장음표시 사용
231쪽
De Meditationibus, sive orationi bus Meditativis.
A Meditando hujusmodi Orationes sortitς stant
Vocabulum i per has enim aliquam ex Evangelii,aut Fidei nostrae veritatibus; vel ex Sanctorum gestis unum aliquod dilucide, familiariter, ac seria verborum pronunciatione exponens in Tatori locum cedit Auditori, ut, quod auribus captat, mente percipiat, sedulo perpendat, &altius figat in corde . Duo sunt Genera ejusmod orationum I vel enim 'robando rem proponimus considerandam, vel ponderando . Singula distincto sermone prosequemui.
O Rationes huiusce Generis sex habent par
' a Prooemium, a Animorum praeparationem per Dei Praesentiam a 3 Probatio Rem s Moralitatem, s Motionem doloris. a Praxim.
232쪽
P Rocemium non sit nimis longum, sed pollux
Quot autem,quibusque modis fiat Prooemium, habetur jam copiose satis expresstin in χ. p. Rhet. cap. I. per totam sect. a. quare ne dicta iterum dicamus, illuc lectorem remissum facimus. In calce Exordii apponenda est Propositio, a Tnema, in suas partes, vel puncta distributum ue& Orator clarius rem explicet, & Auditor melius retineat. Quomodo vero invenienda, emor is manda,& di videnda si e Propositio, jam diximus in I. P. cap. L sect. I. 2.3. dc 4.
a 'De Animorum Fraeparatione per Dei Praesen ι iam .
l N hae x. parte , ubi Deum praesentem , vel usIudicem pro tribunali sedentem , vel ut Phtrem ad Ueniam invitantem, vel a Ii quo alio sub conceptu a re tractanda no alieno, ob Auditorum
oculos posuimus,profunda eordis humilitate, ac devoto mentis affectu illius Maiestatem adoradam curemus. Inde revocabimus in memoriam Naturae nostrae vilitatem , ae t ut ita dicam ni hile ita rem,antea istae vitae crimina, peccatorum. turpitudinem, & gravitatem , quarum ea usa CO Iam Deo apparere demeremur. Et per haec, Rubalia ejusmodi, quae in cap. 8. t. Fartis Rhet. Sect. χυ de commovendo dolore proposuimust, Contri. tionis actum excitare conabimur.
Quod si ex ipsiusmet rei , de qua habendus est sermo, visceribus motiva Contrnronis eruantur. oratoriae Arti magis inhaerebimus 3 Artis en i ,. praece Ptum est, ut omnes partes Orationis
233쪽
eumdem scopum colIi metu. Postremo ad Divinae Gratiae lumen Invocandum Auditoribus boriatis, ut quod auribus auditur, Inente percipiatur , interposita etiam ad id B. Virginis, aliorum Sanctorum , quos sibi quinque patronos constituit , di Angeli nostri Tute Iaris intercessione; partem hanc obsignabimus . .
Nie quam ad Propositionis probationem deveniatur, ii qua vel obscuri tate, vel ambigui. late laboret Propositio , explananda est , & ditu. cidanda. Quod si ex aliqua suppositione dependeat; brevi aliqua ratione, vel S. Scripturae, aut S. S. Ratrum testimonio suppositum Propositionis erit consolidandum. E. G. Si de atrocitate ignis Inserni sermonem habueris ; probandum prius
est id, quod supponit Propositio , hoc est , esse
ignem in inferno ad immortalem Damnatorum Poenam. Verum tamen est quod in iis, quae sunt de Fide, probatione non est opus; sed satis est tantum innuere, quod sint de Fide. Mox Propositionem probandam aggrediemur. Probatur autem Propositio argumentis deis sumptis a locis tum insitis, tum remotis, ut videre est in I . p. Rhet cap. 4 Sed cum Orationes, de quibus loquimur, familiares sint ; studeat orator fa- Initiates habere locos a Similitudine , a Dissimilitudine, a Comparatione, a Contrariis, iac. Nec non verba S. Scripturae, Salvatoris nostri tum dicta tum facta, Sententias S. S. Patrum, Exempla , Ilistorias,&c. Si Thema nostrae Orationis extractum sit ab Evangelio; diligenter videndum est, an ex con-- ea tu ipsi u et Evangelii arsumentum aliquod riui
234쪽
. pandis cap. r. s. Leriai possit ad rem probandam i pulchrum enim
actinodum est Evangelii Propositionem ejuidem Evangelii verbis confirmare. Cum aliquod S. Scriptura: testimonium ei ta mus, nequaquam sola eius in perpretatione , quae vulgari sermone fit, contenti simus ; quod multi faciunt, qui totidem verbis latina patrio sermone reddunt, sed danda est opera, ut aliquid in te. Dimonio adducto observatione dignum ponderemus. Quod fit, quando vel emphasim , quae in
uno aliquo verbo latet, explicamus; vel meta in Pho ram aliquam excutimus. Interdum etiam senistentiam, breviter comprehensam, dilatamus, aut amplificamus. Haec Grana tensis in sua Eccl. Rhet.
Meminerit etiam Tyro ex Divinis Scripturis , N S S. Patrum sententi iri, eas eligere, a quibus uberiora,& efficaciora moralitatis argumenta deduci possint. νIn enarrandis historiis , dc exemplis, quae re. confirmandae inserviunt,ab ovo usque ad mala, ut alias diximus, rem prosequi non oportet; sed ea solummodo attingantur, quae ad rem nostram faciunt,& ad iacti notitiam necessaria sunt . Gentilium Philosophorum , vel Poetarum lententiar, si afferantur, numquam immisceant ut sacris; sed vel praecedant, vel postponantur ι de eum postponi occurrerit, utamur hoc, aut simili transitionis genere: E. G. sed quid est, quod Sacrorum Scriptorum testimonia ulterius addacere ni-tar; cum vel ipsi infideles in mediis errorum te nebris degentes, veritatem hanc optime perspexerint & c.
Nam quoad ordinem, dc dispositionem Arimmentorum, necnon & transitionum genera, quibus ab uno argumento ad aliud, atque ex uno ad aliud punctum transgredi licet, videatur caput 6.1.P.Rhe v. Illu
235쪽
Istud tandem admonendus Concio nator est, ireram in hac parte, quam in alia proxime sequenti, crebris interrogatiunculis Auditores urgere. Mexcitare non desina quod a D.Ioanne Chrysostomo, tractandorum animorum artifice peritissimo, factitatum legitur.
M oralitas sequit*r ad Probationem Proposi
tionis, imo & deducitur ab ipsam et Proba-trone: eadem enim motiva, quae ad rei confirmationem adhibuimus, deserviunt ad Moralitatem, quin etiam ad exeitationem assectuum. Est autem Moralitas, qua mores hominum exa minamus, utrum veritati a nobis probatae, at qae exaggeratae respondeant, necne. Excurrimus per ea viria, quae supra asserrae veritati adversantur vel per eas virtutes , quae ad eandem veritatem se conformant Monemus, arguimus, increpamus, In quo valent multum sequentes Figurae Conversio, Interrogatio, Emphasis, Licentia, Exclamatio,& aliae id gemis, de quibus in 3 P. Rhet. In Moralitate tria inc advertat celesiasta. Primum, ut in aliquo villo obiurgando, ad uni solummodo personarum statum se non coarctet; sed per plures, si fieri potest, divagetur. Secundum ita vitium arguat incommuni, ut in ejusdem etiam species quandoque descendae.
Caveat tamen, ne nimium ad particulare deveniat,& eas circumstantias attingat, quae alicuius famam laedere possint ; sic enim Verbum Dei redderetur Odiosum. Tertium denique ut rigor , dc asperitas in ob aurgando a Charitate moderamen capiat,&leni-
236쪽
s De Doloris A fectu excitando.
P Ravis Auditorum moribus correptis , eorum demque vitiis exaggeratis,contritionis actum excitare studebimus tin quo illud sciendum, non clamoribus, ut alibi dictum est, & fragosa verborum congerie; sed rationibus,&gravioribus senistentiis affectum commoveri ἔ ideo euret orator, antequam inventa di*onat, sibi ad ultimum reservare, quae ad excitandum dolorem esticaciora videbuntur. Quod si iisdem motivis, quibus probata res est, uti velit ad concitandum doloris an ectiti ea ex illis eligat, quae majorem ad hoc Vim habitura existimaverit. Sententias S. S Patium si adhibeat, sint breves, Ac aculeatae Exemplum ali, quod si adducat, summam rei paucis exponati festinetque ad id se resti ingere, quod movendis animis conducit . Caetera ad Asseeriis eiendos pertinentia videantur in I .P. Rhet. cap. 8.
v Ltima Pars orationis Meditativae est Praxis .
Ea vero est, qua orator viam aperit ,& m dum docet, quo virtus,ad quam adhortatus es ,sit assequenda; vitium, a quo deterruit, sit fugiendum ἔ Secus, ut ait Graiiat ensis, eget lucernamem ungere, nec tamen oleum, quo ali, & sustentari possit, infundere. Postquam igitur ad Eleemosynae studJum, E. G. Auditorem accendisti da breviter modum , quo Eleemosyna utiliter sit facienda: Ut se ille et liberaliter, Nam qui parce seminat .pare. O meres. Ut hilariter, Hilarem enim datorem diligit Seus. V t occulte iuxta illud bal vatoris,& Praeceptoris nostri: Nesiat sinistra tua, qκid faciat dextera tua . Sed antequam ad Praxim deveniatur, Proposi-
237쪽
eionis nostrae Ueritas iterum in memoriam Auditorum revocanda est,ic aliqua alia ratione , vel testimonio, si lubet , confirmandat ut admoniti prius quid amplectendum , quid fugiendum sit, ediscant inde, quomodo praestare id valeant. Haec Praxi et non ita distincta a caeteris aliis partibus jubetur, ut in aliqua ex illis inseri quandoque non possit; potest si quidem in ipsa Affectuum motione immisceri. U. G Cum Actu doloris in Rudientium cordibus exeitasti, ubi de Vitio fugiendo, vel Uirtute amplectenda propositum insinuas, modum etiam insere adhibendum, ut adimpleri possit,quod proponitur. Hoc autem tum praeci in pue faciendum est, cum vel tempus ad hanc sex. tam Partem distincte prosequendam non suppetit, vel lassos ab audiendo Auditores prudens
De Meditationibus, quae fiunt ponderando.
M Editationes ad id genus pertinentes, non elaborant primo loco Auditoris judicium convincere, ut inde moveatur u Gluntas, excitentur
Affectus . sed per has orator diversas alicuius Mysterii, vel Oacrae Historiae veritates ponderans, di in singulis aliquantulum tinni orans, varias animmi motiones excitare satagit . Fiunt ergo hoc modo: Primum adhibe Prooemium s sed Prooemium in hoc genere debet aliquanto latius se exie n. clere, quam caetera Exordia cum enim rot in hae specie Meditationis sint propositiones, qcloe veritates ponderandae assumuntur, debet Exordium ita late patere, ut ad omnia consideranda te pio ciat,
238쪽
elat,& singulis quoquo modo conveniat . Itaque quod in reliquis Exordiis vitiosum est , si sine
communia, ita ut pluribus orationibus, 3c arguis
mentis aptari queant, in hujusmodi Exordio a tu est, Sc virtus,a pluribus , 5 diversis propositioni
Uel a laude Sacrae Scripturae.
Vel ab atilitate , qua plurimum ex ejus factis audiendis 8c mysteriis ponderaudis assicimur: Uel ab attentione, quam talis Mysterii vel Historiae enarrandae d gnitas postulat 3. Uela circumstantiis, fi WE Personae tum dicentis, tum audientis, sive loci, sive temporis, Scc. ut in L. p Rhet cap I. sect 2 Rrt T. adnotavimus. Ue i demum ab aliis sontibus, & argumentiri quae solerti oratori videbuntur consentanea. Post Exordium Myi ierium, vel Historiameia narrandam aggredimur , di pedezentim in ejus expositione procedentes, ea loca gradatim tangimus, quo ponderatione digna sunt: in his singulis immoremur paululum , Ueritatem exam is nantes, discutientes, ponderantes. Utemur aliqua breὐi amplificati uticula: descendatur ad mora litatem, quae sit etiam brevis; Scinterim per alia quam Figuram, ad permovendos animos idoneam, eos a F ctus excitare duremus, qui ad rem pertinere videbuntur.
Uide hic tamen, ne plura loca, quam tria,vel a Isun mum quatuor , ponderanda suscipias a vixen im per angust i a m temporis licuerit pauci ssima de singulis dicere, dc ad excitandos affectus, quo a praecipue quaerendum est in huiusmodi Meditationibus, ali Quid proficere. Curandum pariter, ut ea loca seligantur, quae ad majoiem Audientium profectum, de utilitate tri valent; quaeque ad mores eomponendos. κ
239쪽
vitia exstirpanda prae caeter Is iuvant. Meditationem claudat Praxis i ea vero sit asiomnes commemoratas virtutes , vel ad earum aliquam praecipuam,animos excitate, impellete,snflammare, a contrariis autem ,vitiis deterrere
η Ethodum,qua familiares sermones apte eon strui possint, adiicimus, ne vel in hoc genere Attis documenta desiderentur . Familiaris Sermo sex partibus contexitur, nempe Introductione, Propositione, Probatione, Moralitate, Affectuum motione,& Praxi.
Rooemio non utimur In sermonibus; sed brevi Introductione, de qua consulendum est eap. 1.Partis Ecclesiasticae Rhetoricaei ubi vim de Introductionis essentia,tum de locis, ac sontibus, unde erui potest Inito luctio, non insumetenti sermone actum est: Quare ne Crambe, reeo quimus ad taedium, dicta hic iterum dicere praue Pittimusί - '
D probandam Proposit Ionem iis praecipue Io
cis utamur, quae innuimus supra cap. I. I. Num. 3. hoc est, Uerbis s.scripturae, SaIvatoris nostri tum factis, tum effatis, sententiis S. S. Pat Ium, exemplis, comparationibus, similitudinibus,&e.
Baee enim omnia in familiariter dieendi genus anagis quadrant et ideoque familiaribus sermonibus
240쪽
bus eongruunt magis. In reliquis attendantur, quae ibidem adnotata reliquimus.
De Moralitate, Afectuum ninione, ct Prax
Rκ oralitas sit brevis , nee muIta cum anim contentione, sed verbis admodum concitatis in arguendo,Velobjurgando vitia, virtuti propositae adversantia,fiat; sed sit mitis, lenis, Scosi.ciosa a quaeque potius de suis Auditores vitiis commoneat,quam increpet. Exclamationes non sint acres,& asperae ι & inter Figuras adhibendas tam in moribus recensendis, quam in Affectibus excitandis , familiares habeantur Admiratio , Conversio,obsecratio, optatio, Commiseratio,
Quoad Ase s verb, praeter amorem, &desiis derium virtutis amplectendae, odium, de fugam vitii declinandi, alios animi motus excitare non est moris in hoc genere orationis. Praxis,hoc est ratio,& modiis, qui ad virtuteα assequarulam, vitium evitandum, adhibendus sit, Insinuetur in ipso Proposito, ut duimus t P. 1.
De quibusdam oratiun eulis adrios Animi Affectus commoveri.
dos, italico Sermone Senti in menti nuncupatis. '
oris est apud pios Missionarios, ubi Iocum aliquem devenere pro Musione agenda, Plae