Cl. Galeni Pergameni Ars medica, quae et Ars parva dicitur

241쪽

siccitate lunctum. Si igitur frigidum sita

cum accendatur, tenacius calorem retinet,

quemadmodum ante diximus. Quemad modum igitur qui frigido siccoque corde sunt, tarde irascuntur, sic conceptam iram difficilius deponunt.

Glabro autem ac debili omnium maxi ne sunt pectore.

Dubitari hoc loco potest,an omni ucor disteperamentorti frigidii diccu, ut Galenus autumat,glabrii pectus maxime reddat. Nam ciuiuliginosa excremeta quae quidem generadis pilis materia sugger ut ex crasso potius quam liquido humore nascatur, sicca frigida teperies, quam frigida lumida,pectus aut magis,aut salte non minus pilosum reddet, si aequale utrobiq; sit frigus. Ex crassa enim materia,si uratur, quam tenui,plus fuliginis relinquitur:ex qua,ut mo . do dicebamus, pilus procreatur. Quod si B neutra uratur, ex neutra fuligo generatur, proinde nec pilus: quare non magis humida quam sicca cordis teperatura, modo utraq; qualiter frigida sit,pectus pilis replebit, sed utraq; glabru reddet Ut aut dubitatione hanc tollamus, reuocanddin memoria sunt quae paulo ante de pilorum origine docuitamus,lios enim ex fuliginosa materia gene rari

242쪽

CLAvDIL GALE NIrari diximus,fuliginem autem ex crassolvi more retorrido:torreri vero a calore nati uo vehementius urente tiam, qui calido Se sicco temperameto sunt, hirsuti magis sunt.

Sed nec id ad pili generatione sufficit.Nam in corpore gigni fuligo potest, quae nisi ad

cutim feratur,pilum non procreabit. Exire ad cute non potest nisi virtus oram foras hac Cpropellit,valida sit,& vias per quae exeat fu ligo,suo impulsu fecerit. Vbi igitur in compore iam graitaruligo est, xvirtus poteterpellit, cutis si dura non sit, facile impulsae fuligini cedit:atque non magno negotio format meatus: qui,niix mollior cutis sit, per manent.Nam si mollior sit, ita ut in se concidat ac coalescat, non permanent meatus. Tepore vero durescit,atque sic viae fiunt permanent,pilusq; generatur, ut ante dictu est. Quod si nec calor adurens, nec materia corinoda adsit,iuligo generari non poterat;

proinde nec pilus. At si materia adsit, sed odesit calor qui hane aduratme sic quide pili

materia generatur. Quod si generetur,rneatus vel oper quo haec transeat, non ad sint, procreari pilus non poterat. Igitur friginitas omnino inepta est ad pilli produce dii, ut que nec matera a pili generet,nec vias moliatur per quas ipsa meat. His ita costitims,

disclissedum est an sicca sifrigida quam humida:

243쪽

mida frigida teperies minus apta sit ad pilum gener ad a. In utraq; elliguus est ex Dpotheii calor, tui siccam materia,utpote iminus idonea infuinii fila liguae minus resoluere potest humida vero aqua magis idonea potest. Rursus siccam cute ac dura fora rem mus potest,in eaq; meatu est cere:h mida vero materia facilius in furnu vaporem resoluit: se cuteo moliam minore ne

gotio penetrat, de tandem assidiuitate per forat Igitur frigida dicca cordis teperies ineptior est ad pili procreatione, quam secgidan humida. Neq; enim ta exiguus calor esse potest,qui materiam humidam noni soluat,& mollemcutem non perforet. quo cymaiori negotio in sicco temperamento fit

De thoracis alitem parvicite, tore

s t corpori frigor odem erodo disserendum est

Quemadmodii in aliis teperamentis tho ra latior ve angustior pro cordis calore vel frigore fit,ita in hoc teperameto misi cerebrum repugnet.Uniuersum quoq; corpus ad cordis temperiem temperatum est, nisi iecit robsistat. Itaque ii cor frigidum sit, thorax angustus uniuersa corporis habitu do frigida erit: ut ex ante conuuemoratis

permicuum esse potesta

244쪽

Vbi unum comunem omnibus quae dicta fiunt,memorauerisius nempe nos de morib M tam im hoc quamin alio ope ore ad temperamenti cognitionem proa

ditis,non de bon praulis ex philosori phia comparatris,sed unicuique congea

niti, uerba ficisse.

Mores sunt animi vel affectiones nobiscum genitae,quae nos ad agendi proniores reddunt, ut ante diximus: vel habitus agenodi cosuetudine parti. Hi ex educatione praeceptisq; philosophiae ortutuVillae ex primo ortu. Habitus natiuam teperiem non ostendunt,sed affectiones nobis ingenitae, corporis enim temperiem sequutur, ut ante dixi Limus Possunt igitur qui optimis moribus natura praediti sunt, mala educatione ac institutione pessimi fieri. Et cotra qui ad prauos more nati sunt, optimi, optima institutio eaceducatione. In hac igitur tota decordis teperamentis disputatione de moribus non his quos cosuetudine comparauimus, sed natura ougenitis verba fecit Galenus.

Iecorist calidiori, notae: uenariam ciuilio.

Calorisproprium munus est diIatare ae

ditan

245쪽

AR PARVA. Idistendere sequacem ac obedientem matrariam,quemadi nodum ante diximus Latitu do igitur venatum no solum iecoris, sed partium quas alunt alorem significat:quales oculoru venae sunt, quae ut ante declara tum est,calorem earum partium significat.

Flauabilis uberior et in aetatis in

gore, ra. Ex sanguinis feruore flava, ex ustione atra bilis,non solum in iecore,sed Min toto

genere venoso procreatur Huare eius redua dantia,earum partium calori est nota, quis augeatur non solum flavam, sed Matram bilem pariet. Augetur aut in florente arta hae,in qua sanguis torretur ac uritur:proiniae atra bilis copia aceruatur.

culidior ipsis sanguis est,ob id scorpM uniuersitam,nis cor repugnet.

Iecur talem procreat sanguinem , quale ipsum est Aldgitur id calidisit sanguis que gignit, calidus erit: ocum Matur uniuersum corpus, lidum quoque ipsum erit:nisi cibus quo nutrimur,frigidus humidus sit, ex eo enim genitus sanguis, frigidus sili midus est,nisi cordis frigus iecoris calorem impediat Non enim aliter cor per arterias quam iecur per vena vim suam in uniuer sum corpus transfundit

246쪽

Hirsuta tapochodria fiunt,acienter.

Ex his quae supra diximus, satis intelligi potest hypochoi,drrum, et rem hirsutum esse, si iecur caliduin M. Materia enim ex qua pitu generatur,calor generat.

Frigidioris alite uenarum angustia, liberior pilum:fanguu uniuerim corritoris habitus migidior, risi a corde camisat Ambra hypochondria sunt, acuenter. Contrariorumiecoriis temperamentorus leontrariae sunt notae. Quemadmodi enim calor venas dilatat,flatuque diitendit, samguinem ac uniuersiam corpo iis habitu a facit, bilem gignit,pilumque in hypochon-drio reventre procreat: itartagia venaSangustas efficit, retrigerat uniuersum corpo ris habitum,&pituitam gignit fioq; procreando inepta est. Adde quod concoctioni, proindeq; riguinis generationi parum aptu in friguSEIt.

Siccioris uerae sangui, crastor ac paucior,venae durioreGunillersus corporis habitus aridior.

Siccitas tenuem huniorem absimit: san inguinem igitur crassiorem ac pauciorem et ficit hvenas duriores, iuersuti e cora

247쪽

Humidioris sanguis quidem libererior ac humidior talienae molliores: quemadmod iniuersitam corpius nisi

Humor ad concoctionem,proindeci sanguinis procreati Orie efficacior est quam siccitas. Praeterea tantum abest ut humore abia fumat,ut etia conseruet Molles igitur non solum venas,sedi totii corpus reddit, nili cordis siccitas obsistat.

calidioris uero simul et aridioris iecoris signa sunt: h pochondria hirsuttissim unguis cretor Thiccior, flamua bilis plurima, et in finis uigore

atra uenae ampla ac durae sunt: queasi modior et millessim corpus.calor dilatat, ut diximus: cum siccitate autem iunctus,vehemeter calfacit,resoluit, absumitia torret humore, siccatq; acdLiarat. Qui igitur iecoris sunt calidioris,sic eioris,hypochondria hi sutissima habet, obfuliginis quam eiusmodi temperamentum g gΠIt,copiam. Sanguis quoq; in his retor-Gridus esit , crassus a paucuS, ut ex quo resolutus sit tenuis humor, hac quoque a1ione

248쪽

2 CLAvDII GALENT plurima bili,flaua quid in iuuentute, ncti nante vero aetate atra eorti corpus redii dat. Ex sanguinis enim feruore flava ex stione atra bilis gignitur. Caeterum eiusmodi naturae venas amplas habet non simpliciter, sed quantum siccitas ipsa permittit. Minus enim latae sunt qua min calido lumido iecoris temperamento:proinde xsanguinis minus continent,ut modi dicemus. Ex siccitate uiritia nascitur,no solum venari , sed, uni uersi corporis Resiccatur aute tum proprie a simili qualitate,tu resoluto humore Plu rima igitur ante vigoris aetate bile flava abii Hdat:post hanc vero atra scilicet caloresan guine adurente. Exeplaria graeca quotquot

modo vetus interpres legisse videtur. Crastasiorem enim pauciorem sanguinem vera tit. Nos vero uesT eo legendum esse putamUS, Donb Atria item Multum enim sanguinem amplae venae cotinent, nisi quis hac temperaturam cum calida humida conserat,quae sanguinem uberiorem habet.

calor enm qui ex corde prodit, 'iagri quod ex iecore proficiscitur, limes

cere potest , quemadmodum 'igus co

lorem Quo

249쪽

ARS PAR v A. et sQuoniam ante Galenus docuit uniuerasum corporis habitum sequi corius temptaramentum si non contraria iecoris teperies obstet,& iecoris temperamentum nisi coriadis temperies obsistata nunc ostendit quae utriusq; visceris qualitates magis minusve vincant suas contrarias exuperantias,& quae magis minusve contrariis repugnent acobti

stant. Atq; in primis caloreotagore quae a corde manant,calorem frigus quae miracore proflusit,superari posse scribit. a quia corde prodit calor,uniuersum corporis hambitum calidum reddit retia si quod a iecore manat frigus, renitatur. Et quod ab eodem corde proficiscitur frigus, hoc est caloris exiguitasi non enim cor tam frigidum esse

potest, ut qualitatum mediocritatem excedat uniuersum corpus frigidia efficit,etiam

repugnante qui a iecore venit calore. Sed certe ex hoc oriri dubitatio potest, an cor calidum aut frigidum,corpus in contrarium mutare posSit,iecur vero non possit: cum paribus viribus pugnent. Nam ante dictarum contrariarum qualitatum exuperantiam par esse ponimus:quare neutra harum altera

vincere potest secundum Aristotelis senten tiam,sed par lucta esse debet. Caeteriam Cpugnare auctor sibi ipse videtur cum ante saepe dixerit cordis calorem calidum,& fru

250쪽

gus frigidum corpus totum efficere, ubi se coris temperies non obsisteret, quibus verabis constat iecur suo frigore cordis calore,&calore trigus impedire posse quo minus calidum aut frigidum coiporis habitum efficiat.Vt dubium hoc diluamus,scire licet cor Cmnium partium corporis calidissimis esse,n5 solum se cultate, sed Cre ipsa:ab ipsoq;

reliquas partes,quartantum facultate calidae aut frigidae sunt,calefieri: ita ut si cor cali dum in praesentia esset protinus totum c

pus calefaceret,quod in febribus contingit: r quemadmodum si id fragidum esset, totum corporis habitu refrageraret. Sanguis enimae spiritus calorem a calido corde suscipit: calidi sanguinis contactu spiritus ab ipso

profluentis reliquum corpus calefit. Ad eumdem modum si cor frigidisi sit, sangui quoque .spiritus qui ab eo profluit,frigidus

erit,proinde uniuersus corporis habitus frigidus.Transfunditur enim is per venas arterias in corpus uniuersum Cis igitur natiui ut diximus,caloris fons cor sit, indesine terq; sanguinem xspiritum in corpus transmittat hi si calidi sint, calidum: si frigidi frigidum corpus esticiunt,tantum quide, quantum hi ealidi vel frigidi sunt. Tam frigidiae

autem aut calidi sunt, quam cor a quo ipsi manant, calidum aut frigidum est. Quo ni