장음표시 사용
651쪽
Expositionem literalem lixtas MOSAICI
Vers. . Dum JEHOUA Seu plantavit horistum in Eden ab oriente , in suis sibὶ M-minem , quem formaverat.
g. . Me Ε Creatori , qui saepius hoc ipso in
capite nai audit, singulare hoc opus notatur. Religionis Pruria archarnm apex est ideam Deitatis , omnibus hominibus naturaliter insitam , huic tantummodo adplicare , qui inter illos nomine suo proprio JEM OVAH nominari consueverat quae fidei integrioris erat professio , gentibus, gloriam Deitatisis creationis a vero suo subjecto alienantibus , ad alium transferentibus, opposita. Hunc unicum, solum non tantum agnoscebant: N Deu , ipsis verendum, sed monorabant ut omnis veri boni fontem, hominem sub eri secrationis adstipulatione in foedus recipientem. Hic unice celebratur, ut horti conditor, qui homini recto ex peculiari benevolentia studio atque consilio hoc pignore amicitiam suam obsignare cupiens, eundem omnibus ad hetitiam facientibus instruxit, atque privilegio familiaris consuetudinis cum homine servandae don, yiti
f. i. Effectus divinae hujus benevolentiae est hortus:
652쪽
a Hebraeis dicitur hortiu , seu locus quilibet, cum ad arborecum constituendum , ins tum ad stlatices aromaticas colendas. 'an Id. Pa. I a. Ye etiam ad olerum genituram i De ai: a macerie sua circumseptus, sive alio modo clausus iunitus, uae ab omni laetione tutum sit, quicquid ibi in usum aut voluptatem excolitur. Ab hac protinione, defensione, quae in etymo vocis notanda hortus Hebmis a p-pellatur , a radice ua , qua D 37 3 s. proteger c, fendere significat' eo quod loci, plantis, arboribus consiti, sepimentis tuis cingi, cist hoc muniminum genere adversiis strarum insultus defendi leant. Hic hortus, dum ut singulare Dei munus celebratur, concipi debet, ut in eo genere omnibus aliis locis excultis longe praecellantior , atque adeo Mutua divinae benevolentiae exhibens specimen Saneshortus est, in quo vexae innoxiaeque omnis generis reperiuntur voluptatos ubi herbarum fragantissimarum odor nares, colore oculi. sapore ora recreantur nec non modulatissimus avium concentas inenarrabiles auribus delisias concinnat. Ut non abiete do stlociori visae Iusus Lip. - - I. Epist. s. cecinerie t amsi liseis milis innare arbitriis meis: infasces cupiam aut opes, clarus misis equis Crativa agmina traxeri- , uis halitem locis
653쪽
. g. Arriscium hujus operis is productionis modus indicatur a Moses, urn dicit, etiam ΕΗΟ-VAH Deus plantavit hortum Hebr. xen, a radice*l apiarum it innier quoad phrasin yer ast .
8. Amosi: I . Quae tamen non ita sunt concipienda, ac si Deus agricolam seu colonuin egerit, qui manuum opera planta ex uno solo in aIiud transferendo, fingulas succemve locis suis inserit quippe qui creatorem agens solo verbi jussu tantum id egerit, ut arbores , fruges , atque olera ordines, electis, numero elati prodierint. Atque ita idem effectum est , quod talonicinediante sua insitionein plantatione solent ut in horto isto mirari licuerit r. Plantarum fruticum, d arborum selectum, quippe ea intra suum arnbitum comprehendente, quae cum ad vitae perpetuandae atque immortalis sustentationem, tum ad mentis ex sensuum exteriorum affectione oblectamentum erant utilissima. a. Dein quoque serminum justum ordinem ; non e-
l a omnia, ut sponte crescentia mi desertis pro-
pullulantia solent, promiscue sine mensura ieme specta bantur reposita verum ex ratione, & certa quadam dispositionis proportione justam inter se distantiarn, stum postulant , suis locis erant constituta unde profluxit , quod hinc vitae arborem , lim arborem prohibitam in horti istius medio videre licuerit. Ut proin verbum, Manda hic effectum significet, atque operis artificium commendet, non vero affectetam is extemnum laborem. Significatio praeteriti quam a con-
654쪽
ver um verbis futuri temporis infere hic ansam dedit inquisitioni, quando ille hortus fuerit ita exornatus Ridendos se praebent , qui ante conditum mundum fuisse productum hunc hortum ex vocem *- temporali gnificatione accipiunt elicere conantur. Sane terra ante remotas ab ejus superficie aquas erat na In neque apta ad hun ornatum recipiendum,
unde plurimi tertio demum creationis die provenitae, lunt: alii serius, tanquam opus conspicuum, cum ortu primi hominis natum. 3. . Locus , qui cultissimum hunc hortum recepit,
na Eden appellatur dicitur emum Deus plantasse horiatum para in Eden. Scio equidem quosdam transtulis-le hortum deliciarum , qua voces in statu constructo essent positae quibus vox ira est appellativa , ut
Eadech. 36:3s quod Nuim recte vertitur mi e τρυφης, id est tu voluptaris. Verum reclamat hic praepositio praefixa o multa alia , ut proin textui Mosis magis consentanea dixerint , qui iam terrae alicuius a voluptate denominatae, nomen proprium esse amrmarunt: prout etiam ut nomen proprium loci,
currit a Reg. 9 ia. Enech. a 8:13 Quod etiam simplicitas verborum suadet, quasi Moses dixerit meum in eat telluris seu orbis habitabilis parte hortum plantasse, quae ab amoenitate multisque deliciis , quibus referata erat, Eden quondam appellata fuit, atque etiamnum notissimo hoc inter hominus nomine appellatur. Sub isto enim nomine terram istam adhuc Mosis artate fuisse cognitam vel inde patet, quod ista regionis istius a pellatio , quae Carrhis vicinior est , ad monarchiae Babylonicae, sub Nebucadnerare praevalentis, perduravit tempora, prout ex allegato Mechielis testimonio sitis
655쪽
PARADISI TERRESTRIS. Car. XI. 18s
constat ut Eden nobis Mesopotamiae videatur pars st,
s. Addit porro , quod ad armorem loci definituonem facit, hortum Eum in Eden plantarum fuisse
riente. Non dissimulandum illud TlpD
quan quidem temporis induere significationem , atquctum verti ab Interpretibus ab ante , seu ab olim , ut videre est Mira 1 1. alibi. Quod R. Eliezer in Capitulis patrum cap. 3. arripiens, Paradisum dixit ante mundi initium , cum necdum hoc universum creatum erat, extitisses quem errorem etiam multos Judaeorum Doctores errasse jam lippis tonsoribus notum. Verum hunc errorem ad . . modo confutavimus. Frequentissima quoque est loci significatio , atque vertitur ab oriente Cons. Gen. 3: 1 F. U. 9: ii. c. Res ipsa autem flagitat, ut vox praesenti in loco sensum localem exerceat, ubi Moses in descriptione loci, quo Deus Paradisum condiderat, versaturi, eum proximis characteribus definiturus. Quod eo magis obtinebit, cum quis animadvertet acceptionem temporalem contra analogiam fidei pugnare, quae credere jubet arternum esse , quicquid ante mundi creationem extitit quando prane Deum nihil fuit. Interim dissentiunt adhuc Interpretes circa terminum relationis r cum enim absolute loquendo nullus in mundo locus magis sit ad Orientem, quam alius oportet ut relative dictum id censeamus, cum certo respectu ad alium cui sol serius exoritur. Quidam igitur hoc dictum volunt respectu istius loci, in quo Moses fuit, cum illa striberet ederetque qui fuit partim desertum, in quo oberravit Moses cum populo, partim regio Transjordanina , in qua mortem obiit. Verum alii potius, quibus & nostrum adiicimus calcu--ο, relationem fieri ad terram Eden, proxime den
656쪽
minatam statuunt, ut hortus ille Dei dicatur non solumi in terrί Eden plantatus , verum etiam orientalem ejus dem terrae partem aliquam occupasse portionem Ed nis haud parva occidente relinquens Sane nullibi in contextu mentio facta fuit regionis , in quam ses librum suum conscripsit, quq in casu relationis requiritu 1 sed cum terra Eden proxime cohaeret. Adde , quod nemo eo tempore ignoraverit, quod Eden
respectu loci , quo Moses hanc historiam conscripsit, in oriente fuerit, praesertim cum quis attendat Euphratem interin Tigrin postmodum collocari sed cum Moses accurati Geographi partes adimplere volueri , maxime ad rem faciebat, ut situs Paradisi notior fieret, .stendere in qua regionis Edenis arte Paradisus fuerit quod egregie praestitit, cum in ejus parte orientali ex. titisse affirmat. Recte Huetius , Abrincensis pus Magi ne necessarium errasis , in quo brachia fusius Paraalsum altaensse dividere , ct in quas r gmnes se ista extenderent, , quae mercimonia ex iseis regionibus exportarentin quam scire , in qua pane provinciae , cui Auctores nonnusii magnam saris a d tudinem attribuunt, maenissimus hic hortus Iruso ei Dignumne esset boni historici diligensia nationem Neapolis missae, a Venetis ureis pauo ante ereptae, describere cupientis, dicere urbem hoc ad Moream per. tinere numquid non addendum erat, ipsam in pante orientali hujus provinciae tam esse χν. 6. Restat, ut videamus , in cujus usum iste hoditus ita fuerit adornatus , quod Moses exponens , ait, po it isthic hominem , quem formaver . Om, ni formationem , ex terrae pulvere factiun , vertar praecedente descriptam , hic eo repetit Moses consilio,
ut teneamus eundem illum hominem , quem comm
657쪽
PARADIS TERRESTRIS. cap. XI. 8
nem humani generis stirpem omnes agnoscimus , horti illius amoenissimi factum fuisse colonum , neque praeter hune alios creatos esse Paradisi colonos aut hospites. Concipitur autem ille homo, licet pulveri suum debeat ortum , nihilominus ad tantum d uitatis fastigium evectus , ut receptus fuerit loco felicissimo, in ejus gratiam omnibus deliciis affatim instructori Deus enim, nullius creaturae indigus , sibique sufficiens , hortum illum non sibi erravit , quippe qui fiuctibus arborum,
terraeque proventibus non Vescitur . nec rasistis dedit, sine cibo potu vitam mere spiritualem viventibus, sed homini, corpore animali vestito, fructibusque terne nutriendo. Emphasin jure merito agnoseunt intcrprctes in verbo sonere , quod Deo tribuitur , connorat enim illud verbum . Mamum jam ante , atque alio in loco a Paradiso distincto krmatum, postmodum Deo ituroductore in hunc hortum Dei fuisse translatum, ataque fingulari latennitate tanquam in receptaculum divunt favoris antromissum. In qua beneficentissimi creat ris introductione facile erat animadvcrtere, ut in sui gratiam splendidum hoc domicilium ranta rerum affluc tia adornaverat, inque amicitiae nondum exhausta arrhabonem hoc ipsum sibi legitime usurpandum concesserat : quippe specimen exuberantioris erga hominem benevolentiae, spem faciens ulterioris promotionis , si hoc amicitiae specimine ad creatoris gloriam rite uteretur, ac se dignum munifico domino servum sisteret ho
3.7. Si vero quis roget, ad quid bonorum istorum
suavitas' exuberantia spectarint' cum solum corporalia fuerint, corpus hoc pulvureum foventia, ad memtem ejusque perfectionem haud quaquam facientiae Respondeo, mentem corpori ita fuisse conjunctam, ut Aa a utrius
658쪽
utriusque cooperatio vitam constituat humanam hine rerum suavitas ad gratam pacatamque mentis in corpore inhabitationem faciens id praestitit, ut organo hoc aptissimo alacriter sine ulla molestiain perturbatione uti menti licuerit rerum vero af emtia atque exuberantia eam constituit curis rerum sus necessitatem vita arimalis fovendae requisitarum , animumque alias a dignioribus contemplationibus distrahentibus selutam , ut suo eriga Deum ossicio vacare possit lumine enim natura j gnitum est , mentem , no corporeo organo longe diagnior in sublimiorem , haud deceres, ut sumenta in blanditiarum corporalium perceptionibus, affectionia hus tantummodo haereat; sed ut iis obiter utens, Maeritatem qua ad proprium suum opus se in altum eron,ptius extollere queat sine cunctatione percipiat. Dumque sibi non multum negotii quoad corporis curam relictum videbat homo , a molesto labore solutus, imtelligebat facile hoc negotium sibi relictum , ut in comtemplatione Dei ejusque suffcientia esset assiduus is insitum menti appetitum, qui sola fruitione amoris Dei, ut re suavissima delinitur , perpetuo ad Deum micum porrigeret. Ita igitur vidit se in horto constia tutum, Micissimam obtinuisse in statu explorationis
conditionem, dum rebus istis commodissime, cum nobilissimo dominio potens uti, ei felicius licuerit Deo amico suo stulin in ejus amore exhilarari.
659쪽
ex bae terra viumcunqua arborem pulchram
misso bonam es , es arborem is an medio horti . , arborem fientia boni es
t. r. Plantationem divinam sequitur felicior germinum progerminatio. Verbum tris germinare signifi-sat, quod fieri videmus, tiando quaelibet arboris mos, frondes , gemmasis fructus suos feliciter prois trudit. Vita sunt proinde ex hae terra, in uberiori illo solo plantatae arbores luxuriantes, feliciter excreLcentes, gemmis, noribus, atque fructibus faciundis praeter modum prosperae Verbum in Hiphil hic connotat illud sub aeum , quod divina Creatoris cura atque providentia, ut omnia tam prospere procederent, attuli Est sane in re rustica praeprimis spectanda benedictio divini, a qua unice dependet laetior illa seges r unde gentibus aeque ac Judaeis festiva fuerint cujuscunisque messis tempora , a quo congestis fiugibus horrea& fructibus promptuaria impleverant iniquum censentes sursum non attollere oculos, largamque Dei manum non exosculari, cujus munificentia omnimodam rerum assiuentiam quotannis renovat. g. a. Illud verto qualemcunque arborem ut cujusvis speciei arbores, modo miretis essent, in hoc arboretum receptae fuerint, Votoque coloni responderint. Negare non ausim etiam arbores fructus non pro
serentes intra horti cancellos justis sedibus fuisse insertas, modo usu fuerint desiderabiles. Neque necesse
660쪽
erat, ut qua libet arbor ad victum praebendum conduxerit : licet enim Moses conjungat arborem visu ulchram ct cibo gratam facile tamen colligimus haec non conjunctim , sed divisim esse intelligenda, ut utriusque speciei arbores in Paradiso extiterint quis enim credat ficum ex horto isto exclusam eo quod ejus corpus minus gratum oculo praebeat spectaculum ρ Neque est, quod quis divinam concessionem , qua dixit, ex quaecunque arbore horti hujus comedes objiciat quid enim aliud sibi volunt ista verba , quam concessam esse homini facultatem de qualicunque arbore fructus modo edules sine dit Terentia in cibum assumendi, quandocunque id luberet, excepto unius arboris fiuctu prohibito. 3. 3. Arborem pulchram visu vocat, uae prae aliis comae ambitu, aut florum Venustate praecellit. Afficiatur sane a figuris, col 'ribus, concinnaque partium procaesuris, frondium late se pandentibus ramincationibus, atque multum variatis florum picturis in variegata Dei sapientiae admirationem rapiatur , saepiuscule mens humana , quippe quae iis excitatur atque impellitur ad astem Dei in hoc divinae manus artincto expendendam; jure merito hortus commendatur ab isto arborum selectu . qui lustrantium oculos demulcens , gratissimum visui praebet spectaculum quo homo rectus ti ad Dei imaginem conditus sane ad creatoris gloriam uti novit
q. . Quando Moses aliam quoque adjicit arborum speciem , quam dixit eodem in loco bonam eis idem dixit , ac ad escendum suavem: quales cujuscunque quam , quarum fructus vario tuo, eoque gratissimo sapore palatum etiam variis modis demulcere, delinire