De arte dicendi libri tres servata methodo, & magna ex parte verbis quoque Cypriani Soarii ..

31쪽

quentibus poculis ; caret ergo vinoli tia , cruisitate , bi insomnἱis . Forma est ratio rei, & nota, per quam res

est id , quod est , & a rebus aliis

distinguitur ; ut animus est hominis forma r hic enim causia est , cur homo sit, eumque a rebus aliis distinguit . Sic dostius, sic navis , sic ignis,

sic terrae , ceterarumque rerum suasorma est vel artificiosa, vel natura lis. Ab ea ducitur argumentum hoc modo: Animi hominum immortales sunt; homines igitur ad 'aeternitatem, immortalitatemque beatae vitae ad spurare debent. Materia esti, eX qua ,& in qua res sunt, ut ita tuae a S, argentum paterae , corpus hominis . Ex materia sic sumitur argumentum: Corpus hominis mortale est; ab ejus igitur societate ,. .& contagione immortalis animus revocandus est .

Quae Efecta ii. R. fecta sunt ea, quae sunt omta de caussis . Eorum, ut caussarum, quatuor sunt genera r est enim suas astoctus finii, & efficientis , ' itemque formae ac materiae. autem sint diugatarum caussarain cuEcta, cogni-

32쪽

tIs caussis, intelligitur: ut enim quod effectum est, quae fuerit causiasa demonstrat; sic caussa essectum i dicat. Nam, si sinis belli pax est , bellum ejus pacis, quae bello quaeritur, essectus est: eodemque modo dies solis effectus est , & homo corporis atque animi ; quorum illud materia elus est , hic forma. Ab ef. Ioctis sumitur hoc modo argumentum: Ex virtute laus, at eX voluptate nascitur infamia : sequenda est igitur virtus, & voluptas sugienda .

Quotvρυκ efl Deus a', Comparatione R. Locus a Comparatione. simplei quidem est, sed tripliciter tractatur: a comparatione majorum , Vel min Tum, vel parium. Λ comparatione majorum ducitur argumentum, Cum contendimus , ut id , quod in romajori valet, valeat in minor, . yir

O passi Draviora , dabit Deus his

quoque finem v se . . Λ minoribus ad majora ducitur argumentum , ut id, quod in minori re valet , valeat in majori. Horat

33쪽

Horatius I. r. epist. a. v. 32. Hjugulent bomiu's, surgunt

nocte Iatrones

- ipsum fervis, non expergia

sceris p . b. Parium autem eomparatio nec et tionem habet , nec submissionem sest enim aequalis. Multa autem sunt quae sequalitate ipsa comparantur, quae ita sere concluduntur et Si eon

sitio juvare cives , & auxilio, aequa in laude ponendum est C pari gloria delent ei te ii, qui consulunt, 'dc ii tui defendunt.

Α Rigumenta assumpta non eo x dicuntur sine arte, quod ita fiat ; ted quod ea non parit orator urs , sed foris ad se delata tamen arte tractat . Ea Cicero iri Topicis testim ii nomine complestitur te- istimonium enim in eo loco dicit id iomne, quod ab aliqua re externa , 'sumitur ad faciendam fidem. Sed adfinterienduna erit facilius, si cum

34쪽

R. Fraeiudicium est judicium anta iudicium . idest res , ut Alcontu

scribit , quae itatuta cum fuerit, aia fert judicaturis eXemplum, quod sequantur . Hujusmodi sunt duo illa, quae Cicero refert & resolvit in Miloniana; primum, quod Senatust decrevisset, eaedem Clodii contra rem p. esse factam; secundum, quod Pompeius rogatione sua de re & caussa judicasset. Hinc enim effici volebant intonis accasiatores, Sena

tum & Pompejum praeisse judicibus, quid judicarentis Λ praejudiciis laris

sumentpnte4 dicemus, revera pra

judicia facta fuisse , dc ab iis facta,

quorum auctocitatem vereri judices debeant . Contra vero , factε nega in

himus, aut b iis facta suisse dicemus, quorum ratio nulla taberi deis eat ἀ

35쪽

DE ARTE Dic ENAE Quid sunt tectes λ

. Testium duo sunt genera; a terum divinum, ut oracula, & Ω- erat litterae. Alterum humanum, ut historiae, sententiae , leges, sed ira se Primis eorum voces, qui legitimo interrogati testimonium dicunt . Proetestibus & contra testes saepe acciditiit dicatur. Sumuntur autem argumenta a vitae cujusque morumque . ratione, a cotastantia vel inconstantia, a fide vel cupiditate, deniquctab iis locis omnibus, qui Vel Conis ciliant, vel minuunt auctoritatem. Quid tormenta

. R. Tremeutum in judiciis proprio

inomine quaestio dicitur . Est autem mi aestio nihil ali , quam cruciatus, quo reus ad conseiIionem sceleris adigitur. Λ, quaestionibus dicemus, Alaiores nostros non sine caussa veri inveniendi gratia tormentis uti voluisse ; & sane tortos homines' vera dicere: quod exemplis confirmabimus . Contra vero nihil in quaestio ibus esse certi quod quidam per

36쪽

.I BIR 1.' eti Ieaees Ze duri tormenta serant, ne vera fateantur ; alii animo & corpore infirmi falsa dicant, ut a cruciam tu liberentur: utemurque contrariis CXemplis , quae sunt apud Valeriuin. Maximum lib. 8.

Quid tabulis λ et v. Tubulae sunt testimonia morta

pto prolata, ut conventiones, stiis Pulationes , pacta. Pro tabulis dici Poterit, eas privatae legis vim habere ; quae contrahuntur inter homines , pleraque pactis contineri ; si

haec evertantur, everti humanam societatem. Contra tabulas , non

quid fastum sit, sed quid justum sit,

spectari oportere ; justum mutari non posse, neque metu, aut vi existorqueri , ut saepe tabulae, eas adversari aliis tabulis, adversari le

, - R., Rumor est sermo dispersus si ne certo auctore I & est famae simi' lis, nisi quod fama certo a flore nivi itur, A rumors re fama dicemus:

37쪽

id temere non naici, neque caussa et fuli1e cur fingeretur. Contra vero , plerumque rumores fallace, esse, in--rdum etiam data opera disseminari.

Ouid jusjurandum λ

R. Ius urandum est aifirmatio re- Iigiola. Pro iure urando, & contra ea fere dici poterunt, quae Pro tς-Bibus & contra telies dicuntur.

gi de facto quaeratur, quibus locis, titendum eis aecusatori R. ceu satori cognoscenda est prI. -Im caussa, quae reum impulerit ad maleficium , commodorum spe , aut incommodorum evitatio. ne et ut cum quaeritur , num a

qui si erit maleficio honorem , pecurniam, dominationem; num cupidi tatem aliquam eXplere voluerit, num saltem Vitarie infimiam, inimicitias, dolores , lupplicia. Specianda deinde aeras , habitus, educitio, & praeter tim vita anteacta γ tum facultas, lo- us, tempus , spatium, occasio, spes

38쪽

t : ν LI - - Τ. vires. In fato Ipso videat oportet antecedentia, conjurcta , consequentia , augeat pcrro ci iminis atrocitatem ratione animi depravati, ratione DCXae iὲiatae , ratione victati auris' i L

R. De senser negabit suisse mal sc ih patrandi caussam, si poterit: si

non poterit , eam vehementer exterinuabit dicetque iniquum esse , illossatim , ad quos suspicio aliqua emo lumenti pervenerit, D luspicionem criminis devenire . Demonstrabit , clientem suum vita esse integra re innocua: si non poterit, confugie ad vim, ad perlsasionem , ad ii,srrimitatem adole icentiae I demum dicet. non de vita , led de facto quaeri: οάportere. Utetur etiam lolis com munibus ad excitandam- misericor ῆiam . adducet accusatorem in inviis lianu; quereturque Vitam innocen. tium criminationibus esse objectam a

39쪽

factum sit in eo es , quibus

Iocis utendum

R. In statu quagitatis, quando reisus jure factum defendit , ostendet

accusator, illud naturae, aut legi, aut consuetudini, aut rebus judicatis contrarium esse ; quibus e contrario convenire ottendet defensor . Si reus cogitur concedere non jurae factum, transseret in alii s aut crimen ipsum , aut criminis caussam Si transferre non poterit, utetur purgatione dicens , se necessitate coa-hum fecisse , aut fortuito , aut imprudentia lapsam. Uti etiam potexit deprecatione, si plura ejus beneficia , quam maleficia constare videantur; si virtute, aut nobilitate . praeditus sit; si spes' sit, eum ut aisore reipub. si mansuetus & mitis in alios appareat; li ea ,' quae PeCeaVit , non odio , aut crudelitate fecisse constet Aceusator contra di-eet, fecisse consulto; necessitatem , aut vim removere potuisse; jure iri alios crimen transferri non Posse . plura ejus esse maleficia , quam De nesciat atque haec, quanta demum

40쪽

violatas leges, periculum civitatis , pravum exemplum eXaggerabit.

conficitur λ

R. r Axima vis existit oratori 1VI in hominum mentibuS Permovendis, quod amplificatione fit. Est enim amplificatio gravior quaedam argumentatio, quae motu an

- morum conciliat in dicendo fidem. Ea & verborum genere conficitur, ct rerum. Quae verba ad amplifi--andum sint idonea , apparebit ex k lib. g. de elocutione. Rerum am- . plificatio sumitur ex iis dela locis, ex quibus illa ,' quae dicta sunt ad fidem faciendam pertinere. MaXime autem definitiones valent conglobatae ; & consequentium frequentatio;& contrariornm , & disi milium, dc -- inter se pugnantium conflictus dccausae , & ea quae sunt Orta dei '

caussis , in primisque similitudines de

B cedo