Ausonii Popmæ Frisii De ordine, et usu iudiciorum, libri tres. Nunc primùm editi. Ad praxin omnibus in foro, & judicijs versantibus, utilissimi

241쪽

D E o R D. & V s v I v D 2 C. L IR Πί H, incidenti, & principaliter ut sententia reiteretur di resormetur, agitur apud priorem judicem 6, vel apud secundum, permistacum appellatione quasi accesibrium ejus tra ctatur 7. Et sane magni restri, longeque praestat, principaliter potius quam incidenter Nullitatem proponere S. Nam si cum appellatione Nullitas incidenter proponatur, elapsis fatalibus, & deserta appellatione, talis Nullitas velut accessorium, cum suo principali pariter intercidit 9: sed Nul- .litas in judicium principaliter deducta via actionis competit ad triginta annos, sicut ceterae actiones Io: vel via excepti nis durat perpetuo, id est quadraginta annis, quia omnes eiceptiones sunt perpetuae Ia, & Veritas aut falsitas rerum non mutatur temporibus Ia. Item prohibita appellatione censetur quoque prohibita Nullitas accesibria: cujus stilicet effectus ipsi inest appellationi 13: contra quando appellatio prohibetur & locum non habet, quoniam forte intra legitumum tempus non est appellatum, vel res non attingat sv moram ordinationis, tum nihilominus prisecipaliter ratione

iniquitatis Nullitas proponi potest a . inem defensionis .

modum cauti Advocati fere adhibent, quotiens appellationis subsidio destituuntur. Nam appellatio & Nullitas sunt dive ci ci separata iuris remedia, & uno sublato alterum permanet II. unde so Ient ut plurimum proponi hoc modo, dico sententiam nullam, & si qua est, appello io, vel, Appello salvo. Iure dicendi de nullitate ιν atq; etiam in eodem libello deduci, alternative tamen, ita ut prius de nullitate, deinde ea deficiente de cau sia appellationis, sive de iniquitate sententiae cognosci & pronuntiari petatur as. Non tamen in simplici appellatione ab interlocutolia, sicut a definitiva, Nullitas ad judicem appellationis devolvitur, sed gravamen duntaxat

19 Dicitur autem Sententia multis modis nulla;ves uii respoctu personarum, ratione quantitatis, qualitatis, loci, temporis,

ordinis, & conditionis. Respectu personarum, ut Iudicis, litigatorum, pr Uratoris, sententia nulla est quae fertur aIudice incompetentu ao; vel corrupto pecurua, favore, vel

242쪽

odio, vel alii prava affectione ducto ai, vel recusato, excitu

municato, infami 22. vel aliter incapaci, lege, natura, vesmoribus prohibito, ut surdo, muto, furioso, impubere, scrvo, femina 23. item nullam vim habet Seniemia lata adversus pupillum vel minorem indefensum sine tutore & curatore et , vel contra prodigum cui bonis publice interdictum est, absq; Uus procuratore as, Vel contra hominem mortuum, iudice hoc sciente,aut gravi infirmitate amictum 26. aut absen. te, qui nec legimine in jus Vocatus fuit, nec per contumaciam abiit a . Citatio n. hoc emit, ut Sententia etiam in favo. rem absentis non citati lata, nulla si in civilibus caussis a MDeniq; non valet sentelia si iudicatum est contra falsum pro

curatorem, non habentem mandatum vel cum qui non est legulimus defensor 29, vel contra tertium non nominatum in ijudicio 3 o. Ratione quantitatis non consistit sententia quae nullam quantitatem aut rem in quam condemnatio fit, continet 3i ilicet sufficiat actorem exprimere, Ic judicem solviIu-

here id quod petitum cst, vel quantum petitum est 3 a vel quς. massorem summam compilactitur quam ut Iudex de ea potum rit cognoscere. Non enim judex ordinariusIurisilictionem 3 3, neque delegatus formam delegationis potest excedere invitis litigatoribus a r sed actore maiorem summam petentes reus non opponit , & sic tacite consentiat, tunc valet Sei . rentia 33. Ex qualitate Sententia nulla est, si non est conformis libello, vel ex libello inepto cx quo non positi legit-

time colligi actio , concepta 36, s cst incola, . dubia, vel ori stura an si est lata contra leges, canones, consuetudines, ii ruta. 32, Vel ex tau sia. uotorie falsa 39. vel ex falsis instrumentis aut testimoniis 4o,. ves ex errore juris in ea capresso. vel ex facti errore contrabus litigatorum ut est in errore calculi D si non continet absolutionem Vci condemnationem 4 Similiter ex loco, cum judex ordinarius cognovit vel pronai savit: tra. territotium suum, ubi ius dicenti non paretur impund 43: veLetiam intra territorium, in loco tamen C

empto vel non solito s, nisi hoc cum consensit

243쪽

partium, quem sufficit tacitum eo, in craccedat expressiis consensius judicis ordinarii illius territorii, in quo vult jus dicere vel sit jurisdictio voluntaria. quam extra territorium suum& ubiq; potest Iudex exercere: 7. Ratione temporis non valet Sententia. quam iudex tulit finito tempore suae jurisdictionis s. vel pronuntiavit post occasum Solis & de nocte 49, vel die feriato 3o, idque non consenticia tibiis litigatoribus: nam ii illi consentiant tacite vel expresse, tunc valet sententia ueri ob ordinem judiciorum non servatum concidit sententia; quia iudex processit absque citatione sautem legit tima, omisso libello, lite non contestata, sine probationibus &.caussae cognitione 32'. pronuntiavit definitivam sine icriptis 3 3, itans aut procedens, non sedens in tribunali s , nisi forte causia sit quae sine iudicii forma expedi-r, poterat' 3. Postremo Sententia efficitur nulla ob insertam conditioncm extrinsecam, & non concernentem ea quae in Iudicium deducta sunt: si ve etiam intrinsecam, ut condemno reum si actor probaverit decem sibi deberi, ves, si proba. erit inaentionem sua in , 6: quia tales probationes post sentcntia ira fieri non possunt. Porro nullitas sententiae Princi paliter opposita impedit executioncin. si nullitas eli notoria, ct incontinenti probari potest,ut si ex actis constat neglectas, .. esse solemnitates)udicii, vel procuratorem falsum sine mandato egisse : si vero non potest statim probari, sed altiorem indaginem requirit, non impedit execationem, nec concedi. tur inhibitio 3 ἰ

245쪽

De Appellationibus.

APνs αα Ax I o est provocatio iniquae sententiae querelam continens I. Quae vel extrajudicialis est, vel iudicialis. Extrajudicialis appellatio interdum fit a b udice extra judicium procedente ad judicem ordinarium a. aliquando a parte quae gravamen inseri, aut inferre parat adIudicem, ut fieri solet in spoliationibus, provisionibus, electionibus. postulationibus, & aliis ejus odi actibus 3. estque haec ipsa extrajudicialis appellatio, nihil aliud, quam provocatio ad caustam, conservandiIuris gratia ficta . In qua proponenda duo potissimum observari debent;Vnum ut fiat in scriptis.& exprimatur caussa gravatmnis:idq; si a judice appellatum sit generaliter & summarie, si vero abadversaris,distincte & nominatim st etiamsi caussa vel jure vel ipso facto notoria sit, quoniam notorium excusat quidem ab onere probandi, sed non ab onere proponendi & allegandi 5. Alterum, ut instanter & sepius petantur Apostol i hac forma, Appello, & . apostolos si potestas ejus qui eos dare possit haberi queat, in stanter & sepius peto : & tum si is qui debet, eos dare recusat aut si ejus haberi potestas non possit, idipsum appellans in

actis contestabitur, de sic peteriti non erit fraudi S: Non tamen per hanc appellationem extra iudicialem inducitur litis pendentia p, neque etiam inhibitio decernitur io, ita ut ea non obstante vel adversarius vel judex inferior nihilominus progredi possit, donec gravamine deducto& probato saltem summarie per judicena,ad quem est proVocatum,actorum re- vocatio fiat, & omnia in eum statum in quo ante provocationem fuerunt, reducuntur, quod Jc appellans requisito iudicis officio Petere debet II. Iudicialis appellatio, 'vel ab Interlocutoria sententia interponitur, vel a definitiva: quae pluribus , modis differunt. Primo quod appellatio ab interlocutoria

introducta est jure Canonico, quo ab omni gravamine, sive

antes.

246쪽

ante, sive post sententiam definitivam illatum sit, appellan

potest I 2: cumIure civili non amittatur appellatio ab interlocutoria i 3 ni sidnterlocutoria totum negotium perimeret,

ut puta si quis minor aut maior pronuntietur, aut prodigus, albisve inhabilis i , aui. tale gravamen haberet quodi in Ke finitiva non pc set reparari is, aut alias nulla desitutivae spes csset I 6. Secundo quod ab interlocuti ria nCn nisi in Icriptis, caussis gravam iuum nominatim expressis, appellare licet: at adesinitiva incontinenti viva voce sit appellatio, aut si ex intervallo. fiat in scriptis i . nec est necesse certam appellandii caussam laesionumve dicere I S, nisi h0c postulet rerum qua-itas a p, vel ipsam appellationem lxges scriptae prohibeant,vel obstet iuris praesumptio 2o. Tertio,quod appellatio a senten tia interlucutoria interposita non potest novis probationimus Iustificari, vel impugnari, sed iis solum quae in processu prjmi judicis sint producta,& in appellationis libello expres.

a. E diverso uappellatio a sententia definitiva ex novis

bationibus justificari potest a r. marto quod pindente p-pellatione interlocutoria, nihilominus Iudex primus in caussa procedit, nisi expresse superiorisIudicis autoritate inhibitatio fiat aa: sed appellatio a desiniti va suspenditaurisdictionem primi. judici ρ, sine aliqua inhibitione. adeo quod tam medio

tempore quim appellatione pendente, omniadn. dena st -tu maneant, nec quidquam nox re liceat 23. Quamvis fructus rei controveris si dilapidenter per posscssorem, vel in . proprium illius usum convertantur squod imprimis probari- .dum erit a Japud Sequestruiti deponi, sacui eorundem anni latione si ve descriptione,etiam cum interposita est appellatio,*Oterunt as, aut ne fructias semper apud Sequestrum deponantur, danda erat lassiciens cautio, qua salvum Ius suum petitori conservetur 26. In utraque autem appellatione dili

genter considerandum est, quaesit sorma appellandisui possint appellare, &a quoIudice appelletur. Quod denique tem pus sit interponendae & prosequendae appellati otiis Forma dc modus est, primum ut gradatim appellatio fiat, non Praeterito

247쪽

DE o R D. M v a v I v D I c. - L I 3. ΠL 113rito medioIudice a , nisi is inhabilis effet,vel suspectus, vel in hoc consentiret,vesIustitiam denegaret,iacite vel ex presid sui potestatem aut viam probationis praecludens, adeo ut opus sit supremi Iudicis auxilio as . Deinde ut ea ab inferiore 3 udice ad superiotem deseratur, a delegato ad delegante aς: scd si copia us forte haberi non potest, vel quiuusthac Iegittimo metu

commotus appellare ab eo non audet, satis erit coram Notario

aliisq; fide dignis per2nis facta protestatione appellatione interponere 3 o. Caussa omnis appellationem admittit, sive ma-Jor, sive minor dc exigua sit, nec solum civilis,sed etiam criminalis 3 imisi specialiter prohibita reperiatur,veluti,Si caussa sit infra legiti imam appellandi quantitatem,puta infra quinquaginta aureos 32, si res dilatione non recipiat, ut quia ex appellationis mora damnum pateretur 33, si in caussa momuntancς posscssionis fuerit appellatu 34, Si ab executione sententiς appelletur 33:nis executor male sent etiam interpretari dicatur, aut modum in exsequendo excedere 36, Si appelletur in causi a testamenti ne aperiatur, neve striptus haeres in pomessionem mittatur 37,incauta debitis scalis, tributi publici 38 dcci ma- Tum, mercedis, salsae monetae 39. si crimina obdiecta manifesta& notoria sint o. Denim ab interlocutoria sententiabure civili appellare non licet: et si Ius Canonicu aliter statuat, quod in foro obtinet, ut modo diximus. Personarum in appellatione varia & diversa ratio est. Nam appelIare quidem possunt omnes qui condemnati vel gravati sunt, adeo ut etiam tertius

aliquis ratione sui interesse vel praeIudicii appellare non prohibeatur I :molo suum interesse statim probet, sive pecuniae& emolumenti, sive Iius affectionis respectu intersit a. Nec refert utrum is qui condemnatus est proVocet ipse an advocatus,vel alius qui ipsius nomine agit 3. Quin etiam Procurator cogitur appellare, sed non persequi appellationem nisi esset generaliter ad lites datus,quia tunc interpositam appellationem persequi tenetur s. Excipiuntur, qui ob veram contumaciam condemnati sunt 46, homicidae, venefici, adulteri,

malefici, violatores, consessi & convicti de crimine ψ . item

248쪽

qui ante sententiam prosessi fuerunt se non appellaturos a: quorum omnium appellationes non recipiuntur. Sed non ab omni judice appellare lice. Non enim fit appellatuo a Pri cipe superiorem non agnoscente, praelacto praetorio, quocum Cardinalis comparatur, & aliis supremisJudicibus M. Nec . a pari par Iudex recte appellatur, quoniam Judex in parem Iudicem nullum habere potest imperium so . Neque ab eo

qui ita Iudex datus est, ut non liceat ab eo provocare 1 I. Si militer nec ab arbitro, com prona issario, cuJus sententiae stan

dum omnino est 32. nam ab arbitroIuris, id est Iudicem dato vel delegato, licet appellare 33, Tempus appellationis interponendae est decem dierum ab ipso latae sententiae die, &ita 1 momento ad momentum currit, ut post decem dies appellans non admittatur ad prosequendam appellationem sodum modo sciverit latam sententiam. Si enim ignoraverit. incipiunt decem dies currere 1 tempore scientiae s s. Hinc sit ut etiam extraIudicium & quocunque die, non exceptis feriis in honorem Dei institutis 56, atque adeo de nocte quoque 7, appellatio interponi possit, e usque libellus Iudici offerri, .sed non item parti 38. Postanterpositam vero appellationem peti debent Apostoli intra triginta dies, qui uidem numeraniatur a tempore latae sententiae, vel scientiae Uusdem 39i i l quiabus Apostolis Iudex appellanti pro locorum distantia, pro personarum & negotii qualitate, certum tempus constituit, intra quod suam appellationem cum acceptis ApostoIis in si nuet appellationis Iudicii cor quod ipsum si appellans neglexerit, tempore quod definitnm fuerat clamo, suae appellationi renuntiasse videtur, censeturque ipsa appellatio deserta: quia talis terminus est fatalis 6i; nisi Iulium impedimentiam testibus probetur; aut scaussa non est magni prae iudicii,Jure iurando appellantis- ex quo apud Iudicem appellationis peti potest restitutio in integrum, adversus lapsum fatalium: qua concessa debet restitutus intra decem dies a die restitutionis appellare Ga. Deserta autem appellatione potest Sententia 1 primo audice executioni mandari, nec habet condemn a tus quadri-

249쪽

ad solvendum o 3: quoniam illa tempora dilationum quae dantur condemnatis, non progrediuntur a die desertionis. sed a die sententiae. ideo si non plenae tempus fuerit elapsum quando deseritur appellatio complebitur anteqnam fiat exsecutio 64 Postremo appellatio offerturIudici ad quem privoratum est; S citatur appellatus: a qua citatione incipit appellationis caussa , non a litis contestatione, ut in principa. Ii caussa 63. Nec potest appellans postea adversario tuo invito ab interposita appellatione recedere, & quasi consilium suum in laesionem alterius commutare. 66: ac proinde appellatus, si velit, potest appellationem prosequi sicuti propriam: quia appellatio est communis Q. Tempus vero prosequendae & finiendae appellationis est annus, vel necessa da & cvidenti causisa interveniente biennium, ab ipso factis appellationis die 58: nisi vel compromissum , vel transactio, vel cassis infestus, ut pestilentia, hostium irruptio, morbus continuus, aut aliud justum ac legittimum impedimentum in causam appellationis incurrat, ob quod tempus illud a judice prorogari potest est. Qaamvis in nonnullis tribunalibus propter multitudinem catasarum, hoc tempus prosequendaeapeellatiCnis non observatur; nec ex ejus decursu sequitur eremodicium si ve desertiolitis 7o.

250쪽

PO s Y appellationem inierpositam petuntur Apostoli, Graeco vocabulo ita dicti a mittendo, quasi litterae dimissi soriae: quas iudex inferior 1 quo appellatum est, dat ad

superio ἀ