장음표시 사용
381쪽
1uam, seu esse s cte veram belluam. Itaque nomina rerum,quae ab operatione intel lectus haud pendent,no 'videntur ampliari ad res fictilias, quas reuera non significant, sed summum ad possibiles. De nominibus In fine aut rerum fictara,caeterarumq; quae ab operationei piti . tellectus pendent, paulo post dicemus . Hoc unum in Nom s gromnibus ampliati Omb. obseruandum est, Nomen, qg β le occiam ple accipitur, sema' accipi disiunctim respectu ha- pitur inmrum differentiarum esse, sulffe, sore, &possie esse, siue accipi disia ampliatio se extendat ad oes, fiue ad tres, siue ad duas reo id quod ex supra positis ex eplis licet intelligere. Ro elii εφasuis vero huius rei est,ea cum dico, exempli ca . Ois ho s. est animal cuius enune lationis subiectu 'amplissime accipitur non hoc tantum significo copulatim, quodois ho qui suit, & est, & erit, & esse potest,sit animal Aηima ia
sic enim, qui modo non esset, aut no suiflet, aut non esset adhuc saturus, non esset ala l) sed quod omnis gest, aut fuit, aut futurus est, aut certe alias esse potest, sit aiat; qui sensus,oes omnino homines significateia . Ase animalia Id quod facile perspicies in reliquis. Sed hi
quanqua oe nomen quod ampliatur, accipiatur di sigctim respectu illarum differentiarum, esse, suisse,sore i . α& posse esse, siue omnium, siue quarundam, ut dictum est; respectu in ipsarum rerum, multo Et aliter accipi
pol. Verbi caussa,in his 3positionibus. Omne ridens plorauit: Quoddam animal plorauit ; Vtrunq; subiectum accipitur disiunctim respectu duarum primarii differentiarum, ipsius nimir m esse, & fuisse; at resipsctu rerum, illud prius accipitur distributive, hoc autε posterius disiunctive. Unde fit ut prior propositio hoc mo sit exponenda, Hoc qir est,aut fuit rides ploraule di hoc aliud ,quod est, aut fuit ridens plorauit,& illud aliud similiter,& sic eaetera copulatiue, posterior au tem hoc modo, Hoc animal quod est aut suit, plorauit, uel illud aliud animal, quod est aut suit plorauit, ct ita caetera dis iunctive. Id quod in eaeteris saci lὸ intelliges,si tenes ea, quae de suppositioni b. dicta sunt Distractiones sunt sex . Prima , cum uox accipitur am. pro
382쪽
pro praesentibus duntaxat,& uerbu principale est temporis piae teriti, ut si dicas. Qui docet didicit. Secunda, . cum e contrario vox accipitur pro solis praeteritis, diverbu principale est teporis praesentis, ut si dicas, Edoctus docet. Tertia,cum uox accipitur prosolis pr sentibus, verbum aut principale temporis suturi, ut ridicas. Qui uiuit morietur. Quina, cum contra utX accipitur pro solis suturis, uel bu aut principale est praesentas teporis, ut ii dicas. Moriturus nascitur.Q iuria, cuin vox accipitur pro praeteritis, vel bu aut principas Ie est futuri temporis, ut si dicas Qui natus est morietur. Sexta, cum hi icissim vox iaccipit pro futuris, uerbua ut principale est temporis praeteri tib ut si dicas: Qui morietur natus est In lubiectis harv Oium enunciation si cernit distractio, qm acci prii ne pror bus, quae co tirientur in alio quoda tempore diutirso a tepore Verbi principalis, vi fama perto est. Imprq dicati, aut cernit, status qm aecipiuntur ad quare pio iis rebus, quἴ Regrimo- cotinentur in tepore uerbi principalis, ut ex documemi genere ras intelliges Rrli rict o genere quidem triplex est sta iret, oeci. et is ampliati Oisis , Sid illi actionis. Speciea. uero Ioerredecim. Tune restractione 'quot status ampliationes,& distractiones. Itaque sunt tredecim specie. Quarum omniuexempla cernes si subiectis sc stietium cnuciata. onu. Sedes in catliedra, da derit: Qui sedebat in cathcdra, disserebat: in sedebit in cathedra, dis eret. Haec sunt ἡxcmpla re trictionum status. 'Ampliationis aut cmhaee sarit: Sedens in cathedra surgebat: Vivens hodie, morietur: Mor Hilrtis cras, natus est Honio qui est, est animal . Ristractio nas denique haec sunt. : Qui docet Philpsophiam,'didi cit. Qui uiuit laute, morietur: M - xiturus crus,riascuur. Qui natus est heri, morit t. Qui Cyp' Αφ' mori et hir senex,natu, eli. Quibus autem vocibus a
P '' i Ecti, soleat fieri restrictio, in serius utcunque doce- 'μπ' υ ρ l, imit, . I uo tamen sunt hoc loco animaduertenda, antequam ad documenta veniamus. Alterum est, ali- ter explieandum esse statum ampliationem, & r
liquas duas affectiones in nominibus absolutis , alite.
383쪽
aliter in eon notatiuis. Prolatis naq; his duabus enunciationibus, Homo disputat: Dialecticus disputat: sic explicabimus fiat si subiecti prforis: Ho qui est, disparat: posterioris aut hoc modo . Qui en Diauciicias disputat. Propositis ite his duabus: H6 da. sputauit, Dial. disputavit.: lic erit explicanda ampuasio verbi Ho: Homo qui eis, aut suit, disputauit, verbi aut Dialecticu, hoc mo: Qui est, aut suit Dialecticus, disputauit. Atq; eode.nio m. aeteris Itaq; nomen absolutu in explicatione facienda sub Vciendum est ipsi vel bo Est, aut Fuit,&c. nomen aut cono latiuu praedicandu est interpolitu verbi Est, aut Fuit,&c. de Pronomine relatitio rei concitata'. iterum est in Sc quatuor accidentia,cuae hactenus nothus rerii realiu acc5modauimus, vocabulis et entiam ratiociis, & re tu fictarum suo quodammo conuenire. Hoc .n .lamum interest. quod esse, fuisse,sore, δι posse esse, non sunt in his accipienda lxile, uill e, di caeteris in rerum natura, qt vocat a par
te rei sed pro ob ij ci intellectui, obiectu esse, obiiciendum fore, ac posse obluci .Enrusiquidem soniis, S res
confictae seu commentitiae hoc tantum esse habent, ubi j ciant menti, seu ut dici solet) et sint obiective in intellectu . Atq; , ut in una re vel altera id quod dixi. mus intelli gra, in his propositionibus Genus praedicatur Chimaera cogitatione cocipit: subiecta lint statu in suae suppositionis P suis significatis, qnuc in tae pse niti obiiciunt meti. In his velo genus p dicabat. lilia exa cogi tione coci pie bat subsecta accipiunt ample, pro luis nimnu i uificatis, qnunc abiici 'ntur meaixi, vel ante obis cicbantur. Qua n qua in hoc genere nominum non a prie cernuntur liuausmodi astectiones. vocum qnIa axa iam ad satum nominum cognoscenda. CK. XXXVIII. VT igitur statum nominum, categorem a mue sacilius e agnoscas,haec accipe documeta: Primum Omne eibum, qa nec restringitur, nec ampliat, nec
384쪽
distrahitur,liab et statum secundum tempus principa- eur Verbu liseopulae, Ut si dicas, F 5 sedet: Ho sedit: Ho sedebit; Propriς. verbum , Sedet accipietur adaequatὸ pro ijs qui nune sedent: Sedit pro ijs qui sederunt: Sedebit pro ijsq. sedebunt.Quod si dicas, Ho sedet in cathedra, verbum. Sedet, non habebit statum suae suppositionis, quippe
cum restrictionis causa, non accipiatur pro omnibus
sedentibus hoc tempore. Si vero dicas.Sol splender,iu qua propositione quia necessaria est, termini ampliatur, ut poli dieemus verbum splendet, non accipietur pro solis nunc splendentibus atq; ita non habebit statum suae suppositionis. Quod si dicas, Qui dormiuit
vigilat, verbum, Dormiuit, & si adaequa te accipiatur pro ijs qui dormierunt, proindeq; habeat statum in ea propositione, q includitur in subiecto, tamen quia distrahitur respectu verbi vigilat,no habet haud dubiεαπtea tur statum in ipsa principali enunciatione. Id aut qrdi--mmei . xi de verbi , intelligendum est et de ijs quae apponuntur verbis. Exempli ca, si dicas, Hic Dialecticus astere
probabiles rationes: Hic Orator dixit ornata oratione. Hic Grammaticus profert emendatum sermone:
, illud,Ptobabiles rationes,accipietur adaequale pro ijs rationibus, quae hoc tepore afferuntur: illud vero,OrnatR oratione, adaequa te pro praeterit iv illud deniq; , Emendatum sermonem , adaequale pro futuris : sicq;. huiusmodi appolita habent statum suae suppositionis. Elu anoms Caeterum nomine apposito ru non intelligas omniaum app0 - adduntur verbis, sed ea duntaxat,q manat ex actione verbi, Ut q nunc diximus, aut passione inserunt,ut si diutogenau. cas, Lignu patitur calore: Audio concentu. Na alioqui non est necesse, ut ea quae apponunt, habeant statu iuxta tep' verbi, ut si dicas, Theologus aperit mysteria: Philosophus disserit de tonitruo. Nee.n. necesse est, Ut verba haec Mysteria,& tonitruo,accipiant pro ijs tantum rebus, quae nunc existunt, ut satis apertu est. Secusecuntue duin. e subiectu propositionis assirmativae, ac praes εduumenια tis temporis, cuius pdicatum non por subiecto cori uenire si supposita existentia subiecti, habet statum praesentis
385쪽
pri sentis temporis. ut si dicas, Ois homo est albus. Aecipitur,n. subiectum adaequale pro olbus ac solis hominibus, qui nunc existunt, quandoquidem si tantum hi essent albi,coneederetur haud dubie propositio: Ῥin uon fieret, si praedicatum non supponeret existentiam subiecti,ut in his propositionibus,omnis homo, est alat,ois homo est, ct smilibus , quod paulo post dicendum est, Eadem de causa non sunt ad hoc documentum quasi ad normam dirigendi enunciationes, illae. Ceci vident Claudi ambulant. a liae huiusmodi quae in diuinis seripturis reperiuntur, quia praedicata non supponunt existentiam eorum subiectorum, quae in ipsis exprimuntur.
Documenta ad ampliationem nominum eognoscendam. Cap. XXXIX.
AD cognoscendam vero ampliationem permuIta,& perutilia tradi possunt documenta. Primum, Primari omne nomen, quod reddit suppositum verbo adiecti eum. luisuci praeteriti temporis,accipitur ample pro priteritis N praesentibus. exempla sunt, Templum aedificatum est: Muri corruerunt:Ois senex fuit puer. Sensus. n.primae hic est,Templumis fuit,aut est idifieatum est. Secundi,Muri qui sunt aut suerunt,eorruerunt. Tertiae.
Ois qui est aut fuit senex,suit puer. Quodna uero nomen reddat iuppositum verbo, uel prima iudimenta Grammatice tradunt. Dixi verbo adiectivo. quia de verbo,est quod substantivum appellatur alia ratio est St. n.dieas,ois homo sultinomen Homo non accipietur tantum pro praeteritis re praeseritibus,ui paulo post dicemus. Idem dices de suppositis subiecti sue pridicatarum habentium sensum verbi adiectivi pretieriti . . a roris. Verbi causa,quia idem est dicere. Homo fuit aliaus,atque si diceres, Homo albuit:& senex suit ad lescens,atq; Senex adoleuit,efficitur, ut subiecta perinde amplietur in prioribus atque in posterioribus Pati ratione , si verbum adiectivum acceptum sue-
386쪽
rit in signis eatione substantivi, non erit nee esse ut si, Mealiratio biectum accipiatur pro praeteritis, & praesentibus duntaxat, ut si dicas, Ois homo extitit: ora ho vixit,&c. Si quide de suppolitis horis, atq; dc suppositio verbi, sub. stanti ut ide est indicium. Addendum in est linia documento. Modo remoueantur ea quae impedire poeuna ut ita tus, distractio, restri et io, & si quae sunt. alia: quae moderatio caeteris et documentis adhibenda erit. Secundum,. Omne nome quod reddit suppositum verbo adiectivo suturi tyis, accipitur ample pro suturis, α praesentibus. Exempla. Templa aedifica itur. Muri corruent,ois Eo mori et . Sensius. n. primae hic est,Templum, P est, aut erit, qdificabitur,&c. His duobus documentis exponas multas enuuciationes veras, quae primo aspectu videtur sal sq, ut puer senuit: ui a olescet Quod . n. hae sint uerqJu ex his: Senex fuit puer: Adolescens erit uir, quae in illas conuertuntur, intelliges, tu etiam si inseras in subiectis alia nomina hoc modo , Puer Isaac senuit: Vir pessimus Antichristus adolescerquae orationes perspicuam habent ueritatem. N il ergo ambiguitatis erit, si tu Ata primum docum et in priorem enunciationem sic exponas, Qui est uel fuit puer senuit, posteriorem aut iuxta secundum , hoc modo, Qui est vel erit uir, acti testet. Aliae multae sunt propositiones, Quaru obscura & lateus veritas his documetis aperit. Tertio. Omne nomen rei quq dr incipere esse, ample accipitur pso praesentibus &.futuris, nomen aut rei quae dicitur desinere esse, accipitur ample pro praesentibus & praetericis .Exempla sunt,Anima huius pueri nuc incipites .; Motus huius lapidis nuc incipiet Hic homo nunc desinit esse; Motus huius lapidis nuc, desinit. Prima enunciatio sic intelligitur. Anima hui' pueri, quae nuc primum est, aut 'roxime post hac Erit, incipit nunc esse. Secunda sic, Motus hui is lapidis, qui motus nunc primum est, aut proxime posthac erit nunc incipit, Tertia sic, Hic homo, qui nWnc tandem est, uel proxime antehac suit iasic esse desinit. arta
sic, Motus huius lapidis, qui motus nunc tandem est ,
387쪽
aeut proxime antehae fuit nunc desinit. Quartum. Caoratio asserit aliquid, esset aut fuisse prius tempore , quam aliud ,tum nomen rei posterioris ample accipitur pro iis omnibus quae sunt, aut fuerunt in disterentia temporis adsignitica per verbum , & in sequente, aut sequentibus: cum autem asserit aliquid esse, aua
ore posterins tempore,quam aliud, tum nomen rei,
prioris accipitur ample pro iis omnibus quae sunt aut erunt in differentia tempori, adsignificata per verbii, de in praecedente, aut praecedentibus. Exempli causa, s dicas, Lutherani sunt priores Antichristianis,intel- Iigendi sunt hoc nomine ii,qui sunt aut erunt Antichristi sequaces,si uero dicas,Pelagiani fuerunt prio xes Lutheranis, intelligendi sunt hac uoce, qui fuerutout suturi sunt Lutherant. Quod si dicas, Lutherani fiunt posteriores Pelagianis, accipienda est haec dictio Pro iisvivi sunt aut fuerunt Pelagiani, si aut dicas An-xichristiani erui posteriores Lutheranis,accipiendum est hoc uocabulum prα iis qui erunt,aut sunt,aut fuegunt Luterans.Quintum Vocabula propositionum,ne
cessariarum, nisi quid obstet, aimplissime accipiuntur hoc est pro Oibus rebus et possibilibus, quas significant,ut si dicas, h5 eth aiat h5 non est lapis. Idem dicini et de terminis impossibilium,ut harum , Homo est Iapis: Homo non est animal. Quod si dicas , Homo
qui est,est animal, nome Homo non accipitur, nisi hominibus qui modo extant. Impedit enim restrictio ampliationem. Si enim dicas, Homo est animal ratio Male,dietio , Animal, non extenditur ad bruta etiam animantia,ut in illa, Homo est animali extendebatur di si unctim tamen quia restringitur a uoce Rationale. Sextum.Cum verbum substantivum , aut aliud q sct dem valeat, absolute pr dicatur de subiecto, imi sithiectum ampliatur,eciam ad possibilia. Hac de causa negantur hae propositiones, Omnis homo eli: Omnis Pomo fuit. Omnis homo,erit. Potest etiam h c pro-s ositio negari, Omnis homo fuit, aut est, auter incum
388쪽
nee suturi unquam sunt.Septimum. Subiecta propos-deptim m. tiosum negativum ampliantur ad poli ibilia eriain.Ves dicas. Quidam homo non sedet. Quod emini iubiectum huius enunciationis accipiatur pro prae eritis etiam,& suturis,ac possibilibus, ita confirmo.Accipiunomen Neronis qui fuit,nec iam est, itemq; Apte christi,qui futurus adhuc est,item cuiusdam hominis pias-sbitis,qui nec fuerit, nec sit,nec suturus sit, q1iiq, ap- Pelletur,si placet, Ioanu es : nonne de quolibet horum falso affirmabis quod sedeat λ Plane salso. Is itur verudices quod non sedeat Cum igitur ex qualibet singuobiectis. Iari enunciatione recte colligatur particularis, efficit ut illa si vera; Quidam homo non sedet, etiam si nullus sit homo eorum qui modo extant, qui non sedeat. Accipitur ergo subiecta n eius non modo pro iis hominibus qui modo extant sed etiam pro Oibus qui ex Suuiis . t iterunt, extabunt,& existere pollunt et si nunqua suturi sint. Quod si quis obiiciat, fore hoc pacto duas cogradicentes simul veras,hane,c Ois homo sedet spolixo nimirum, quod omnes qui nune extant, sedeant, Rallam, Q uidam homo non sedet, ut probatum est , O curres, has quidem lacta hypothesi, quam diximus,esse simul veras,non tamen es e contradicentes. Na subiectum negatiuae lal us extendit, quam subiectum aifirmativae Vt ergo sint contradicetes, necessario subiectum negatiuae contrahedum est ad homines qui nucCxtant, pro quibus adaequa te accipitur subsectum aD firmativae, ut pater ex posteriori documento Otus. Nonnulla de disractione,erestri liom . Cap. XL. νγ ῆ- stractio, ex ui quidem verborum nunquam re voci Wre- . peritur,nisi in ueruo minus principali,aut in P rI mr di ticipiis & horum appositis,ut in exemplis,supra post ri με d. iis perspicies, at in factis literis nonnunquam cerni M-xth. II. tus in subiectis con notativis, ut cum Dominus ait, cxῶι uident, claudi ambulanti&c. Nam lenius est . Qua
389쪽
erant eaeei,vident. Qui erant claudi, ambulant, Scaer. Nec enim subiecta tua tum enunciationum ampliantur ad praeterita & praesentia, quod aliquis forte suspicabitur, quia praedicatum repugnac praesentibus, nec ulla hic est uox, aut materia, quaesit, ut ita dicam, ampliatiua Relit ictio aliquando fit additione adiectivi, ut si dicas, Aristo t. suit Philosophus eximius. Aliquando oppositione nominis, ut si dicas Apostolus Petrus fuit primus Christi vicarius. Aliquando adiectione casus obliqui. ut si dicas, Facies hominis spectat coelum. Aliquando adiuncto adverbio,ut si dicas, Plato disputauit acutisstine. Aliquando interposita oratione, ut s dicas,omne res naturales, qui gignuntur, intereunt, His sere modis fit restrictio, siue status, siue ampliationis siue distractionis,Oratio vero interiecta, quae consat ex pronomine relativo & verbo Eit, vocatur a recentioribus peculiari vocabulo, Copula ampliationis, ut si dicas, Omnis homo, qui est, morietur. Duo tamen sunt hoc loco notanda. Alterum est, dictionem, aut orationem, quae in uno extremo ponitur, non refringere allexum extremum, sed eam duntaxat voce, quae in eodem extremo est. Verbi causa, haec vox, Rationale, in hac en unciatione, homo est animal rationale non restringit vocem homo,quae subiicitur, sed vocem animal, quq in eodem praedicato cum ipsa simul continetur, S ita caetere. Alterum est nullum fiexi restrictionem,cum additur, uox qua efficitur, ut nomen quod proprie accipiebatur, accipiat improprie. Exepli ca, si nomine Homo,in hac en unciatione. Hoest in atrio,addas dictionem,De pictus dicasq;. Homo depictus in atrio,aut in hac, H6 iacet in via, addas dictionem Mortuus, dicasq; , Ho mortuus iacet in uia, non restringes sane eius nois suppositione, sed mutatiis in impropriam. Nam qJ penitus tollitur, nec am- Pliatur, nec restringitur. Huiusmodi ergo dictionibus non restringit suppositio, sed alienatur,ut recentiores dicunt. Haec facilia sunt, nec indigent docuimentis.Re
Iiquum est igit,ut de appellatione nominu dicamus Bb i De.
390쪽
Da appellatione. Cap. XLI. APpellationis nomen variE a Dialecticis usurpa
tur. Qui tamen aptius & melius appellationis voce utuntur, intel ligunt hoc vocabulo denominationem, qua una dictio aliam denominat. Exempli causa, si dicas Socrares est bonus citharaedus, dictio Bonus dicitur appellare dictionem citharaedus non autudictionem Socrates, quia non hanc, sed illam denominat . Nec enim sensus est quod Socrates sit bonus , dcculia raedus, sed quod si pulsandi citharam,& canendi arte peritus, Huius a flectionis uocum inter se, ut lex non ignorande , noc contemnendae, saepe meminit, Aristoteles ut in libris de interpretatione , & Elenchorum, nullo tamen eam certo vocabulo usquam nominauit, quemadmodum nec superiores nominum affectiones, itaque res uetus est uocabulum recentius. Appellatio igitur est denominativo, qua una di ctio aliam denominat . . Atque ipsum denominare , euappellare,& dictio denominans, dicitur appellans. Notanda sunt tamen duo discrimina inter dictionem appellantem,& appellatam. Alterum est dictionem, appellantem sempere illa adiectivum, aut velut adiectivam, is pellatam vero esse substantivam, aut velut substantivam De adiectiva, & substantivam exempla allatum est de iis vero, quarum alicra est velut adiae ctiva. altera velut substantiva, hic cape exempla. Socrates est egregie doctus.Socrates est mediocriter doctus. Siquidem hete adverbia. Egregie, S Mediocriter non sunt adiectiva, nee nomen Doctus est adiecti uis, sed tamen illa denominant sunt quasi adiectiua , hoc vero quia denominantur,est quasi fabstantivum . Anterum discrimen est, dictionem appellantem semis per accipiendam esse secundum formale signinc tum ι dictionem uero appellata , interdum accipi secundum formale, ut in exemplis adductis , inter