장음표시 사용
251쪽
Cap. XVII. De Morbis uteri. 243
transigunt. At omnibus menses turbantur , Seu nimium , Seu parce fluentes. Caput interdum dolore , non raro fluxioni bus molestissimis, tentatur. Quibusdam spirandi difficultas aliis Convulsiones advenire solent. In universum, omneS quot quot hoc malo tentantur , a taxia spirituum laborant, indeque levissimis de causis agitantur, & in motus irregulares adiguntur. Solent praeterea Contristari, inappetentia affici, rubore faciei identidem suffundi, vertigine , orisque ventriculi molestia laborare. Deinde ad obeunda negotia pigrior foemina redditur , exolvitur , infirmatur , genua labant. Febris non adest perpetuo , sed per longa mensium, aut annorum intervalla febribus molestantur erraticis, saepe ad intermittentium naturam accedentibus. Id mali genus, quod modo de scribimus, per excellentiam a Medicis affectio Osterica appellari solet, quamquam vi vocis omnes uteri morbi hysterici POSSint nominari , Ostera enim a Graecis di Citur, quod 1 Latinis uterus vulva vocatur. Cum vero affectio haec in Crementa susCipit, praeter jam dicta, plura alia symptomata Creat, varia quidem pro idio sincrasiae & temperamentorum muliebrium varietate: nullaque ferme est Corpori S pars, quae hujus mali saevitia immunis servetur: non quod uterus huCillucqae errabunde per Corpus Vagetur, ut Crediderunt ex Veteri bus quidam Philosophi L Medi Ci, quorum errorem anatomi um apte resutat Galenus a) , sed ob summum uteri Cum omnibus visceribus Consensum. Hinc ex affectione hysterica Videas, Caro, Convulsionibus, epilepsia, passim affligi. Patiuntur etiam spirandi difficultates, dorsi & Costarum dolores acerbissimos, typothimiam, interdum etiam syncopam. Neerarum est, nauSea , eructationibus , su Spiriis, alvi tumefac tionibus, molestari. Sunt quaedam mulieres in cachinnos,
aliae in fletus sese Convertentes, Omnes tamen vitam ducunt tristem , nec firmam , nec valentem, Ut quavis externa
injuria facile laedantur. At quibus menStrua , utero inflammato , nimium fluunt, languidae Sunt, inertes, exCarnes, de colores , cibos fastidientes, in iram pronae, debiles. Contra Hii a Cum
252쪽
Cum supprimuntur, si malum vergat in viscera, ventris, aliarumque partium doloribus conflictantur: partium interna sum inuam mationibus fiunt obnoxiae et quandoque per os, nares , aut haemorrhoidas sanguinem fundunt. Solet interdum hoc mali genus in habitum Corporis tendere , quo vitio fiunt Chlorosis , hoc est , pravus ex albo & viridi color , & leucophlegmatia, indeque facilis via ad hydropem
paratur. Uteri inflammatio longa familiaris est virginibus,& foeminis aetate florentibus , eo praesertim tempore, quo menstrua aut fluere , aut intercipi debent. Vetulas id malum raro affligit ; quod si in juventaemoleStet, Con SeneS- Cente jam foemina , eam deserere solet. NCC periCUlo pror-SUS UaCat, Cum vehemens fuerit, & prinCipes Corporis par tes OCCupat, Visum enim est aliquando, CX Syncope , aut apo-plexia subito periisse , ita tamen , ut aliquae priuS ut mortuae jaceant, nec semper moriantur: aliquae , amissis Omnino viribus, vivido faciei colore perfusae pereant. Cum malum ad Superiora Conversum foeminas sensu motuque privat, dum ad se redeunt, suspiriis , fletibus , lacrymis , parOXismo liberantur. Neque ignorare Oportet , Iin C morbum CertiS periodis & temporum intervallis denuo recrudescere, atque a repetito Saepius abortu, Crudo partu , longa viduitate, &Cont1nentia, ob diathesim inde in utero nascentem , saepe
Uteri inflammatio acuta, eodem modo tractanda , a C Caeterae partium internarum inflammationes. Venae sectio identidem repetita praecipuum est hujus mali auxilium, sed in Praegnantibus , non ita Copiose sanguis extrahendus , aC in puerperis, foetus enim inde facile labefactatur. Sicut in ute-
To gerentibus Cavendum a medicamentis uterum CommO- Ventibus , sanguinemque e XCitantibus , ne sequatur abortus,
Contra, in enixis omni opera incumbendum, ut lochia ita graeco Vocabulo appellantur & sanguis & quaevis alia uteri purgamenta post partum ) fluant, appetit enim natura eae vacuatione purgari. Ergo aqua ex nitro , & syruso Capi lorum veneris, borraginis additis succino albo, & matre periarum praeparatis , ex usu es Se possunt. Purgatio prorSUS D-gienda , multoque magis emeticum , eaque Solum agenda quae
253쪽
Cup. XVIL De Morbis uteri. et s
quae temperando, diluendo, Vulvamque roborando, natu- Tam ad morbum Vincendum adjuvant. Cucurbitulae ad se- mora , frictiones ad crura magni USUS eSSe Consuevere. HySterica medicamenta , quorum magna est seges in hodiernis PharmacopoeIS , Caute admodum Sunt praeSCribenda, magna enim ex parte inflammant , uruntque : atque in hoC malo Imemoria tenendum , Calida medicamina perpetuo noXia , fri-g da non nisi Cum grano salis prodesSe, priora enim in-ndnamationem augent , posteriora uterum, indeque totum corpus deb1litant. Exterius linimenta ex oleo amygdalarum
dulcium , lini, additis oleis camaemelli & lauri sub paucadosi, ad infimum ventrem juxta pubem applicata , inflammationem temperant , uterumque roborant. At Si dolor urget& ardor , emplastrum ex lacte, miCa panis, & CroCo , quod
nunC anodinum audit, eodem lOCo appliCatum, utile esse potest. Quaecumque mediCamenta eX myrrha, Castoreo, aSSa laetida , galbano: aut ex spiritu Cornu Cervi Succinati, salis ammoniaci: vel aqua melissae Camphorata, aliaque id genus, in aliis uteri morbis sorte proficua, hic omnino fugienda. Id non omittendum , aquam frigidam, etiam nive refrigeratam sub tempestate calida, in uteri inflammatione recte praescriptam, maximum esse praesidium. Jusculum pro tenui victu, ut in aliarum partium inflammationibus , est Componendum , eique , si alvus nimium non fluat, tuto oleum amygdalarum dulcium sub modica quantitate immiscetur. Sunt qui
hirudines sinui pudoris suteri Vaginam Vocant) applicant. In
gravissimo malo non omnino rejicimus, sed , quantum fieri potest, vitandum remedium, tedii plenum & indecorum. In inflammatione uteri lenta locum habet Venae sectio, quoties suppreSa menstrua aut malum generant, aut factum augent. De caetero huiC evacuationi non nimis insistendum. Aeque in inflammatione uteri acuta , aC lenta Saphenam tundere expedit : nihil tamen Obstat, quominus interdum magna utilitate vena brachii aperiatur, si enim hepar, pulmo, ali que viscera in consensum addUcta Sunt, ex Supernis partibus extractio sanguinis mire levat. Purgatio nullum hic locum habet: at Clysteres intestina laxantes , & uterum roborantes ex usu esse Solent. Ergo decoctum capitis intesti
254쪽
st 6 Lib. IIL De Morbis infini ventris.
1aorum vervecis, additis floribus sambuci, camae melli, & oleo amygdalarum dulcium, pro Clysteribus optimum est. Suadendae sunt foeminae, ut hujus mali Curationem non SusCipiant neque anxie expostulent, Si enim uspiam alias, maxim h hic medicina est, medicina non uti. Laudant plurimi Castoreum, myrrham, ex iisque efformatas tincturas, itemque assam foetidam, spiriturn Cornu Cervi succinatum, aliaque in nostra materia medica sigillatim proposita. Nec timent beZoardicumjoviale, infidum & valens medicamentum, praescribere. Aliqui aquam melissae Camphoratam multis laudibus extollunt, nihilque frequentius videas in libris & pharmacopoeis recentiorum, quam aquas , tincturas, balsama , aliaque id genus speciosa
rnedicamina ad his tericas affestiones. Ego haeC omnia omnino damnare non ausim , etenim sub aliquo Casu prudenter adhibita prodesse posse, non inficior Sed parum aegras hoc morbo affectas juvare, aut solatia tantum fugacia praebere, experientia edoetus affirmo. Accurata diaetae observatio , animi tranquillitas, exercitatio modica , plus Valent, quam omnes officinarum apparatus. Id non omittendum, hystericas foeminas ex odoratis rebus molestari, ex male olentibus naribus applieatis bene se habere. Emplastrum ex galbano, aut oleo Μariae , ad λrmam & magnitudinem volae manus, umbilico appositum, aliquando prodesse vidimus. Quod Si strangulatus, SynCOpa, a poplexia, Caru S, aut alia mala periculosa adveniant, per remedia iis affectionibus antea prae Scripta succurrendum. Μensium suppreSsio, inflammato utero MCedens, probe agnoscenda, antequam remedia praescribantur , solent enim putidae meretriculae praegnantes sub larva Suppressorum mensium Medicos sallere, ut venae sectioni-hus foetus flagitiosissimo perdant. Adlaborandum ergo , utinapraegnatio a simplici mensium suppressione distinguatur.
Cum menstrua ex uteri morbo non fluunt attente Consi
derandum, an plet hora vigeat, an obstruetio, & quaenam dia thesis species uterum occupet. Vigente plet hora audacter Sanguis mittendus , quod parce admodum est agendum in praedominio obstructioni q. Quod si menses deficiant ob sanguinis desectum, ut accidit in mulieribus inedia SeSe macerantibus , aut quavis de causa contabescentibus, inutile sue -
255쪽
Cap. XVII. De Morbis uteri. 2 7
rit, imo & noxium sanguinem minuere. Obstructio uteri tolerat venae sectionem , etSi eam moderate eXercendam suadeo. Si vero uteri vitium ex obstructione reliquum Corpus in consensum trahat, ipsumque chlorosi, aut leucophie malia afficiat , abstinendum a venae sectione, nisi spirandi difficultas aegram oppresserit. Cem diathesis uteri ea fuerit, quae aegrotantes in syncopem , & Virium languorem addu-Cat, Caute admodum , etiam SuppreSSi S men Struis, prOCedendum in venae sectione , ipse que auctor fuerim , Ut hoc remedii genus , non nisi ut extremum , sub tali Casu tentetur , si vires hoc modo fieri permittant : secus vero pror-Sus vitandum. Purgatio in menstruiS suppreSSi S raro admodum utilis esse Consuevit. Quod si vitiosorum humorum Corruptela alvus in sestetur , Clysteribu S, & oleo amygdalarum dulcium identidem repetito, subducenda. Reliquum operis in curatione collimare debet in id, ut bona diaeta hii mectante aegra sese reficiat, eaque medicamina assumat si forte Medicus consultum ducit id malum medicamentis tractare) quae vias laxare , & aperire , Uterum temperare, &pravam diathesim Corrigere , apta sint. CiChoreum , t arax Cum , nasturtium aquatiCum, sumaria , becabunga , agrimonia : flores sambuci, papaVeris rubri, Violarum , bu glosae: radicis graminis, altheae, apii, rubiae tinctorum , aspa-
Tagorum turiones, Uno Verbo , aperientia temperata , optima sunt pro menstruis moVendis auxilia, seu in decocto , infuso,
aut syrupi forma, Vel in JUSCulis, pro re nata, per plurimum tempus utantur. Chalibs, Seu , ut plures Volunt, serrum ipsum multis laudibus ab omnibus fere extollitur ; sed cum ex se adstringendi vi potius, quam aperiendi polleat, his Cati
telis praescribendum. PrimUm, Corpore repleto Sanguine, aut obstructione, ferrum noxium est. Secundo, si uterus nimium ferveat, aut reliqua Viscera caleant, ab hOC medicamento fugiendum. Deinde, non est imperandum iis , quae exerceri non possunt , Omnia enim metalla naturae Sunt inimica, eamque stimulis exagitant, quae, Si Vin Cere non possit, ser- me succumbit. Mirandum Sane , naturam , dum metallica Corpora tamquam sibi minime Congruentia , qtlaeque umquam suae constitutioni adaptare possit, eXpellere nititur, di-
256쪽
diversis viis id agere, seu vi propria , seu viribus specificis cujusque metalli eam diversimode afficientibus. SiC mer-
Curius per os Cum Saliva, ferrum vomitu aut SeceSSu , num
timonium squod semimetallum est) sudore ejicitur. Plumbum, aurum , argentum , aes , adeo immutari inepta sunt, Ut in Corpore magno naturae detrimento diu resistent. Chimici , ut haec obstacula tollerent , varias Cum iis Corpori bus instituere mixturas omnibus notissimas , sed his nihil aliud effecerunt, quam metalla incrustare & speCiosis formis induere, vires tamen ea corpora his laboribus non immutant, quinimo non raro damnosiora humano Corpori sunt
reddita. Ergo in foemina mediocris habitus, ple thora obs-Vuctione & diathesi correctis , Crocus marti S, aut ferrum ipsum subtilissime tritum, sub parva dosi, matutinis horis,
exercitio Corporis modico praeSCripto, menSes excitare inter dum visus est. In virginibus Chlorosi insectis sal seu vitriolum martis in aqua Communi Coctum, prout in noStra materia medica describitur, & per aliquot dies propinat in m , Vomitum materiae Chlorae , hoc est , ex viridi pallescentis, excitasse Cum levamine, vidi. Aliud medicamentorum genus in usu est ad menses movendos, quod, ob vim fundendi
Sanguinem ex utero, em menagogum vocant. Talia Sunt aristolochia , artemisia , uterque dictamus, sed praeSertim Creticus , matricaria, brionia , angelica , bardana , imperatoria, Sabina , anguilae hepar, Castoreum , borax , mirrha, Succinum , aselli, gummi ammoniacum , aliaque bene multa apud Scriptores medicos passim obvia, ex quibus infinitae propemodum resultant in pharmacopoeis ad movendos men Ses pillularum , electuariorum , syruporum , trOChi SCOrum , aqua rum, tincturarum , spirituum, Consectionum formulae. Sed Deus bonet quam multa hic vana & noxia latent. Nulliam
hactenus inventum est remedium vi directa menses in I vens Sanguinemque fundens. Ergo Cum praedicta medicamina non modo sanguinem , sed secundinas , foetum mortuu in , aliquando eXpellere visa sunt . id orgasinum , turbasque e XCitando , calefaciendo, & irritando effecere, natura erat in nimis Commota eum effectum interdum produxit. Sed propter hunc effectum nimis violentum citata medicamenta ad
257쪽
. Cap. XVIL De Morbis uteri. 249
provocandos menses minime propinanda, nisi quis velit ignem foco addere , inflammationem augere , & gravissima mala producere , atque quod Caput est, menstrua raro, & quidem fortuito , his excitabit. Ergo in Casu extremo pro metu mortuo & secundinis expellendis ea remedia tantum utenda Cen Serem. Si menses nimium fluant, & tamen mulier ad Consueta munera prorsus inepta non sit , solis analepticis , inCrassantibus, leviter roborantibus, res est agenda. JuSCula Can Crorum , ranarum, Carnis vitulinae , additis ebore & cornu
Cervi, & foliis vincaepervincae , saniculae, aliisque herbis Vulnerariis, utilia sunt. Decoistum album Syden hamii diu continuatum, lac Caprinum, pulvere matriS perlarum, Cornu Cer-Vi , aut Coralli immixto , si Caetera Consentiant , proficuum eSse Consuevit. Sub eo Casu pro utero roborando prodest emplastrum Confortativum Vigonis, & pro matrice lumbis appositum. Prodest etiam emplaStrum ex siliquis arboris Ce Taloniae , vulgo algarrobo. Sed hae non nisi in Casu urgentiae permittenua. Quod si sanguinis fluxus metum syncopis aut hydropis inducat, Cortex perlavianus praescribendus. Subeo Casu electuarium per uvianum adstringens Fulleri optimum est. Trochisci de Karabe, spirituS vitrioli Cum syrupo de rosis sicCis, sub parva dosi, fluentem nimiS San linem CoerCet. Adjuvat etiam, seu per Se seu praedictis medicamentis mixtum, electuarium diascordii Fras Catorii , opto enim medicamentis adstringentibus roborantibuSjuncto Coales Cit, qua ratione in his morbis caeteris narCotiCis, quae non nisi nimium urgente malo exhibenda, praestantius esse, Censeo. Sed notare expedit, Sanguinis fluxus raro admodum adqtringentibus esse tractandos , neque haec medicamina , nisi in Casu magnae urgentiae , loCum habent, post eorum enim v Sum incluso sanguine in visceribus phlegmones uteri, SCirri, ut cera, dolores, aliaque lethalia mala supervenisSe, SCimu S. '
258쪽
et so Lib. IV De Morbis infimi ventris.
Si mulieri praegnanti evsipelas in utero flat, lethale a .
Mulierem in utero gerentem acuto aliquo morbo corripi lethale 'V. . Utero gerentes , dum quovis acuto morbo tentantur, in disCrimine versantur morbo respondenti, aC periCulum CStabortus , quo fit, ut plerumque id malum lethale esse SO-leat. Nec intelligenda tantum est sententia de morbi S acutis cum febre conjunctis, sed de quibusvis aliis, ut apo pleXia, epilepsia , &C. omnes enim in praegnantibus periCul Osissimi sunt. Vidi aliquoties foeminas instante jam partu, epi'IepitCis motibus Concuti, quae , metu, Secundinis , & purgamentis exclusis, ad se redeuntes, tum demum Valetudinem re- Cuperarunt , forte quia nimia naturae Conamina in motus ConVulsi vos transiere; at si, his omnibus ex Clusis, febris acta' ta perse Veret, aut de novo incipiat, raro admodum , DCC ni-bi post magnos multosque labores, evadere aegra poteSt. Videndum etiam , an morbus acutus in praegnante ex uteri inflammatione, aut erysipelate, Vel aliorum viscerum vitio Ortum habeat, nam multo majus impendet periculum in Psimo, quam in Secundo Casu. Jam Vero Cum inflammatio, aut erySipelas uterum occupanS, aeque in praegnantibus ac enixis, nec raro etiam in aliis mulieribus, reperiri soleat, ex Gorteri observatione haec mala ita distinguenda : VSi foe-i inina in infimo ventre sentiat dolorem Vehementem , Ca-' lorem aeStuantem , quae symptomata magis simul urgent Vaginam & pudenda , quam intestinum rectum & Vesicam, quamvis semper hae quoque partes Consentiant, Constabit ex his vel erysipelas, vel inflammationem tentare uterum. Sed si tunc simul per reliquum corpus habeatur febris re-
259쪽
Cap. XVII. De Morbis uteri. 2 s I
εν mittens magis, quam Continua, Cum calore mordaCi, magis εν quam urente: si urina evacuata sit flammea, acris, pelluci Dda, ad flavedinem vergens, ut plurimum Sine sedimento &,ν sine signis Coctionis: pulsus Celer magiS , quam durus : sanis guis emissus si fluidus fere maneat & rubellus nullam cuti- νγ Culam formans , judicabimus, uterum erysipelate tentari. ,, Sed si febris Continua ardens , urina rubra saepe Cum in Ci- ν=pientibus signis Coctionis, pulsus durus & frequens simul Dadsit . judicandum est, uterum inflammatione affect um
Recto intestino, aut utero in ammationem patiente urinae sti licidium supervenit : S renibus purulentis urinae advenit stillicidium: hepati autem in ammationem patienti singultus
Intestinum rectum , uterus , & Ve Sica partes vicinae sunt, ut unius malum alteri necessario CommuniCetur. In testinum rectum inflammatum stranguriam induCere , jam antea vidimus sc): at uterum inflammatione aut erysipelate affectum urinaeistillicidium produCere , observatione notum est. Videre est meminas stranguriosas ex inflammato utero & etiam vagina, inflammatione lenta ex gonorrhaea gallica orta, quod nobis monstrat, remedia ad uteri malum tollendum esse di rigenda.
ψstericae uterinae duritates in alvo admodum dolori cae, crudeliter atque cito perniciosae d)
Si mala in aphorismo proposita febre acuta Conjungantur, magnam uteri inflammationem, aut erysipelas significant, ex qua Celeriter moriuntur. Sed videre est interdum foeminas, ob uterum prave affectum, tota alvo intumescere & dolere sine febre acuta , quod inflammationis lentae in utero Ii a Sig-
260쪽
2set. Lib. III. De Morbis in i ventris.
signum esse solet. Semicupia , balneationes, fomenta eX anΟ-dinis medicamentis , proficua esse solent. De Caetero, hujuS- modi duritates Cum dolore , Convulsiones, hydropem , aut acutas, lethalesque inflammationes post se trahere ConSUOUC-re. Id mali genus eo tempore potissimum foeminas affligit, quo menstrua naturae lege, aut vi morbi detinentur. V. QuibuScumque mulieribus , oborta febre, dolor mammarum incidit , i=ide nata sputi cruenti, non foeculenti , expurgationisDStiam omnem exolvit sa) HaeC sententia verissima est An foeminiS, quarum menStrua suppresSa sunt, potiSSimum ad quadragesimum annum, Circa id tempus , quo , instituto naturae defiCere Solent, tunCenim recursus sanguinis fit ad thoracem ob Consensum hujus partis cum utero, ibique Consistens dolores Cum febricula producere solet. Si sanguis ex ore per sputum , non foeculentiis, hOC eSt, neC.pure , neC pravis humoribus mixtus , suffi- Cienti Copia excernatur, morbus Solvitur, qUOd, non Semel in praxi me vidisse, memini. Medici sub eo Casu ab adstri gentibus abstineant , nec sanguinis sputationibus terreantur, alias enim sanguis interne detentus , ibique Corruptus , aut
emptema , aut phthisim generabit.
. Mensibus copiosioribus prodeuntibus , morbi contingunt': non
prodeuntibus , ab utero sunt morbi b).
Mulieres , etsi menstrua bene procedant, iisdem morbis Conflictantur ac viri, quorum lames in visceribus , aut aliis partibus delitescit: at menstruis deficientibus morbi succedunt , quorum fomes in utero est. Sed notare oportet, menstruorum SuppreSionem modo causam modo effectum seu