장음표시 사용
251쪽
operatione intellectus condit tincta cotra compositione AEt faciunt multi post
Io. Grammaticum. Continetur enim
discuisus sub compositione, vel diu iasione c& hoc si est actus intelligendi quia in discursu coniunῖuntur plures
propositiones per copulam rationale Et notanter dico, si et tactus intelligendi; quia secundum Ocham. 2.q. IS. Inret ponsione ad undecimum argum. ati ductum pro prima opinione . Actus discurrendi, Se syllogirandi non lutua tus apprehensivi. Probatur, quia per quemlibet actum apprehendendi, leuintelli gendi aliqd intelligimus,sed peractum syllogirandi, vel disturrendi nia hil intelligimus, ergo aetiis syllogi randi,& disturrendi non sunt aetus miciligendi. Minor probatur, actus. n. syli
girandi nil aliud videtur esse, quam facere syllo ismum, facere autem syllogismum nil aliud est, quam disponere propositiones in modo,* figura, 1ed sic disponere propositiones non est aliquid iniqlligere. Et hoc idem videtur esse dicendum de actu discurrendi. Notat tamen ibi de Ocham,quod isti actus
dupliciter considerari possunt. Vno modo inouantum sunt actus discurrendi, vel syllogizandi. Alio modo inquatum sunt a tus adhaesiui, & veridici. Primo modo dicit, illos actus causaria notitiis incomplexis terminorum, &ab adiu voluntatis, quo ipsa voluntas vult talia complexa formare: ita quod illae notitiae incomplexae terminorum,& volitio integrant unam causam totalem cum Deo respectu talium actuit. Actus vero isti secundo modo considerati, causantur secundum eundem doctorem, aliquando ex quacunque id titia terminorum, ut in propositione per se nota; quandoque autem tantum ex notitia intuli tua, ut in propositione contingenti. Haec de prima
diuisione actuum intellectus dicta sussciar t. Nunc ad aliam diuisonem
Dico ergo, quod acti H intellectus diuidi potest diuisione sumpta a mo-
do , quo intelle his tendit in obieetu.
Et sic diuiditur in actum redii im, reflexum, & collatiuum . Acius reditis est quo intellectus sertur in obici tum extra ut in terminum, directe, ac a solute. Dico in obiectum extra, &directe, ad disserentiam actus reflexi, quo intellectus nec directi ,1 nec ii obiectum extra fertur, ut statim infra declarabimus. Ex hoc shquitur con tra Io. Anglicum super tertiam quae stionem uniuersalium Scoti, quod intentiones secundae non possi intintelligi actu recto, cum non habeant esse in obiecto, nisi ut habet esse in animas modo actus rectus non terminatur ad obiectum aliquod ut habet es la in antima, nec ad tu, quod est in obiecto, ut habet esti in anima. Dico absolute ad ditarentiam actus comparativi,quo intellectus comparative tendit in obiectum. Quod sobijcias, quia relatio realis potest intelligi ab intellectu, sed
non intelligitur absolute, cum no sit ens absolutuin, ergo actus rectus
non est quo intellectus sertur in obiectum absolute Dico , quod sicut aliud est cognoscere consilium , de aliud est cognoscere confuse; & hcut cognoscere distinctum , & distincte differunt, quia confusum, & dillinctum dicunt modum obiecti, distincte vero, & confuse dicunt modum . cognitionis , itaAcognoscere ab soli tum,&respectivum, de aliud est cognoscere absolute . Vnde absolutum ne dum absolute, sed etiam comparatiue , & relatiuum absolute cognipossunt. Et nota, quod hic non a cipio cognoscere absolute , pro cognoscere sub ratione absoluta , sed pro cognoscere aliquid non conserendo illud ad aliud. Actus reflexus est quo intellectus conuersiue tendit in , obiectum, quod est, vel actus prae- exiliens in potentia, vel potentia cognoscens ut cognoscens, vel 'Obi ctum cognitum , ut cognitum , vel obiectum productum ab intellectu. Quatuor sunt notanda. Primo , quod
252쪽
Act' aliquis intellectus quare Ireflexus. Actus rectiis , &reflexus
an sint ille act'. Aerus rectus,'&reflexus an sint simul ii s
scut aliquis motus localis, ideo dicitur reflexus, quia terminatur ad eundem terminum a quo mobile incepit mouere, ut patet de motu pilae repercussae in pariete. Ira aliquis actus intellectus ideo dicitur reflexus, quia terminatur ad intellectum , vel adactum intellectus, vel ad obiectum ut habet esse in intellectu, vel ad aliquid quod ust in aliquo, ut habet esse
in intellectu. Et addo hoc ultimum propter secundas intentiones , quae non cognoscuntur, nisi actu reflexo; quia licet sint in re tanquam in subi cto, non tamen sunt in re, nisi ut res habet esse in intellectu . Quare autem intellectus sit rotentia re exilia , &collativa, alibi prolixe declaratum fuit. Secundo notandum, quod quidam dicunt actum rectum, G actum γreflexum esse eundem actum, S non diuersos actus. Cuius opinionis motiva habes in Fran .de May. .d.3. q. a. art. r. & in Ocham. x. q. ar. & in Bachon D. .dist. . q. I. Quidam vero alii putant ese diuersos actus. Quorum
motiva tangunt praedicti doctores ubi supra. Eorum tamen, qui sunt huius secundae opinionis , aliqui dicunt,
actum rectum, & actum reflexum non
esse simul in eodem instanti, in intellectu . Tum quia intelligere non est qualitas mansua, & ideo non durat timul cum alio actu intellisendi. Tum quia tunc in intellectu simul possent esse infiniti actus intelligendi, cum in infinitum contingat reflectere superacius intelligendi. Vide Scotumi q. . collationum. Quod si obi jcio, quia si actus rectus no esset simul cumactu reflexo, ergo actus lectus noris esset obiectum actus reflexi, nec posset per ipsum intelligi . Confirmatur,
actus enim est simul cum suo obiecto , quia non existente obiecto, nec actus esse potest, cum igitur actus rectus sit Obiectum actus reflexi, ut communiter conceditur, quod etiam sumitura
doctore tanquam Verum. I. dist. T. a
suendo contra respon. quam dat Hem
ri. ad q. i. illius distinctionis dicat in hoc quicquid vult Durandus ) ideo si
actus , & reflexus non possunt esse simul in intellectu, actus rectuS notus erit obiectum actus ref i. Respo dent quidam dicentes, quod ac timin rectum manere , scii esse simul cum actu reflexo potest intelligi dupliciter. Vno modo, quod sit simul in ratione actus eliciti,seu in ratione alicuius e tis in rerum natura. Alo modo, quddsit simul in ratione obiecti. Primo In do dicunt, actum rectum non esse Gmul cum actu reflexo, quia quando actus reflexus inest, iam transjt actus rectus. Secundo vero modo dicunt actum rectum esse simul, S manere cum actu rcfexo. Exemplum ponitur
de rosa, quae licet in hyeme non sit
in tertim natura, tamen dicitur esse obiective. Quidam alii dicunt actum rectum polle esse simul cum actu res Xo , non tantum in ratione obiecti, ut dicit prior opinio; sed etiam in rati ne etatis in rerum natura. Et iste vitimus modus dicendi magis mihi placet. Non pono tamen, nec soluo hic motiva aliorum, Tum quia nimis pro lixus essem . Tum quia tu ipse ill rum solutiones videre poteris in pi dictis doctoribus, ac in alijs, ut nosti . Tertio notandum secundiam inham. 2. q. 23. in respon. ad M. a pumen. Quod actus reflexus essectiuue causatur ab actu recto tanquam
ab obiecto, & ab actu volendi, ab intellectu vero causatur tanquam a pintentia, & hoc si obiectum non ponitur totalis causa intellectionis. Quod
autem causetur eflective ab actu recto probatur; actus enim reflexus non potest causari nisi existente actu recto, ergo necessario dependet ab actu rocio , sed talis dependentia non est nus in senere causae essicientis, ergo &c. Sed haec ratio videtur concludere in quamlibet relationem realem, ac rationis, & uniuersaliter quodlibet biectum, quoa est praecise terminati-uuna , & non motivum, ese cavs r s
se simul dupliciter interuligitur. Actus reflexus a quo est
253쪽
c essectivam intellectiones, quia intellectio necessirio dependet ab obiecto terminativo; falsum autem est, quod obieetum praecise terminatiuu sit causa edictiva intellectionis,ut alibi dixia
Actiis re mus . Dicendum ergo quod actus r flex ouo flexus neces lario depenaei ab actu r depectet , non tanquam ab eficiente nec ab actu tanquam a causante ipsum in aliquo recto . alio genere causae, sed tanquam a terminam e ipsum. & hoc idem dicimus de a tu respectu cuiuslibet alterius obiecti praecise terminatiui. si autem quaeras a quo erEo eisective causatur pDici potest, quod essective causatur, vel partialiter ab obiecto causante actum rectum. Vel totaliter ab intellectu, concurrente tamen imperio v luntatis , 'uo voluntas vult actum ro
. ctum intelligi. Vnde licet primus actus intellectus non causetu totaliter ab obiecto: alii tamen actus posteriores sorte totaliter causantur ab intellectu, sed de hoc alias, vide doctorem in. I. Volutas d.I.&. q. s.collationum. bd autem
quo con- ad caulationem actus reflexi cocurrat currit ad imperium voluntatis, asserunt Ocham catione ubi supra,& Adam Goddana. I.d. I.q.x.
ac tuu in- Dicit enim, quod voluntas respectu tellectus. primi actus intellectus se habet tantuvi complacens, & non ut principians,
nec ut imperans: respectu autem aliorum actuum se habet tantum ut imporans . Quarto notandum ex Io. de Bas. Actus re solis. I.d. 27. q. 1.art.3. Quod actus rectu S an-3 ctus est persectior actu reflexo. Et hoc Picctior idem videtur esse de mente doctoris actu recte subtilis. i. l. 17. q. I. ubi in quadam ad-xo . ditione habet hec verba. In omni actu reflexitio potest haberi aliquis actus rectus perfectior I quia actus rectus intellectus, quo intelligit quidditate, est persectior eo actu quo intelligit intellectum intelligere, quia habet obieobiectio ctum nobilius . Sed contra hoc videtur esse, 'uia actus rectus, quo intelligo uantitatem, est imPerfectior actu re- nexo,quo intelligo illum actum rectus quia taris actus.rectus habet pro obi cto quantitatem,& actus resimus qualitatem, actus enim rectus est in prima specie qualitatis: qualitas autem a toto genere est persectior quantitate siscundum doctorem in. q.d. a.q. I
Huic obiectioni respondetur a Bargio Respo super primum Scoti.d. 6. Dicit 'ue dis sionescium doctoris habere veritate ue actu Bargia. recto, quo concieitur id quo apta mo,& per se est intelligibile. Contra quia Contra. videtur doctorem loqui de omni actu reflexivo. Ait enim. In omni actu re flexilio . Vbi ponit signum uniuersale. A liter dicitur ab eodem. Actum rectu esse perfectiorem actu reflexo, poste ip intelligi; vel quo ad entitatem,vel quo Bargyj. ad negationem dependentiae. Primo
modo non semper actus rectus est perfectior actu reflexo . secus vero est secundo modo, nam actus rectus nolo dependet ab actu reflexo, sed bene econuerso. Contra quia non videtur Contra.
doctorem loqui de persectione, vel imperfectione sumpta ratione indepe- dentiae, vel depenJentiae. Sed loquiatur de persectione, vel imperfectione, qui inest actibus ratione obiecti: propter hoc enim dicitur a doctore actum rectum esse persectiorem actu reflexo,
quia scilicet habet nobilius obiectum. Aliter ergo dico, illud dictu doctori Reseon posse exponi hoc modo. In omni actu . Pr . 1eflexiuo idest in toto cenere actuum reflexiliorum ) potest naberi aliquis actus rectus persectior. Alites tiam alia resp. respondeo per quatuor dicta. Primum Auctoris
est, ne dum actus rectus rectus, sed et obiectum ut cognitum, ac intellectus ut intelligens cognoscuntur actu res Xo . Secundum dictum est. Quod qua uis potentia intellectiva in se sit nobialior quantitate, ac qualitate: no tamen
hoc eit postea verum de potentia intellectitia inquantum cognoscens: quia intellectus ut consideratur inquantum cognoscens, confideratur sub ratione
relativa, quae vocari potest dicere, seu dictio, quae est quidam actus intellectus de aenere actionis. Exemplum
est de caliditate, quae licet sit in te persectior
254쪽
lectior frigiditate: non tamen est persectior inquantum calefaciens. Etiam Socrates in se est persectior hac albo dine, non tamen inquantum pater. Tertium dictum est, quod Scotus ubi supra non loquitur tantum de actu re- fe tuo, quo praecise intelligimus actu rectum; sed etiam loquitur de actibus reflexiuis terminatis ad obiectum ut cognitum, ac ad intellectum ut cognoscentem . Quartum dictum est, doctorem ubi supra non dicere. Quemlibet actum rectum esse persectiorem quocunque actu reflexivo; quia tunc non diceret verum; cum aliquis actus, i reflexus fit perfectior actu recto, sicut
Patet ex illa obiectione. Sed dicit si in omni actu reflexilio, &c. Vbi Ir omni distribuit pro actu reflexo quo intelligitur actus rectus, & pro actu reflexo; uo cognoscitur potentia ut costa cens, es pro actu quo cognoscitur obiectum ut cognitum,& quicquid habet esse in obiecto ut cosnito. Quamuis ergo aliquis actus re nexu S, Puta quo intelligo actum rectum, sit perfectior actu recto quo intelligo quantitatem : tamen cum hoc stat, actum rectum quo intelligo quantitatem, esse persectiorem actu reflexo, quo intelusi o me intelligere quam itate . Et ideo in omni actu reflexo datur aliquis
actus rectus persectior. Tertius actus intellectus vocatur actus collatilius, seu comparativus.
Actusco Qui stactus quo intellectus in diuer-oaratiu' se obiecta cognita per modum iudicii uitiae comparative tendit. Et dico per mo- , dum iudicii, ad disserentiam actus cO- parativi voluntatis. Unde conferre una ad aliud proprie sumptum eit Coserre, duplcX . Quod Iam enim est per mo- seu com- dum iudici j, & cognitionis, quod c parate ν petit tantum intellectui ; quia nullata, duplex. Potentia sensitiva interior vel exterior Senis no est proprie collativa,ut in nostra qu est poetis stione de causa collationis, & res proprie asonis diximus. Aliud est conseire per collativa modum usus, ordinis, dilectionis , ac acceptationis. Et hoc tale conferri conuenit tantum voluntati. Quatuor Actus eci sunt notanda. Primo qudd quidam di- paratiu'cunt actum collatiuum non esse actu an fit
intelligendi, sed esse actum de genere clusitel- actionis, quia per ipsum nonaepro ligendi 8henduntur, sed solummodo conferuu atur obiecta ad inuicein. Alij dicunt, G quod est actus intelligendi: quia aliter nec actus, qui dicitur compositio, esset actus intelligendi; quoniam sicut εper actum comparativum coparamus
obiecta trius cognita, & non cognoscimus illa, ut tu dicis. Ita dicerem , quod per actum, qui dicitur compositio,componimus obiecta prius cognita , seu ipsas notiones, & non cogia scimus illa. Secundo notandum quod actus comparativus suffcienter causa- Actus cotur secundum Ocham. a. q. α s. a noti- parat ita iijs incomplexis terminorum, & ab a quo actu voluntatis, quo simplici appre- causatur. hensione cognita iubet comparari. Vel aliter dicamus, quod caluatur totaliter ab intellectu, concurrente tamen imperio voluntatis. Unde idem videtur esse iudicium quo ad hoc , de ci:
actu reflexo, re de actu comparativo. Quod autem iste actus totaliter causetur ei sective ab intellectu, & non ab obiectis cognitis, scii a notitiis inc plexis obiectoi um, per suaderi potest
per hoc. Si enim talis actus causaretur totaliter, vel partialiter a notiti js incomplexis, seu ab eorum obiectis, ergo actus quo comparantur obiecta, ex natura rei non comparabilia, liaberi non posset; quia solummodo obiecta, quae sunt comparabilia ex natura. rei, videntur posse causare actum comparati m. Unde sicut nigredo , quia in cnon est disgregativa visus ex natu: srei, non potest totaliter vel partialiter causare actum disgregandi in oculo, ita obiecta, quae ex natura rei non sunt comparabilia, non videmur posse causare in intellectu totaliter vel Par- . otialiter actum comparativum . Cum ereo intellectus possit comparare non solum illa obiecta, quibus ex natui a
rei conuenit conferri, sed etiam illa obie-
255쪽
obiecta, quibus non conuenit conse ri ex natura rei, ideo intellectus potest poni totalis causa aetus collatiui .
Intelle Quod si quaeras per quid determinatur tu, a intellectim ad causandum talem vel ta-
quo de Plem actam comparatiuum Dicotei minet quod det et minatur a voluntate imp ad causa- rame intellectui, ut conserat talia vel dum tale talia obiecita, secundum talem vel ta- vel tale lem rationem. Tertio notandum exactu colia Scoto in reportatis. 2.d.3 8.&ex Io. delamium. vasiolis ibidem art. 3. Qito factus col- Aetii, latiuus in se est unus, S: est duorum. collestu' Est equidem actus in se unus,quia non est unus, est a us aggregatus ex diuersis acti& eu bus: sicut nec etiam actus componenduorum. di vel diuidendi eli actus aggi egatus
ex diuersis actibus , & hoc secundum veriorem modum dicendi. Est aurem duorum, quia est circa duo obiecta - cognita , quae aut Vere si int duo, aut Obiectu sunt unum, se habens ut duo. Quod nuinq0 tunc est, quum intellectus utitur uno, se habet a vi duobus. Si autem quaeras. Vtrum V tuos actus quibus cognoscuntur obiecta aut xi p ς qtiae comparantur destruantur , cum Ceden ς superuenit actus collativus. Dico iux-
non de ta ea quae facent doctori subtili ubi stati ut ir supra. Quod actus quibus cognoscunsupe u 'tur obiecta comparata, non destruun-n 'IN tur superueniente actu comparat tuo: actu col quia doctor non negat actus plii res si-lativo. mul esse posse in intellectu. Quod autem non destruantur illi actus praecedetes probatur a simili, scut enim visus
sinuit habet actum albe linis distinctu secundum se, & nigredinis secundum
se, quando actu iudicat diuersitatem selle inter albedinem, & nigredinem. Ita intellectus quando comparat duo obiccta , habet de utroque Extremo
actum aliquem distinctum secundum Actus re sto . Quarto notandum, quo s isse eluc, te- triplex actus, scilicet rectus , reflexus, flexus,& & collativus est tam in simplicium in- collat tu' telligentia, quam in compc sitione veleti in sim diuisione. Non sic tamen intelligen-pliciu in- do, quasi unus actus sit subiective inistelligetia al O . sed sic intelligendo, quod idem
actus numero vocari potest actus iectus, Si simplicium intelligentia si
liter aliquis alius actus potest dici ci actus reflexus, & simplicium intelligentia: similiter aliquis alius actus p teli dici, actus rcfexus, & simplicium Aintelligentia: sed hoc postea in On contingit secundum eandem, sed secundualiam, & aliam rationem; quia alia ratione aliquis actus dicitur rectus et reflexus, & alia ratione dicitur simplicui intelligentia. Vnde actiis, in quo non
contingit esse falsum,&quo intelle ctiis tendit in obiectum extra, directe,&absolute, vocatur simplicium intelligentia , ac etiam actus i deius. Quatenus enim in tali actu non contingite se falsiim, vocatur talis actus smplex intelligentia. Quatenus autem per imsum intellectus tendit in Obiecti in
extra, ct c. vocatur actus rectus. Actus
Vero in quo non contingit elle salsum, S quo ita: ellectus conuet siue tetidit in actum lectuna, seu in actum praeexili tem, et in potentiam ut cognoscente,
vel in obiectum ut cognitum, vel in id quod est subiective in obiecto cogniato , dicitur simpliat intelligentia, &actus reflexus. Actus vero, quo con rarantur aliqua obiecta sne eoti m
identitate, vel diuersitate, appellatur actus comparativus, cui est in simplicium intelligentia , . De quo lo ii itur Scotus in sin es nitionis secundatum intentionum, cum dicit. Vel faticin conser entis viriun ad alte v. Illi qum Actus recue actus scilicet rectus, reflexus, & Ous, recollatiuus ) sitiat in c/ n positioi . flexus,&Quando enim componuntur vel diui- collat tu
duntiir aliqua obieci a corinita aestir cst in cocto, dicimus acti iniecti nacile in co- positi positiorne . Quardo ainem componun ne, Vel ditur cognita actu reflexo . dicimus: eiu uisione. reflexi ineste incompositi tine. Quando veto comparamus p dicatum subiecto, a Firmando illud de subiecto, Actusco vel te mouendo illud a subiecto: ii rc parat tu
dicimus, acii in comparativum esse in est in co-
cor postione, vel diui fore, quia ille pos: i
composito, vcl diuiso. Hoc paret ex ut solae.
256쪽
ipso Io. de Bassolis. a. i. 38.q.Vnica sart.3. Vbi dicit, quod talis actus comparativus est unus, pertinens ad secundam operationem intellectus. Et iam Scotus in reportatis. 2. d. 3 a. dicit, scomparare aliqua secundum identit tem vel diuersitatem eli componet e vel diuidere. Et de tali actu loquitur doctor in definitione secundarum intentionum, cum dicit, Componentis, vel diuidentis, &c. Notandum tamen, quod si actus comparativus non est actus huelligendi, ut quidam tenent, quod actus comparativus non dicitur
tunc esse in simplicium intelligentia, vel in compositione, quia simplicium intellige taleu compositio sit realiter
actus comparativus; quia tunc essent actus diuersi, ac diuerso i una generum,
nam simplicium intelligentia, ac compositio sunt in aenere qualitatis, compat ario verbes et in genere actionis. Posiumus tamen dicere, quod actus comparativus tunc esset in simplicium intelligentia, vel in compositione co- secutive vel praesippositive, quia immediate praesuppvit vel simplicium intelligentiam , vel compositionem, seu diuisonem P. Qv AN TvM AD secundum principaliter in hac quaestione declarandum di Conue co. Averroem duobus in locis praeciniens fit pue glosare hanc propositionem 3 af 'ue Conueniens fit a conuenienti, seu simile a suo simili. Vno modo eam glosat. 2.coeli comm qi. circa finem, ubi dicit talem propositionem habere veritatem in substant ijs, & non in accidentibus ; quia calor quandoque a calore, & quandoque a motu generatur. Est autem vera tantum in substant ijs secundum Zimaram in theorem. propositione. i 6. quia substantiae sunt entia perfecta, quae non possunt fieri a casu, sed requirunt causas determinatas . Accidentia vero, cum sint entia imperfecta, ideo possunt esse ex diuersis causis, S diuersis modis produci, nec nocessario requirunt aliquod agens determinatum. Sed contra, quia rana genenieti seu sinite a suo simili, exponitur. Contra.
ratur a sole, & ab alia rana, sol autem& rana non sunt eiusdem 'eciei, nec eiusdem generis propinqui, ergo in subliatijs aliquid fit ex diuersis causis,
nec semper conueniens fit a conuenieti, quia non est conuenientia, seu similitudo intet solem, & ranam. Item ignis ne dii generatur una uoce ab alio igne, sed etiam generatur aequi uoce amotu, ut patet ex J. de coelo, de mundo. Vbi Auere. comm.s 6. dicit. Quod exitus ignis a lapide non est de capitulo translationis, sed de cap. alterationis. Respondeo per duo dicta. Primueit, quod Commen. in limitatione illius propositionis loquitur de subitantiis pei sectis, propter hoc enim dicit. 8.phy. comm. 46. quod homo, & alia animalia persecta non postulat gener ri aequivoce. Cum igitur rana sit anumal imperfectum, & ignis sit substantia imperfecta,ideo nullum videtur i conueniens , si non ponantur esse a causa determinata. Imo formae elementares, quia intenduntur, ac remittuntur secundum Atierr. ideo non sunt
verae substantiae: & licet non sint vera accidentia, tamen videntur sapere naturam accidentium ἔ.S ideo non est
mirum, si talis piopositio non habet veritatem in illis. Secundum dictum est, quod conueniet uia seu similitudo, quae dicitur esse inter causam, & causatu in &hoc si uniuerialiter intelligatur illa famosa propositio) est vel sor malis, vel viri ualis: unde non semper est necesse, causam , & cata fatum assimilari similitudine sol mali , sed quandoque assῖmilitantur similitudine virtuali. Est autem similitudo formalis , quando agens habet in se formali ter so ima quam producit; de hoc modo, homo generans dicitur ali milari homini genito , S equus equo. Distinguiturque ista similitudo formalis, quia alia est secundum formam spectu ficam, qualis est inter hominem generantem, & hominem genitum. A lia cit secundum aliquid communius, pu sfecundum genus, qualis est inter equa
Resposio Rana, &ignis quare esse
malis edsimiliti do sor- malis
257쪽
Equae,& generantem, & mulum genitum Id mulo da- tur enim sorte aliquod genus commi tur ge- ne equo,& mulo, quod est iumentum,nus coe. vel aliud huiusmocii. Distinguitur vlterius similitudo, quae est secundum formam specificam; nam quaedam est ratione eiusdem formae specificae, &eiusdem modi essendi, qualis est inter hominem generantem, & hominem genitum, assimilantur enim homo generans & homo genitus in serma specifica, in modo essendi. Quaedam est similitudo, quae est tantiam in fomma specifica, & non in modo essendi squalis est similitudo quae est inter a cam , quae est in mente artificis, & in
ter arcam Proditistam; nam arca mis
mente arti licis habet esse intentionale: arca verb producta habet esse reale .b Similitudo virtualis est, quando agens habet in se, non formaliter, sed vi iv tualiter semiam quam producit. Vel β qMy modo habeat, vel non habeat eundem modum essendi cum ima producta, nil refert. Hocque modo dicere possiimus, Deum & hominem, solem & calorem ab ipso productum, intellectum & intentionem fecitndam ab ipso nroductam assimilari. Et ita uniuersaliter videtur esse verum, in his saltem, quae non fiunt a fortuna , vel a casu qudii conueniens fit a comvenienti, seu simile a simili, conii nientia seu similitudine viriliali. Vide Ant.Αnd. I 2. meta. q. I. ubi vir ille ponit quatuor gradus in similitudine , Alia dilata & in generatione uni uoca . Alitersa eius de glosatur praedicta propositio ab Auer.
tionis. pit ab Alexandro dicenti. Talem propositionem non esse veram in omnibus ; non enim est Verum, quod conueniens fiat a conuenienti, seu simile
a suo simili, conuenientia, seu similitudine, quae est in forma specifica de qua intelligitur ista glosa Alexandri
nisi tribus conditionibus seruatis. Prima quhd est vera in Mente propinquo, non remoto. unde licet homo
teneretur a sole, & ab homineamenicimus hominem conuenire cum homine , & assimilari homini in sorma specifica i& non dicimus homines sassimilari soli in specie, quia homo est causa propinqua, di sol remota ipsius hominis. Secunda conditio est,qubduerificatur tantum in agente principa- Secundali, & non instrumentast, effectus enim coditio. non semper assimilatur causae instrumentalia Exemplum Commen est de corrigia , quae relinquit vulnus in do so, re de serra, quae relinquit abscisisionem in ligno s S tamen nihil simile vulneri est in conicia, S nihil simile abscissioni est in terra: sed bene i iis anima percutientis & serram is est aliquid simile vulneri inflicto, S: abscisisioni, pura species aliqua intelligibilis. Non assimilatur ergo corrigi vulneri, & serra abscissoni, quia sunt
instrumenta . . Cum autem principale agens sit species intelligibilis vulneris, ac abscissionis, vel ipsim vulnerans, & serratis, ideo species intelligibilis, vel vulnerans, seu serrans per speciem intelligibilem assimilatur Mutineri inflicto,&abscissioni. Tertia . - .
conditio est, quod est tantum vera in Φ. 'ra vagente essentialiter, scii per se, S non
in agente accidentaliter, seu a casu. Percutiens enim aliquem causaliter, non est recesse, quod habeat in anima
speciem illius pei cussionis , Per quam assimiletur ercussioni. Quil bet emo effectus assimilatur in forma specifica causae principali, propinqua, &per se . Vbi veto asenti aliqua ha in conditionum deficit, non est necesse, effectum sibi assimilari in forma specibfica : nec ex consequenti illa famosa propositio habet veritate de tali agente, cui scilicet deficit aliqua harum
EX HIs OMNI avs patet, quid Intelle- dicendum est ad hanc quaestioncm . eius est Intelle tus enim dici potest catis , vere cauvere e sciens secundarum intelionum. sa eiscies
Nec obstat, quod non si similitudo secudarii G g inter itelionia.
258쪽
sponso. inter intellectum, & intentiones s eundas , quia solummodo estectiis , & causa principalis, propinqua , &per se debent assimilari, modo intellectus non est causa propinqua, sed illimitata secundarum intentionum 1 ,
ut scribit doctor in sua grammatica νspeculativa secundo praenotato , & in I. d 3. quaest. 7. Qu6d si obi jcias perdoctoi emaste entem in sua S ammatica, modum significandi qui est quaedam secunda inten o in elle in intellectu, ut in sua causa efficiente p opin-
qt M. Respondeo dic inguendo Ce propincuo , & i emoto. Nam propinquum quandoque idem est, quod dete minatum & sic homo dicitur causa p:opinqua hominis. Et pero' positum illud dicitur remotum, quod est indete minatum, seu illimitatu & hic loquor de indeterminatione potenriae activae, & non de indeterminatione potentiae passivae : de qua is duplici indet ei minatione pertractat doctor in . t. l. 7. Hocque modo dicimus solem este caulam remotam hominis . Similiter etiam intellectus dicitur causa remota secundarum in entionum, quia nec eis causa praecisa sintentionum, nec est causa piaeclla talis intentionis. Alio modo accipitur propinquum, ut idem est qu6d in mediatum s , seu proximum s . Et per opp9sium agens mediante alio dicitur aetens remotum . Hoc t: ν modo sol respectu hominis, S intellectus respectu intentionum secundarum dicitur causa propinqua, di non remo a s. Cum igitur propinquum in illa glosa Alexandri accipiatur priamo modo, ut satis clarum est; & intellectus illo modo non sit causa propinqua intentionum: ideo licet notis assimile ut intentionibus, tamen potest dici causa effectiva ipsarum s . Vel aliter dicamus, quod ex hoc quod conueniens dicitur tantum fieri ti comvenienti, non sequitur intellectum non esse causam intentionum lacu
. datus s. Quia illa propositio est
tantum vera in substantijs. Vel tertio dicamus, quod inter intellecti im , de intentiones eis similitudo, seu conuenientia virtualis. QI A N T v M AD ultimum in hoc articulo declarandum , bies v er dico. Quod ly realiter porcit ese dete: minatio principij. Vel det ei ia inario tύ mini. Primo modo intellectus potest dici principium ea liter productivum secundarum in entionum, quia intellectus es' ens rea e . Secundo ero modo non eli principium realiter Pio ductilium ipsaraim intentionum, quia in entiones secundae non sunt entia
AD PRIMvM argumentum principale , neganda eit maior . Ad cuius probationem dicendum, quod entitas causae non alguit consimilem enti talem in effectu ut patet ex dictis. Vel dicendum , filium esse, quod nihil agat ultra suam speciem. Et cum prosatur, quia conueniens fit a conuenienti. Dico hoc vel una esse loquendo de conuenientia saltem virtuali. Ad aliud principale patet ex dictis ui praecedenti quae ilioneo . sultim
iter producti uusecundarum intetronum Resp. adpri. aig. plinc.
259쪽
I 2 o Drum secunda intentio su Da
prietas eius causa risciens nullo modo dici possi '
In B Tua quM sic, nam.q. xi. uniuersalium, ac alibi saepe asserit doctor, intellectum,
sam essicientem . Quod persuaderi potest, ne dum, quia communiter dicitur relationem rationis vile a solo intellectu . Sed etiam, quia aliter in te tio secunda esset ens reale: quoniam quicquid eli a te est reale , igitur si i tentio esset a proprietate rei, intentio esset ens reale. Ite si intentio causatura re, igitur praedicatur de ipsa re uis quarto modo dicendi per se, quia i iis tali modo perseitatis praedicatur esse- eius de sua causa; sed consequens est contra doctorem. q. xj. uniuersalium, igitur, & ante dens. AD oppos IrvM est doctor in sua grammatica quinto praenotato, ubi dicit , Modum significandi esse in proprietate ici, ut in sua causa e sciente, radicali, & remota . Et hoc probari po: est tali ratione. Quodlibet agens natus ale ex se inde temtinatum ad plures cstectus, necesse habet determinari ab aliquo agente ex se determinato ad aliquem , num essectu in , quia aliter non esici ratio quare magis nunc, qua illum esteetum produceret: igitur cum intellectus sit ex se illimitatus ad secundas intentiones, quia non magis unam, quam aliam quantum est ex se producit, ideo necessario habet dete minari ab aliqua causa detes minata , concurrente cu ipso intellectu ad cai sationem talis, vel talis secundae intentionis: talis autem causa de te minata est rei proprietas, ergo p oprietas rei est causa efficiens secundarum intentionum. Item Scotus. q. s. uniuersalium uicit. Proprietatem in natula Iepertam mouere intellectum ad intentionem causandam, sed movete intellectum ut communiter dicitui non est nis partialiter causa imigitur si pro
I rietas mouet intellectum ad intentionem causandam,& ipsa proprietas erit causa intentionis. IN HAC in AESTIONE tria faciam. Primo duobus praenotatis, retondebo ad quaestionem. Secundo declarabimus quomodo intentio dicitur esse a solo intellectu . Τertio respondebimus cuidam dissicili dubitationi. PRIMVM praenotandum est. Quod proprietates rei sunt in duplici disserentia. Quaedam enim sunt conuertibiles cum aliqua natura cui dicuntur primo inelle i . Et hoc modo risibilitas dicitur proprietas ipsius hominis. Quaedam sunt transcendentes, S non sunt conuertibiles cum aliqua una natura : ut est de communicabilitate pluribus disterentibus specie, vel numero , & sic de alijs propi ietatibus, quae
conueniunt rebus omnium aene una.
In hac quaestione est stimo de proprietate secundo modo sumpta . Secundum praenotandi: m est . quod multi sunt modi dicendi de essectivitate actuum intellectus. Nam Henricus quot. q. q. 7. de Praesuppositiuus dicunt,
actum intellectus considerari pose , vel quo ad substantiam, vel quo ad determinationem . Quo ad suustantiam dicunt, actum este a sola potentia ii tellectiva: in te licetus enim ex sua dignitate, & pei sectione activa habet diuersas virtutes, per quas potest in diuersas operationes secudum speciem. Ouoad determinationem vero dicunt, actum esse ab obiecto: nam licet solus intellectus propter diuersas virtutes quas habet lit causa actus quantum ad eius differentiam, & obiectum non sit causa ipsius actus: Tamen cum intellectus sit indete minatus ad huc actu , vel ad illum, ideo habet det ei minari ab aliquo ad hunc actum, determina-G g α tur
260쪽
obiecta aqua perpoam dicuntur distinguit. tur autem ab obiecto, igitur obiectum est causa actus no quo ad eius substantiam , sed quo ad eius determinatione. Quod si obi)cias, quia aetus distingun
tum est, actus non distingui per obi e a sormaliter, seu qiudditatiue, eo modo quo dicimus hominem, & asi-mina sor maliter distingui per rationalitatem, & irrationalitatein, quia obiectum non est de qiiidditate aetas, cum sit quid extrinsecutu illi. Nec actus dicuntur distingui formalito per obiecta, tanquam scilicet per diuersas sormas subliantiales, vel accidentales, eo modo quo dicimus parietem album,&nigrum sor maliter distinsui , quia obiectum non est sorma clans esse sor- male ae tui. Nec actus distinguntur per obiecta materialiter, quia materia, leusii biectum a tuum non est obiecitum, sed anima. Nec distinguntur per obi cta tanquam perdiuei 1bs fines, quia
operatio manens in agente non habet alium finem, nisi unum,ex. 9. met. Ergo actus distinguntur per obitata eL tective. Respondent, quod actus non distinguntur per obieeta in aliquo genere causae, sed tantum mana seliathie. Quare autem magis per obiecta,ctu. imper potentiam dicuntur distingui. Dicunt rationem huius esse, non causalitas, sed similitudo : actus enim intelligendi assimilantur obieetis,& non P tentiae; ideo eorum distinctio magis per obiecta, quam per potentiam manifestatur. Alijs ut Goliredus quol. 7. q. t 7. ac alibi dicunt. Actum totaliter causari ab obiecto. Cum. n. agenS,R patiens sint distincta subiecto,s intellectio recipiatur in intellectit, ideo intellectus non potest esse eius causa, sed totalis causa est obiectum . Alij dicunt intellectum, & obiectum ini grare unam causam totalem respectu cuiuscuque actus intellectus. Alii ditistingunt de aetibus intellectris,diclita que intellectum, & obiectum integrare una causam totalem respectu primi actus. Sed respectu aliorum.actuum
dicunt, intellectum esse causam tota. Iem. Motiua autem horum modorum dicendi,ac eorum solutiones i insuperrae halum opinionum sit verior, vi ere poteris an doetore subtili. a.d.i. q. 7. α in collationibus. q. 7.&. R. His piaenotatis dico, quod tenentes priamum modum dicendi de causatio ine actuum intellectus habent dice te . od intentiones secundae e fleetiue causantur a solo intellectu: unde prinprietas rei non dicitur causa ipsarum, nisi ut determinans intellectum ' est enim intellectus indeterminatus ad hanc, vel ad illam intentionem, nec videtur determinali ad aliquam unam, nisi a proprietate rei. Tenentes verbsecundum modum dicendi, habent di, cere . Quod intentiones non causantur est cliue ab intellectu, sed tantum a re, seu ab ei ira pioprietate. Et viterius habent dicere intentiones esse si biective in intellectu, 3 non in oblector quia secundum istos, nihil idem potest esse agens, & patiens respectu
eiusdem. Tenentes autem tertium m
dum dicendi habent dicere . Intellectum , & proprietatem rei integra: unam causam totalem respectu intentionum. Notandum tamen, qnbd pr prietas dupliciter considerata potest. Uno modo in se. Alio modo, i cognita . Si consideratur primo modo ; sic dicimus, intentionem non esse a retin, seu ab eius proprietate effective, quia quidquid est a re, seu ab eius proprietate in se considerata cit ens reale . Sed bene intentio est a re in se considerata ol iginative. Et hoc videtur esse de mente Scoti. q. s. uniuersalium, ac alibi ubi vult; intellectum moueri a proprietate rei ad intentionem causandam. Non dicitur autem intellectus moueri a proprietate rei ad intenti ne causandam, quia recipiat a proprietate rei aliquam speciem intelligibile, quae partialiter concurrat in intellectu
ad causanda intentione quemadmodudicimus intellectu moveri ab obiecto ad causandi notitia abstractivam, quia recipit Intentio secunda quo est a propri