; qui motus necessario communicatur nervo acustivo ossiculis cohaerenti , unde soni sensatio exiliit .aqI. Reg. V l. Quoties aditur de restis extra nos eximentibus , nunquam debemus conclusiones , quamvis Malido ratiocinio ex veris ideis deductas ,
ad res lagas a Tlicare , nis conset ex obseruatione fias , non alivd quid iam , quod in ratiocines non fuerat consseratum , t Miro , quomintis conclusio
Frocedat. Multa enim, quae ad res extra nOS exi' istentes spectant, nos omnino fugiunt, & saepe unum ex his, quod ignoratur , nobis prohibet , ne rebus tribuatur id, quod ex veris ideis sequitur. Ita C. g. dum iniicio vas ferreum aquae sextario reple tum, si inferre velim, vas illud capere quoque cumjusque liquidi sextarium: concluso id haec 1alsa esset, ut in spiritu nitri docet experientia. 242. Atque hae sunt praecipuae methodi analyticae regulae , quibus utiliter nunquam utemur , nisi propos tam nobis quaestionem probe cognOlca mus , eique solvendae apti fimus . Huc speetat illud Horatii in arte: Sumite materiam vestris , qui scribitis aequam Viribus , oe ver te esu , quid ferre recoeor ,
145쪽
24 . His Gravesandii regulis paucas alias adi cit Genuensis noster Arr. Log. lib. V. cap. 6. Ac I. nihil tentare debemus, nisi super ideas claras in sngulis autem progressionis gradibus evodentia jugiter servanda est. a. Idae Omnes , di Principia , quae nostram quaestionem speetant ,
mutuo conserenda sunt, aut intuitione , aut ratiocinio, omniuinque relationes recte sunt perspiciendae. a. Diligentissime perquiri debent quaecumque, eum proposita quaestione connexionem aliquam ha bent , quaeque aliquod lumen ei afferre possunt. Ita e. g. in quaestione politica enonanda, praesidia quaerenda sunt ab historia, Critica, Ethica, jure publico, ut ei resolvendae pares esse possimus i eaque Pra 1idia si desint , inepta & ridicula effutiemus t quare omnium primum perpenuinus Oportet , nuna ita simus animo praeparati , ut ei veritati inveniendae, aut solvendae quaestioni apti simus , ne inutiliter divagemur . 4. Quae in aliqua idea clare contineri percipimus , tuto assirmanda sunt ;quae eidem ideae clare adversantur, tuto neganda sunt : evidentia squidem veritatis est criterium 183. ). 5. Quae inter se convenire , aut sibi adversari clare non percipiuntur , inter obscura Mincerta haberi debent , nihilque de iis temere as- firmandum , donec ad liquidum non fuerint perducta. 6. Si diu a nobis fuerit perquisitum , nec tamen inventa veritas est; redintegrandum est ex men t si iterum frustra tentatum , non idcirco
fronunciandum est , 'rem esse falsam, aut impossi- item : nemo enim sibi esse potest veri, salsique
146쪽
I A thodus innititur, prosequuti sumus; at utinam illarum usu quamlibet quaestionem definire liceret. Saepissime namque evenit . ut iis omnibus adhibitis, nullam detegamus apertam viam, quae I OS ad certitudinem deducat . Ubi huc contingit , non statim despondendus est animus, & de veritate desperandum : tunc enim licet ad hypotheses coni gere , quae aliquando ad tantam adducunt probabilitatem, ut pro certudine sere haberi possit. Est a tem hypothesis ite io quaedam , qua propositae quaestioni res,onde inus: fictum ejusmodi responsum habetur, qu si verum esset; & ratiocinia omnia ita dirigenda sunt , ut occasio detur explorandi , an solutio vera. sit . Ne autem quis ad arbitrium cudat hypotheses , regulas hic sanciemus , quibus de recto hypothesium usu dijudicari potest. aq5. Reg. I. Res , quae in quaestionem .venit , serio perpendenda est, ejusque circumstantiae Omnes notandae sunt. Hypothesis enim eo est probabilior, quo major est circumstanti runa, quae explorari POD sunt, numerus; adeuut nisi plures dentur , hypsthesis probabilitas exigua esse debeat , sin vero magnus sit circumstantiarum numerus, hypothesis vera ha heri possit. 246. Reg. II. Εκ cireumstantiis praecipuae seligantur; ex praecipuis vero una seponatux, & ejusdem omnes caussae possibiles pervestigemur. Deinde inter has omnes possibiles eaussas inspiciatur , an ulla sit . ex qua circumstantiae omnes praecipuae sequantur: si enim ejusmodi caussa detur, ipsa ei-
147쪽
ficit hypothesim explorandam . Sic clarissimus Hugenius cum saepius ObIervasset, planetam Saturnum aliquando rotundum videri, saepius ansatum, ans sexumque latitudinem variari, aliatque horum Phaen menorum circumit antias notasset , eorum omnium caussam quaerere instituit. Cum vero varias caussas
excogitaret, quibus fieri posset, ut Saturnus variis hilae adspectibus appareret ; detexit planetae it
hum circumdatum annulo habente commune centrum cum globo, an sis instructum apparere, quae latitudo major vel minor est pro diverso oculi s- tu . Observavit etiam Saturni globum non amplius ansatum videri , cum annuli planuin ita erat positum , ut productu in per spectatoris oculos trans-xet. Igitur hypothesis annuli Saturnum circumda tis sussiciebat observatis omnibus circumuaetiis explicandis : posuit igitur vir egregius hypothesim hanc explorandam, Saturnum scilicet annulo esse circumdatum. Quod s contingat , caussam positam praecipuis circumstantiis explicandis non sum cere, ea tanquam falsa rejicienda est , aliaeque substi
us. Reg. III. Exploratur autem hypothesis , inquirendo an ea sit apta explicandis ceteris omnibus etiam minus praecipuis circumstantiis , quas observavimus : deinde ex ea hvpothesi consequentiae eruendae sunt, & sedulo inspieiendum, an eae xevera locum habeant. Sic Hugenii hypothesis non modo commode phaenomena jam observata eno
dabat , sed etiam Phaenomena alia , quae postea fuerunt spectatai, quaeque Hugenius ipse pra dixerat . Ubi haec omnia concurrunt, hypothesis omnino vera haberi debet : nec alia Eausa est , cur Νewtoni hypothesis de universali attractione tanto suerit plausu excepta , ut in Physicis dbeemus . Gravelandii sunt haec.
148쪽
148. π Aec methodus leges complectitur, qu1x A bus inventa jam verita aliis exponatur Reg. I. Sermo compositus esse debet verbis non obscuris, nec ambiguis: s quae vero. adhibenda sunt obscura , aut ambigua vocabula , illorum sensus praemissis definitionibus explicari debet . Plerique definitiones omnes alicujus disciplinae sub initium praemittunt, ut Geometrae fere omnes coi sueverunt : at possunt etiam in iis locis exhiberi , in quibus usum habent; quod Gravesandius in Physica,&Wolfius in operibus Mathematicis fecerunt . -9. Reg. II. Post nominum. definitines Prae
mittantur axiomata , ex quibus deinde ratiocini omnia deducantur. Si autem exponendae veritates evidentibus non imitantur axiomatis , eoru in loco Batui debent propositiones , quarum veritas comperta sit iis , quibuscum loquimur , aut suppon tur , aut denique comprobetur . Axiomatis attexenda sunt pollulata, dummodo agatur de iis, quae ad praxim spectant.. u . Reg. III. Subjectum , de quo disputandum' est , accurate dividatur juxtae divisionis regulas , quas 3. 123. tradidimus ; necnon juxta subjecti ipsus naturam , ut totius divisi partes separatim tractari queant: quod quidem non pauim commo- 'di affert. Curari debet , ut divisio a simpliciori-hus ad composita procedat , dummodo tamen sub ieeti naturae id non repugnet. Si isthaec a simplicioribus ad composita servari posset progresso in Geometricis , ordo Postuleret , ut prius: de lia
149쪽
neis , tum de triangulis , aliisque figuris rectibia lineis , postea de circulis , & ita porro deinceps ageretur. Sed vitiosa esset hujusMoab tractatio :nee subjecti naturae consentanea ; nam parallel rum Perpendicularium theor riangulorum doctrina pendere debet , ut nostis ex 'Geometria . Itine qui ejusmodi vitium Geometris' vellet e probrare, nae hic imperitii us audiret 25 I. Reg. lv. In ratiociniis conclusiones tantum deducendae sunt ex definitionibus, axiomatis , Pω
latis , Propositionibus , & hypothesibus jam de monitratis. ita fiet , at firmis , 1blidisque funda,
252. Reg. v. Rejicienda sunt ea omnia , quae ad rem , quam tractamus , illustrandam, vel co firmandam nullo modo pertinent . Haec enim omnia non modo claritatem non inducunt , Ied obscuritatem, ac taedium auditoribus creant. 253. Reg. vi. Propositiones , quae aliis demon strandis inserviunt, itidem prae ἔtantur. 254. Reg. vll. Si per superiorem regulam laseeat , propositiones simplices compositas Praece dant , iaciliores dissiciliores , genericae minus met
a55. Hisce regulis adamussim satisfaciunt Geo metrae , qui in suis dogmatis tradendis ordiuntulla definitionibus, inde ad axiomata, de pollulata , tum ad propolitiones progrediuntur : ubique etiam scholia , & corollaria , si e re visu in suerit , 'interserunt. Hic ordo methodus mathematica dic m. citur , quae satis adbibetur , cum debitae ponunetur dennitiones , eum Geometrarum more raetioc nationes recte instituuntur, ac debitus ordo servam tur. Non est itaque censendus mathei ticus ordo, qui a quibusdain nebulonibus tenetur ad maius uissimas absurditates tuendas , atque exterior ille
Matheieos cortex simulatur , imo & geometri
150쪽
voeabula puerili quadam diligentia usurpantur ad aciendum imperitis fucum . Quasi nimirum voces illae , Theorema , Corollarium, Scholion arcana quadam virtute demonstrationis vim omnem con tineant ; ae s ad calcem propositionis adjicitur Q. E. D. , jam in demonstratis habeatur, quod adhue demonstratione indiget , ut praeclare observat il-Iustris Alembertius in opere Melandes de uerreri rure Tom. IV. Elastis fur ies elemens de Philosi ehis . Ita se gessit atheus homo Benedictus Spinoaa in sua Ethica, ubi mathematicam methodi in ubique crepat ; definitiones statuit , quae Daelio ii digent natatore , theoremata adhibet, quae aperta sunt sophismata ; ejusdemque sursuris leolligit corollaria. Eandem terit vitam Thomas Hobbe issius in tractatu de Cive , qui idcirco nostris gradi eulis placuit. Ω56. Expositis regulis aliae quoque addi possent; sed iis , qui in scientiis mathematicis versantur , Dindino supernuae sunt : ex illis enim disciplinis melius, ac plenius , quam ex ullis Logicorum regulis hujusinodi methodus discitur: iis vero , qui in mathematicis minime versantur , nullae Logicorum regGlae satis esse possunt , ut rem aliquam synthetica methodo alios docere valeant.
CAPUT V. De Methodo legendi , ae sudendi.
G m Ut fit persaepe . ut ex diuturnis studiis ,
frequentiaue ieet one exiguum , ac Penemullum seu stum capiamus Nempe ex methodi . Itaque ut lectio utiliter institua-I a tur ,