Institutiones philosophicæ in usum scholarum ex probatis veterum, recentiorumque sententiis adornatæ a Gasparo Sagner ... Tomus 1. 4. Tomus 2. complectens metaphysicam

21쪽

ESSE , VEL NON EssE In casibus particularibus res maxime obvia est : quis non judicat y Aut Petrus est Philosophus, aut non est Philosophus : Aut Cajus legit librum, aut non legit, De. Hinc etiam faciles admittimus hanc propositionem : 'Libet est, vel non est; quae propositio nomine Principii emerus medii inter contradictoria insigniri solet. q. Sunt , qui hoc principium exclusi medii

inter contradictoria prius principio contradictionis esse contendunt, hocque ex illo inferre conantur. Enimvero contra hoc ea militant , quae a nobis β. I a. stabilita sunt. Itaque potius statuim iis, PROPOsITIONEM: Ruodlibet est , vel non est,

TAMQUAM COROLLARIUM IN PRINCIPIO CONTRADN

CTIONIs CONTINERI ; sum pio namque esse, vel non esse

pro praedicato B, quod ipsi A tribuitur , hanc suo modo generalem propositionem vi principii

contradictionis tamquam veram admittimus: est

B ; seu A est, vel non est. I 3. Fieri nequit, ut idem simul sit,& non sit o. : igitur Suodlibet dum es, est . Quod si

negas A esse, dum est, concedere debes , A simul esse, & non esse, id quod ceu repugnans principio contradictionis admitti non potest - Αtque inde demum patet: PRINCIPIUM CONTRADICTIO-Nrs FONTEM OΜNIS , QUΑΜ HABERE POSSUMUS , CERTITUDINIS ESSE , EOQUE SUB L ATO , OMNEM CERTITUDINΕΜ TOLLI. Ex hoc quippe , quod fieri nequeat, ut idem simul st, & non sit , cons quens fit, ut cum rem aliquam esse novimus , formido de opposito excludatur: quod si principio contradictionis locus negatur, fieri utique poterit , ut dum rei alicujus tibi conscius fueris , eonscius non sis; itemque ut cum videris mensam

22쪽

Ontologia. II rotundam , certus non sis , num rotunda sit, quia oppositum ejus, quod esse vides. simul e L se potest: est ergo principium contradictionis fons omnis certitudinis, quo posito certitudo in cognitione ponitur, quo sublato tollitur. SCH. Itaque nec hoc principium : Quod libet dum est, est, omnium primum censeri potest , cum ex principio contradictionis fluat. Porro autem facile apparet, probandum ante esse , qκod aliqκid si, quam

Ui h us principii certi esse possimus idem esse . 4

- r. Principium contradictionis esse primum nostrae cognitionis principium negant Cartesiani , qui alterum illi substituunt quod in evidentia , inquit P.M Sicco in Metaph. p. 3o , sive idearum claritate, ac ,, distinctione positum est; adeo ut quidquid in clara , se distinctaque rei alicujus idea comprehenditur , id de ,, re ipsa constantissime possit affirmari . Siquidem in is primis principium hujutinodi eam habet in se clari-

,, talem, qua major esse nequit, quum ex ipsa idearum ,, evidentia desumatur . Quamobrem per aliud , quod is sit eo notius probari nequit, ut per se patet , , . 2. A Deinde ad ipsum sit debitae adhibeantur cautio- nes tanquam ad veritatis normam , & regulam rese- ,, runtur omnia, quae in disciplinis quibuslibet demonis strantur . Nam axiomata , eae quibus conclusionum se eertitudo derivatur, in hoc idem principium tandem se resolvuntur . Sic quaerenti , cur ei tra ullam errorisse sermidinem asseramus non posse idem simul esse , & non esse, nihil aliud respondere postumus , nisi quia is hujusmodi repugnantiae claram , distinctamque habeis mus ideam is . 3. Verum cartesiana haec argumenta rem non conficiunt : probant enim dumtaxat contradictionis prin-eipium ab isto : Quidquid in idea clara , ct distincta relucet , verum est, tanquam a Veritatis criterio , dc a re gula practica , quam in judicando sequi debemus , de pendere ; non autem tanquam a primo nostrae cogniti nis principio . Enimvero si Carletianorum effatum: Qui

23쪽

CAPUT II De Prine, pio Rationis sufficientis . Atis sufficiens uti alibi jam dictum est

6 illud, ex quo intelligitur , cur res si , vel

stat Quidquid in idea clara, ct di ncta relucet , verum est, sumatur ut propositio, longa iam indiget probatione , cuius fundamentum est principium contradictionis . Sane Cartesius ipse inde probat nos minime falli , dum aliquid ex id eis claris, distinctisque affirmamus, quod ita simus a natura comparati , ut id eis claris , distinctisque Te pugnare non possimus: quare ad errorem ab ipso naturae nostrae Auctore essemus determinati , si clare, distincteque percipientes falleremur et repugnat vero infinitae Auctoris naturae bonitati, nos esse ab ipso ad errorem determinatos: veritas igitur hujus propositionis: Quidquid in idea clara, distinctaque relucet, verum est, eκ contrad ctionis princ pio luxta Carteilum i pium probatur . Distinguant Cartesiani , ut oportet , cognitionis nostrae principium, seu veritatem, ex qua aliae veritates probantur, a veritatis criterio , seu norma , quam

judicando sequi debemus, patebitque illico , & in evidentia , seu in claritate, id earumque distinctione veritatis criterium recte poni , & non aliud est e primum cognitionis nostrae principium , quam principium contradictionis. 4. At, inquiet aliquis , desunt principio contradictionis dotes primi principii cognitionis nostrae , juxta quas deberet esse I. certum ' 1. tale , ut sine ipso humani discursus sint imperfecti ;3. non aliunde notum sussiciens ad alias veritates demonstrandas. An vero ad alias demonstrandas veritates sufficit principium contradictionis λ An imperfectae sine illo argumentationes

sunt omnes λ Immo quid ineptius , si quis existentiam Solis e. g. vellet hoc principio demonstrare ' cui sano

24쪽

. Ontologia. II fiat, eurque hoc potius modo sit, vel sat , quam a tio. Dicitur quoque ratio suffciens illud , quod

praemea demonstratio saperet ut observat Card. Palla vicinus in opere det Bene lib. II. cap. 3O. s. Res p. Primum cognitionis nostrae principium non ita quibuslibet aliis veritatibus demonstrandis debet esse susticiens , ut absque aliis adjumentis id fieri semper possit. Sine illo veluti fundamento imperfectae sunt omnes aliae demonstrationes , nullaque elle potest cognitio vere philosophica : at non eκ illo solo confici omnes possunt demonstrationes ; sunt enim , quae &peculiaria quaedam principia juxta materiae qualita

tem , circa quam versantur, postulant. Rerum existen

tia demonstrari aliter debet , ac earundem possi bili t as et quare non nisi inepte ex solo contradictionis principio confici demonstratio potest ad probandam Solis ex. stentiam, quae ulu sensuum , & ex effectibus est demon

stranὸ a. 6. Sunt alii, qui pluribus ostendere , atque probare conantur nullum dari primum cognitionis nostrae principium . I. Quaelibet facultas , inquiunt, sua habet principia ; propria habet Logica ; propria Geometria ς Phys

Ca, Theologia propria . Suntne principia haec ontologico contradictionis principio demonstranda , declaranda, confirmanda ρ 2. Principio contradictionis non nisi indirecte aliae possunt probari propolitiones ; probatione autem in directa perraro utendum praecipiunt Logici 3. Ut principium contradictionis sit primum, ceteris principiis clarius este debet, evidentiusque e quis vero cordatus affirmet contradictionis principium perspicuum esse magis, quam Logicae, & Geometriae principia 'Α. Axiomata quaecumque propolitiones dicuntur indemonstrabiles e aκiomata ergo iunt a principio contradictionis' independentia . s. Contradictionis principium

est propositio modalis ; haec autem simplici propositione est posterior. 6. Contradictionis tandem principium hoc aliud supponit: DEUS existit: primum ergo non est. 7. Facile tamen & his oblectionibus fit satis . Ad I.

Sua habet quaelibet facultas principia r at quia cognationem quamdam omnes habent inter se facultates ,

inservit una alteri, ut Opus est, libentissime. Faculta tibus

25쪽

praebet argumentam rem aliquam , vel factum pro

bandi ; quae equidem definitio, si cum priori non

tibus omnibus prima principia , universalesque noti nes f. a. ,& 3. suppeditat Ontologia , quibus & Logicus , dc Geometra, dc Physicus,& Theologus ad suas demonstrandas propositiones uti potiunt; atque hinc jure Ontologia caput reliquarum facultatum appellatur ab Auctore t S. 3. . Verum est Geometram e. g. ad

sua theoremata , ac problemata demonstranda plerumque quanaoque tamen utitur γ principio contradictionis immediate non uti, sed propriis principiis , proXimisque; at hoc primo principio non elie immediate utendum tantum probat , nisi ad principia secundaria probanda, vel quum necessitas cogit , quod Zc nos fatemur. Ceterum omnia aliarum facultatum principia . contradictionis principio inniti dissicile demonstrare attendenti non erit.

8. Ad a. Iubent quidem Logici , perraro indirecta

demonstratione utendum , quia nempe suis immediatis principiis debent particulares propolitiones demonstrari: at quum i psa principia sunt demonstranda ad indirectam demonstrationem deveniendum tandem est , ut notant, suoque eXemplo iidemmet Logici probant . Ad 3. . Evidentillimum esse contradictionis principium clarissime ostendit Λ. f. 8. : dari porro alia principia contradictionis principio splendidiora , haud concedendum. Immo principia alia sive logica , sive geometrica eo sunt magi S, vel minus evidentia, quo contradictionis principio , quod in ceteris aliis principiis involvitur , fiunt propiora , quod A. ostendit praeced. s. I 2., & I. I A., eodemque hoc g. II. Hinc evidentia , quae in aliis relucet principiis primaria non est, & independens, sed iecundaria , atque derivata. Io. Ad A. Dicuntur axiomata propositiones indemonstrabiles, non quia contradictionis principio nequeant demonstrari, sed quia non egent ut plurimum demonstratione . Ceterum nonne Propositio XXI. lib. VI. Geom. pl. Euclidis verum est, ac genuinum axioma

demonstratur tamen .

. II Ad s. Principium contradictionis, ut modalis propositio consideratum, simplici propositione est post

rius;

26쪽

Ontologia. I prorsus idem innuit, certe illud asserit , quod sponte quasi sua ex ipsa fluit . Calor est e. g.

ratio sufficiens cerae liquescentis ς eX eo namque intelligitur , probaturque , cur cera liquescat.

37. rius ; quacumque autem simplici propositione est prius,

si ut cognitionis principium considerare placeat. I 2. Ad 6. Contradictionis pr ncipio nos feliciter in DEI cognitionem assurgere in Theologia naturali pat bit abunde : non ergo principium contradictionis cognitione existentiae DEI est posterius. 3 r. Quibusdam vel ipsum Rationis sufficientis

nomen invisum est, quasi nove a Leibnitio inventum. Non semper nefas est, novo vocabulo rem veterem in signire ; neque decet , si de re constet , certare de no mine . At falsum praeterea est , primum fuisse Leibnitium, qui Rationis su cientis nomen invexerit ; nam &ante Leibnitium eo usus est S. Thomas p. I. q. 8Α. artis . In c. : Secundum hanc positionem S FFICIENS RATIO asignari non posset , quare anima no a corpori uniretur ἰ itemque P. Lud. Μolina disp. XV. ad art. II. q. Iq. P. I. S. Thomae ad tertium , dc ad quartum dixit ante Le- innitium Rationem suscientem . Sunt & alii veteres , re centesque Scriptores , quibus ante Leibnitium ipsum rationis sufficientis vocabulum non fuit prorsus inusi

tatum .

uod si non tam vocem , quam rem voce significatam spectemus , multo plures usi sunt notione , &principio rationis suificientis ; quam quidem simplici rationis, vel caussae vocabulo eXprimere consueverunt . An aliud quis intelligit, cum Lucretium audit Lib. I. canentem , , At contra : si mollia sint primordia rerum, Unde queant validi silices, ferrumque creari. Non poterit ratio reddi. 3. Observat etiam Iacobus Brukerus in Histor. Crit. Philosopho tom. s. pag. m. Αο9. , ulum principii rationis sufficientis se passim occurrere apud Ciceronem Lib. deis Finib. , de Divinat. , de Fato . Vidit hujus rei aliis quid Seneca ep. 6s. Observatum autem ipti Leibnitici Archi-

27쪽

Is . Ontologi a. 1 . Nihilum cum Golssio appellamus, eui naiala notio reoondet: contra dicimus ZIiquid, cur nOsio aliqua re*ondet. SCH. Pone e. g. te tibi reyraesentare muram tribus lineis comprehensam ; habebis ergo notionem Tria guli; consequenter triangulum est Aliquid Pone autem porro te removere illam notionem trianguli, nec aliam in ejus locum succedere ; qucst igitur remanet , erit

Nihil. Hinc eolligitur, Nihilum quoque definiri posse,

quod relinquitur notione sublata .

18. Quod si notionem e. g. ipsi A responden

tem ignoramus, utique minime sequitur , nullam eidem respondere: malia quippe sunt, quae mentem nostram admodum limitaram fugiunt . Relinquitur adeo , sit notio ipsi A respondens ignoratur, non ideo A esse nihil. Ex adverso tamen , quoniam terminus inanis est, cui re ipsa

,, Archimedem huic principio dogma de aequilibrio cor- porum inaedificasse . Passim Scholastici ex hoc prin- ,, Cipio ratiocinantur , ut videre est apud Con imbriis censes tom. 1. Ab Euclide vero idem se didie ille fa- ,, tetur Iordanus Brunus ; quibus ipse addendus Carri tetius se . Verba ex Carlelio proseri Uvoli ius in nota ad s. II. Ontol. Sunt er o delicati nimis, & partam eruditi, qui a vocabulo rationis suscientis , tanquam a Leibnitiano invento, abhorrent.

--. Aliud nonnullis v. aetur ratio, cur res sit, a ratione, cur potius sit, quam non sit ; & praefertim ratio, cur voluntas velit . a ratione , cur potius velit , quam non . Hanc distinctionem A. certe non approbat,

qui & in hoc g. rationem sulficientem detinit illud, ex quo intelligitur etiam , cur res hoc potius modo M , vel flat, quam atro : & in s. I 23. Psychol. admittendam esse rationem susticientem aperte affirmat, cur actio libera potius ponatur, quam omittatur . Nunc sulticiat id in nullie; fusius enim ea resutabitur distinctio in Nota adcit. 6. I S. Psychol.

28쪽

onio Iogi a. 17 notio nulla respondet, licet respondere videatur f. 3 a. Log. ; nihilum autem eis, cui re ipsa notio nulla respondet ; consequens fit, quod per terminum inanem denotatur , nihil esse , licet esse aliquid videatur.

19. IGITUR NEQUE NIHII.UM , NE UE TERMINUI INANIS PRAEBERE POTEsT RATIONEM SUFFICIENTE H

REI CUIUSDΑΜ, UEL FACTI. Quod enim praebet rationem sussicientem , et indubitate notio aliqua respondere debet; nihilo autem , & termino inani nulla respondet notio g. II.,& I8. et proinde &C. SCH. Termini inanes sunt : Horror, seu metus vacui, Antipathia , Sympathia , Appetitus &c. , utpote quibus nulla notio in rebus materiatis respondet, ut suis locis ostendetur: minime ergo per eos ratis

reddi potest, eur aliquid fit, vel fat.

ΣΟ. HABET HOC ΜENs NOSTRA , EXPERIENTIA TESTE , PER NATURA Μ SUAM, UT IN CASU SINGULARI NON FACILE ADMISERIT ALIQUID ESSE SINE

RATIONE SUFFICIENTE . Clare id ipsum elucescit ex

quaestionibus , quas vel ipsi identidem formamus, vel ab aliis formari audimus: Cur hoe ita habet y

aeuo pacto id evenit 8 Quid bie subest y &e. Quod si

persuasum haberemus, ea, quae sunt, vel fiunt, sine ratione sufficiente esse, vel fieri posse, supervacaneae certe, immo ineptae forent illius modi quaestiones, id quod nemo admiserit: patet proinde, mentem nostram per naturam suam hoc habere, ut in casu singulari non admittat aliquid esse sine ratione suffcienti. Ex quo porro intelligimus,lias singulares propositiones sine probatione a nobis admitti: me , quod est , vel fit, non destitui

29쪽

18 Onto Iogi a. est, i c. non destituitur ratione se. ς istud, quod est ,

&c. non destituitur 9c., seu A non de stituitur ratione Iussiciente , B non destituitur ratione sussciente , C non destituitur ratione sufficiente. Jam vero accedente abstractione , quae sane hic accedere potest , formari poterit haec generalis propositio : G NON DEsTITUITUR RΛTIONE SUFFICIENTE , ubi nempe G continere ponitur A, B,&C; quam adeo generalem propositionem: G non destituitur ratione fusciente, etiam sine probatione admittemus . Propositio haec

generalis; G non destituitur ratione sufficiente , seu , aeuod est, non destituitur ratione sussciente , Principium Rationis jussicientis salutatur . 6

6 i. Μerito inter principia per se nota haec re ponitur propossitio : Nisil est, aut sit sine ratione fussiciente , cur sit , aut fiat , cum tam vivide ab immediata illius evidentia percellamur , ut sit nobis aeque impossibile alientiri quidpiam esse , vel fieri , quin ulla detur ratio , unde possit intelligi , cur illud sit , aut fiat , ac alientiri idem simul esse , & non esse . Ex naturali sciendi desiderio , quo omnes homines inflammantur , sunt illae tam frequentes & puerorum , & ad ultiorum interrogationes : Cur hoc y cur illud sta. Illi ipsi , qui nihil non moliuntur , ut rationis

lassicientis principium tanquam inutile , ac etiam libertati contrarium ostendant rejiciendum , coguntur

illius agnoscere veritatem vel invith; nec ad illud mvertendum laborant , quod reipsa putent esse, vel fieri aliquid , quin ulla detur ratio, cur illud si1t, aut fiat; sed quod rerum omnium , quae sunt , aut fiunt, ratio nem sussicientissimam vel in ipsa rei natura , vel in

actione caullae necessariae , vel in arbitraria caulsae liberae determinatione politam esse arbitrentur , quin seliunde illam quaerere sit opus . 3. Se duo clare exprimunt Scriptores , quos inter nobiliores simul & acriores principii rationis sussicientis adversarios possumus non immerito recensete , cum restat in rebus philosophicis Clarissimi Viri , & nihil fe

re Diqitiam by Coosl

30쪽

on to logi a . I92 I. Dudum in Scholis recepta , pri Mi piique i

co habita est propositio haec: Nihil est fine caussa; B 1 sed

re praetermiser mi , quod contra principium illud dici possit . Primus est elegantissimus Benedictus Stay , quili b. I. Philoloph. recentioris ver. 339. & seq. , dum

Principium rationis tussicientis insequitur , ita canit: is Nec mih s e contra Ratio hic , quae sussicit ipsa is Efferat. & mentis moderandae s aena receptet. o bluiti illam ponunt cunctis fundami a rebus, is Unce etiam veri in mentem fons defluat almus: se Hac sine quandoquidem nil prorsum existere posse, Nil fieri a nobis, divina aut mente, fatentur. ri Nonne ubi libertas dominatur, multa necesse est ,, Arbitrio fiant ut nostro, nullaque constet, , Multarum ratio rerum, nisi sola voluntas λη. Aiter est celebratissimus P. Rogerius Boicovichius, qui in Supplemento ad citatum Stay locum n. 34. is Sem si per erit, inquit, ratio, cur aliquid potius iit, quam, , non sat nm irum vel ipsa rei natura , ut in DED,, necessario existente, vel caussae necessariae actio, velis liberae arbitraria determinatio. is

3. Persuasum nempe & illis est , qui rationis sufficientis principium vehementius oppugnant, si quid sit, aut fiat, ne exceptis quidem liberis actionibus,& effectibus , aliquam itidem debere esse rationem , cur sit, aut fiat ; ac probe intelligunt non nisi ineptissime dici , ideo esse , aut fieri aliquid , quia est , aut fit ;vel ideo esse, aut fieri, quia nihil est positum, unde sit , vel fiat ἰ vel tandem esse, aut fieri quidpiam, licet nihil sit , unde possit intelligi , cur sit, aut fiat.

6. Videbimus suo loco cum A. utrum pro liberis actionibus , & eis Ribus ratio sufficiens in arbitraria cauliae liberae determinatione re ipsa sit posita . Nunc adnotaste satis sit , quam vere dixerit A. , nos ex ipsa

mentis nostrae natura ita esse determinatos , ut quidpiam esse , vel fieri, si nihil sit , unde possit intelligi ,

cur sit , aut fiat , admittere nequeamus . Nulli propositioni assentimur unquam , nisi sit aliqua , apparens saltem , ratio , cur alientiamur : si quidpiam esse aia firmare non possumus , si nulla sit ratio , cur ita aia

firmemus , an esse , vel fieri poterit res aliqua sine