Cl. Galeni Pergameni Ars medica, quae et Ars parva dicitur

421쪽

ARs A R CA drycomitatur vehementior seruentior Veru tensio henixus minor sunt,dolor, blandior,& sine pulsu, B liosus enim humor qua Fctitate minor,substantia tenuior,&qualitate feruentior acriorque est. Igitur erysipelas

non in tantum tumorem attollitur, nec in

unu colligitur,sed diffunditur. Praeterea caloris vehementia febrem maiorem accedit, carbo auteni grauissima inferuentissima, dolore grauissimum efficit, non sine vi. t 'riculo, Ut autem in tumore minorem

quam inflamatio attollitur,ita minu quamery pelas in latu dis unditur.Scitrhi,Malii

quoq; tumores duri, qualia sunt carcinoma ta&glandulae,duritia maxime igura diastinguuntur. Sine enim dolore omnia sunt, nisi carcinoma quum ulceratu est. Na tu do lorem sentit, effunditq; virus foetidissimia, si quam viam nactu sit. Scirrhi igitur duris simi sunt cum partis quam obsident figura.

Carcinoma aut velut cancer animal a quo nomen accepit, quoquoversus brachia ex porrigmgladulae vero mobile sunt. Oede matumor vastus,laxuS, molliS, doloris ex. ipers, sub hoc intelligi potest tumor aquoius, qualis ramex est. Ne quid autem huic disputationi desit, paucis repetam quae de doloribus prius declarata sunt. Eius igitur differentiae sumuntur a causis quae ipsum

422쪽

esficiunt,3 sedis affect, natura Proximae doloris causae sunt intemperies, x luta Hunitae Intemperies, veriola, vel cum uia moribus achradibus. Intemperies sola, calliada frigida, humida, in tacta Cum humoriabus vero reflatibus, vel citra alienam qua lidatem, vel crum calore aut frigore. Intemperies igitur calida solabebementissimuni omnium dolorem efficit frigida secundum lociam obtinet. Illa cum calorus, haec cum frigoris notis est sine alterius dologis sentasia,hoc est sine distensione,grauitate,erosion' pulsatione aut punctione. Siccitas dolo rem parit tumiditas nullurri. Cum humoribus ac flatibiis citra aliena in qualitatem fit dolor cum tensionis grauitatis sensu Vut mox dite inus. Vnitatem soluunt sectio, erosio,contusio, hiensio Sectio autem A. contusio sensibus depreheduntur:ideo aliae, doloris note ab his quaerendae non sunt 1 rosio vero ab hurnorum acrimonia, tensio a flatu aut humorum abundantia fit, ex qua grauitatis senius nascitur. Ab affectae, quoque partis natura, doloris differentiae petuntur. Siquidem arteriosae, pulsa dilem

efficit, membranofa pungentem. Ex his igiatur non solum affecta pars, sed metus atafectus deprehenditur. Pungens igitur dolor at que exporrectu membranam affeta istam

423쪽

ARM , O Ru dictam: qui si cum caloris sensu fit, inflan maB tam esse significat: mordax autem portem sensu praeditam ab acri a umore affici testatur Tens Io ir uitas p rtem sensus CX pellem, aut hebetem sensum habentem, a flatu distendi, inhumorum copia grauari ostendit. Eadem est reliquor uratio. Qua litates quae corporis affecitas sequutur, quia sensibus obiectae sunt, sensiles dicunturia Ahae enim ad visum aliae ad olfactum,ahae ad usum aliae ad tactum, Maliae ad audi tum referuntur Ad visum quidem, colore&tum corporis uniuersi, tum singularum ejus partium. In iecoris enim Ccordis inlicnis affectibus, color toto corpore flatius

C pallidus mater conspicitur,pro affecis parti ratione. In lingua nigror per febres, internos corporis morbo alidos Ad olla ctum vero foetor ac alienus odore hunc od rem reddit oris: Darium spirituS,alae comporis uniuersi halnus, Wiudores. Adiu stum vero sapor alienus, ut salsus ama S, acidus quem ex sudor stus in os illaben tibus , saliua, sanguine per O reiecto, sputis in vomitibus percipimus. Ad a ctum autem primae qualitates,3 quae ex his nascuntur, duritia, mollitia, asperitas laeuitas, tensio item Claxitas, quae tam sicut e quam. in aliis corporis artihudi

424쪽

deto et AvDII MALE NI sentiuntur,ut in lingua asperitas. Ad audita Dium vero vox,vt lagor,raucitas,& alia vocis genera, quae instrumentorum vocalium vitia ostendunt quemadmodum acutuS, te nutS,exiguus,grauis,stridulus sonus, bobushmurmur intestinorum Aurium quoque tinnitus insibilus eadem obtinent ratione. Quae autem e corpore praeter naturam e cernuntur, ea aut partium e quibus reiiciu-tur, substantia sunt, aut excrementa Subastantia partis reiecta, vel ipsa per se, vel sua magnitudine non solum aflecta parte oste dit,sed maffectus vehementiam Cartilago,verbi gratia, cum tussit reiecta, ulceratu pulmonem esse testatur, quae si magna sit, Emagnametsi parua,exiguam ulcus est,significat. Pulmo enim,ut autor est Galenus, ob humorem facile sutrescit Meroditur,magis aut minus pro causae magnitudine. Verisimile igitur est ex magna erosione putredine magnum, ex parua paruum frustum vel carnis vel vasis vel cartilaginis pulmonis retici. Ad eundem modum a ior tunica per dysenteriam educta, rasib rum: minor vero, gracilium intestinorum ulcus ostendit. Proximam vim his habent ramenta quae per urinam reddita, vesicae: cum tussi, pulmonis per vomitum, gulae

Wventris ulcera significant Similitem F

425쪽

quae affectis locis adnascuntur, quales sunt fungi, qui fracto capitis osse apparentes, affectam cerebri membranam es De testantur. Atque haec quidem tota substantia praeter naturam sunt, quemadmodi sanguis qui per nares,asperam arteriam gulam sede . alium quemcunq; locum a natura institutatum,aut per suum quide locum, sed non suo tempore effluit. Praeter natura quoq; efflutare dicuntur, si quantitate aut qualitate delinquunt, etiamsi per idoneum locu suo tempore reiiciuntur Quantitate aute delinquere dicuntur, quum immodice menstrua G fluunt, aut venae haemorrhoides, aut etiam nares sanguine fundunt,ut in crisibus. Eius dem generis sunt quae in diarrhoea incruentis dysenteriis, communibus excrementi ut stercore murinis, quaeque vomendo spuendo reiiciuntur. Qualitate vero de linquere dicuntur, quae quaviS via elicernuntur, siue sua, siue aliena, alienam obtinent qualitatem, ut ructus nidorosi sali ua amara, sputum cruentum, sordes, sudor grauiter olens .Pus quoque foetidum ac male coloratum, urina nigra, aut alter tu praeternaturam coloris Codoris, menses decolores, alui sedimenta liquida Vfoetida. Hicin summa, quaecunque excernuntur cum aliena qualitate, hoc est alieno colore,

426쪽

tr. CL A DII GAI ENIodore sapore,sono ac strepitu,calore,sergo ge ,humiditate, siccitate.

Futurae igitur aegrotationi, signa media inter salubria et morbosa formam

obtinent. Nam Aim omnia fecitdu naturam insunt: praeter naturam uer aegrotitis,quatenM aegro, In horu uer inudio constitutae sunt,quae futuros morbos praenutiant: quorum alia fecundu natu r

ram suntsed qualiciti, ius quantitatibus

uel temporibus permura .Onaeda uero praeter naturam, sed quam quae in moris

bis sunt, obscuriora. O circa uJEctio ne ipse corporu quae in morbos lapsurae se submonstraui, atque indicantia ipsas signa in neutrorum genere positassent.Prhmario enita haec sanitate ostenet dunt,fecudo uero loco morbos. Eadecudiuersis coparata re neutra,tu morbos existut Na quatenis sectione praesente ostedui reutraequatenus uero futura praenutiat,morbos a sunt. Ead ratione

et quae per morbos salubri signa uia suntur,quatenX Futura sanitate praedis

cunt

427쪽

a uisalubria dictituri quatenu uer praesente morbu monstrat,morbosa Palam quos est,quo quae utrus iudicat, fecudu aliqsiod uocis neutrius significatu diei neutra poterutra seu aute uideri non debet, eadesigna cui diuersis coparata, triplice ratione habere limirium salisabi immorbo ru et neutrorum lux

aliud uer significatu,quae ex morbo coualescentibu insuntsigna, neutra diciamin: in quo signiscato signa quae inferi nectute adsunt,accipieda esse arbitror. Haec de omnia pluribuctu notionibus, tu ronibu subiecta sunt. Quae igitur in absolutas anmte ais inculpam fiunt'. gna, seu sola salubriu notitia uentu Et quae in aegrotis sunt,nec Futura sanitate praenutiat,soli quos morbosoru notioi sub ciuiunDeluaue deinceps dicetur.

Futuri morbi notae, mediam inter salubres morbosas formam obtinent: ut quae in earum medio sint positare interdum quidem ad praecedentem sanitatem magis declinantes proindeque ex salubrita genere esse

428쪽

et CLAVDII. GALENI censentur. Sed quia quantitate,qualitate, ac D tempore immutantur, in ea quae praeterna turam sunt,transeunt. Secundum enim naturam edimus, bibimus, corporiSque excrementa reiicimus:sed si solito cibia potumq;liberaliorem aut parciore,euq vel frigidiorem vel calidiorem expetamus,idque citius

aut tardius,frequentiu aut rariUS, excernamusque aut plus aut minus, aut non quale solemus, aut frequentius aut rarius in Orabosorum genere existunt. Interdum vero eiusmodi notae ad morbum propiUS accedunt,atque iplae morbosae sunt, sed mino res obscurioresq quam quae in morbi cer- nutur. laterdii vero in utriusq; excessus medio omnino consistunt. Atq; via primige Eneri notis,quas ex salubriu genere esse diximus,magis recedunt, ita ad secundi signa, quae praeter natura esseda ostensum est,magis accedunt. Eiusmodi aute omnia in neu trorti genere posita sunt iuxta primu eoru significatu . Neutrius enim affectionis partieipes sunt,sed in medio, ut dixi, constitutae. Primario igitur sanitate,secundo vero loco morbos significat Eade quoq; cum diuersis comparata,tum neutra tum obosa sunt. Neutra quide,quatenus praesente affectio nem ostendunt:morbosa vero,quatenus futuram praesagiunt. Ad eundem modusino F tae

429쪽

tae quae in morbis visuntur,cum praesenti statu conferantur, morbosesi cum futura sani late,salubres dicuntur. Atque hae quoq; neutra sunt iuxta tertiam neutrius significationem. Sputum,verbi gratia,quod in pleuritide excernitur, si quidem concoctum appareat primo quidem praesentem affectum si gnificat secundo autem loco futuram sanitatem. Similiter autem signa quaedam sunt, quae praesentem morbii praeteritum os eadunt atque haec neutra sunt iuxta eandem vocis neutrius significationem, quales fere G sunt febrium diariarum notae, ut palpebrarum tumor& grauitas, faciesque pallor ac decoloratio: quae non solum diariam fetbrem esse quae hominem affligit, sed & hac vigilias praecessisse significant. Caeterum

neutra eme dicuntur secundum tertiam significationem quae trunque affectum, hoc

est morbii ianitate significant: ut coctio quae in febribus apparet, quatenus futuris nitate ostendit,salubre signi est quatenus vero praesente affecti indicat, morbosa nota dicitur. Ex his costat ide signit ad diuerasa relatum,salubris,morbosi,mneutrius rationem habere:vt urina quae in febribus coH coctionis principium habet, praesentem sta tum neutrum esse significat, futurum salubrem,mpraeteritu morbosum.Valide enim

430쪽

a g CLAvDII MAttur virtutis cocti taliota est,& ut vhncedo motbo superior futura sit:proindefutura sanita tem ostendit, praesentem vero statum inter salubrem horbosum,mediis dii deo signissest neutru primae significationis Antece fisse vero febrem vehementiore significat, siquae hanc consequuntur accidetia. quocirca morbosum est. Quatenus igitur haec tria significat, ne tru est tertiae tignificationis. Ad eundem modum sputum in febris silateris doloris remissione, salubre morbosimi , Mneutrum signum est. Salii e quide, a ntenus futuram sanitatem:morborum, quatenus pleuritidem praecessisse:& neutru,qua tenus affectum inter pleuritidem integra valetudinem medium significat. Porro autem conualescentium notae neutra sunt,sed iuxta aliud significatum,nempe primu . Neutrius enim signjficationis sunt participes. Nasi cum praesenti affectione conserratur, morbosarati vero cum futura,salubres dicuntur. Quemadmodum autem signa in morbos labentium, media,ut ante diximus,saluberrimi morbosissiliai alia quidem ad antecedetem sanitatem, alia adfuturum morbum propius accedunt rita ovalescentium notae aliae futurae sanitati,aliae praecedet morbo

propiores sunt. Sed futurae aegritudinis Qgna quaedam omnino ni edia saluberrimi