장음표시 사용
41쪽
tis in locis, quam impense faueat Aristotel. Actus enim activorum agunt subito in patientibus bene dispositis de
Physic. audit. Accedunt secundo provehementia esientiar, & causae morbificae peccantes in pluralitate Oil rum,& causarum generantium, siue intra, si vh extra suppeditantium, sic mille locis de meth. medend. excellenter docuit Capiuaceus,sic Scarpius pariter in suo meth. med similibus verbis, dixit, malum si causa sint multiplices in spetie, siue sint haec sanguineae annexae cum batiosis, piatuitosis,uel melancholicis, peius sis petius sint comitatae cum viiijs substantiae, quantitatis,qualitatis,&vbi, pessimum si habent escam& fomitem causarum genera tium,siuhintra,vt dixi,siue extra suppeditantium,&ta dem tertio vehementia essentiae se patefacit ratione symptomatum pluralitate,& vehementia afflictantium, αhare siue sint in actionibus is sis naturalibus,vel vitalibus, vel animalibus, siue in qualitatibus mutatis, siue inς ςre iis . de quorum vehementia aspectu publiwὶς'inmittivi lam Capillac. in sua in actica: Hip. Prognost . . pro Wsnόst. 16. Quod spectat ad vehemcntiam ratione partium affectarum, memoriae patet quod hic moi bus dicitur m gnus, si in parte nobili, vel nobili inseruienti suas habeat fixas riaices. & adhuc maior si in pluribus corporis particulis siue imperantibus, siue inseruientibus suas r
dieauerit plantas, sic Cttestinus de vulnerib. Captuac. iumeth. med. Syluius lib. supra citata immo non in frugi se rum conserret adiumentum consideratio substantiae durae,vel mollis, temperiei calidae, vel frigida , situs profundi, vel superficialis, partium assectarum quantitatis, Numeri, usus conformationis, & actionis. Tandem quod
pertinet ad facultatem tunc temporis morbus vehemen maximε diud catur,eum facultas totius corporis gubernatrix siue facultates non possunt tot sarcinas morbifim
42쪽
meth. II. . method. vltimo II. meth. cap. 3. Pro nunc,
an detur facultas totius corporis gubernatriX, cui tamquam imperanti Reginae ceterae inscrutant ut opinantur multi pro praesenti verborum ambagibus non proclamabo, dicam quidem quod ratione facultatum, mor inhus est vehementissimus, quotiesctimque facultates cum naturales,vitales, cum animales suis vicibus no funguntur pro corporis tutela , immo a suis actionibus contra discrepant mulium, plurimum a statu naturali contradistant operationes sic Daniel Sencrius institui. Medicin. lib. iij. pari. iis. c. 7. Capi uac. method. med. Scarpius v
supra, ct haec pro prima particula morbi a qua elicitur actus prognosticandi syncertis. Qiiod pertinet ad aliam particulam necessariam non secundum quid,sed absolute pro cognitione euentus morbi, facile cognoscitur, si ex collatione roboris vimum & morbi habeatur matura, &attenta cognitio. Hoc luce ipsa sit clarius Galen. a.
progn. t. 6. similibus lineis picturauit, Summa cinquit
totius praesagitionis in morituris c6ualitarisque est, quo ties vis morbi cum aegri facultate conferatur . Pro timis litudine proponitur exemplum instar duorum simulor ni virium connatu pugnantium,qui ambo, & honoris, &victoriae percupidi, per dies perque noctes duriter suam agunt vitam in pugna, certaminis autem spectatores &i si dubius semper in bello praedicetur Mars ex concomiaitantibus tamen penes quem victoria debeat elucescere, perpectissimum cognoscunt, sic eκ artificiosa virium,&morbi collatione inter sic, ct a Mc dico prudenti, & sagaci praedici potest, ut a naturae robore sgrotantis salus, ex eiusdem infirmitate, & morbi robore interitus, ex pariabus viribus morbi, perseuerantia illius, sic Senerius instit.
med. lib.iis. pari.iij.cap. I. Sanctortus in art. Med. Galen. E a parta
43쪽
a. Montanus in aphriae. Veseriola deloeli Omma nibus &c. QSomodo autem de morbi, & virium robo atque ex earum collatione de salute vel morte, in genere,& in spetie, cognoscendo, breuibus comprehendo,Cla dinus de ingremi ad infirmos lib. prim. excussit, Senerius lib. supra citato clarissime docuit, ad quos me remitto. . inibus sic expositis, ne mea oratio quo styli cursum destinauit eo procedat, ecce quid de Prognosticolli strissimi Domini. Morbus non fuit unus in statutos biecto sed multiplex, non univocae naturae sed equivocae, non cum debili led cum vehementi recessu a statu ende latico, non in habitudine sed in habitu, cum causis non infirmae activitatis sed grau iter peccant ibus, non indiu uiduitate solius speciei, sed plurium spetierum, non viiij sed vitiorum, non causae generantis sed multiplicum g neratium,cum symptomatibus,& numeriee, & vehemει ter afflictantibus, tum quo ad actiones, qualitates, & ea creta, sic omnibus his complicatis cum Galeno, vehem in essentiae ratione sui in Illiustrissimo Iuueni, & a fronte, di a tergo magis me semper deterruit. Secundo morbi, cause, ac sumptomata supradicta, ut in cedula facti rei, quia in nostro patiente,non unica particula, sed in pluriabus,non ignobilibus, sed imperantibus, seu his subseruia entibus, non eum leui illarum diserasia, sed maxima, non
cum se lita conformatione,substantia, numero,& situ,sed cum illarum deperditione, diminutione, nec non etiam mutatione, non cum harum solitis actionibus secundum naturam, sed praeter naturam, a capite ad calcem, eue
tum,infelicem, infaustum,velut si Throno Medico sedente, in templo Mercurij Aegyptij iudicassem,sum promu gatus; Tertio & vltimo facultate totius, seu facultaria bus totum regentibus imbecillibus in frontispicijs , in
morborum proaressu imbecillioribus, in statu imiacilliatas,
44쪽
'mis, eollapsis, destitutis, non immerito pathema disperatum publicaui. Pro quorum vericinio, ne mea demonstrata videantur auctoritatibus grauium virorum orbata & si a quihusdamTyronibus hic modus comprobadi credatur vespertinus, ab alijs abortivus, quod non approbo, immo pro explorato habeo multis Hipocratis,& Galeni Iocellis asscita confirmabo , certissimis Medicorum insignium legibus corroborabo a Ad hoc autem ut haec omdinatim succedant, auctoritates aliae erunt circa princia
pales in laesione, aliae circa symptomata prout sul a m thodus fuit ordinata a mapropter ex febre tenoris assignati Hipocr. de Coata praenoti& mille alijs Iocis, ex libre continua cum virium imbecillitate si aluus eruperit mortale, auget periculum idem lib. de flatita & clanatura humana. Si a K bre continua multi homines comripiuntur, eodem tempMe praecipvh cum alui fluxu ae, duo, causam ad id quod communissimum est, & quo omnes utimur referre oportet, si enim est aεr, vel spiritus a principio letthalis, manisestum enim est Distam non esse culpabilem, grassari enim DPalariter cognoscit exalationem habere,& l pthale esse. Rod autem hie morbus in toto Exercitu grassatus fit,tritissimum est,potius enim hie morbus quam gladius claterruit Castra, maiores in milites calamitates, quam Inimicorum Mars impius infusit. His omnibus assentit Galenus dediε se, eom. a. ad lib. de nat. hum. morbos enim vos miret aεr, maxum E in subiectis aptis cum peceamine specierum, vitiorri& causarum generantium eurationem non reeipere;
Montanus in filis consit.morbos,quos bellum parit,graues, & exitiosos experientia docet, his equidem non solum trepidat pectus, sed & ab igris faucibus exudat grauis hallius. curial. confirmat.
45쪽
Quod spectat ad secundum, si morbo acuto quaIis est
febris continua, maligna, dyssenteria succedat, ut plin imum moriuntur,vires enim primo morbo absumptae, ex succedaneo magis collabuntur, & non sufficiunt sustin re Seneri. de dyssent. citam. Gal. Dyssenteria, s cum febre inuaserit,aut cum varijs alui deiectionibus cum d Iore,vel sti mala a. Prorreth. t. 29. Superadditur effusio puri sanguinis dyssenteriae adueniens mala, Aetius de Dyssent. Venas enim indicat maiores erosas. Si dyssenteria laboranti veluti carunculae deiciantur lithale K. aph. 26. Qiiod spectat ad tertium nemus succedens Dyssenteriae continuanti pessmum Montan. in c6sil. de dyssent.
eum tenesm. non immerito Hipocr. 7. aph. 27. confirmauit. Si prsgnati Tenesmus superuenerit abori us est causa. Si tenesmos leuia etiam symptomata secum trahat, malum , si autem vehementia, peius, si vehementissima larthale Antonetl. de tenesm. Tenesmus cum sollicitatione assidua, molestis doloribus, cotinuis vigiliis pessime cruciari aegrotantes, Mercat;eundem morbum non veretur, Gal. recensere inter graues morbos s. de locis as . & de usu partium et Pulverinus de tenesmo. Tenesmos quia causa externa generatur leuis est, qui aute ab interna,quo maiori erit grauior sic periculosior letthalis. Quod spectat ad quartum si cum fluxu ventris,&dyia. senteria, ac tenesmo fiat ani aperitio vix curatur Senertus Med.pract. lib. iij. pari. a Tecit. I. Omnium periculosita sima est intestini ultimantis aperitio, si fiat ab imbecillitate resibluta musculorum sic Montanus nec non Arno dus meus Prsceptor.
Quod pertinet ad accesibria, & maximξ quo ad amo-ncs i ses,Vigilia si modum excedit malum a. aph. 3. Peia simu si neque interdiu neque nocta dormiat x progn ost.
46쪽
tex. I x. I a. Dolor eapitis assiduus In febre eontinua maῆium, Rhas. in Almansorem,Gal.in lib.dexrinis e.I. Int stinorum tormina, & dolores dymenteriae succedentes mala sunt a. Prorrehet. t. 29. Captuace. de dolorib. intestinorum,Magnus difficilis halitus malum est primo prognost. aphor. 24. si 'tidus sit peius malum, significat enim putredinem Sener t. instit. med. lib. iij pari.ij. cap. ij. Pulsus paruus, celer, frequens, malus,Gal. de pulsib. ad Tyrones,& multis alijs in locis praeeipue a. de diff. puls. prim. de diff. febre. In morbis corpora acile, de recte mouerihonum, non vero recte, aut dissiculter moueri malum Aetius Tet r. r. serm. I. Idipocrates etiam huic alludit a. prognost.t. 6.de T. qui morbo vexatur facile conuertatur
sitquε ressurgendo leuis oportet, si corpus omne graue est& item manus,ac pedes maiori cu periculo est. Inqui ludo totius mala est, & maxime si varias decubitus formas desiderat sic Seneri. institutoneddib iis huc peior si in uno loco non quiescunt ςgrotantes,sed varie se Iactant ac mouent, modo se attollunt, mo in deiciunt, modo inlatiis, modo in ventrem, modo in dorsum decum Mn nec ullam figuram seruant Idem Daniel. supra loco
Quod spectat ad exereta. Alai exerementa fi liquida fuerint praestat ut sine stridore, neque frequenter, neque ex breuibus interitallis deiciantur, etenim fatigatur iger, si erebro surgit, vigilijsque consumitur,quum vero ais tim sipppeque deicit, ne animus eum denciat periculum
est. Hipocr. a. prognossi aph. ao. Deiectiones inspum sas sincerasquε desinentes malum a. prorreth. t. I s. ibidem i8. In acutis biliofis albicantes spumosae malae, sicut A. aph. 47. Excretiones in febribus non intermittentibus eruetae,sttidae, biliosae,omnes malae,& 4.aph. a I, quo
colores ipsarum peiores plures fuerint, & sui deterioreri
47쪽
quid autem portendat eruenta everetio Iupra explie tum est; Vrinam crassam reddere,& albam aualis est quet matellis diu stetit cum agitatur non subsicebat malum prim. epid. com. 3. in uxore Philini. Confirmat Hipo c. in uxore Dromeadai. Sudores pauci in febre non inter mittente, sed crebri eum hippochondriorum affectione,
ut plurimum maligno morbo laborant in Coa c. aph. 32. Sudor autem optimus est per omnes acutos morbos, si .er diem euenit decretorium, & integre sedat febrem cuiubsequentibus primo Progn. 26. i ,'DM
' Quod qualitates in febribus non intermittentibus si
partes externae algent, internaeque vruntur, di sitiunt Iarrhale est 4. aph. Αου. Nasus acutus, oculi concaui, adstriacta tempora, aures frigidae contractaeque, & fibrae earum inuersae,&item cutis circa fronte dura, intenta, arida, &color totius virHis, aut niger malu prim.progn. aph. Clingua quae sicca est,& in eodem calore,& sicco permanet Progremi etiam temporIs exasperatur,& liuescit,& ruintitur mortem denunciat in Coac.aph. 2 as. Ex manuumatione huiusmodi notas perpende in acutis fibr ibus, in perIpneumonia, phrenitide, capitis dolor si quis eas faciei admouerit, ut inde quidpiam superuacuὰ venetur, . aut festucas carpat, aut a veste floccos, aut a pariete paleas avellat, omnes hae malae lithalesque sunt; Et nare prout in nota facti rei adamussim Prognosticum Illustrinsimi Domini l thalissimum non secundum quid, sed a soluth demonstrativa. Quibus sic feriatis caput ultumum aggredior. t s
48쪽
matum Domini Palema. Ostremim caput, quod in consuItati nibus Medicis,sciatus aggreditur Me-dἰcus est, quod respicit materias medicas quibus curatio ipsa perficitur,&ratio est, quia sicut opera in curationea medico rat ionali praestanda, fiant c6clii ones indicationum sumptae ex scopis indicantibus, qui sunt praemis sae, praeposition zῖ, Π 'cius rcrminus,& per consequens causa ei cicn , i pia autem opera sunt veluti fines,sicin-srum ciuis cici et uti practicus medicus in curando, po quam talibus supradictis su it factus compos,& sunt m teria,& alia media inter agentem medicum, & parientem aegrum, hinea Gal. II. meth. Io. dicuntur materia rem diorum,quae instrumenta,sive considerata per se,& abs Iuth a medico pro curando, & conseruando, siue non peris, & ab lute, sed ratione aegri cum Cornelio Celso litaprim. cap. I. Gal. 3. de medicamentis secundum genera cap. a. sunt diuisa intres partes, prout materia, vel tale instrumentum est, Dieta, Pharmacia, & Chirurgia. De
De pari. Artis medic. cap. I. De Chirurgia Celsus lib. r. in proem. Gal. loc. supra citata Sed horum occasione, non leuiter me onerabit forsan aliquis inuidus, acriter proclamans culpam contradi-
49쪽
ctionis in meis assertis, sortiter vitiosam eu am igno rantiae huius capituli cum supradicto debacchans. In illo enim,non solum difficile,verum de neeessitate absoluta letthale fuit demonstratum prognosticum, in hoc a tem oblatis remedioru mater ijs Chirurgia scilicet, Dieta,&Pharmacia,quasi si subditione sanitatis subiaceret, evulgatur, quasi uin eodem subiecto inclusiuum,&e clusiuum sanitatis teste Aristotel. in lib. Posteriorum eluis cesceret eodem tempore, sed sicut calidum, & frigidum efflare eodem instanti temporaneo est impossibile, vel a duobus contrarijs pati, verba Aristotel. sic sanabile iacura huius quarti capitis, insanabile in prognostico a
recedentis capitis, mera contradietio apparet. Mirum
est,quatopere huic obiectioni faueat solida, & vera Philosophia hoc tropo videlicet, Habitus,&Dispositio, ut sunt duo genera qualitatis contradistincta, habitus non solum a Philosophis, sed etiam a Medicis cognoscitur qualitas radicata in subiecto de dissicili mobilis, qua per-& permanenter disponitur subiectum ad oseranda
operationes sibi conuenientes, tam in bonum, quam in malium,exemplum patebit in scientia, arte, virtutibus, in omnibus viiijs, talia enim,& similia per Philosophum cum medullitus radicata fuerint in anima sunt habitus, sic ratione characteris fixi,de stabilis non de facili tran murantur,nec Ieui occasione a suo subiecto remouentur, e tantra autem dispositio contra distinix contra habi. tum quam Philosophus appellat affectionem , est qualistas cle facili mobilis,& eito permutabilis a subiecto, non disponens ipsum ad operandum, nisi leuiter,& in Derfecte,& ne verba suis destituantur eκemplis, de caliditate & frigiditate,de sanitate,& aegritudine manifestatur, ii mo enim, ut experientia praeticatur cito afficitur circa. eas, & cito permutatur, ut ex calido fit frigidus,& e con-
50쪽
etri, ex sano aeger,ex imbecilli fortis, verum eum hae cε- ditione quam vitus Philosophus, nec Medicus denegat, ει est,quod talis qualitas dispositionis nondum sit pers cte aequisita, nec formata oriam breui temporis intercapedine in stabiecto, seu per longas temporis suppetius nosit contractam naturam, tunc enim non sub dispositione, sed sub habitu omnes ut indubitatum asserunt, & ceristum ; Quomodo ergo ex tot suppositis morbis, causis,&cymptomatibus, no leuibus dispositionibus, scd fixis habitibus, sic in Prognostico, ut sic stantibus adiudicatis de
necessitate is thalibus, nunc in curatione fuco materiarum medicarum, quasi mutata sentcntia assentitur sanabilitati, hine calamum contradictione apparenti opprimi quis negabit His ergo,&similibus tamquam vulneribus sauciis,contra mea sancisa infligent inuidi, quae licet in prima fronte tota se ostentent plagistra, his tanKn des Gorgonij fontis desiluuia no teneo, nec ChironIa manus facilime succurram,di maxime exponendo questionem illam apud practicantes celeberrimam, An Desporati solis prognosticis sunt relinquendi, quid autem da hac re sentiam paucis ecce, & praecipue, quia plectro meliore veritatem huius praeconizarunt Galenus multis in IoeIs, sicut etiam multi alij Medici enunciantes. Desperati-deplorati soli prognostico non sunt linquendi, & ne verborum lenocinio, nec promiscua ven state verbi enim lenocInium quandoque venustam de format veritatis faciem haec conclusio appareat pers nata,firmis rationibus,stabilibus auctoritatibus,& certis experient ijs publicatur ab Hipocr. lib. de probit.& r. depopul. mor. sect. a. aph. a. simili specie videlicet, ad omnem curationem esse necessaria tria morbum, aegrum, &Medicum. Pro morbo cognitio certa,immo certissima respiciens non solum genera,sed etiam species cum vni-F a uer