Praxis medica. Ad usum Scholae Valentinae

181쪽

Cup. XIII De Morbis lienis: sign. de Scorbuta. I 3

est diaeta. Oportet ergo, ut hoc morbo assedit ab esu carnium, quantum fieri possit, abstineant, & legumina , olera , uno verbo , vegetabilia pro communi cibo suscipiant , salsum enim est, olera & legumina pravos generare succos , si bene ad mensae usum condiantur, atque communi Certaque observatione innotuit, Carnium usum diu Continuatum Cum abstinentia vegetabilium hunc morbum generare & fovere et contra, vegetabilia longo temporis tractu usitata, hujus mali vim multum infringere.

APHORIS ML

Quamquam non semper is cibis rassis S melancholicis geno

retur Scorbuttis, tamen si tali, victus ratio tontinuetur diu, talesque humores diu in corpore haereant: S aer ac aliae . . cauSaE secedant, tandem corruptionem Scorbulo propriam

specimam induunt a .

Haec observatio Certa est, includit enim Omnia , quae ad scorbuti mnerationem requiruntur , Victum sciliCet Crassumes melancholicum diu continuatum , atram bilem diu in corpore haerentem speciali diathesi infectam , & aerem praecipuam hujus mali efficientem Causam. Novi hominem per aliquot annos Carnibus & pane Vescentem, omni olerum, fructuum, & leguminum usu privatum , qui tum demum in verum incidit scorbutum. Sanatus tamen est abstinentia Carnium, antiscorbuticorum per intervalla usu, & diaeta vegetabili.

Misis locis scorbutus satis familiaris est , qui a mari salso satis distant: S contra, multis in locis maritimis Morbutus plane incognitus eat b,

182쪽

1 4 Lib. III De morbis iis imi ventris.

Bohera avius, communi ala elorum sensu i adhaerens, Statuit, SC0rbutum. 4ttingere bo les populos, & frigidiori sub clyrnate ViventeS , inique , i uter, eos .maxime infestare vicinos .mari S locis marina aqua submersis a . Quoad primum: . c.Videtur Certum esse sinquit Vans jetentus) quod hoc , non adeo fiat ob acre frigus , sed potius ob aliaβ rationes .i. Netpnim Sub Zona torrida scorbutus: Saepe pessimo modo ius 'stati b) aec. v emb Sed j non taeque veru in e&t, scor butum maximo infestare vicinos mari, quod nobis experientia notum est, neque rationes a Uansiuietento hic adductae quidquam probant Quin nota argumentis systematiCis,

sed solidis, carastismbservestestibus re, laeticae stabiliendae sint.

Homo malum hoc diu circumferre potest. etsi nihil tale. appa, reat. iEt non raro accidit . ut homo prius hoc morbo e madioi tollatur quὼm πSi gingivae exulcerentur , aut maculae . in cruribus emergant c). Etsi scorbutus diu lateat in visceribus . numquam tamen sine ali 1 io damno gingivaram de Crurum verus eriistit. Ergo dum Medicus giagivas parum viciatas. cu, Crura non manum impotentia observat dum interim atrae bilis corruptae Corulectius in i ta visceribus per, alia: i1 phoenomena agaOSCit de Curando seorbulo Cogitare debet, nam nisi id fiat, recens malum in juveteratum confirmatur. Postquam Van SNietentus ex vero descripsit deatium cu gia varum . incommoda in tio Cm0rbQ , ita CPn ludi . . Lut uia. lnaee Symptoruas sen8im, is succedunt in leniori scorbulo , rapide autem si in magnam, jam malignitatem degeneraverit morbus d). v

183쪽

Cup. XIII. De Morb. lienis: sign. de Scorbuto. I 7 s

Qui in parvo, quantum ad Sensus , morbo ac febre , d qua de

cumbentes partim aut nihil pati Videntur et Subito ac praelestrationem linquunt , aut ad linquendum proni sunt S proeli ves , hos scelet 'rbe laborare, certo tibi persuadere debes Eugalerius maxime laudandus , qui plurimaS neque sper nendas de scorbulo , par Una adhUC COguito, fecit Observatio nes a is Et si ' Curationem Scdrbuti eadem ratione adjecisset omnibus, qui de Scorbulo SCripserUnt, palmam praeri , puisset, & de arte mediCa Optime mereri potuisset b . Generale non e St, propensionem aegrorum in typothimiam in morbis ad sensum levibus SCOrbuti eSSe Signiam, cum in affectionibus alias malignis, & tertianis alitumnalibus id contatingere possit. Ergo tum tantum SCOrbuti Ca est lypothimia cum Caeteia litibus morbi phoenomena aut praeCeSSerunt aut comitantur. Interim negandum non est, SCOrbuticos ob inseparabilem ataxiam, animi deliquiis facile molestari.

Scorbutum per contagium propagari: imo S hoc modo contrae tum majorem saevitiam exercere, do Et experientia asseruntque auctores exercitatiJSimi, quod tamen nonnuVi haud inferioris notae plane negant': tantum G cile est vertim d. falso extricar C). ClNondum certo Constat inquit Vans vietentus quod, per Contagium ex uno homine in alium hic morbus M transeat ... Fateor , quod nemini Suadere vellem ut eo

dem uteretur poculo adde F lecto G habitacri cum

illis quibus putrido tabo gin Vae diffluunt. . . Tamen nonis videtur Certo Constare, quod per Contagium propae ur, scor butus , Uti de Variolis, lue Venerea , Scabie, & simili obus morbis fieri novimus ... Interim tamen prudentia ju-

184쪽

1 6 . Lib. III. De Morbis in mi ventris.

bet, ut in ultimo Stadio scorbuti versantes, aegri calath traC-ν, tentur: liCet enim Contagium non metuendum adeo foret, ,, tamen putridissimis exhalationibus nocere possent a) νγ Sed minimo incongruum erit in memoriam revocare, quae , de corporum simul Concurrentium atractione mutua, in Physio

logia tradidimus b .

Victus sit ex vegetabilibus recentibus quibuscumque : at , ripossibile est, ex acetariis refrigerantibus S acidis, sed copiose assiduis sumptis c .

Quaecumque lieni inflammato Congruunt, eadem SCΟrbuto tollendo prosunt. Etsi lien non unica, praeCipua tamen sedes est sCorbuticae affectionis , quidquid Contra cla metit recentiores, qui ex hypothesi id negant, quamquam non omnino sibi Constant. Lieulaudus , lienem in hoc morbo saepissime offendi, ait, idque ex phoenomenis deducere videtur. At non multo post, Cum ex Cadaverum inspectione loquitur , lienem saepius nihil vitii prae se ferre , omnino inculpatum occurrere , affirmat d). Consultius id est quod auctor hic in prooemio operis vero laudandi sic scribit: is Silentio tamen minime praetermittendum, singulos, morbos vel graviores haud semper Conspicuam labem vis ceribus inferre : Cum saepe saepius lustrata post obitum interanea plane inculpata deprehendantur e).'' Igitur non acetaria modo , refrigerantia ex lactu Ca , in tybo , Cucurbita, portulaca, quibus Cum fructu audi possunt nasturtium aquaticum , becabunga, acetosa, diu usitata, utilia sunt, sed &muria, hoc est, aqua, sale & aceto pro bis acetariis praeparandis imbuta, mire prodest. HΜultis modis inquit Celissus huic rei cappar aptum est. Nam & ipsum Cum Ci-

185쪽

Dbo assumere , & muriam ejus Cum aceto sorbere , commo-ο dum est a). '

Curatio versatur circa diluentia S temperantia, ac praesertim meram aquam ast alim haustam b).

Aquam fontanam purissimam interdum nive refrigeratam maximum esse in hoc morbo praesidium , expertus novi. De caetero mireris, diluentia & temperantia, acida, refrigerantia : i temque aliquantum acria Calefacientia hic juvare. Forte id Contingit, quia non modo bilem atram, sed specialiter Corruptam emendare opus est, atque adeo mis-Cere oportet mediCamenta, quae generalibus atrae bilis vitiis , & particulari coxruptioni opponantur. Primum faciunt diluentia, acida, temperantia : Secundum , modiCe aCria, putredini resistentia. Id non omittendum, fructum solani pomiseri, quod aliqui pomum amoris vocant, Vulgo tomate, mirificam adversus scorbutum Vim habere , non solum enim refrigerat, sed & nimium atrae bilis impetum sedare, observatione compertum.

Metallica omnia vitanda, in primis hydrargirum, ferrum, antimonium c).,1 Summam inquit Lieuthandus inseri perniciem hy-

Ndrargirus, praesertim si ptyalismum moveat : hinc a sa- ,, nioribus Μedicis abdicatur d). Metalla omnia inimica naturae sunt, quia nee Superari, neC ei umquam adaptari possunt. Sed inter omnia pessimum esse mercurium , eX ejus divisibilitate , & mobilitate summa deducitur, his enim do tibus perpetuo naturam exagitat , quae ipsum tamquam Corpus molestum expellere nititur, neque id umquam sine

186쪽

1 8 Lib. III. De morbis infimi ventris.

frequentem nostris temporibus fieri mercurialium medicam, num usum, ex hypothesi, non vera observatione , guber

natum.

Hos scorbutus infestat) qui melancholiae , maniae, Iabi hypocondriacae, hystericae, morbis lentis obnoxii vivunt, maxinieque qui nimio cortice peruviano fuerunt usi sa). Vanswietentus febres intermittentes autumnales difficiles post servidissimas aestates Sequutas, CortiCe perUViano, liberatis a Saburra visceribus, optime curari ait, Sed me lancholiam, morbum hypocondriacum , & SCOrbutum naSci posse asserit, Si repetatur Corticis usus, dum prima rem Cidivae Signa apparent. Ego sane Cum plurimos viderim. qui improvide nimio corticis usu febres fugare intenderint multa mala , fateor , inde sequuta, SCOrbutum raro eX eo nam tum agnovi. Unde ambabus ulnis accipio , quod Vanswietentus sic statuit: Ubi autem pertinacibus talibus febribus D curandis adhibetur Cortex peruvianus , tunc mutationes, humorum & solidarum partium corporis per ipsam febrim D praegressam factae , male adscribuntur usui Corticis peru-

X. Hoc vitium quies auget: itaque exercitatione F labore opus est, habita tamen ratione, ne febrem iSta, si ni litin procerae rint, excitent. Vnctiones frictionesque S sudores necessarii

sunt. Dulcia omnia inimica Sunt. . . acida autem maximo

conveniunt c) Loquitur Celsus de liene magno, quem scorbuti esse lamitem , jam vidimus, idque,ulterius: inprobant haeCHippocratis verba: is Quibus lienes magni. iis gingivae Vi-υtiantur , OS graveolet: quibus autem lienes magni sunt υ neque sanguinis eruptiones Contingunt neque OS graVeo- olet,

187쪽

.det, in tibiis ii mala ulcera habent & nigras Cicatrices. . . v At, qui partes eas, quae Subsunt oculis, vehementer sub-ν, latas habent, magnos habere lienes , Comperies a) ....is Quibus splen deorsum vergit, pedes & manus & genua Cantida sunt: nasus & aures semper frigida b). . . Quibus lieno intumescit, iisdem & corpus contabescit c).υ Qui attento

ea, quae scorbuticis accedunt, mala inspiCiat, omnia quae hic ab Hippocrate adducuntur , pro aegrorum partiumque assediarum varietate, vera eSSe Comperiet. Ιis tamen omnibus exerciattiones tum Corporis, tum mentis, moderatas

tamen d), conferre , itemque frictiones, omnino Certum est, solet enim lien facile intumescere , neque adeo difficile, ut Caeterae partes , Iabore & exercitatione detumescit. V Mul istos vidi inquit Vanswietentus) qui laboriosa vita & Du-υgali tantum adquisiverant peCuniae, ut, ingraveSCente aeta-υ te, paucis contenti leni in otio vivere possent: his semper v suasi, ut quotidianis deambulationibus, agricultura , velis alio quovis modo Corpus exercerent, quod Si negligerent, is brevi in hunc morbum scorbutum) incidebant se).is Videnda circa lienis intumescentiam , & modum, quo per vomitus & urinas detumescit, quae adduximus in Illustratio

nibus ad Hippocratis Prognostica g).

Notandum, cautione quadam in exhibendis illis scorbuticis medicamentis , quae omnia fere sunt calida S acria, opus esse g). Nihil ferme scorbuticos magis Nexat quam importuna mediCamentorum sarrago. v In. pharmacopoliis inquitis Vanswietentus sic prostant spiritus . essentiae , elix tria ο&c. antapoplectica, antepilectica , antilabrilia, antipleuri

188쪽

18o . Lib. III De Morbis in i ventris.

tica, antiscorbutica , &C. quae omnia licet in quibusdam is casibus usum habere possint, tamen etiam saepe inutilia, imo & damnosa sunt a .ra Aquas minerales pro hOC morbo tollendo nimium commendat Eosimanus b) ; sed auctor hic, aquarum virtutibus extollendis intentus, forte rei,de qua agebat, specie praeoCCupatus id esseCit, quod Commune esse solet iis omnibus, qui pensum Suum prae Caeteri S eXtollunt. Idem judicium esto de Eugaleno, qui omnes fere morbos ad scorbutum reduxit: quod ideo notatum volumus, ut horum aliorumque similium scriptorum celebrium doctrina his cautionibus pervolvatur. i

De Lumbricis. ΟΜne animal quantumvis minimum & imperfectum ex

semine sibi proprio generari, neque putredinem , aut quidvis aliud posse insecta ex quavis materia producere, nisi semen intercedat cuique viventi peculiare, in Illustrationibus ad Hippocratis Prognostica primum, deinde in Physiologia monstravimus C), ubi Vidimus , etiam innumeras prope fabellas, atque non modo vulgi sed & Philosophorum errores maximos , & interdum figmenta, erga hanC rem n mium vigere d). Circa modum , qua animalia impersecta, quae insecta vocant, ortum suum accipiunt & vitam, magna est Auctorum dissensio. Sed cum disquisitio haec ad Physicam & historiam naturalem potius quam medicam artem pertineat, i eam Consulto omittimus. Quibus tamen haec placent oblectamenta , obvium est, ex veteribus Sen-

189쪽

Cap. XIV. De Lumbricis. I 8 I

nertum, qui amplissime hanc rem discusit sa) , inter recentiores Vallisnerium & Reaumurium Consulere , omneS enim isti animalium quorumvis generationem, non aliter quam ex proprio semine feri posse, probant & confirmant. Interea Certum est , VermiCulos procreari in aquis , Ductibus, lacte, aliisque omnibus sermo alimentis , ut difficile sit aliquod invenire Corpus , quod interdum Suos non alat vermes. Id etiam certum est, alios ab aliis differre , atque de terminatis tantum locis eorum semina foecundari b). Inter haec homo ipse vermium patria esse solet, reperti enim sunt in variis ejus partibus , atque ita proprios alit, ut non alibi uspiam nisi in corpore humano SubsiStere possint. Unde unum animal somes est & fundamentum alterius sc). Sed inter hominis vermes ii praesertim infensi sunt ,& Medi rum attentionem perpetuo meruerunt, qui in alvo & ii testinis generantur , quos GraeCi simini has , Latini vermes, brilaos appellarunt. Igitur lumbrici sunt: Animalcula in amo

G intestinis hominum genita,ibique commorantia, multorum malorum segetem secum deferentia. Pertinent ad symptomata in retentis toto genere praeter naturam. HOC Symploma supponit

morbum intemperiei, non in qualitatibus tantum, sed in vitiata intestinorum substantia , ut haeC in putredinem determinatae indolis vergat. Vidimus asibi, non omnem putredinem in humano Corpore esse noxiam, Sed adesse interdum aliquam ipsi infensissimam , diversam tamen pro varia corruptionis & putrescendi forma. Neque sub qua vis putredine haec enim omnium vermium nidus &fomes , non Causa est nasCuntur lumbrici, sed cum ejus generationi speciali modo, lege naturae, Corruptio Congruit. Sic fit , ut horum animalculorum semina seu a principiis

generationis cum Semine Communicata , Seu aliunde suscepta, cum fomitem in intestinis ex propria putredine inveniant, facile nascantur, & germinando, plurimum ali

190쪽

18 et Lib. ILL De Morbis infimi ventris.

quando multiplicentur. Constat inde, partem affectam esse intestina ; etsi enim ventriculum nonnumquam partesque vicinas OCCupaSSe , Visum sit, id per Consensum Seu per Communicationena factum esse, Censemus. Ex differentiis duae sunt notabiles, etenim lumbrici sunt Critici, aut sympto mattei : DLumbricos rotundos Cum alvi excretione prodire,

D m3rbo in judicationem tendente, expedit a vi, Crisis nam que bonae indicium sub morbi finem esse consueverunt b . Cum vero sub initiis morborum ejiciuntur lumbrici , symp-

tomatici sunt, multorumque malorum segetem secum deferunt. Altera differentia, eaque praecipua , ex ipsa lumbricorum forma desumitur: alii enim sunt teretes , longi, qui per excellentiam lumbrici appellantur: alii lati, & ob simi litudinem cum semine cucurbitae a quibusdam cucurbitini dicuntur: alii denique sunt parvissimi, eorum instar , qui in Caseo generantur, & asCarides vocari solent. Hi intestinum rectum juxta podicem: caeteri alia intestina habitare con- Sueverunt. Lumbricus latus , qui etiam tenta ob amplitudinem & cum fascia analogiam a quibusdam indigitatur , ita

longus interdum visus est , utiex quorumdam auctorum praescripto ulnas plurimas superaverit. Quidquid tamen sit, id in canibus aliquando contingere, Certi statuimus C). Nec desunt qui affirment, ex pluribus vermibus cucurbitinis inter se cohaerentibus latum lumbricum resultare. Id certum est, ubi hic vermis alvum occupat, hostem esse molestissimum

Inter occasionales Causas vermium plet horam parum aut nihil conferre, fatemur, nam etsi sanguinis Copia inflammando & calefaciendo intestina ad putredinem disponat, tamen ea est hujus salutiferi humoris Conditio , ut non nisi rarissime vermium progeniem in sinu suo contineat. Quod si in aliis partibus, praeter intestina, vermes interdum reperti sint, non ex sanguine, Sed ex ipso partium humore Corrupto processisse censendum. Obstructio ad lumbricorum generationem