장음표시 사용
181쪽
1νo DE MANDATI famosi, d. L capitalium. Ffamosos. I s. & quidem in locis ubi
grassati sunt, ut solatio sit cognatis se adsinibus interemptorum. ΣXX, eodem loco poena reddita, in quo homicidia fecissent: aliaeque ueplurimum a legibus & statuentibus adjiciuntur poenae, per
quas certo aliquo emolumento damnum laesae partis repem datur, quod tollere vetitum est judici, ut dicebatur num. as imo etiam Principi, si audire placeat Menochium. de arbitri lib. p. quaest. 96. num. p. Publica pariter utilitas poenas imminui aliquando exposcit. ari text. in L ad besias 3I .ss deparn
Lucas de Penna L p. column. 13 .ves verum eis tamen. C. de δε- sertor. Tirquet. de parn. causa. so. num. I. in fine. & ex opposito poenarum rigorem intendi quandoque exigit, ut exem
plari punitione delictorum fiequentia cohibeatur: ita scilicet videmus in Lp.1s de abigeis puniri abigeos durissime non RS δ ubique, sed ubi quentius eis id genus maleficii, famosos i
trones in d. g famosos. I s. l. capitalium. 1. deparn. eo loco puniri, in quo grassati sint, ut conspectu deterreantur alii ab iisdem facinoribus: & juxta placitum Saturnini in Laut facta. IMID. Is deparn. semper evenit ut maleficiorum supplicia ex eerbentur , quoties nimium multis persuis grassantibus exempso
TXXII. Quo vero ad merita ejus qui deliquit εἶ cum neminem ultra merita puniri par sit, haec tedulo cxaminanda sunt, & juxta facti circumstantias ad juris trutinam revocanda: d. l. aut facta. f. deparn. quod praestare cum nequeat lex ipsa, justi judicis partes crunt, huc aciem mentis omni affectit secluso dirigere, quam ob causura forte judex ab Aristotele Et hic. s.
eap. q. dicitiir ius quoddam animatum. Et cane in meritis confiderantur causa quae impulit, causa quae retrahere debuit; &personae idoneitas ad utrumque hoc causarum genus.
XXXIIJ. Quod autem spectat ad causam impellentem, omissa disputatione de illo peccantium genere, quos peccata ipsa sua sponte delectant, quique ab Aristotele metu. mor G. a.
182쪽
FRINCIPUM CAPI V. I reap. 6. Censentur ultra modum humanum processisse, ut ipsos non
homines sed feras esse dicamus, scut se vitium ipsum feritatem.
quorum facta, ut dicitur Eth. s. cap. 9. in fine, cum prodeant XXXIRex assem neque naturali, neque humano, venia digna minime sunt. Pars hominum multo maxima ad vitia, petu quodam corruptae Sc in malum suo se serentis pondere naturae, duci solet, id quod unico verbo appetitum Vocamus, quatenus nisum etiam quemdam naturae complectitur, quo ad declinanda impellimur ea, quae noxia nobis futura putamus, quem motum naturae omnium validissimiun esse constat: & hinc prima occaso judici sese offert honeste recedendi . a poenis per leges praescriptis, diligenter tamen examinata appetitus Conditione, cujus caeco impetu ad peccandum quis fuit impulsus: hinc scilicet excusatione non carent ea quae contra leges sunt, mortis, doloris, carceris, summae egestatis, cujusve alterius magni mali evitandi causa. Bajarae ad Clari quaest. 6o. n. s7. Thoosan. ntagm. ur. univers. tib. 3 P. cap. s. n. q. ct s. Tiraquel. depo. caus. 3 3. ad instar corum, quae fiunt ab invitis & coactis. l. I. I removet. 6us de postuc Tiraquel. de poenis. causa. 3 s. o 3 6. quibus adnecti possunt ea singula, ad quae nativi affectus vehementia peccantem urget, sive ille sit amor,
cundia, is non convicii. s. C. de iniur. Tiraque . demera. causa' Bajard. d. q. 6o. num. 36. sive alia similis assectus species ex iis, quas recenset Aristoteles. Eth. a. capo s. licet enim, apud XXXV.
cumdem Et bis. s. cap. 8. is qui invituου facit, neque injuste, neque juste agere censendus est, & qui naturali quopiam affectu ductus delinquit, injuste agat, non tamen ille ab Aristoteled. cap. 3. Cemetur injustus, cum cognosiens quidem, stas ne ta- XXX
men praeconsultatione agit qui am, injuste factum es, ut sunt quae ex ira sunt aliisque assectibus, qui necessarii naturalesque hominibus accidunt , qui in his enim laedunt se peccant, i usquidem agunt, suntque haec injuste facta, nondum tamen injusti Z 1 ob
183쪽
ex pravitate minime eveneris, nam cum ex electione Leseri
quisliam, tunc demum in1 stus ac pravus es. , xxxvII Quod attinet ad causas, quae delinquentem debuissent retrahere ι omnium potissima est injustitia, quae poeRam mer
TXXVIII. tur congruam damno, quod alteri infertur: ideoque cogit,tionis poenam, quia inde nemo laeditur, nemo patitur. l. cogia XXXIX. talionis. I 8.ss deparnis. Sed tantum delicti consummati, vel saltem intentati, & ita, quod priorem obtineant consummata delicta, posteriorem ca quae ad actus aliquos , non vero ad ultimum processerunt, quae eo gravius puniuntur, quo ult rius quis processit. l. p. g s. de extraordin. Crim. l. aut facta. g eventus. 8. 1. deparn. Tiraques. deparn. causa. 37. 38.39.ctqP. XL. & in utroque genere ea eminet injustitia , quae Communem
ordinem perturbat, & proinde plurimis nocet, ut in hac ideo vel sola consilia puniantur; 0. l. cfusique a .ss ad L Iul. M em ob metum publici periculi ac scandali legis liceat, imo
oporteat, transgredi. glos in can. si quem. 8. V. voluntati a. q. q. Felis. cap. canonum flatuta. num. 49. in princi de constitui
XLI. MIn ni observ. sq. num. 3. cent. a. Ea inde injustitia proxime sequitur, quae singulos tangit, primo quo ad Vitam, inde quo ad familiam, de postremo quo ad res, ut dictum est supcrius nam. I s. & cum mali habitus sint deteriores actibus, in
his major apparet pravitas, siquis saepius deliquit: ιρ.1 de
abigeis. d. l. captialium. g. 8. de pom. Farinac. prax. Crimin quas. 23. num. I. se seqq. Nolo n. d. lib. 3I. cap. 2. num. II.
S causis quae retrahere deberent a delictis adnumerari potest locus, cujus intuitu eidem delicto diversa poena imponi- tur, ut pluribus consideratis rationibus ostendit Aristoteles hcI. ap. problem. Iq. & quidem adeo divcrsa, quod idem sit tum capite luendum sit, vel minore supplicio ex loci diversa
conditione. d. l. aut facta. 16. I locus. q. 1. desam. quam elegan-ἔer examinat Cujacius observ. Iy. lib. 13. Perso
184쪽
Persenae tandem aptitudo ad considerandas causas ave tentes , vel suscipiendos affectus incitantes, perpendi consuevit in corporis habitu, sexu, educatione, aliisque actus cimcumstantiis ex sententia Claudii Saturnini S Glossae, de qua superius num. 28. Nam ex diversa Corporis temperie magis proclives ad diversos affectus homines constituuntur. Arist.
p fgnom. cap. p. liciti & illiciti discrimina minus habent cognita pueri. l. aut facta. I 6. 1 persona. 3. f. deparn. l. auxilium. 37. I in delictis 1. de min. l. infans. I 2. g. ad i. Cornel. de scar. Tiraquet deporn. eaus 7. Mulieres. Lsacrilegis. 6. f. ad
I. Iul. pecul. Tiraquel. depore. cause 9. Crassi ingenii homines, ac male educati, & alias ignari. Draquei causa Io. II. 3. I
se 3. & hi in quibus bilis praevalet, iracundi sunt; in quibus sanguis, ad Venerem proni; tum vero illi propendet senectus, huic juventus, ut liquet ex senum & juvenum mortibus elegantor descriptis per Aristotelem Rhetor. a. cap. I a. ct i 3. Et senectus ctiam a gravi delictorum poena aliquando liberat. l. si quis. 3. I ignoscitur. 7. f. ad S. C. Sysiam Draque . de parn. causa 8. Metum cxcitat mali imminentis Cogitatio, iracundiam recens ac nedum sedatus dolor, ita ut rati nem audiri vix sinant, unde excusandi occasio , & quidem adco v licinens, quod minuatur poena, etiamsi delictum quis
committat, ut consulat amico, amni, vel citam vicino. Tiroquel. de poen. causa Zo. a I. a 2. Hr a 3. suntque delicta ex iis affectibus derivata minus odiosa, quam ea quae ex Voluptatis nascuntur desiderio, quod Jc minus emcaciter movet, Mdifferri, aliamque sibi materiam sine injuria quaerere facilius potest. Arimiel. ethie. M. T. cap. 6. ac proinde illa magis excitant ad temperandas poenas, nam quo magis animi cligentis )udicium, & quo magis naturalibus causis impeditur, semper id quod delinquitur,minoris censetur. Lpersistendum. I I. 3 delinquitur. a. 1. de parn. l. absentem. g .sfeod. adeoque semper ubi aliqua ex recensitis causis occurrat, illa diligenter
185쪽
XLV per judicem est ponderanda, inde aestimandum est meri tum intra quod poena consistat, ut pro divetia delicti ratione, geometrica quadam proportione, ut dicetur num. seq. p niantur delinquentes 1 quibus si aliquando ob imparia pe Cata par poena, mortis scilicet, infligitur, id contingit, quia
nihil morte gravius est, & hinc intra eam necessario, etiam XL v I. in maximis delictis, consistitur: adduntur tamen interdum pro merito cruciatus, indeque diversa mortis genera irrogantur. I.poena.9. Is ad i. Pompo. de parriciae l. aut damnum. 8.g p. se a. 1. de parn. cadaverum sepultura denegatur. I fred. ad cp. littera D.F. de cadaver. punis. Felin. d. cap. canonum. num. 69. vers. unde dieitglossa. de constit. ia crimen aliquando morte non extinguitur: l. m. s. ad i. Iul. Majest. imo ut poenae delictis congrue adaequentur, impari genere poenarum, quas singulas enumerat Iurisconsultus in I. siquis. 6. gfin. l. aut damnum. 8. Ip. H. L moris est. 9. L capiatalium. a 8. 1. de parn. & cxcmplis illustrat Tholosanus sn-ragm.jur. univers. lis. 3I. a cap. s. ad finem.J paria delicta puniuntur , ut poenae magnitudo non tantum nude spectetur,
sed cum respectu ad patientem. l. sacrilegii. 6. g. ad i. Iul. p
eat. Nolosan. lib. 3 o. cap. I. num. 2. nam mulcta,quae pauperem
onerat, divitem non onerabit; & homini vili ignominia leve crit malum, S honesto grave: ideoque diversa puniuntiarratione pauper ac dives , cp. g .F. de parn. Tiraquet de poemeaus 3 2. liber homo ac semus. I. in servorum. I o. I. eapit XLVI L lium. 28. g . F. de parn. Sed intra concessum modum semper ad minimum ducit ejus charitas, qui punitur, L interpre-XLm. tatione. 4a. s. de parn. nisi plurium justior charitas aliud sum deat ob causam extrinsecam, quae interdum est ingens periculum ab eo qui deliquit, sui in seditiosis contingit ex traditis supcrius cap. a. num. 6. seseqq.) & plerumque est necessitas exempli hoc eod. cap. num. 17. Et extrinseca haec causa
nasci solet ut plurimum ex generalibus invitamentis ad pe
186쪽
candum, inter quae praecipua sunt, facilitas peccandi, & consuetudo, quae acribus remediis est reprimenda, nam idemsaepius peccare permagnum est. Ari f. Rhetor. p. cap. 14. Num- XLIX. quam tamen recedat Praeses a poenis per leges statutis , nisi prius adhibita diligenti consideratione, quemadmodum in necessaria canonum dispensatione monebat Ponti sex : in ean necessaria. 6. p. q. 7. Et quando legitima causa suadcat, ut poenas per leges statutas adaugeat vel moderetur, persticiendum es udicanti, ne quid aut durius aut remissus constituatur, quam Musa deposcit; nec enim aut jeveritatis, aut elementiae gloria
affectanda es, sed perpens judicio prout quaeque res expostulat,
statuendum est. Plane in levioribus causis proniores ad levis rem judices esse debent, in gravioribus poenisseveritatem legum eum aliquo temperamento benignitatis subsequi. ut monuit Marcianus in L perspiciendum. II .F. deparn. Tutius est tamen, L. quod ubi poenas moderari suadet aequitas, tunc Priticipi facti Circumstantias reserat Praeses, ut is perpensis omnibus jubeat
an aequitati vel potius legi sit parendum, Symmachi urbis
Praef. exemplo; cum enim nemini permissiim esset temere in alieni capitis discrimen irruere, nisi se idem prius poenae sponsione vinciret, & tamen Africanus quidam Hygino vio- Icntiae crimen objectium nullo pacto probavisset , forcique ideo condemnandus di ille militia pariter atque incauta Africani adolescentia ad leniendas poenas excitatus, Valentini num, Theodosium & Arcadium epist.7o. tib ro. facti enarrata serie voluit consulere, eam ob causim, quod sit alia conditio Maei aruum, quorum corrupta videntur essesententiae, psint legibus mitiores: alia Dominorum Principum potestin, quos decet acrimoniam severi juris inflectere. Dicta sint tamen de Praesi- LI.dibus ea singula suae de temperandis vel augendis poenis dicebamus, non vero de Principibus, iis enim nullum pCen Ies leges vinculum injiciunt, & adhuc omnes poenae sunt arbitrariae. Faci. L canctos Iopulos. C. de sum. Trin. num. . 8.
187쪽
Foer. dec. 2sq. n. 2. Nolosin. snt. μ' unim lib. 36. cap. o. n. s. Bobail. polit. lib. 2. cap. I 6. n. 99. Avendan. de exe Mand. p. p. cap. I. num. Io. praesertim ubi concurrant caulis consideratae per Suarc Z de leg. lib. I. cap. II. num. 9. aliamque
ideo Themistius orat. s. monebat Regis ac judicis virtutem esse: huic sequendas leges, illi interdum etiam corrigendas, emrumque severitatem ac duritatem esse declarandam, utpote qui libastransque lex sit, non in fixis atque immobilibus litteris post a. haec enim causa videtur esse ob quam regia potestis a Deo in terris e caelo transimissa sit, ut ab immota constantique lege adspirantem atque vivam hominibus esset ρerfugium constitutum. Sciant autem tam Praesides, quam ipsi Principes, fravissimo, lethalis noxae vinculo se obstringi, quoties ad hujusmodi poenarum relaxationem vel immutationem sine rationabili causa descendunt, ex sententia doctissimi Cardinalis C etini: En,infumrna, V judex, illius verba: Guartum quasi extra diaciale est injusta remissiopoenae;quando scilicet Iudex, etiamsi ni ceps fuerit, relaxat poenam homicidii, mutilationis, latrocinii, ct hujusmodi in damnum Reipublicae aut panis. Magnum figuridem Reipublicae nocumentum communiter infertur, cum mali impune evadant, quia crescunt mali, se qui sunt mali aut ad malum proni audent perturbare, vulnerare, occidere, sec. Nec excusat commutatio poenae in pecuniariam, nec pax a parte habita, quoniam Princeps es cusos justi, ita quod ab que rationabili causa
utens hujusmodi vocalis clementiis peccatum mortalissimum incurrit, imo reus est homicidiorum erc. consequentium.Sic ille; Si ad quos spectat ejus sententiam examinent, pro qua plurima congerit testimonia Mastrillus de Magistrat. lib. 3. cap. 7. n.6.erseqq. ego nec laudo nec vitupero: solum dictum Aristo-LIL telis ethic. I o. cap. 9. recensebo: quod scilicet vulgus non ita natum est, ut pudori obsequatur ,sed ut metui; nec ut ab ineat a
pravis ob turpitudinem, sed ob supplicia se poenam. LIII. Ante legem pcenalem conuitutam, est etiam aliquando
188쪽
poenae locus, quia naturaliter qui deliquit in eo statu est ut puniri licite possit, cum a justo aberraverit, quod apud Aristotelem Rhetor. p. cap. I 3. etiam in plurimis es, praeter legem friptam, idque accidit partim volentibi, partim invisis legio DIoribus e invitis quidem , cum se essugere: volentibus autem se eum nequeant determinare, sed necesse sit universaliter dicere,or cum determinatio propter infinitatem facilis non sit. idque nobis eleganter sane innuit Cicero , lib. a. de legib. dum ait: nee s regnante L. Tarquinio nusia erat Romae scripta lex des pris, idcirco non contra istam legem sempite)nam Sextus Tarquinius vim Lucretiae Tricipitini filiae attulit: erat enim ratio profecta a rerum natura, O ad recte faciendum impellans, se a d licio avocans , quae non tunc incipit lex esse, cum scripta es, sed tunc cum orta est; orta es autem simul cum mente divina. Et LIV. juxta ea quae mox decernebantur in poena legali, servata quadam proportione cst procedendum; benigniori tamen semper adhibita interpretatione, cum longe minores susticiant causae ante latam legem, quia tunc legis auctoritas, quam se vari publice intere st, ad causas puniendi non accessit.
C A P V T V. I I. Officiales cohibeat Praeses, ne subditos
189쪽
probi. er num. x. III. Ostiarium crimina semere punienda. IV. P a non egreditu proprios auctores, er
V. Pr sti tenetur ex delicto osci alium. θ f
I X. ODialis q innas diraetur de inquere ratione o ii X vi. An no dAScto nominari teneatur is, qui nominavis. XVI l. An o lata teneatur ex de icto sub- situ iremi M. X v III. Et an Priscus ex delic7o o talis. XIX. An ad restitutionem teneamur qui Magistraim viris dignis non conferunt. X X. Musa oribus remere non est credem
XXI. Calumniosi Dela ores puniendi. er
XXII. Regnante Tiberio amia dei itoribu tributa. XXIV. Delustres audiendi sunt a Magia stratibuat Declaratur. num. xx V. XXVI. rima delitoribus debita. er quam do. num. xxv tr. θ M' XX v III. Deluor quibus Osibus non imcurrat infamuam. XXIX. Ch Hiano homini evibus casibus permittatur Christianum arausere. XXX. Delator quinam laudem mereatur.
A esse omnis bene institutae civitatis prima veluti clementa, docebat Isocrates in Oratione, quams ad Nicoclem Salaminium de boni Principis officio conscripsit, si optimi quidem dignitates con sequantur, caeteri vero nulla injuria assislantur. Sapienter interpretatus, nihil ad perpetuam humanae secietatis felicitatem defuturum , ubi suus vi miti honos, sua prave factis supplicia deesse non soleant: Iure igitur optimo Iustinianus, postquam g superiore, diversorum criminum poenas est persequutus,quibus mali a peccatis deterrentur, orationem convertit ad honores ac Magistratus, quorum cupiditas ad retinendum in ossicio optimi cujusque animum cssicacissima est; praecipiendo Rectoribus provinciarum , ut in assiimendis Consiliariis,& ossicialibus, non gratia, sed hominum meritis ducantur, eosque vi rapinis , 5 damnis subditorum cohibeant, nec sociorum sortunas quaestui, & praedae habere permittant: cir- aspiciendum enim diligenter esse , scribebat Cicero
inFratri epist. p. ut in hac cu lo iapro vinciae non te unum, sed omnes munistros Imperii, sociis civibus, ct Reipublicae praestare videare: sine horum enim integritate, ipsorum Praesidum
190쪽
ῬRINCIPUM CAP. V. 17'continentia Rci publicae inutilis est ; nec facile civibus ini peraret , qui domesticos habere in potestate nescit. His igi- iii tur ex causis Praeses non quidem Chinensium instar domesticos domo publico sigillo clausa, ne largitiones procurent, coerceat, Trigaui. de Men. Chinense cap. 6. sed ossicialium,& familiarium crimina diligenter inquirat; & si quos invenerit reos, acriter ipse puniat, &, ut reliqui exemplo deterriti minus delinquant, successori non servet. l. s quis. 6. I i. g. de poenis. & hac ratione ab illis ita se vindicet calumniis, quibus ex familiae gestis su icitur; ut enim Augustum monebat
apud Dionem hist. lib. 1 2. Maecenas, nulli amicorum, aut officialium tuorum nimia indulgendas potentia sed ita iis moderandum , ut ne te in culpam aut repraehensionem conjiciant equidquid enim recte vel jequius egerint, id vero tibi adscribo
rur, talemque te cuncti censebunt, qualia eo acta exercerepe miseris.
Quod si quem a nimia erga familiares indulgentia, vir
rum , quos diximus, auctoritas non deterret, saltem poenis, quae adversus eam comparatae sunt, moneatur: quamViS IR. enim ita poena proprios teneat auctores, L crimen. 26. 1. des ni . uti propinquos, notos, familiares procul ab omni calumnia submoverint Imperatorcs, in L sancimus. 22. C. de ραρο
nis. & ab omni praesumptione delicti liberaverit Menochius praesumpt. 2 . per totam, lib. s. ubi tamςn agitur de iis, qui ripublicas res administrant, in puniendo non solum propriae cujusque culpae, verum etiam domesticorum habenda est ra.
tio; ne dum, quando hi repetundarum, LI. C. ad leg. Iul. repetunae verum etiam si aliorum criminum rei constituantur. Felin. cap. Petrus. II. num. 8. de homiciae Menoch. de arbitricU 3ΑΠ num. q. Farinac. prax. Crim. quaest. 2 . num. I 3. Conrad. templ. Dd. lib. I. p. r. F 3. V. pro Urialibu . num. 2.uro . de Vicar. Episc. lib. 3. q. 3o. num. I. seseqq. Seras . decisi. ς 27. num. I. adeo ut ad restitutionem damnorum Prae- v I.