Onuphrii Panuini. Veronensis Augustiniani Reipublicae. Romanae commentariorum libri. tres recogniti, & indicibus aucti. Accesserunt in hac editione Sex. Iulii. Frontini Commentarii. De aquaeductibus et. coloniis itemque alia veterum scriptorum, .. On

311쪽

i gistratus alicui mandaret indigno,aut cotra lege publice intererat considerari candidatoru caussas a magistratibus,& consilio publico, quae deinde ad populum allegatae efficiebant,ut eorum tantum qui digni essent rationem comitiis habere vellet,ac saepe etiam contra populi studia manifesta , magistratus iudicio, aut senatus decreto excludebantur suffragiis populi nonnulli candidati,ut passim ex omni historia liquet. Ita ut omnes petere possent magistratus, si legitimato aetate,nominaque populo publice professi essent, si

magistratus vel senatus eorum rationem haberi censuissent. Tum eorum nomen cosui etiam recipiebat,

id est populi furiagio permittebat, ut ex iis designa

ret quos vellet. Adeoque tum consulem nomen candidatorum recipere oportebat, ut omnino suifrfito populi exclusus esset is,cuius nomen non recepisset:

ac si quem populus designasset,cuius nomen accipere nollet,nihil eo designando populus perficere posset, quando ei liberum esset populi concionem dimitte-

ο re, tuum vellet.Huius rei multa apud Liuium, & Valerium Maximum de M .Palicano exempla cxtat. Post comitia edicta trinundinum expectari mos erat ante diem comitiorum,id est dies xx I .partimui ad ea diem populus commode undique conuenire posset, pamtim ut candidati populo frequentiori, &non modo urbanae,sed etiam ricticanae multitudini supplicare possent.Caussae autem cur candidatorum ratio haberi non poterat multae erant, ut desectus aetatis,quia lex lata erat a L. Villio Annale trib. pleb. A. Post γ' mio&C. Pisone cos. qua certi quidam anni constituti erant, ante quos non liceret magistratum capere. Item erat & lex Cornelia quae iubebat, vi or

312쪽

iuratim magistratus caperetur,id est primo quaestura,

amo xxv I 1.deinde tribunatus plebis, anno xxx. post Aedilitas,anno xxxvii .post praetura, anno XXXIX. ocpostremo consulatus,anno x Liii.& qui minores magistratus non obtinuisset, maiores adipisci rio posset. Fuit & lex alia Cornelia,cuius caussa cadidatorum ratio haberi non posset,quae vetabat eundem magistratum bis intra decennium iniri posse. Erat & alia lex, qua vetabatur ne in magistratuit comitiis absentium ratio haberetur, de qua Tranquillus in Caesare. P0

stremo si qui turpi iudicio damnati essent, in perpetuum omni honore ac dignitate mulctati crat , 't scribit Cicero pro Cluentio. Tum etiam si quis publico

iudicio damnatus ,cuius poena exilium non esset, sed ignominiatantum,mulctaue, ei magistrumn petere non licebat. Item ambitus damnati ante legem Tutia honoribus exclusi erant. Multae postremo fuerunt caussae quibus candidatorum ratio habere no posset,

quae passim in historiis leguntur De ratione petendicandidatorum ita Cicero in libro de petitione consiNaatus ad Q ratrem scribit, ut nihil desiderari possit.

Haec tamen obseruaui. Cadidatorum mos erat in forum couenire, ut populo & plebi etiam rusticae sup--plicarent,singulorum quos obuios habebant ininus prensare,prehensos dextra oblitos ciues benigne Drarem undinis quibus rustici in urbem conueniebant, incomitium venire,in colle hortulorum campo Martio imminenti consistere, ut ab uniuersis videri possent, secum alios adducere-populo gratiossis, qui suo nomine etiam peterent.Nomenclatores seruos habebat, qui eis singulorurn nomina quos salutaret obsecrarent,sumererent. Quida etia diui res habebant,per quos

313쪽

ROMANA.

quos numos viritim per tribus &ceturias diuiderenti. . quibus earunde suffragia emebant. Quod lex ambitus prohibebat Quada quo populo gratiosi fierct, cogia. ri munera, epulit,&alias largitiones publice populo pracbebant.Eade sere ratio est de comixtis coturiatis

quae legum serendarum & iudidiorum causa fiebant Nisi quod legibus serendis, antequam lcx promula retur , recitari solebat a praeconibus suggerentibus scribis populo tante scii et di intelligetat lege, luamio sistragium ferret. In comitii vero ceturiatis luci ci rum caussanisi accusatoris essir qui comitia haberςt, praeter eas personas quis omnibus ceturiatis conue

nire neceta erat,interuenire tu primu op xte. tR ita diem perduellionis ad populum dixisset,lumvero fensore qui pro reo diceret, postremo & ipsumacum sordidatum cu assii is qui populo suppi ater prius . qua in suriatu mitteretur. od vero comitiis ades se has peisinas dixi, itaaccipiudum est, nisi exitu caψ-h sa solum ante indici) diem rςii v ertissent quemadmoto illi fecisse Camillii Morsonatum,K. nctium,&C ceronei ipsum in historiis legimus. Porm ante comi tia centuriata edictu praemitti necessς erat, ut ad qua die conuenire populus debere multo ante intellige. -ret Unde filut in omni histobria ita saepe reperiantur c5sules comitia edixisso illud vero dubium est . ita ne -comitia edici solerent,ut praecones pelinos dimissi diem praediceret,an quod magis credo, potius scrip- 'tu esset, uod publice proponeretur,eOde modo quo praetoru edicta. Sane scriptum in tabella proponi pii j o blice solitu qrro edicebatur quis dies comitiis centu riatis futurus esset idque forma pehpetua tradit Cel-

314쪽

ex agris homin oportebat, qui in urbe sere non nisi nono qtioq; die,id est nudinis veniebat,pro erea edictu illud per plures dies publice extare necesse erat,Vt populo uniuerso nota estat. Vnde post edictu promul atu ante comitioru diem trinum dinum intemici 1olebat etia in inagistratuu comitiis: nam in reliquis ita seri oportuisse satis manifestu est. od vero tantu renipus interlici deberedixi, ita accipi debet,si modo nil accidisset quod impedimeto esset, quo minus co- initia suo tepore haberentur. Nasi res ad Interregnu. rediisset,a secundo interrege comitia haberi poterat, ultorii imperium non erat nisi quinque dierum. Hinc

re proposuerat,tribus diebus nudanam aduocata cocione ita recitare,ut de singulis capitib populus &d ceretur,& doceri aliis adhibitis silasoribus fieret: datactia facultate ut qui vellet,les improbare dissuadere

que posset. Erant aute mmdinae feriae Tusticorii quibus in urbe conuenichan ego ciis domesticis proui fur queadmodumn Smercatus. Fiebat aute nono quoque die de etia nonien habuerunt. Qua autem leges scire volebant,solebat sibi unum alique magna

auctoritate praedituesiciliam,&adiungere: is auctorte iis a Cicerone appellari solet.In iudicus quom tmniandiniae x obseritabatur Quare ea lex comunis erata omnibus centuriatis comitiis. Est etiaillud obseru tione di rnu in omnibus centuriatis comitiis senatus auctoritate opus fuisse , quod Dionysius indicat libro nono od in tributis non erat: Patres enim auctores seri sblebant oninium quae centuriatis -comitiis transigebantur. HAec porro comitia non

misi ausPicato haberi poterant. spiciaci autetm

315쪽

2si captare, erat auibus ceteris ue auguralis distipli- l nae signis,Iotiis voluntatem interpretari. Hoc autem: h duobus praecipue modis fiebat,aut per exta hostiarii:ὶ Shoc erat haruspicum munus.aut ex auibus,quod au- i gures fachre solebat,ut Cicero secundo de diuinatio a ne,& secundo de legibus scribitii Auguralis vero disia I ciplina ex quattuor potissimurn generimus esistabat Ex auibus,ox caeso, ex terrenis quibusdam animalib. ὶ- &cx diris. Evauibus signa obseruabantur tripli nerao ex volatu,ex occentu,ex tripudio. E caelo,quod Gera, uare de caelo dicebatur, erat attentius circ umspicie a do obseruare,num qua parte caeli aliquid se ostende z- ret,undo diuinationem accipere posset, ut fulgura, &ι i. tonitrua,ut Cicero secundo de diuinatione tradit ibi

a 4 ue enim tonante mcluit autfulguraiste comitiaponuli habe- . in terrenis animalibus,scribit Plinius lib. oc re, Quo,cap. LVI l. item,ut ex morbo Herculeo , alias co ἡ 'itiali. DedirisCicero primo de diuinatione. Ei enim et i Ara, sicut tetera aut picta, ,1 omnia, aut signa,non causseae asserunstur1' id euenia sed mintiant euentura ni itro a iij eris.Ex his omnibus augures auspicia captabat, cu-

iiis disciplinae, auictore Dionysio, veteres Romaniis. obseruantissimi erant. Ante igitur comitia ceturiata in auspicari mos erat, & quaquam nihil apparuisset,ina ni la ligna obnuntiando afferre,vel fausta nutiare,ut coisub initia haberi possent. Intra Pomeriit autem auspicari ius mos erat in arce, i inPalatio,vbi locus erat quod a P. ii, Victore auguratorium vocatur. Quod si quis vel non a recte auguratus esset, & comitia habuimet, ubi id co ibi itum esset, tota illa actio filiosia erat: hinc aliquo notet ties misistratus ob eam caussam abdicasse legimus.

ii: Quod si quis comitia prohibere voluisset,is obnutia

316쪽

bat. Obnuntiare autem,erat magistratui seruatum es.se de i aeli rentinitare, ideoque ne eo die, Ioue prohibente.co mitia haberet vetare. Cautum autem legibus erat,vt obnuntiationi pareretur. Auspicia autem penes magistratus erant,augures enim nihil pro officio agebat nisi a magistratibus iussi essent. Id aute est quod ait Cicero : rantu habui sies ectionem atq=uiονά. Auspicia autem di maiora, & minora vocabantur: maiora erant consulum,praetorum, censorus minora reliquoru magistratuu.Praeter auspicia,quae Ioomnino a magistratibusante eiusmodicomitia serua, da erant, sacra quoque quaedam legitima fieri, & hostiarii immolationes oportebat,de quibus Dionysius lib.vij. Edicto itaque proposito,reque in trinundinuante promulgata, senatus auctoritate interueniente, sacris factis,auspiciis addicentibus, nullaque obnuntiatione, vel alioru magistratuu intercessione inter iecta , quum centuriata comitia maior magistratus habere thellet,die suffragii populus in c mpo. Martioco nueniebat,ubi priusquam in tribus di centurias di stribueretur,, concionem ad populum habebat, qua rogabat,ut id de quo ageretur iubere, aut vetare veles let ac si magistratuum essent comitia, rogabat populi ut ex iis candidatis quorum haberi ratione opox' teret,quos tu omnes nominatim appellabat, crearet populus quos vellet cosules,praetores,cesbresue, vel quo ipse recitasset, vel quosda ex omnibus ciuibus,

si modo i j essent, quoru ratio haberi ex legibi pos

set. Deinde in ceturias distributus initis comitiis sus fragia ferre incipiebat. Comitia vero inchoata, mul- , tas ob caussas, vel impedita,vel renovata fuisse costat, ut intercessione,&vitio magistratuinn.Tribunorum

317쪽

autem plebis summum ius in intercessionibus, crat, quod verbo uno solemni VETO continebatur. Si au. te nulla caussa esset,qua comitia prohiberentur,post-Juam populum magistratus in tuas centurias disce. ere iusserat ad suffragili feredum, tu omnes qui aderant ciues quibus suffragii ius erat, discedebat in suas quisque centurias,ut quo ordine rogaretur, suffragiudicerent.Tum centuria,quae prima sorte exiisset, ea δ ' praerogativa vocab atur,in qua tantum in meti erat, ut fere in quam partem inclinasset praerogativa, eam

reliquae centuriae sequerentur. Primo autem voce

sufragium ferre solebant,post legem vero tabellaria, populus in inadadis magistratibus reliquisque actio nibus tabellis utebatur, in quibus in iudiciis Condemno, Non liquet, exarat'm se erat:in comitiis legum Antiquo, Uti rogo; in magistratibus tot diribebantur tabellae quot canaidati,in quibus nomina ca-didatorum scripta erant per primas litteras. Is igitur candidatus qui plura per singulas centurias puctatulisset, singillatim per praeconem nutiabatur,qui plura centuriarum suffragia, magistratus itidem a praecone populo referebatur.Tabella vero accepta, tu cxvno septoru duo enim in capo Martio septa erant, in quibus comitia habebantur per quosdam ponticulos omnes tribus singillatim in aliud septum ibant,atque in cisi as quae in illis pontibus a rogatoribus tenebatur,tabellas mittebant.Locus autem in quo centuriae ad suffragium vocabatur,erat prope tribunal eius qui comitia habebat. Quum autem, ut dixi,maior pars c&16 turiarum aliquid sciuisset, tum ea comitia rite habita dicebantur. Isque si magistratuum erant qui plura suffragia tulisset, a praecone populo renuntiabatur,

318쪽

vi satis ex Dionysio supra vidimus. Primum autem renuntiari perhonorificii erat. Locus,Vt dixi,comitiorum centuriatorum erat campus Martitis,in quo erat duo septa,in quibus populus Romanus suffragiumserebathie litibus apud Liuium &Tranquillum freques mentio est.Ea autem intra pomerium haberi non poterant: habebantur autem in loco augurato, id est abaliguribus ad eam rem dicato,& consecrato. Haec autem comitia non poterant, nisi diebus comitialibus haberi. Dierum enim anni t ex marmoreis fastis, &Macrobio iiquet,quidam erat festi, quidam profesti, quidam intercisi. Festi diis dieati sunt: professi homi.

nibus ad admisiistrandam rem priuatam, publicaque intercisi deorum hominumque communes .Festis in sunt sacrificia,epulae,ludi,feriae. Profestis fasti,comitiales,comperendini, stati, praeliares. Intercisi in se, non in alia diuiduntur. Nam quum hostia caeditur, fari neses.est:inter caesa, & porrecta fari licet rursus, quum adoletur,non licet. .Ex his verbis Macrobii li- .u:t quosdam dies fuisse comitiales, qui in Fastis litatera C .norabantur a Numa instituti,quibus solis cum populo agi fas esse M tempus quo consules creabantur, varium fuit,t ut etiam varius fuit dies quo inire magistratum solerent. Vcrum postquam in eundo consulatui, dies status est Kal. Ianuarii, comitia consularia haberi solebant mense Iulio, vel Augusto, ut ex Cicerone liquet. Paulo post consularia, praetoria comitia habebantur. Censoria vero circa Kal.Iuli. ha-

geri solebat,quod ex Ciceronis epist. ad Appium lib. iis .manifestum est, qui statim,ut delignati erant, ini- , obant,nec tempus statum Kal. Ianuaris expectabant, ut 'consules,&praetores. Perduraruot autem haec co-

319쪽

comitia libera usque ad C. Caesaris dictaturam, quo tempore,ut scribit Tranquillus, Comitia cis populo pamilius est,)t exceptis consulatus compet:roribus , sie cepero numero candidatorun pro parte dimi retis quos toturus estet pronuntiarenturiro altera parte quos i se dedi rei & in Augusto Comitiorum quoque pristinum rus reduxit, ac mu ιι

plici poena coercito ambitu. Post Augusti vero obitum omnino a Tiberio antiquata sunt;quod his verbis docet Tacitus libro primo Tum primum e campo comitiato adlatres tranflata junt. nam ad eam diem msit potissima principis arbitrio , 3:saedam tamen lis His tribuum febant, neque populus adeptum ius questus est,nisi inani rumore. Et Modestinus in lege unica ad legem Iuliam de ambitu; Haec lex inquit in drbe hodie cessat, quia ad curam principis magistratuum creatio pertinet, non ad popul auorem.

Ex quibus verbis manifestum est , sub Caesare & Augusto adhuc fuisse comitia, verum sub Caesare adeo non fuisse libera,sub Augusto vero paulo quidem liberiora,sed tamen quae maxima ex parte principis arro bitrio,non populi fauore,fierent. At post imperium a Tiberio initum adeo desierunt fieri haec comitiai Vt nunquam postea a sequentibus imperatoribus populo restitiita sint, sedprimum penes senatum Tiberij instituto manserunt,postea plane in principis pqto state fuerunt, quemadmodum exPlinij epistolis manifestum est. Atque hactenus de comitiis centuriatis

' L. Tarquinitus Superbus rex VIIi Occise Seruio regnuRomanuvi inuasit L. Tarquini qui a morum acerbitate Superbus cognominatus est.

320쪽

CIVITAS

Is primores patrum,quos Scruti rebus fauis . arbitra batur,occidit. Volscis bellum primus intulit, ex quorum manubiis teplum Ioui in Capitolio maximucOdidit, ferias Latinas primus instituit,cloacam maxima fecit, multaque praeterea bello paceque praeclara gessit. QSe tamen omnia inaudita saeuitia, tyrannideque , qua multis anni, urbem oppressit, deformauit. Postremo vero quum impotenter se gerendo, omnes in odium suum adduxisset, nouissime propter expu, gnatam noct urna vi a Sexto eius filio Lucretiae pudicitiam,Bruti opera praecipue, regno cum uxore & 6-liis exactus est,quum annos xxv. regnasset, perpetuoque exilio cum omni prole sua mulctatus est. Qui lutina Tuscorum& Latinorum ope saepe in regnum restitui frultra tentasset, lemum Cumas concessit,ubi summa cum ignominia reliquum vitae tempus apud Aristodemum tyrannum tras egit. Fuit igitur urbs regum sub imperio tantae reip. ortui & incremetis admodum necessario annos CCXLIIII. Eora aliquot iusti,fortes,prudentes, rerum humanarum peritissimi,& publicae utilitatis studiosissimi,extiterunt; qui

iis legibus institutisque Romanam rem p. fundarunt, ut ab i s primordiis ad certissimum exterarum omniugentium ac populorum bello paceque principatum pam peruenire non difficile fuerit. Sed quum aliqui

eorum aut patricios,quorum ipsi e corpore erant,vehementius extulissent plebem ue depressissent, aliqui regnum per vim partum imperiosius quam decebat administrassent, demum propter immoderatam quadam eorum in ciues libidinem atque audaciam urbe atque imperio deiecti sunt, populusqueRomanus L. Bruto praecipuς auctore libertatem adeptus est. De