De metallicis libri tres

111쪽

LIBER SAECUNDUS. si Alabastrite lapide uti non fuerit absurdum Candida igitur marmora haae sunt.

CAP. XIII.

LIVidum est Numidicum sed eximio splendore ut vide

re licet Pisis in templo Episcopali Nam ex eo statua Herculis, quamΡilani ex Numidia transtulerunt, vicec lumnae posita est sub marmoreo suggesto.De Numidico plinius inquit Mareus Lepidus Consul Primus omnium limiana ex Numidico marmore in domo posuit magna repraeheissione hoc primum invecti Numidici marmoris inveniri vestigium non in columnis tantum, crustisve, sed in massa, leviussimo limium usu Sunt qui Numidicum tradunt colore flavo,ex quo multae columnae visuntur Romae Nigra vero traduntur Alabandicum terrae suae nomine, quanquam dc Miletitiastens ad purpuram magis declinante aspectu. liqua. tur igni ac fundit ur ad usum vitri. narium ex monte ejuLdem nominis, S luculleum atrum. Obsidianus quoq; lapis, quem primo invenit obsidius nigerrimi coloris,aliquando, de translucidi crassiore visu, atque in speculis parietumpro imagine umbras reddente undὸ quatuor obsidiani Elea phanti in templo concordiae positi Hodie seditur Seravitiae&Carrariae,in Etruria quoadam adeo atrum, ut cum perpolitum est speculi modo synceras imasine reflectat.Hujusmodi visitur Pisis ad postes templi Episcopalis. Extant,

distincta venis candidis,in aureis, noc ruditur Seravitiae. Duae Columnae atri coloris intercursantibus raris venis aLbis nuperpositae sunt in Campo tincto Pisano ad monum tum,quod Gregorius XIlI. Pont. Max fratri positit.Vocane hoc genus marmoris Paragone, quia eo instar Basanitis laiapidis utuntur ad examinaciunia lirum, B argentum. Quo

tam ad hunc usum fiebant coliculiae ex lapide Lydio, nec inveniebantur nisi in flumine Tmolo Lyssiae, postea vero pacis sim Chrysitem vocabant ab aurό explorando Medici B M a sanitem:

112쪽

s DE META LLIers nitem hie lapis nihil ex se remittit, sed rapit signum ex

auro, argento, ire, si ad eum fricentur, unde examen fit. Hodie nigrogenere marmoris utuntur, re alio sebvirudi, quod vocant Verdellum. Ferrei vero coloris marmor durissimum Basaites appellatur in Ethyopia, quo utuntur pro ineude. Ex Hispania affertur lapis niger durissimus,em Jus pulvere utuntur ad vulnera glutinanda appellant lapidem de Buga.

CAP. XIII L

EX albo,&nigro maculis frequentibus eonstant gen

ra Ophitis,dicta a similitudine macularum serpentum. Mus multa esse genera tradit Dioscorides, quae tamen ad thes differentias reducit. Vnum ponderosum, & nigrum, et alterum cinereo colore punctis distinctum tertium lineis quibusdam candidis. Plinius ad duas reducit,candidum quod molle est,ac nifricans durum Ex Ophite albo vasa etiam Cados faciunt. Meminit tamen postea cineret, quem Tephriam appellat a colore cineris , praecipue laudatum a quibusdam contra serpentes: licet omnes alligati ad serpentium ictus prosint teste Dioscoride, capitis dolores. Qui lineas habent candicantes Phreneticis,in Lethargicis auxiliari putantur. Ex Ophite nigro hodie visitur parva columna inter alias,quae sustinent suggestum in templ0 Divi Io. Baptistae Pisis vulgo vocant Viperam Egypti,constat punctis nigris in livido corpore. Quatuor aliae in eodem loco ejus, dem magnitudinis ex Ophite cinereo, vocant Graniturria Syriae insuntpuncta nigra in corpore candicante,unde color cinereus. Quod lineis constat candidis in nigro, ditur Seravitiae cum aliis multis mistis: Inter quae reponenda videntur Augustum,& Tiberium in principatu eorum Imperatorum inaEgyet reperta differunt ab Ophite maculis diverso modo dispositis Augustum undatim crispuin vertices Tiberium sparsim convoluta canicie.Neque ex Ophi

113쪽

te columnae nisi parvae admodum reperiuntur. Ex Seia viistiensi conficiunt parvos globos ut manibus contrectentur in febre ardente. Hoe modo phitem Lethargicis & Phreneticis opitulari putandum est, marmoris frigiditate capiti.&praecordiis communicata, arcere pestilentiam in qua apparent exanthemata,& serpentium virus Galenus Ophitem propinat eum vino ad lapidem frangendum habere enim vim abstergendi, confringendi ut vitrum. Albisac nigris explicatis feliquos colores persequamur.

CAP. XV.

V Iride est Laced monium praeciosissimi generis Meunis

ctis hilarius. Hoc hodie vulgo Serpentinum vocant exalberto, qui secundam pectem Ophitis viridem tradit maculis candidis Insunt enim in viriditate maculae parvae&frequentes clariores similitudine Ophitis Hujus non reperiuntur nisi parva fragmenta, ex quibus pavimentum exornatu est Pisis in templo Episcopali, rarietes opere Mustic, alibi quoque incrustationes ex eo habentur. Hoc alii Laconium vocant. Ἀlterum genus est varia macularur compositione cujusmodi sunt duae crustae quadratae amplitudine cubitali ad monumentum C regorianum in campo cincto Pisano:hilari viriditate splendentes, & duae columnae ad sacellu sancti Rainerit in templo Lx hoc genere est Thyit ei, cujus mentionem facit Diostorides in Ethyopia gigni colore subviridi similitudine Iaspidis cum tamen diluitur succum lacteum reddit vehemcnter mordet, tenebras quae pupillis obversantur, expurgat. Galenus inquit valentem habere facultatem exterendi cicatrices oculorur recentes,& unguent,si non inveteratus fuerit auferre Hermolaus lapidem mortariorum intςlligi apud Plinium quoniam Thra mortarium significat, unde rites,doab Hippocrate Acone,idest, cotis, ouia cotes ex eo herent. Ant

ausinodi fuerint cotes virides, quibus utuntur ad aurum

114쪽

y4 UM ET ALII cIs

examinandum, quod Verdellum appellari diximus. Repe-xiuntur an fluminibus quibusdam h Musimodi lapides virides, qui succum lacteum remittunt. Virtutem autem exterendi oculorum cicatrices, ex participatione viridis aeris ii beri putandum est, undevi color viridis.

CAP. XVI.

RVbet Porphirites in AEgypto, quod vulgo Porfidum

vocatur cujus duae extant columnae prae caeteris exumiae magnitudinis ante fores Sancti Io Baptistae Florentiae. Ex eo candidis intervenientibus punctis , Leucostictos vocatur Foditur quoddam genus Seravitiaevi in monte Pisa no, non punctis, sed maculis vario modo agglomeratis, ut videre licet Pisis ejus crustas in AZ de sancti Ioannis. Id quod minus maculosum est, vocant Porfidum Liguriae alterum magis varium ex monte Pisano Porphirite AEgyptio prae caeteris utuntur pictores ad leviganda pigmenta, S: medici ad fragmenta Gemmarum cote atterenda,durissimus enim lapis est ut attritione nihil ex se remittat. Ad Porphiritem reducendus esto qui colore constat violaceo,cujusmodi est in Campo sancto Pisano ad monumentum Gregorianum. Foditur&Seravitiae, ut videre licet in Sacello Incoronatae Templi Episcopalis,sed ubique albo interstinctus Subrubet Syenites circa byenem Thebaidis , vel ut alii legunt apud Plinium Stigmites , nam punctis nigris interstinctum est: vulgo Granitum rubrum, antea Pyrrhopoecito vacabant, uali fulvo colore variatum.Trabes ex eo fecere Reges quo-am certamine, obeliscos vocantes Solis numini sacros. R diorum erus argumentum inessigie est. Quidam extant adhuc Romae characteribus Egyptiis inscripti,in quorum numero eli maximus ille Obelistus e circo Maximo erutus, Se ad Edum Lateranensem erectus, &alter in Vaticano, qui maxima cu admiratione ex latere tenipli sancti Petri translatus est in Plateam Sixto V regnante:cum longe mirabilius

surrit

115쪽

nerit tantam molem mari Romam devectam esse de iis diligentissime agit Michaeles Mercatus Rubet, Theb

icus aureis Euttis distinctus,ex quo Coticulae fiebant ad coIIiria terenga, ulso Broccatellum vocant, ob similitudinem telae ex auro, si rico contextae, quod Broccatum vocatur. Ex hoc lapide extant Pisis parvae columnae sustinentes sese gestum in templo Episcopali, in altero S. Ioannis Sanguineae etiam maculae reperiuntur in candido Lunensi, ut Plorentiae videre licet in templo sanctae Reparatae.

FLavo colore marmora fodiuntur Seravetiae specie mellis, aut Terebynthinae , ut videre est Pisis in sacellis Templi Episcopalis. Hujus coloris apud antiquos reperio Alabastri tem prae caeteris laudatum. Transsucet Phensites lapis apud Plinium lapidum Specularium modo, unde appellatio Repertum esse in Cappadocia duritie marmoris,

candidum,&transsucidum, etiam qua parte fulvae inciderant venae. Hoc constructam esse aedem fortunae, in qua etiam foribus opertis interdiu claritas diurna erat. Extat Ro mae in aede S. Mariae in Porticu e Phengite columna dimidiata colore flavo, quae parietis rimam obstruens externam lucem auri fulgore intromittit: Sed multa sunt marmora quae secata in tenues crustas transsucent Caerulei coloris lapides non inter marmora recensentur,sed inter Gemmas, ideo in eum locum differantur. Selegerunt autem Medici quaedam genera marmorum ad mortaria, cotes, partim quae nihil remitterent, ut Basanites, hodie Porphiritem seligunt partim quae succum utilem redderent,ut Thyites ad medicamenta ocularia. Ex eodem autem lapide, quod substernitur excavatum mortarium parant, cotem qua atteruntur colliria, & pigmenta, & maigaritae, ac gemmarum fragmenta,ut inlevoreta redigantur. Non enim in his convenit neum mortarium neque ferreus pistillus,quibus ad

116쪽

s DE METALLICI stes molliores atterendas utuntur. De saxis igiturdi maris moribus haec satis.

C A P. XVIII.

GEmmae intelliguntur lapides insigniter duri, qui aut

ob perspicuitatem aut splendorem , visui grati unt, ideo anulos aureos exornant: monilia. In praetici autem habentur,tum ob substantiae nobilitatem, tum quia raraevi parvae inveniuntur. Perspicuae aliae sola claritate ONectant, ut costallus, Adamis: Aliae colorum quoque pulchritudine ut smaragdus,Carbunculus opacae solo splendore,& colorum pulchritudine Gignuntur intra alios lapides,aut veluti nodi, iuberculi, aut scissuris eoitim adhaerentes tamquam verrucae,ideo non ampla mole. Reperiuntur utplurimum instuminibus Indiae atque AEthyopiae inter arenas montibus devolutae quasi calore torridae regionis egeant ad sui concretionem incipiamus autem perspicuis,quae omnium colorum reperiuntur excepto nigro.

CAP. XIX.

CRystallus ideo dictus, quia videatur glacies putatusq;

est vere glacies ex vehementisigore in lapidem vetasus,quam sententiam superius reprobavimus, magis autem nunc patebit. Loca enim ubi nastuntur Crystalli, Adamas, Gliis affines non in Septentrione sunt, sed in india, A rabia,& calidioribus regionibus. Sudines nesat ni si ad meridiem spectantibus locis nasci, quod certum eis Ostendit autem de figura,quae in omnibus sexangula est. Nam glacies figuram conservat, vel continentis corporis,vel rotundam, aut fortuitam, qualis est in gutta , cum in grandinem congelatur. At angulosa acie congelari videmus alumen Rocellae, calcanthum, talestrum,Saccarum candum cum post coctionem separatur humor a crestitudine terrestri. Idem ergo a cideret

117쪽

LIBER SECUNDUS.eidere erystallis putandum est. Sed illud admiratione dignum videatur cur sexangula figura perpetuo oriatur, nunquam aliter. Ab una enim veluti radice multi egrediuntur sexilateri in cuspidem desinentes flectuntur autem latera prope mucronem angulis rectilineis adeo exactis ut ab arti fice imitari vix possint. Corporibus vero inanimatis s-.ram certam scribere non videtur rationi consentaneum:ad 'irtia tem enim organicam pertinet certam figuram efficere, ideo solis animatis inest , anima alicujus gratia agente Patet autem figuram determinatam organici esse non simila

ris,quia quaelibet pars pyramidis non est pyramis similiaria igitur corpora per se non habent determinatam figuram rQuoniam vero omne corpus figuratum esse oportet, par i eulae humidorum eum per se fuerint,rotundae fiui, ut aquae

guttulae aut a continente rigurantur: siccae autem,qua con

tigerit discindi,talem figuram servant. Quae igitur in dia scissione ordinatam habent divisionem,ordinatam etiam figuram retinerenecesse est, quae variam, Variati etiam tituram. Divisio autem solidorum corporum aliquado fit ordinata, ut quae in crustas solvuntur, ex quibus coagmentata sunt. Aliquando in varias se tuito ut cum fiangitur malia leo lapis. Potest vero&divisio fieri in eoagulatione, dum humida adhuc sunt corpora. Si enim in coagulatione parates in diversia tendant,divisionem fieri necesse est,ri pro dia visione figuras determinatas perinde ae in exsiccatione seli palustris,scinditur enim in multas rimas unde figurae diversae eontingunt. Simile quid contingere putandum est inierystalli coagulatione Succus enim lapidescens cum totum spacium impleat loci in quo est, in coaguIatione discedentiabus in diversa partibus terrenis, &ad latera saxi continemtis attractis, agglutinatisque figuram quoque iaciet inconeretis lapillis, quae apta nata sit spacium replere. Si igitur non uniformiter, sed vario modo divisiones contingant, etiam varietate figurarum implebitur pactum Si autem uniforitate quoa o puritatem, a:qualitatem succi eou.

118쪽

tingit, necesse est unum genus figurae oriri in omnibus quis aptanata sit pactum implere. Tres autem sunt huiusmodi. apud Arist. 3 cael σε. Triangularis, Quadrangularis, &Me-Xagona. Non fit triangularis quia messium non habet, ad quod tanquam ad centrum undiquaque aequaliter constringantur partes: Nee quadrangula, quia imperfecta, oriens

tantum ex duabus lineis se inuicem secantibus ad angatos rectos. Quamuis autem quatuor quadranguli in unu veluti centrum coeant, relinquntur tamen quatuor anguli a centro remotissimi. In omni autem coagulatione partes Vndique in idem coeuntes quam maxime accedere ad circulum exoptant. Relinquitur igitur, ut se la Hexagona fiat, sola enim perfecta est, quia fit ex triplici diuisione superficiei

ad angulos acutos, sex triangulis in unum veluti centrum coeuntibus, ut omnes anguli externi maiores sint recto,ideo ad circuli naturam prope accedunt. Inspicere quoq. licet in glacie angulos acutos, cum aquae superspicies concreuerit: nam lineae quaedam conspiciuntur nunquam ad ansulos rectos, sed acutos concurrentes, ut exhitiusmodi positione li- .nearum trianguli videantur inchoari,hi autem Hexagonam

constituunt triplici diuisione secundum lineas Parallelas. Si autem huiusmodi superficiei diuisio in profundum tendat, corpora constituet sexi latera, ut paeet Flectuntur autem in Crystallo iuxta cuspidem latera, deficiente materia, quae cum purior quoque sit, & magis constringitur,& clarior apparet Crassior enim turbulentior, &ilcnior ad radicem concrescit,ideo plerunq. in ea parte non pellucidi sunt Crystalli. Idem contingit in Adamate, & pleri' gemmis trans

lucidis Contingit quoque lapidibus quibusdam ignobilioribus Vt Haematiti, Gypse: praeterea calibus quibusdam Miaccharo cando. Omnia enim haae similem habent concretionem,sed ob materiat impuritatem,&perturbationem figurae minus distinguuntur. Hoc modo se habere putandum cst quem Plinius Pangonium vocat, hic non longior digi- , ne crustallus videatur numero plurium Magulorum ca Vetur.

119쪽

,etur. Et quia quibusdam seribuntur fluminibus Allera, vi

Ochra defferri constantes lateribus duodecim, sed fauorum modo foraminulenti,nec pellucidi dc crystalli modo in mu-eronem destinentes. Coeunt enim aliquando plures crystalli in unum lapidem multos mucrones, latera ostenden- rem, ut apud nos prope Pisas reperiuntur in quodam to rente qui cx monte Magno fluit, in Verruca enim monte propinquo fodiuntur inter saxa rupibus invijs, vix autem .scalpello auelli possunt a saxis, quibus conglobati haerent Oritur crystallus, ut Plinius testatur, in eautibus Alpium adeo inuus, ut saepe homines fune pendentes. eam extra. hant quamuis&alicubi in eampis aratro inueniri radant, fluminibus enim ex montibus deuoluitur Oriens&hane

mittit, sed iudicae nulla praesertur Nascitur in Asia, irem in Cypro, sed laudata in Europae Alpium iugis Cubitalem alicubi et tollam esse tradunt,& in Lusitania perquam mirandi ponderis. Qui Pisis reperiuntur, raro digitalem classitudinem excedunt, plerunque aceruatis paruis frequentibus in unum laqidem crystallis Infestari solent plurimis viti)s, scabro, ferrugine, maculose nube, occulta aliquando vomi- .ca, praeduro fragilique centro, tale appellato. Est aliquibus rusta rubigo, albicapillamentum rimae simile. Quae sine vitio pura lympidaeq. sunt nec spumei coloris, hune Crystallum montanum vocant, d aquam marinam. Inter crystallos esse videtur Iris appellata apud Plinium Effodi inquit in quadam insula Rubri maris, caetera sui parte e Iallum, cleo quidam radicem Crystalli esse dixerunt. Sex- angulum esse ut crystallum constat, vocarur Iris, quia obie- .ctus Solis radus colores arcus calestis iaculatur in proximos parietes umbrosos, quod ex repercussu fit in anguloso m erone. Id pulcherrime faciunt exigui erystalli qui in Pisano repetiuntur Gemmarij concinnant ad similitudinem Ada mantis, 'nulis includunt appellantes erillum, cum tamen alia sit Berillus, ut suo loco patebit. Aliam Iridem tra

120쪽

ta,tusaq; ad Ichneumonum morsus remedio est. Si li est aspectu, sed non ejusdem effectus , quae voeatur Zeros ad ba, nigraque maeula in transversum dinstinguente erystallum. Crystallini calices expetebamur pro frigido potu, nam ea. Ioris impatiens est Hodie vitri genere lympidissimo imi . tantur crystallum vocantes. Fit ex lapidibus crystallinis fusis in vitrum elarissimum. Nonatem perie funestur crystallus nisi adjungantur quae fusionem praestent, ut nitrum kalia quaedam Pila crystallina quidam medici utuntur adversis Solis radiis apposita ad inurenda corpora. Albertus ejus pul verem cum melle assumptum ubertatem Iactis facere testatur.

CAP. X X.

A Damas quasi indomitus Graeca interpretatione, quIacus duritia inenarrabilis est, simul, & ignium victrix natura, & nunquam incalescens. Ideo in maximo praecio

diu non nisi regibus cognitus Crystallo similis obscurior,ut Gemmarii inquiunt: ac si in aqua lympidissima profundi,

te visus incidat. Traditur non nisi in metallis reperiri,pra cipue auri Plinius sex genera recenset. Indicus non inauro nascens , sed quadam crystalli cognationes siquider .colore translucido non differt, uaterum sexangulo levore turbinatus in mucronem aliquando duabus partibus ae si duo turbines jungantur , magnitudine vero etiam nuclei avellanae. At sponte utrinque turbinatos oriri non puto sed artificio confingi Arabicus ei similis, minor tantum, similiter&nastens,caeterum pallore gentis, in auro non nisi excellentissimo natalis. Vtriq; incudibus depraehenduntur,ita respuentes ictum ut ferrum dissultet: incudesque etiam ipsae dissiliant. Vnum ex iis Cenchro vocant , uod est milia magnitudine. Alterum Macedonicuin Philippico auro repertum,& hic cucumis semini par Post hos Cyprius vergens in aereum colorem, sed in medicina effica-