Gymnasium Patavinum Iacobi Philippi Tomasini episcopi Æmoniensis libris 5. comprehensum ..

31쪽

ret Iuc. Phil Tomasini Commentar. nia urbis a templo S. Antonii usque ad pratum Vallis, quae

tunc penitus diruta erant, duxit : Gymnasium etiam reparare cogitaverat, sed bellis agitatus vitaeque brevitate impeditus caeteris Principibus Carrariensibus id perficiendum reliquit. Quod quidem summa cum Iaude egerunt. Firma to sibi Principatu non solum civitati munimina construunt ad habitantium tutelam, sed Lanariorum artem ex Italiae urbibus eius peritis introducunt; Privilegiis picturam, & aris chitecturam, nobilioresque disciplinas stabiliunt a Gymnasium aperiunt,& literatis undaque conquisitis augent. Quod potissimum sub Vbertino Carrariensi Duce III effloruit, qui Rainerium Arsendum Foroliviensem illustrem legum Doctorem Bartholi praeceptorem stipendio εoo aureolum, quod tunc erat maximum, ad docendum conduxit. Eodem animi ardore Iidebrandinus Romanus ex insigni familia comitum Tusculanorum Episcopus Patavinus fer batur ad eiusdem Gymnasii splendorem, & incrementum, . cumque urbs nostra inter alias Lombardiar bonis afflueret,& bonis artibus, ac disciplinis omnibus floreret, ad hoc emporium juvenes unde quaque confluebant, ut Iurisprudem. tiae, Philosophiae, & Medicinae sub cl. Doctoribus operam navarent. Quibus post suorum laborum conatus a professoribus publicis cum Episcopo antiquissima consuetudine, tum Iuris utriusque, tum Medicinae laurea traderetur. Consultissmum vero censuit Episcopus, quod ante annos LXXXIII ab Urbano IV Transalgardus Episcopus impetraverat Pontificis auctoritate muniretur. Itaque anno M C C C XL Usupplice libello Clementi UI porrecto, qui tunc Avinione degens suin inopere bonarum literarum studiosis favebat, eius petitioni satisfactum est sequenti diplomate.

CLEMENS EPISCOPk S SERVVS SERVORVM DEI

ad perpetuam rei memoriam . Attendentes prouis, quod

ex sit rarum scientia veluti ex dono caelesti spirituaciter, o tem-

32쪽

poraliter bona publica proveolunt, se privata quoque ab st sprofessoribus , praesertim in Studiis generalibus fidelis instruit νpopulus, ct reducitur exorbitans ad simitam veritatis, libenterea c cedimus, qu.e Doctorum, o Magistrorum, ac Scholarium in Mudiis generatibus insistentium commoditatem respiciunt , coper qua mentiarum fructus valent adaugeri. Sane petitio Venerabilis Fratris nostri ILDOB R AN D IN I Epsopi Padua ni nobis nuper exhibita continebat, quod in civitare Paduae de consuetudine ibidem inviolabiliter observata tanto ab hinc tempore , ut de eius contrario memoria non existat, viguit, se adhuc

miget in Iure Canonico, o civili, altisque facultatibus praeter Sacram Theologiam studium generale , cuti per Ioram Italiam, est in aliis mundi parasius est aperte manissum. Et quod auctoritas sciendi per Docures, est Magistros in eodem Studio residentes in Iure, ac scutiatibus suprad iis examinari Scholares ad Doctoratum, seu Magisterium promovendos in Studio supradicto. o examinatos approbandi ,seu etiam reprobandi similiter, cy de antiqua consuetudine obtenta in eodem Studio ad Episcopum Priduanum, qui est pro tempore,pertines, opertinere etiam consuemit, se quod pr.estus ILDOBRANDINVS Episcopus nonnulos Scholares in Iure Civili, se Canonico, ac Medicina coram se examinari fecis per Doctores Vsius Studii, ipsisque postea lice tiam dedit; ct quibusdam ex eis in examinatione praed -cta licentiam, se auctoritatem legendi, se docendi tribuit ,sicuti est in se radicta, o aliis etiam Studiis feri generaliscν consue tum . Vuodque dudum Rectotes universitatis Magistrorum , se holarium I aduae deliberatione provida statuerunt, ut Schola. res V s universitatis, qui deberent in Magistros assumi, cor is Episcopo Paduano, qui esset pro tempore, examinari debi rem aetacilenter praesentibus Doctoribus universitatis eiu eme se ut eisdem Scholaribus, s repfrirentur idonei, ae beret cicentiam conse dere Episcopus mcmyrarus. quod e dc inceps dIatutum huius

mag est inmolabiliter ob sir ium, ipsumque Statutum secus erat provide factum , felicis recordationis UABANVS PAPA IIII.

33쪽

r4 Iac. Phil. Tomasini Commentar.

praedecessor nostir auctoritate Apostolica conflamavit, decernendo, ut, quiscus ibidem sibi Magis, nomcn assumeret , pro Magistro nullatenus habereIur , prout confirmatio, o decretum huiusmori in citeris ipsius V RE AN I praedecesseris nostri de re rati conse ctis, quarum tenorem de verbo ad verbum praesentibus inseri fecimus , plenius continetur. Nos igitur spectantes, quod ad civili rem praedictam Scholares eo promptius se causa studendi confrirent , quo Studium Ipsum in eadem civitate maiori fueris auctoritate munitum, ac voti mes propterea prae Ium Studium, se

Doctores, Magistros Scholares praedictos prosequi favorabilirer in hac pinte, ipsius ILDO E R AN DINI suppurationibus inclinati consuetudinem praedictam , se ea, quae, ut severius narratur, rata, orgrata habentes, auctor Date Apostolica ex centa silentia confirmamus, ct praes niis sic ipti pa rocinio commmnimus ; indulgentes nihilominus auctoritate praedicta omnibus,

o singulis Doctoribus, Magistris, se Scholaribus, ut ipsi, dum in praedicto Studio docendo, vel audiendo insit rint, Scholasticis

Esciplinis, omnibus libertatibus, o immunitatibus, ac privit sus de iure communi, siu approbata consuetudine concessis, aκ-ctoritate Apostolica Doctoribus, Magistris, or Scholaribus in Si diis generalibus commorantibus, gaudeant, ct utantur Istatuem νυ etiam ad hoc, ut examinatio, approbatio, or reprobatio Sta larium promovendorum ad Magi rium in Studio memcrato simper, Aut Hri Abel cum puritate . se sine fraude procedat, ut Doctores in eodem 5 rudio praesinIra ab eodem uisicopo requisitis ad examinandum Scholar spromovendos ad Magisterium, iusto impedimento cessante venire, or illi, qai in examinatione praedictorum Scholarium ibidem praesintes fuerint , de procedendo sine fraude, o dolo in omnibus, o singulis actibus in hui modi examinationibus opportunis, se feri consuetis praestare teneantur in eiusdem Episcopi manibus corporaliter ruramentum,ac eidem Episcopo, sue eius vicem gerenti dumtaxat, votum ipsorum superidoncitate, ac suffcientia Scholaris examinii; utrum scilicer

pris Mus sit, an reprobandus, secretὶ, ac sigillatim, se in

34쪽

Icriptis exponere ac mani are similiter teneamur. Iniunsmur etiam Episcopo Padua , qui erit pro tempore sub virtute obedien tit,aucIorιtate praedicta,ut irae in examinandis, approbandis, seu reprobandis personis examinatis, se Doctorum probantium, seu non approbantium Scholares examinatos votis secrete tenendis sine dolo, se fraude procedat. Nos insuper irritum decernamus, ct inane, si sicus seu per his a quoquam quois audiretiate

contingeret attentini. Dictarum autem literarum taenor talis est:

Vrbanus Episcopus servus simorum Dei, Venerabili Fratri Episcopo Paduam salutem, se Apostolicam benedictionem. Lecta coram nobis Fratcrnitatis tuae petitio continebat, quod Rectores universitatis Magistrorum, O Scholarium Paduae detiberatione provida statuerunt, ut Scholares ipsius universitaris, qui debent in Magistros assemi coram Dissopo Paduano praesentiris Doctoribus unim statis eiusdem e minari debeant diligenter, est idem Episcopus ,si reperiantur Monei, debeat licemiam docendi concedere. se quo faturum huismodi ess, ut a Frmas, inviolabiliter obseramatum. Nos igitur tuis svplicationibus inclinati statiatum ipsium , cui est provide facium, ratum habentes,serratum,auctoritate Apostolica confirmamus,se praeseris siripti patrocinio communimus, decernentes, ut, qu secus ibidem ,sbi Magistri nomen assum rit,pro Magistro nullatenus habeatur. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere.

uclei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei, se Eeruorum Petri, o Pauli Apostolorum eius, se noverit incusurum . Datum apud Vrbem veterim v. Id. Ianuarii, PonI catus nostri anno tertio. Hac onus P rbanus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostr e consirmationιs, concessionis, staruti, immunitatis, o constitutionis infringi re, vel ei ausu Iemerario contraire. Si quis amem hoc attentare praesum erit, in 'nationem omnipotensis D i, o Beatorum Petri.9 Poli Apostolorum eius, si noν rit incursurum . Datum apud V Aram Nouam Aurnionenses Diue rasis. xvij Κa Iunii. Pontificatus nostra anno quInto.

35쪽

Ita denuo ant ua ratio conferendi Lauream candidatis fuit confirmata, Gymnasium professoribus clarissimis undequaque magnis stipendiis auctiim, cujus etiam decora am

pliare conatus est IACOBVS CARRARIENSIS Dux,

qui ingenia cl. virorum sui seculi plurimum aestimavit eorum consortio delectatus, tanta liberalitate, ac humanitate eos fovit, tantique secit, quanti nemo unquam alius hominum memoria. Nec tantum Doctores magni nominis in Gymnasium conduxit, sed Franciscum Petrarcham cl. Poetam lautis conditionibus, ac summis precibus Patavium accersivit et canonicatu Ecclesiae Cathedralis honestavit ,& variis muneribus exornavit. Audiamus vatem ipsum hujus insignis benevolentiae testem in calce epistolae ad posteritatem. Longum pos tempus, viri optimi, o cuius nemo an e numero δε- minorum quiriquam fmilis sua aetate vis fuerit, immo veremo , quod nultas Iacobi de Camaria Iunioris famae praecomo bene sentiam adeptus, nunciis quoque o titeris, inque trans Alpes , quando ibi eram, se per Italiam ubicumque fui, multos pcr -- Nos tantis precibus fatigatus sum , se in seuam solicitatus amicitiam ut quamvis de fiscibus nil sperarem, decreveram tandem sum adire, ese videre, quid i haec magni, o ignoti viri tanta aet instantiast itaque fero quidem Patavium veni, ubi ab Egoriarissimae memoriae viro, non humane tantum, sed sicut in caelo fulices animae recipiuntur, acceptus sum tanto cum gaurio, tamque inaestimabili charitate, ac pietate,ut, quia aequare eam verbis

posse non spero, si lentio Nprimenda sit. Inter multa siciens meriericalem vitam a pueritia tenuisse, ut me non sibi solum, sed

etiam patriae arctius astringeret, me Canonicum Paduae feri ηρο

- , se ad summam, se vita fibi longior fuisset, mihi erroris, o

itinerum omnium sinis erat . certaruit paribus in istum filiciis cum I ACO EO Patre F R AN CIS C V S filius paterna inu- iis studiosissimus aemulaIor. Hujus certe ingentibus meritis vere debetur quod Plinius Truria o hac plena gratulationis oratione tribuit Enco u.

36쪽

De Gymnasio Patavino Lib. I. 1

Tuid, vitam Z quid mores iuventutis, quam principaliter ην-mas' Euem honorem dicendi Magistris p quam dignitatem sipientia Doctoribus habes' ut sub te, se spirisum, es sanguinem,

o patriam receperunt studia, quae piorum temporum immanitas exiliis puniciat, cum Hi omnium vitiorum conscius princeps,

inimicas vitiis artes non odio magis, quam reverentia relegabat. At tu easdem artes in complereu, oculis, aurabus habes.

Hujus exemplo alii Carrarienses Duccs decus Gymnasii, & erga literatos omnes benevolentiam egregie sustinuerunt, ut in clencho Doctorum suo loco inferius patebit. Profestaribus autem ne deficerent stipendia, ad Gymnasi perennitatem jis assignarunt Carrarienses vectigal plaustrorum serratorum, & non serratorum, itemque Boum, quod Buccaticum vulgo appellatur,teste Antonio Riccobono Com. de Gymn. Patavino, Cap. v I. Nec Vberimo, neque Iacobo Ducibus quicquam cessit Franciscus senior invicti animi Princeps, qui primus Italiam belli splendorem sine Transalpinorum,Transmarinorumque auxiliis sustentare docuit.

Is, ne qua dignitas Gymnasio deesset, Theologorum collegium instituendum curavit,& ab Urbano V, cum quo summam injerat familiaritatem, Theologiae Lauream studiosis impetravit. Privilegio accessit, Abbatem S. Stephani de Carraria, Sede Episcopali vacante posse in aliis etiam facultatibus candidatis Lauream conscrre. Porro ad pauperes

juvenes in studiis juvandos collegium aer I studiosorum insiluit, ut ex vetustis annalibus Carrari cnsibus, qui asservantur apud Nobilissimos viros Bonifacium equitem Papativam , & Robertum Abbatem eius filium, accepimus hisce

verbis: raura virtus laudaIa vires Ἱpsi non videtur mihi o hoc subiiciendum,quod hoc tempore, Anno salutis M C C C L X III, per ipsium Magnificum Dominum Francisum de Carraria is δε- mibus , quae qBondam sucrunt quorundam peligariorum,

37쪽

Scholares duodecim pauperes educabantur , quam pro huiusmodi oppor tums alimentis opipare dotavit. Hujus Principis non tantum in publicos Gymnasii prose L res, & in studiosos juvenes eximia liberalitas effulsit, sed in Univeisitatem ipsam Iuristarum, cui domum donavit , ut Attistarum debito eximeret, quo jis obstringebatur. Sic enim ex actis Zilii quondam Facini de Calvis de Montegna- nata bellionis anno M CCC XCIX vigesimo septimo

Iulii: Franciscus a Mella Capellanus Vltramontanus, ct Ioannes Fusuda ex regno Calabriae citramontanus Rectores Iuristarum, Vareversitatis totius nomine, ut Magnisico Domino Franci Ca νuriens, tunc huius Regia urbis Dominium obtinenti, morem gererem,accepta prius ab eo donationis nomine ea domo,quam nunc Vniversitas nostra possidet, hacstatictione Artium Vniversitatem tiberaliter exemerant

De Omnasio Patavinosub Serenissima Republica

Veneta . CV. νPRoperante iam ad finem Carrariensium imperio anno M CCCC IV bellis omnia fracta ad interitum d

volvebantur , atque in primis celeberrimi Gymnasii decus, quod per tot secula, fauore praecipue istorum Principum rebus eorum felicibus, floruerat, exiguo tempore, quo Marsis viii, contaminatum est. At postquam Patavium anno M CCCC U. die x vis Novembris in Serenissimae ReL. publicae Venetae ditionem venisset, xv I Viris claues Vt bis N vexillum magna cum civium hilaritate Uenetiis Duci Michaeli Stenno tradentibus, ibique acl. Viro Francisto Zabatella oratione habita Statuta Vibisq. consuetudines, Lari Dificiorum ordines, & Gymnasium publicum Senatus summa cum liberalitate confirmavit, auxitque in dies haec omnia . Praesertim ad secet incrementa augenda omnia Sen

38쪽

De Gymnasio Patavino Lib. I. Is

torum vota erant propensa, sublatoque Gymnasio Tamisi.

no,cum urbem Pata vinam optimarum artium studiis accommodatiorem viderent, in eandem transferendum curarunt.

Elapso igitur anno sequenti multa ad literarum splendorem excogitaverunt Patres, ante omnia vero rescripto constituerunt Doctores celebriores huc conducendos, quorum tamen stipendia quatuor millia ducatorum non excederent, quae pecuniae vis ea aetate ingens erat.

MCCCCVII. xiij. Septembris. Sapientes Consilii. Euod i IM, o mandet η Potestati Capitaneo Padua in hac uerma .

Quia informati suimus quod quantitas Ducatorum trium millium concessa posse expendi nullo modo est sufficiens adponendum Studium Paduae bene in ordine, quia Doctores famosi capiunt quasi dictam quantitatem, & ob hoc necesse est expendere plures denarios, quia sunt etiam omnino necessarii multi alii Doctores ultra illos famosos. Cum nostris consiliis rogatorum, di additione vobis scribimus,& mandamus quatenus infra scripta in quantum ad vos spectant, d beatis observare, & facere observari, quia sic captum est indictis nostris consiliis, videlicet. Quod infra scripti Doctores conduci,& accipi debeatis, ac intelligantur esse conducti pro anno suturo cum quantitate pecuniae infra scripta, pro quolibet deputata,& u aliquis ipsorum non veniret, vel casu alia quo den ceret, debeat conduci de aliis Doctoribus famosis in simili gradu,loco ipsorum deficientium. Doctores autem alii, qui sunt conducti jam pro hoc anno futuro remaneant, di conducti esse intelligantur, & sint cum salario eis deputato, I pro hoc anno non debeat diminui, nec detrahi eis sal rium suum,& si se mina ascenderet ultra Ducatos quatuor mille illud plus expendatur solua inodo pro hoc anno suturo, quo elapso nolumus quod plus expendatur pro dicto a C a Si

39쪽

Studio, quam Ducati quatuor mille in anno ullo modo sine licentia nostra, & nostri consilii rogatorum, & Addictione. Decior fumost, de quibus seu per iussi mentissum instasicripti. Dominus Benedictus de Plumbino ha, here debet Dominus Franciscus de Zaba rellis Magister Iacobus de Furtiuio Magister Blasius de Parma Conducendi

Dominus Raffaci Fulgosus , vel alius similis ----- Duc. soci & experiatur si cum pauciori salario haberi poterit Magister Daniel Sancta Soria Duc. 2oa Magister Gaspar de Pergamo in Rhetoricis' Moralibus se. Duc. IIo Dominus Henricus de Alano--Duc. Ioo Nomina vero & salaria aliorum Doctorum sunt ordinatὰ notata in Padua, ita quod non est necesse hic exprimere seriose a Quanta verb prudentia de Doctoribus soliciti Patres Gymnasiiii incrementis animum impenderint ex sequentibus constat. M CCCCVII. xxv. Septembris. Quia informati sumus quod duo ex Doctoribus Medicis salaciatis, qui erant in Padua habentes libras trecentas de provisione recesserunt a Studio, nolentes amplius ibi leg re,nec morari, & sint aliqui Doctores suscientes, qui propter paucitatem salarii nolunt legere nisi fiat eis aliqua parva subventio. Uadit pals quod detur libertas Collegio Domini Consiliorum Capitum,& Sapientum Consilii dividen-

40쪽

De 'muasio Patavino Lib. I. ar

di, &dispensandi illas supra scriptas libras trecentas inter prs satos Doctores per illum quam meliorem modum videbitur Collegio praedicto; ut Studium fiat cum maiori solemnitate pro bono, & augmento ciuitatis nostrae praedictae, &quod Doctores remaneant maius contenti. M CCCC VII. xij. Februarij.

Dominus Dux Ser Nicolaus Uilturi,& Ser Bartholomaeus Na ni Sapien- . tes Consilii. Cum comparuerit ad praesentiam nostri Dominii Dominus Episcopus Tragurii, & multi alii Scholares pro parte Studii nostri Paduani exponentes quod in dicto Studio sunt multi Scholares tam Domini, quam Nobiles, & alii

studentes in Iure Canonico, qui propter absentiam Domini Francisci de Zaba rellis non possent vacare circa studium suum , quod esset cum totali ruina dicti Studii, & supplicantes,ut dignar emur providere, quod idem Dominus Franciscus remaneat ad Studium praedictum ; & dictus Dominus Franciscus fuerit hodie ad praesentiam nostram exponens quod in cunctis sibi committendis per nostrum Dominium ipse tamquam fidelissimus servitor noster continue operaretur,& faceret bono & isto animo, sed ob conditionem personae suae videt nullo modo posse ire, & propterea supplicat ut dignemur habere eundem excusatum, quoniam etiam suum est legere Ius Canonicum, & non Civile: Vadit pars quod idem Dominus Franciscus absolvatur,&loco eius mitistatur Dominus Iacobus de Fabris civis noster Veronensia cum illo salario, & conditionibus cum quibus ire debebat

Dominus Franciscus , affirmante per sacramentum quod propter in convalescentiam personae ire non pote it, de non

alia de causa. Isso. I. O.

Piudenti omnia consilio, non tantum ut Scholis prospicerent, verum & arduis Reipublicae rebus fidos haberent