장음표시 사용
231쪽
diis intrinsecus conueniunt alicui , ut de ipso aliquid verificatur in primo modo dicendi per se; cum passiones, ac
modi intrinseci ipsius entis praedicentur in secundo modo, & nulla propo-stio vera in primo modo veri ficetur Paliquod pertinens ad secundum modum, ut a sterit ipse met Franciscus, sed prima intentio conuenit homini inquatum de ipso veriscatur animal, secundum eundem Franc. ergo prima intentio nec est passo, nec modus intrins cus ipsius entis. Nec est dicenduri I riniam intentionem este aliquod tranceadens medium inter ens, & decem fenera. Quia quodlibet tale transcenens medium pridicatur de decem g
neribus , is eli quoddam disiunctum, scut patet de ab loluto, vel respectivo. Vnde non videtur dari poste aliquod aliquod transcendens simplex medium inter ens, & decem genera,' de rebus Omnium generum praedicetur, sed primae intentionis nomen conuenit rebus omnium praedicamentorum, ergo &c.
Notandum tamen, quod omnes propositiones illae sunt eodem modo verae. Homo est animal, inquantum homo &animal sunt primae intentiones. Velinquantum habent este cognitum, vel cognoscibile : Illa autem propositio, homo est animal, inquantum habet esse cognitum, vel cognoscibile, non est ra nisi accipiendo ly inquantum specificative; ergo nec ista, homo est animal, inquantum est prima intentio, est vera, ni I; accipiendo ly inquantum specificative. Exemplum est de ista,homo est animal inquantum est risibilis, quae est vera si accipiatur ly inquantum specificatiue, & falsa si accipiatur reduplicative. Ex his patet quid dicendum est ad rationes Francisci. Nam prima non concludit propter falsum, quod
supponit. Imo contra ipsum met Fran.
i educi potest prima ratio hoc modo. Ni illum per se reducitur ad per acciadens , s:d per se homo est animal, &homini, ac animali accidit esse primam intentionem ' quia non solum accidit eis hoc, quod est terminare a Limintellectus, ac esse sub concipi, seu subtendentia passiua, sed accidit quoque
eis hoc, quod est esse aptum natu sterminare actum intellectus, seu hoc
quod est esse intelligibile, quia nec illa
passio, nec a titudo aliqua est de rati
ne illius, cui inest, sed quaelibet dictitur extraneari, seu accidere subiecto, - η cui inest. Ad secundum argumentum Re P asa Fran.dico. Quod si obiectum ut habet gum esse cognitum per intellectum diuinu Fi uc dicatur prima intentio, sic homo &animal dicuntur primae interitiones ab aeterno, quia etiam ab aeterno habent esse cognitum . Sed non sequitur ex
hoc, quod ratio, quare ista, homo est
animal, est vera per serrimo modo ab aeterno, sitsia homo & animal ab Gerno sunt Primae intentiones, quia Primam intentionem accidit homini, ut de ipso praedicatur animal. Sed i tio huius est, quia homo includit animal in suo conceptu quidditativo. Si autem obiectum praecise dicatur intentio prima, ut habet esse cognitum per intellectum creatum. Sic dico, quod quamuis illa sit vera ab aeterno homo est animal, non tamen homo & animal silerunt primae intentiones ab aeterno. At si obiectum dicatur prima intentio Iut habet esse cognoscibile. 1ic dico, hominem esse primam intentionem ab
aeterno; non tamen ex hoc sequitur,
quod esse cognoscibile sit ratio, quare ista est vera ab aeterno, homo eit animal . Ex his patet quid dicendum est
ad alias duas rationes Francisci. Ad illam rationem, quam ego addidi rationibus Fran .dico. Intentionem 'di Intentiopliciter accipi posse . Vno modo stria duplici te,& sic est obiectum actia cognitum, ter po vel actu terminans tendentiam intelle- test accuctus, vel ut actu est sub tendentia pas- pi . si . Alio modo large, & sic est obie- Obiectactum cognitu ,vel cognoscibile. Docto cognoscires quum definiunt prima ualetionem, bile quo& de ipsa loquuntur, coiter eam acci- vocaturpiunt large: argumentum autem illud prima a procedit de intentione sui te sumpta. intentio.
232쪽
Tet hae eadem distinctione respondere possumus ad principale quq situm,
quod est ultimum in hac quaestione faciendum. Cum enim quaeritur in hac An pria quatitione. An prima intentio sit qui ma inten quid non est secunda ν Dicendum est ,rio sit quhd si intelio prima accipitur stridie; quicquid non est verum, quM prima intentio sit non est quicquid non est secunda: quia quid- secunda uitas in esse quidditativo, & ens reale
non actualiter cognitum, non est secunda intentio, cum non sit ens rati nis s nec tamen dicitur prima intentio, cum non . sit actualiter cognitum. Si autem prima intentio sumatur large .
Sic dicendum, quod nec sorte videtur verum, quod prima intentio sit qui quid non est secunda ; quasi secunda intentio non possit esse prima. Sensus enim illius propositionis videtur esse iste. Prima intentio non est secunda latentio, nec e conuerso, & prima i tentio est omne aliud a secunda in te tione. Modo falsum est,subd secunda intentio non sit etiam prima intentio, quando est cognita, vel cognoscibilis. Notandum tamen, quod illa proposi-- tio in bono sensu potest concedi a quia
secunda intentio, ut secunda intentio non dicitur prima intentio I nam ut terminat extremum achiis comparativi, vel actium comparativum vocatur secunda intentio, & non prima: ut vero terminat actum reflexum intellemis dicitur prima intentio. Cum ergo prima intentio ut prima intentio non sit
secunda, nec secunda ut secunda sit prima, & qiiodlibet ens dicatur per se i relligibile; ideo prima intentio ut prima est quicquid non est secunda , ut
Secunda Di FICULTAs IN ultima parte hu- intentio ius quaestionis examinanda est. virum
an possit st unci intentio possit esse prima imesie pria tenuολ Dicitur a Rubione. I.d. 2 3 .q. 2.ma inten art. - bd licet prima ,& secunda i lio . tentio sint duo, quorum alterum dicti xubionis tur de quocunque; non tamen ambo opinio. dici ponunt de eodem, non enim idem
dici potest piima, & secunda intenum Quod probatur sic. si aliqua prinutas
intentio esset se nda intentio, ergo omnis prima intentio esset secunda in- itentio. Consequens falsum, igiti ir &antecedens. Consequentia probatur, quia non videtur maior ratio de una prima intentione, quam de alia, quod scilicet dicatur secunda intentio. Item a simili finitum & infinitum, creatum& increatum sunt duo praedicabiliara , quae ambo de eodem dici neqtieunt, ergo nec prima, de secunda intentio de aliquo uno eodem dicuntur. Confirmatur , quia ens susscienter diuiditur per ens primae, & ens secundae intentionis, ergo si diuisio bona, membra debent opponi, sed nulli isy opposit tum dicitur de altero, nec ambo de e dem, ergo prima, & secunda intentio nec de eodem, nec de se inuicem dici possunt.
Ad oppositum est id quod determia
natum est in superioribus, nam secumda intentio potest concipi ab intellectu,& ita terminare eius actum,ac esse sub tendentia Passiua . Huic difficultati respondeo per duo Ens ro- dicta. Primum est, quod ens rationis nis Cau causatum ab actii comparativo intelle- satum ab eius duplici ex causa dicitur intentio. inteli Vna est, quia terminat actum intellis cui duplietus producentem illud tale ens ratim Ct ex caunis inesse existentiae. Alia est, quia sa dicitur terminat, vel terminare potest tenden- intentio. tiam actionis intellemis, qua dicitur tendere in obiectu cognitum; seu quia totest esse sub tendentia passua conitituente aliquid in esse primae in te
tionis . Ens autem reale dicitur intentio tantum propter secundum, & non Ens -- propter primum. Et hinc est, quod nis quar ciens reale non potest dici quandoque qnq; pria
prima,&quanaoque secun intentio. ma, re Secus autem est de ente rationis. Nam qnq; qirando consideratur inquantum ter- cunda in minat actum intellectus, quo produci. tentio a tur in esse,appellatur secunda inretio. pellat, PQuando verb consideratur inquantum no est veterminat,vel potest terminare actunias m de ei
cognitiuum, vocatur prima intentio. teres Quare
233쪽
Quare autem dicatur prima intentio, D consideratur inquant uir terminat actum quo cognoscitur, & quare dicatur secunda inquantum terminat actu. quo producitur. Postumus dicere, lobiectum ab eodem habet ' sit intentio,& q, sit prima, vel sectiva intentio, sed ab actibus ex hoc scilicet,l terminat ipsos actus intellectus habet 0, sit intentio, ideo ab ipsis actibus, seu ab eorum ordine, habet i sit prima , vel
secunda intentio. Unde inquantum ter minat priorem actum, dicitur ptima,&inquantum terminat posteriorem,dicitur secunda intentio, ut declaratu fuit
ta, &sζ dcitas inest intentionibus, nedum ra- clade it, uone actuum, sed etiam ratione obi - ctorum. Nam cum vna iecunda intelio: possit fundare aliam secundam inten-
intentii ' tionem, ut alibi declaratum est; & funa s '' dainentum sit prius fundato, ideo una' secunda intentio pol dici prior alia, &ita a poterit dici prima intentio , &alia secunda. Secundum dictum est,sprima intelio dupliciter accipi potest, Primus icilicet pioprie,& appropriate. Prima intentio intentio proprie sumpta dicit de qu duplici- cunq; obiecto, φ terminat , vel potest
ter acci te; in nare actum cognitiuum intelle-
Pi potest. ctus, cum igitur ens rationis cognoscatur ab intellectu, ideo ens ronis, ideo en5 rationis proprie dici potest prima
intentio. Appropriatur tamen nomen
Nomen primae intentionis enti reali. Ne dum primae in quia ens reale est prius ente rationis. teniminis sed etiam quia ens reale ita praesuppo- quare ap nitura tui cognitiuo,&actui produ- pro p tat clinopiaesupponente comparativum,enti reali P pei nullum talem actum produciturm esse existentiae. Quod postea no est
verum de ente causato ab intellectu, quia nussu tale ens pi supponitur cuicunq; actui intellectus . Propter ordinem et go, qui est inter ens reale,& ens
rationis ; S propter praesuppositione. que habet cris eale respectu cuiuscumque actus intellectus, appropriatur nomen Primae intentionis enti reali. Ex
his sequitur,2 si prima intentio appropria te sumitur, diuisio qua ens diuidiatur in ens primae, & in ens secundae intentioni sciatur per opposita : Et hoc modo accipiendo primam intentione, secunda non dicitur prima. Si aut e prima intentio sumitur proprie, sic nec talis diuisio videtur esse per opposita , nec est verum, quod lectincla intentio non possit dici pi ima intentio . PER HAEC ada gumeta Rubionis. Resp. ad Ad primum neganda est consequentia; aTu. Ruest enim maior ratio de uno odiecto, bionis. quam de alio, quod scilicet dicatur prima,& secunda intentio. quia datur alia quod obiectum , quoa terminat actum
cognitiuum, & extremum actus co
parativi, & tale potest vocari prima,&secunda intentio. Datur etiam aliquod obiectum, quod tantum terminat actu
cognitiuum, & tale non potest dici secunda intentio. Ad aliud dico, nullina esse simi litudinem, quia finitum, Minfinitum in vigore sunt modi intrinsectoppositi, qui eide covenire nequeunt. At prime itas, di secundeitas sunt disterentiae ordinis, quae eidem conuenire possunt respectu diuersorum: nullum enim videtur esse in conueniens pone re, idem esse prius, ac posterius,seu primum, ac secundum respectu diu ei sorum: quemadmodum nec etiam videtur inconuenies, si idem homo dicatur pater, & filius respectu alterius, & alterius hominis. Ad confirmationem dico,quod si prima intentio simit appropriate, sic diuisio entis per ens pi linae,& per ens secundae intentionis, est per opposita,& tunc secunda intentio non dicitur prima. Si etiam primum, S s cundum sumantur respectu eiusdem, sie quod dicitur secunda intentio inquantum tale no potest dici prima in- - .
tentio. Cenus enim inquantum termianat extremum actus comparativi diciatur secunda intentio, & inquantum t minat extremum illius actus no potest
dici prima. Ex his paret quid dicenda est ad pi incipale argument unia .
234쪽
Vtrum secunda intentiosis comparatio passiua ' he
'Io ετ v K quod sic, nam au- ctor Formalitatum.&TrOmu beta super illa, ac Tataretus .in logicam asserunt hoc esse de intentione Scoti in . d. i. q. 2. Ad quod probandum adduci potest talis
ratio. Secundὸ intentio est relatio rationis causata per altum comparati uum, sed talis relatio est comparatio passiua,ergo secunda intentio est comparatio passiua . . AD OPPos IT vM est, quia compara
tio nassiua est relatio obiecti compar es au intellectum comparantem, sicut Contipi passuum est relatio obiecti concepti ad intellectum cocipientem, sed secunda intentio est relatio obiecti cogniti ad obiectum cognitum,& non est relatio obiecti ad intellectum, ergo secunda intentio non est comparatio
IM COR pons huius quaestionis tria videbimus. Primo opiniones aliorum de secunda intentione. Secundo optunionem Scoti, quam etiam declarabimus. Tertio dii et dissicultates sunt soluendae. Quo AD PRIMvM dico, opiniones
Opitiis famosi' res de secunda intentione, esse ne, samo in duplici di strentia . Nam quidam so se, de di et unt secundam intentionem esse
rem cognitam. Quidam alii dixerunt secundam intentionem esse ipsam cognitionem . Dicentes secundana intentionem esse rem cognitam distinguntii . Nam ali3 dicunt , ipsam intenti nem secundam esse rem cognitam,non ouocunsue actu, sed aetii comparatiuo, qui est actus secundarius intellectus:& ita homo comparatus ad anumal dicitur secunda intentio. Ali; ro dixerunt, quod est res cognita quatum ad aliquid superadditum essent secunda
ipsius rei; & sic homo cognitus quat nus potest esse in pluribus appellatur ab illis secunda intentio. Dicentes eti1 intentionem secundam esse ipsam cognitionem, inter se disterunt.Qηia quutam, ut Rubion I.d. 23. q. 2. dicunt intentionem secundam esse omnem a laintelle ius. Alii dixerunt secundam intentionem esse ipsum mel actum comparativum, qui est actus secundarius.
Quidam alu distingunt de intentione secunda,&dicunt, quod potest acciri, vel pro coceptu accidentali ipsius rei, quo intelligitur aliquid superadditum
essent in rei 3 Et talem conceptum rei dicunt esse intentionem secundam a stractive sumptam. Intentionem vero secundani concretiue sumptam dicunt
esse rem sub sic concipi. Contra has opiniones simul arguo . Ros quaelibet no causata ab intellectu, sed tantum coe alta actu simplici, vel comparativo, N quaelibet actio intellectus primaria, & secundaria est ensreale , sed secunda intentio non est ensreale, ergo &c. Item quaelibet intentio secunda est relatio , seu respectus , sed nullus actus intelligendi, nec quaelibet res cognita est relatio, seu rei lectus e
quia actus intelligendi est in prima specie qualitatis, & homo comparatus ad animal est in praedicamento substatiae. Item si secunda intentio esset vel res cognita actu comparativo, vel ipsa intellectio, ergo logica esset scientia realis ,& no rationis, quia res cognita peractum comparativum non necessario est cns rationis, nec etiam aliqua intellectio est ens rationis. Si autem dicas,
Ibd logica est de ente rationis Obletiue . Contra quia quaelibet scientia dicitur hoc modo scientia rationis.
tentione impugnatis. Videndu est quidnam sit secunda intentio. Et primo suppon6, quod hie loquor de intentione tro ut hoc nomine intentionis utunturogici, ac philolophi speculativi,& nol rout tali nomine utuntur morales phiosophi: Morales aut philosophi viui
235쪽
tur hoc nomine ut significat volunt tem, eius actum, habitum , obiectum,
ac finem. Logici velo, ac philolophi
speculatiui utuntur nomine in te onis, ut tantum significat intellectum , eius actum, habitum, & obiectum, ac alia hutuli nodi. Hoc tun polito dico, cti te-cunda intentio sic coniri poteli. Est
obiectum prout in ipsum tendit intellectus per extremum actus potier totas, vel per actum productivum praesupponentem actum p s steriorcin . Haec d
finitio patet ex his, quae diximus in Pr cedenti quaestione,& ex his, quq statim
infra dicam. Scotus.1.d. 23. sic eam d finit . Intentio secunda est relatio rhtionis, non quecunq; , sed fertinens ad ext inum, vel actum intellectus componentis,uel diuidentis, vel salte conterentis unum ad alterum. Huius desinitionis singulae particulq sunt exponedae. Pro intellectu prim* particulῆ quatuor sunt notanda. Primo,' ista se habent per ordinem si proprie sumatur . Rela io, respectus, & habitudo; nam
omnis relatio, est respectus, de omnis respectus est habitudo, non aut e con uer io Quia relatio est i e spectus intrinsecus adueniens, qui oritur ex natura fundamenti posito termino: iel pectus autem est quid coe ad i es pectum inti insecus,& cxtri: aecus aduenientem. Et quidam dicunt quatuor cile de ratione relationis quatuor esse de ratione relutionis, scilicet suo danae tum, terminus, ratio fundandi,& ratio terminandi. De ratione aut rcspectus dicunt esse tantuduo, scilicet sua lamentu, & terminus. Similiter omnis respectus est habitudo
non e conueso secundum Fran. in co-
flatu: quia inter definitionem, & desinitum, inter subiectum,& propria passionem, inter pei sectiones diuinas, ac inter essentiam & atilibuta circu scri- P a quacunque relatione, & te spectu pqui tui habi udo, no iespectus: imo essetiae diuinae,ut es entia cst, repupnat reserri . Verum tamen est, ' si i elatio sumatur large, sic quilibet respectus dicitur relatio. Secudo notandum P
spectus cimo est relatio large si pta Respecti
est duplex, scilicet realis , & rationis . & relatio , Relatio,seu respectus realis, est illibet duplex.
respectus qui olitur ex natura extremorum. Vnde secundum Gabr. l.d. 3 o. q. . Relatio& 2.d. I. . i. relatio realis tunc eli, qn realisb.
res significata per relationem, siue concretum relationis, est talis , qualis in portatur esse per tale cocletu sine ore ratione intellectus, vel voluiuatis.QUO n, veto duplex sit i elatio realis, scilicet i a actualis,q requirit fundamentu, S ter istininum actualiter existere: Et aptitudi Reia ionalis, quae tei minii in aptitudine i equi actualis rit. Et quot sint conditiones relationis , olim realis : de hoc alibi. Relatio rationis, Atti ii secundum Gabr. ubi ut pia tunc eit,qn ' ita res i. on eli talis, qualis sigili scatu pcr ei: I-
relatione sine Opciatione intellectuS,
vel, subintellige, volutatis. Et dicit qui. Mdam Hierony de Nuciatellis, in relat O ne atroes realis, vel rationis a rationibus sun- , dandi, vel terminandi, & non a funda- eatu mcnto,& termino. Qui a telatio tunc , α dicitur realis,qn ratio nandandi,& te
minanti est aliquid positiuum reale.
Dicitur aute rationis, Sia ratio fundat
di,& te: minandi est aliquid diminutu. Vnde si P possibile, vel impossibile sundamendus, ta terminus essent entia ronis,& ratio fundandi,& terminandi es.sententia realia, tunc talis relatio esset realis, & no rationis. Temo notandu,
ultra ea, quae diximus in pi inia, istione, g de intentionibus edidi natis. Quod Relatio relatio rationis pol accipi dupliciter, ronis du- ut notat Scotus. r.d. 4s. scilicet strictet pliciter . de larae. Relatio rationis stricte supraeli relatio causata ab intellectu. Relam Relatiotio ronis large sumpta,est quaelibet re- i5nis siti latio causata in obiecto a potentia CO cte silm- parante illiti obiectum ad aliud obie- pta quid.ctuin, ad P non comparatur ex natu a Volutasi ei volutasA si possit causare relatio' qiici pol. nem lationis large sumendo relatiotic & non, rationis, non tamen proprie accipi edo psit Gi relationem ronis,ut ibide dicit doctor. tale tela-Et ideo proprie accipicdo teli tot om tionem rationis, ista diuisio non est susiniens. lationis Omnis relatio est realis, aut rationis. D d 1 Notan-
236쪽
quoruplicitcr dici Potest rationis. Obiectu an dicat
Notandum tamen,P aliqua relatio midici rationis, vel pu rationem funda Compa ratio rasscia RLyr rationem funda di, vel propter cauiam producentem illaim elationem. Primo modo relatio causata a voluntate dicitur stricte telatio ronis, quia ratio fundandi ipsam estine volitum, si non minus est ens diminutum, quam esse cognitum. At secum do modo non est stracte reIatio ronis, quia nec voluntas dicitur ratio stridie accipiendo rationem; uicitur.n .voluntas ratio, large accipiendo rationem , qim non est latio iis si per participati nem . Qua to notandum .st sicut obiectum poleti dici cognitum, vel denominatione intranseo, vel extrinseca : ita
quoq; poest dici compa talum ad se ipsum,aut ad aliud obiectuin, senomin t Onei. itrinseca,vel extri . seca. Si dicitur comparatum denominatione extrinseca. Tunc dicendum est, P dicitur comparatum, quia te iminat actum ii tellectus co parantis: nec tunc in obiecto ponenda est comparatio passiua, qΩ respectus obiecti comparari ad intellectum comparantem. Sed tin ponitur compat alio passiua, quae no est nisi relatio obiecti comparati , ad obiectu comparatum, & est ipsa mei secunda intentio. Si autem dicere volumus, lobiecitam dicitur comparatum denominatione intrinseca. Tunc dicedum est, sicut datur coireipi passuum, seu tenetia passiua, qua obiectum cognitum refertur ad intellectum concipientem, seu tendentem in ipsum absolute. Ita quoq in obiecto actualiter comparato ponitur qusdam relatis,qua obiecium comparatum refertur ad intellectu c paratem, seu ad actum comparativum ;quae t elatio non eltaecunda intentio quia secunda intentio est relatio , quia obiectu cognitum iei et tur ad obiectu cognitum, sed tali coparatione passiua, Obicctum te fertur non ad aliud obieetiim cognitia, sed ad intellectum comparantem : est crgo illacopalatio pasi fisa telatio rationis de elicta in Obi Oo comparato ab intellectu coparan-
te,di hoc in primo signo. Et addo ly in primo sisno ad dpiam sectandarum i
tentionu,quq dei elinquuntur,vel causantur inultimo signo, ut statam infra declarabimus. Ex his notatis patet priama particula definitionis decundatum in entionum. Est. n. secunda intentio relatio , accipiendo relationem large suetius namq; vocatur respectus, g telatio. Arpellaturq; relatio, seu re: pccius rationis, ne dum quia i a. io flanda di, ac terminadi i plana sunt esse diminutum,q, esse dimin suum est ese cognitum, ac esse coparatum; unde comparatio passiua, seu esse cognitu per actum intellectus comparasim dei edictu est proximaro sun dandi secunda intentionem. Sed et secunda intentio de relatio talionis, quia est a tone, seu ab intellectu Qubdaut secunda inientio sit relatio, seu respectus probatur ,quicqv id est quo formaliter unu resertur ad aliud eli relatio seu respectus, sed intentio secunda estrua unu obiectum cognitu refertiar adiud obiectu cognitum ; na sentis est alicuius speciei genus, S species,est alicuius teneris species, ut inquit Porph. cap.de specie , igit intentio secunda in abstracto est respectus, dc in concreto est respecti uu. Quod ast sit relatio r nis, de non realis probat. Quaelibet rotatio,q habet esse in considerato,ut pcise consideratu .est relatio rationis,at se inda livetio es huiusmodi telatio, ut dicit doctor in .d. i .q. 2 .ar. I . ergo dcc. Maior patet,cura talis relatio dr ronis, a fatione fundandi, S tet minandi. Ire quaelibet relatio, q nsi oritur ex natura ext emorii, sed ineli extremis per actis colla tuum intellectus,est relatio rati nis ; denominatur. n. talis relatio tali nis, denominatione, i fit a canta ,sed seiscunda intelio est inter obiecta cognita per actu collativum intellectus,de non oritur ex natura extremorum,eigo dc Sequitur in illa definitione. Non quaecunqi. Doctor apposuit hanc pallic lana, vel propter relationem, quae dicitur rationis , quia terminus eius est nia hil; ac propter relationem, quae dicitur rationib, quia tetmiuus eius habet esse
Secunda intentio est rei tio , seu respect',
secunda intentio est i elatio ratio
237쪽
diminutum: qualis relatio menden-
quae ponitur in notitia abstracti
Exposutio Barila, ut in superioribus diximus. Vel propter concipi passuum, seu tendentiam passivam, ac propter comparationem passivam, qua obiectum comparatum refertur aci intellectum comparantem. Nullam enim istartim i elationum rationis dicitur intentio secunda.
Vel doctor apposuit ly non quaecunq;
Propter relationem rationis causatam ab actu collativo , seu ab extremo actus collativi voluntatis . t alis enim relatio no dicitur lationis relatio, nisi large accipiendo relationem rationis, V patet ex tertio notato. Iicet etiam relationi lationis causetae ab exti emo a tus collativi voluntatis pi oprie conveniat nomen secundi intentionis: notamen ei conuenit tala nomen, t logi-
.ci, do philosophi speculatiui utuntur illo, ut dimina fuit in praecedenti articulo, seu quaestione . Cum ergo do
ctor in . I.d. 23. locitatu de intentione
secunda, ut de ipsa loquuntur logici, ac speculativi, ideo apyosuit ly no
quaecunque. Intentio igitur secun laesi relatio rationis, non quaecunque quia non est relatio quae dicitur rati nis , quia rei minus eius est nihil: nec est relatio quae dicitur rationis, qui . - ρο - . tantum alterum eius extremum est e pertinens ad
diminutum: nec est illa relatio rati ima, idest adnis quae appellatur concipi passuum,
nec est comparatio passua; nec est relatio rationis causata a voluntate, vela potentia collativa alia ab intellectu. Sequitur in illa desinitione . sed pertinens ad extremum, vel actum, dec. Mauritius super tertiam. 'uniuersaliuScoti ponendo hanc definitione dicit. Pertinens ad extremit actus. Per quod innuit literam, qu4 in Scoro habemus corrigendam esse. Quod tamen facere non debemus, cum ita bene se habeat . Expono igitur reliquum huius definitionis. Et pi imo aliolum expositiones ponam; deinde propriu m
dum exponendi assignabo. Balgius eXPO ncndo. 23. d. pruni Scoti dicit. Quod huius disiunctivae tantum tertia pals est vera; uia secunda intentio non cautitui a tu comnositivo, vel diu suo sed tantum ae tu comparati-uq cii haec expositio deficit, quiano i eclaiat quid doctor intelligat rei ly extremum. Paulus scriptor, &Iychetus in ptimum sententiatu Scoti, volunt doctorem apposuisse im particulas propter diuersas secundas intentiones : cum enim fit duplex intentio secunda in genere, scilicet fundata in tei mino incomplexo, & in orati ne I ideo propter intentiones fundatas in termino incomplexo dicunt doci rem dixisse, pertinens ad extremum. Et propter intentiones sundatas itis oratione dicit I ychetus doctorem addidisse. Vel au actu intellectus,&α Paulus ver , vult mopter istas intentiones doctorem addere, vel conserentis, &c. Dicunt ergo illi per extremu, doctorem intelligete subiectum , &praedicatum propositionis, quae dicuntur extrema piopositionis, quia inter ipsa ponitur copula verbalis coniuncias illa in pro postione' ut cum dico ominem esse animal ,homo S: animalicuntur extrema illius piopositionis,c dicuntur coniungi per ir esse . Est
ergo secunda intentio relatio rationis extremum, seu ad extre-
idest ad pradicatum, Zo subiecisi;
seu ad te minos intellectias componentis, idest formantis propositioncm astimatiuam; vel diuidentis, idest sormantis propositionem negatiuam. Et hoc bieuiter nil aliud est dicere, nisi intentionemi secundam esse relationerationis fabricatam ab inrellectus it te: minis pi opositionis assi maliue, vel negatiuae. I alesque intentiones sunt, uniuersale, singulare, genus, species, di illa: entia , proprium de accidens ; &uniuersaliter omnes intentiones de
uibus in libi o piaedicabilium, & P aelcamentorum. Et nota quod istae intentiones dicuntur pertinete ad te. minos non equidem compositos, sed in
se sumptos. Sequitur. Vψ ad actu εce. Paulin
238쪽
Pauli de Paulus non exponit hanc particulam, sectus. & ideo deficit. Lychetus Exponit hoc modo. Vel pertinens adnesmn in t . Iectus componentis, uti diuidentis:
idest vel accipitur pro relat Uicata in propositione assimati iti et negati . Sed quid postea iii telligat Lycheti doctor, & quare appotu t. Vel taltem
desectus. conici entis, S c. non declarat Lychetus, ta iceo deficit. Paulus scit 'tor sic exponit. Vel pertinet adactuna intellectus conserentis virum ad alterum, idest componentis unum extremum
Φum altero ; & talem relationem irinisicit esse unionem termino: um, & irsam appellat i elationem oratiotiis deusecundam intentionem , quana dicitori in o& variatur talis intentio ait ille secundum quod variantur termiani orationaliter . De hisq; intentioniabus agit Philosoplius in libro perili.&Exposia in tota nqua logica . Aloysius Puteus sici Alby. vir erudii issimus, exponebat hoc na . . ci. do: diccbat enim, secundam intelioncm cse i elationem rarionis pertinen mentem initi. Maior patet ex verbis
Moti,dsci enim quod, Intentio si
cunda est retitio rationis, non quaecunque, sed pertinens, dcc. Nota b ne, ly non quaeci in 'ue, sed pertinens. Quia ex illis verbis manifeste patet, quod intentio Scoti est distinguere intentionem secundam per illas particulas ab aliis relationibus rationis. Sicut si quis diceret hominem esie animal, non quodcunque, sed rationalet
per ly sed rationale distingueret hominem ab alijs animalibus. Minor probo turmam siler pertinere ad extrema
intelligit doctor,pertinere subiective,
vel denominatiue ad terminos propositionis,&relationes rationis pertin tes ad ipsos terminos sint intentiones
secundae, de quibus in libro Porphy,
8c praedicamentorum ; ergo si uatur
concipi passivum derelidium ab intci' lectu in terminis propositionum ex eorum simplici apprehensione, de si
datur comparaiio passiua, ctua ter mini comparati reseruntur ad intellectum
rem ad extremum denommariue, quia. comparantem, cum tale concidi,& t Contra Paulum sLyche tuti Puteunus. Pertinet autem secunda intcti H ad actum intellectias componetis, dcc non equidem denominatiue, sed obiex ctive, quia est obiectum actus intellectus. Sed contra has omnes expositi i qes a guo, quia ne dum deficiunt, ut diximus supra. sed etiam quia stantibus his expositionibus,videtur definitio nem,assignatam a Scoto de secunda intentione, non esse bonam: quia tunc conueniret alijs ab intentione secuna . . Aiguo istitur sic. Doetor
apponit has particulas. Pertinens ad extremum, vel actum, Scc. ut distinguat secundam intentionem ab alijs relationibus rationis, de non ut distin suat intentiones secundas inter se, sed n illae particulae exponantur, ut iaci ut Paulus, Lychetias, & Puteus, hoc non contingit, ereto illae expositiones ncnsuat bonae, seu non sunt secundum
parati, ipso concipi, de ipsa coinparatione passiua, & cum tali concipi, Selis comparatio sint relationes rati
ri; sequitur quod tale concipi, dc t is comparatio sint intentiones secundae, de quibus in libio Porphy. vel praedicam. sed hoc est fallum, igitur Malla expositio, ex qua hoc sequitur. Item nec expositio illitis particulae,
vel ad actum intellectus componentis, Soc quam dat Lycheius. Nec cxpositio illius particula , Vel saltem conserentis, dcc. quam dat Paulus, videtur bona. Quia ex illa sequitur, concipi passivum, derelictii in per actu intellectiis componentis vel diuiden-Ns, esse secundam intentionem de sua in noua log ca; quia tali concitii est relatio rationis fabricata ab intellectu in propositione assis maritia, vel iam
tira ; sicut enim intellectus in obiecto
239쪽
eognito simplici apprehensione dere- . linquit quoadam concipi passunmo; in obiecto, quod copnoscit componendo vel diuidendo inrelinquit quoddam concipi passuum, quod
Contra' est relatio rationis. Item nec exposi-Puteum. tio Putei mihi placet dicit enim quod pertinet ad actu intellectus, &c. obici ctium quia tunc haec definitio conue niret vel enti reali, vel cocipi passuo,
sic passuae comparatio M. Nam si se-
. cunda inretio dicitur pertinere ad actu intellectus obiective . Vel ergo pertinet ad actum intellectus, tanquam
obiectum praesuppositum, vel tanquaobiectum causatum si eius expositio intelligitur de obiecto praesupposito. Aut ergo intelligitur de obiecto simpliciter praesupposito. Aut de obiecto
tantum praesupposito ab aliquo actu . Primum non potest esse, quia secunda. intentio no pertinet actum intellectusos e ture; tanquam scilicet obiectum
simpliciter praesuppositum, quia obiectum simpliciter bra suppositum est
ens reala . Nec secundam potest esse, quia licet intentio secunda pertianeat ad aliquem actum obiective tanquam scilicet obiectum praesuppositu' ab illo actu ; quia actus , quo cogno- . scitur intentio, praesupponit intentio-
. . nem Nonetamen re hoc intentio
secunda disti inguitur ab ente reali, nec ab aliis telationibus rationis: quoniaintellectio, quae est ens reale, praesup- ponitur actu per quem cognoscitur :simili er concipj passivum, ac comParat passura, nec non & aliae relationes rationis praesupponuntur actibus per quos cognoscuntur. Si autem intelligat quod pertinet ad actum i tellectus obiective; idest tanquam obiectum causatum. Contra quia iunc per hoc non diti ingueretur intentio secunda ab aliis relationibus rationis, 'uod . tamen doctor intendit facere, ut supra diximus. Probatur nam concipi pal- suum, de comparatio passu a pertinet ad actum intellectus obiective, tan-- quam scilicet obiectum causatum s cumulantur,seu derelinquantur in obiecto ab actu intellectus. His expositionibus impugnatis aliter expono doctorem duo praemittendo. Primo qubd possumns tenere intentionem secun m causari ab actu coparativo, vel quod caiisetur ab actu productivo. Secundo praemitto quod tenere possumus obiectum dici comparatum denominatione intrinseca svel extrinseca. Si dicitur comparatum denominatione extrinseca: Dc no sunt ponenda plura una in actu comparativo. Si autem dicitur comparatu denominatione intrinseca, sic poneta est quaedam relatio rationis in obiecto comparato, qua refertur ad intellectu
est, qubd si ista comparatio passu ,:& secunda intentio causantur in obiecto ab actu comparatilio ' sic in actu comparativo ponenda sunt duo signa, nam in primo signo obiectum unum comparatur ad aliud obiectum, &sic derelinquitur in obiecto comparato in tali signo quaedam relatio rationis,
qua obiectum comparatum refertur ad intellec mira compλrantem; talisque relatio appellatur comparatio passiua,
sicut & concipi passuum vocatur rei
tio passur cognitionis. Et talis comparatio passua potest poni proxima
ratio fundandi, & terminandi secudas
intentiones. In secundo vero signo causatur tu obiecto cognito, ac comparato secunda intentio. Et ita causatio secundae intentionis pertinet, non
ad primum, sed ad ultimum signum
actus comparatim: quod autem catl- satur in vitinio signo actus comparatiavi, dicitur pertinere essective ad intremum, idest ad ultimum sigmina actiis comparativi. Vel ad extremum intelle ius comparantis. idest ad ultimum, quod facit intellectus conara an s. His
suppositis dico, doctorem in illa definitione posuisse disiunctionem dicendo. Pertinens ad extremu vel aerei ,3 c. propter ditiositatum opinionum ci
ca comparationem passivam: quia sponitur Ex pomtio aucto
Proximaro funda di secundas inte-tiones.
240쪽
Intentio secunda quo pertinet ad
ponitur comparatIo passilia in obiecto comparato. Tunc dicendum est primam partem illius disiunctivae esse veram. Pertinet enim secunda intentio non subiective,vel denominatiue, sed effective ad extremum,id est ad viii inu, quod facit intellectus comparans unuad aliud: quia intellectus comparans prius causat in obiecio comparatione passivam, postrem o secundam intentionem . si autem obiectum dicitur comparatum denominatione extrins ea, & non intrinseca, sic non ponitur illa relatio passiuae comparationis,nec ex consequenti in actu conaparativo
Ionuntur plura signa, in quibus diueras relationes rationis causet in obiecto cognito , nec ex cosequenti potest intentio secunda pertinere ad extremuintellectus comparantis, quia tunc nodantiar plura signa in actu comparati. Do, quorum ultimum dicatur extremia. Et ideo tunc illius disiunctivae secunda pars est vera. Pertinet enim secunda intentio essective ad actum intellectus comparantis unum ad altei una. Vel di.
cenaum doctorem posuisse illam dis unctionem, & dixisse. Pertinens ad
extremum, vel adactum, propter opinionum diuersitatem circa causatione secundarum intentionum. Nam si tenere voludatis secundam intentionem causari ab actu compara tuo. Tunc secunda pars illius dii iunctivae est vera,& maxime non ponendo plura sig ain actu comparativo: pertinet enim tunc secunda intentio adactum intellectus conserentis unum ad alterum,
scut este his dicitur pertinere ad suam causam. Si autem tenere volumus secundam intentionem causari ab actu proauctius, sic prima Pars illius disiun tiuae est , et a M. Pertinet enim si cunda intentio ad extremum, nCntas equidem actus conroaxat ut , Ritra secundum istum modum dicendi non scausatur ab actu compara , IO, seu pertinet ad extremum intellec iis conserentis unum ad alteriurio. Idest mi is
caulatio pertinet ad ultimum, quo, facit intellectus comparans: quia intellectus compa ans unum ad alteiu, prius comparat illa actu comparativo i postea actu productivo produch stetidas intentiones in obiecto compar to: & ita intentiones secundae pertia inent ad extremum idest ad ultimum qudii facit intellectus comparans. Et nota bene quod actus pi oductis re se
cundarum intentionum, non dicitur extremum actus comparatam, nec diari est 'ir extremitia actus intellectus com parantis, quia non est actus compar .
tiuus, sed est actus distinctus ab actu comparativo. Sed potius dicitur actus
extremus intellecrus comparantis, seu extremum quod facit intellectus comparans . Et nota quod cum ille actus productitius necesiario, & immediate praesupponat actum comparatimim,& productio intentionum necessarib ,& immediate praesupponat compar tionem obiectorum, sicut mus est clus dicitur necessarid alium essectum praesupponere, & hoc loquendo ae effectibus ordinatis : ideo iste actus productivus dicitur extremus actus intellectus comparantis, vel extrema quod facit intellectus comparans. Et non dicitur extremus actus intellectus cognoscentis,quia iste actus non pra
siphonit immediate , sed mediate cognitionem absolutam rei. Vel dicas,
quod vocatur extremus actus intellectus comparantis, & non vocatur e tremus actus intellectus cognoscetis, quia iste actus pio luctivus.necessaribi equitur comparationem . non autem
sequitur necessario cognitionem absolutam obiectorum, quia potest homo
cognosci absolute, absque hoc quod
in ipso causetur aliqua secunda intentio . Secus est si concipiatur secundum aliquam proprietatem, puta inquantuest communicabilis diuersis numero . . -& comparetur ad illa. Sequitur in illa Alia pars definitione secundae intentionis. Ad dcfionis
actum intellectus componentis , vel x. In en- diuidentis, vel saltem conserentis viati tionis ex ad alterum. Dupliciter exponere pos- PQuitur. sumus