장음표시 사용
231쪽
REs τετ alterum jurisiurandi genus Iuramentum in liarem , quod actor judice deserente praestat, ut in eam aestimationem, quam ipse Iurat reus possetar propter con
tumaciam iam condemnetur. Hoc vulgo dividitur in duo gen cra, unum Assectionis, alterum veritatis. Iuramentum
in litem affectionis est, quod actor pro suo arbitrio praestat ad aestimationem rei, quam petit sibi restitua, & reus restituere non vult propter contumaciam, vel quia dolosE secit, quo minus restituere possit I. Deseruar autem a solo iudice, non etiam ab adversario, notario, vel advocato, vel ullo alio Σ: αiis solum, qui litis domi ni sunt, puberibus 3.&rim ribus accuratoribus, quotiens non ad suam , sed ad Domini utilitatem, aestimationem reserunt ε; non etiam pupillis seu impuberibus, nec eorum matri 3, non procuratori, nisi ad hoc
speciale mandatum habeat 6. Item adversus eum desertur
232쪽
xit A VsONO Po Acullus dolovetcontumacia res non exhibetur, aut restituitur non adversus haeredem, nisi ipse dolo fecit vel lis cum de functo contestata sit 8. Nam ob culpam non Iuratur in iis tem, sed id, quod interest, Iudice aestimatur 9. Denique de
sertur potissimum in bonae fidei actionibus, in quibus vel ad
restituendum, vel ad exhibendum pgitur Io, ut sunt comamodati D, depositi, locati Iz, tutelae, dotis II, petitio haereditatis IM & similes actiones. Et in arbitrariis actioni-hus, ut est vindicatio Is, hypothecaria I 6, publiciana i .de dolo vel metus causa is, interdictum unde vi, I , Quod vi aut clam, & id genus aliis vindicationibus, ad exhibem dum actionibus, & interdictis, ex quibus arbitrio Iudicis reus
aliquid restituere aut exhibere dominoJubetur zo. Non iti dem desertur, si ad famam, & rem debitam a I, aut contra. riis bonae fidei actionibus az, aut officioJudicis agatur 2 3 aut rei petitae certa aestimatio, & quantitas sit, ut est in num mis et . nisi sorte quis de eo Iuret quanti sua prater aestimationem veram intersit sua die nummos redditos non fuisti as . Neque in actionibus stricti Iuris 26, praeterquam si di Dficultas probationis exigat: quia scilicet res propter moram extincta est, vel non amplius exstat 27. Iurare vero actot potest in infinitum, quanti scilicet rem aestimet; quoniam lex certam quantitatem non definit ι dc est iniquum domi num cogi invitum, rem suam alterius dolo ct contumacia exstinctam, communi & Iusto pretio vendere 28. Sed ne accepta hac occasione in immensium Iuretur, Iudex constituere potest summam ad quam usqueIuretur, sic tamen, ut non egrediatur duplum 39: & ubi ab actore praestitum fuit Juramentum, potest nihilominus illud non sequi, &velati.
solvere, vel minoris reum condemnare 3o: quia Iurantis affectio. quam ad rem habet, immoderata esse potest, dc aIudice refraenanda. Porro Iuramentum in litem veritatis est, quo actorIurat quanti res est, seu quanti revera ipsi urantersit rem petitam facto adversarii non exstare, vel ex itinctam
ese ati Cum enim dissicilis probatio sit propter rei interi .
233쪽
os o D. ω'VS v IVDIn L . II. M stum. vel etiam deteriorationem aut damnum circa rem contingens 3a, optima ratione hoc iuramentum desertur, quo reus juxta aestimationem actoris jurejurancio firmatam condemnetur. non enim in hoc, ut in priori affectionis juramento, reum vel absolvere vel minoris condemnare judex potest, ne, si minoris condemnaret, actor pes urium commisisse dicitur 33. Et desertur, ab ipso iudice, non ab alio 3 , in omnibus arbitrariis nec non stricti juris ti bonae fidei oudiciis, sive dolo, sive culpa adversarii res petita non exstet 3 s. Nec solum rei principalis, verum etiam Dus, quod interest , aestimatio hoc buramento probatur: veluti si actoris intersit sua die rem non esse praestitam, vel pignora ipsius distracta esse 36. Iudex autem primo interesse, damnum, vel expensas aestimare, & deinde actor Iurare debet, ita ut semper judicis aestimationem sive taxationem hoc juramentum sequatur 37.
234쪽
Pos et confirmationem ac resutationem Actoris Sc Reii hine inde testibus, instrumentis, aliisque probationibus.
factam, sequitur conclusio causae : quae est omnium alle, sationum renuntiatio I. Tum enim in caussa conclusum. dicitur, quando collatis probationibus & singulis sudicii par- ω tibuS ordine pertractatis. litigatores utrimque renuntiarunt omnibus exceptionibus , dc allegationibus, tam juris qu1m facti a. Quae renuntiationes mox ad acta referri debent; quoniam non praesumitur facta conclusio, nisi ex actis constet 3. Et quamvis conclusio non est substantialis, ut vocant, pars)udicii, adeo ut si omittatur nihilominus udicium eM-cax maneat *: tamen fieri solet in omnibus caussis civilibus& ordinariis s, licet non semper dc necessario in caussis sum. mari is, in quibus proximus actus conclusioni, locum Musimplet G. Caeterum si litigatores temeraria de pro lecta liti. gandi libidine instincti, ut sit, lites proferre dc extrahere sta- .deant. neque ad conclusionem causae deveniant, ludea concessaIam sussicienti dilatione i Ilos pro ossicii sui ratione, vel
cogere,ut concludant,vel caussam in contumaciam non concludentis, tanquam conclusam, sententia sua desituro potest . Conclusione autem facta nulla amplius exceptio , vel testium productio, vel instrumentorum editio admittitur Mnisi hoc ipsum Iudex evidenti aliqua ratione motus concedat M veluti Mudex ex ossicio sito caussae circumstantias plenius inquirere, aut quod omissum negligenter est, reparare. velit io. NamIudici in caussa nunquam concluditur, quini rescindere conclusionem dc rei necessitate exigente ulteriorem probationem requirere & instituere possit II, etiam ad Jus. parti novis rationibus instruendum, & firmandum i a. Similiter post conclusionem recipitur probatio, quae sit per
consectionem partis M. Vnde etiam litigantes post conclu- sionem
235쪽
sionem interrogari possunt avi vel quae sit per rei evidentiam , & adspectum loci I 3 : qua probatione nulla mallor potest esse, ideoque talis probatio nunquam eiciusa censeturis. Et in criminalibus , matrimonialibus, aliisque arduis ocmagni prae iudicii causis, in quibus post conclusionem testes examinari possunt Ir. Item rccipiuntur post conclusionem informationes Iuris', id est consilia & responsa Doctorumas, nec non instrumenta tum primum reperta , aliaeque probationes ad cognitionem partis recenter allatae , IV quas nonnulli hoc amplius etiam post citationem ad audiendum sententiam factam, admitti putant ro. Sed ci proponi post conclusionem potest exceptio falsi, procuratoris 2I; & Exceptio Iudicis non idonei propter desectum Iurisdictionis 22. Denique peti potest post conclusionem Restitutio in integrum per minores, mulieres, &ecclesias; quia tales personae eo ipso, quod est in caussa conclusum,censentur laesae, & propterea restitui debent 23. Examinatio testium ad confirmationem scripturarum publicarum, & ad resutationem qua Iumcumque scripturarum M. Depositio principalis tanquam instructioris di peritioris as . Iuramentum Vero necessarium si ve tappletorium defertur post conclusionem, si- modo ante fuit petitum 26 ct si non desiunt, qui existimant hoc Iuramentum parii deferri post conclusionem, sive anto petitum sit, sive non 27.
237쪽
N Y x N T I A est pronuntiatum Iudicis in causa Icoram ipso inter litigantes utrimque agitata. Cu- Ius duae sunt formae, una infinitiva, altera Interisi locutoria. Desinitiva est , quae principali caussar per absolutionem vel condemnationem finem impoait; Interlocutoria est, quae inter principium dc fi n enicauis interloquendo fertur, non de principali negotio, sed de aliqua incidenti, vel emergenti quaestione T. Quae rursus - Vel simplex est, vel Mixta. Simplex est,cum Iudex interloquitur de testibus admittendis, vel de exceptionibus emergentibus circa causae cognitiones, ut sunt dilatoriae pleraeque Omnes. Mixta est,quae sertur de exceptionibus in ipsa caussa haerentibus, Ac ad definitivam spectantibus quales sunt excepti nes peremptoriae . illa simpliciter in finibus interlocutoriae tonsistit, & permanet a , haec ex interlocutoria & definitiva constans, secundum illam partem, in qua maxime prestat cen- sttur 3. Itaq. te si definitivae vim habet ei par & aequalis est tam in forma appellationis,quam aliis effectibus juris 4. Talis est interlocutoria de competentia judicis, de absolutione ab instantia vel observatione iudicii, de desertione appellationis a definitiva, de revocatione attentorum, de procedendo Vel uota procedendo in caussa. Et quando postiliam non
Ueratur desinitivasentemia, pcr quam gravamen persecte reparati
238쪽
AUSONII POP Mnparari possit, occum dicitur exceptionem peremptoriam G stare, vel aliquid probatum vel non probatum esse, & si quae
sunt a Iiς generis ejusdem, quas proli1e Iuris interpretes ena rant, s. Differunt,utem Interi uioria & Desinitiva pluribus modis: e quibus nonnullos infra tit. De appellationibus recensebimus: hic operae pretium est has disserentias propo nere. Definitiva revocari per eundem Iudicem non potest, nisi incontinenti id fiat 6,& aliis qtribusdam camus exceptis,
quos interpretes annotant 7. Interlocutoria vero si non habeat vim definitivae, poterit revocari ossicio usdemIudicis. vel ad litigantis petitionem , quam debet proponere intra dies decem g: Alioquin interlocutoria transit in remJudita catam, quoad scilicet litigantes , secus vero quoadJudicent: potest enim Iudex quandocunq; velit ante definitivam quod Jusiit vetuitve interloquendo contrario imperio tollere di r mittere , nisi sit appellatum s. Item Definitiva in scriptis proferri debet Io, & aIudice sedente in tribunali Iet; nec
non utraque parte citata I a. At Intelocutoria verbo tenus
etiam sine scriptis fieri potest, licet mox ad acta referri debeat I 3. & a procedente Iudice a , & absque partis citatione Is, dummodo sit levis prae iudicii, ut ex ea damnum parti non inferatur. alias cnim non potest recitari nis in scriptis, deaJudice sedente i 6, & parte citata I . Praeterea definitiva condemnationem vel absolutionem lia re debet is, & esse certa is, consormis libello, actis S prcbalis 2o. dirmari Juxta receptum Iudiciorum silum ar, expressis nomineJudicis & litigantium, inter quos controversia agitata, iisque confitestata est, s ve principales sint, sive eorum procuratores az-Nam sententia non concipitur contra tertium , cui res inter alios Iudicata praeiudicare non debet a 3: sicut nec in ab sentem, nisi si contumax a , nec in pupillum & minorem indefensum aue. Denique proserri sententia debet a Iudice competente 26; aut si pluresIudices sunt, omnibus praesentibus a I. Tunc enim universiIudices intelliguntutJudicare ccm Omnes adsunt a Sue & duo ex iribus Iudicibus, uno absent .
239쪽
sente, Iudicare non possunt ;'quoniam omnes Iudicare Iussi. sunt. Sed si unus adsit d dissentiat, satur duorum senten
tiae as. nec refert an ab ipsoJudice sententia citetur, quod Imperatorum constitutionibus sancitum, exceptis tantumi Ilustribu, personis 3ς; an ab actuario ex brevicuis', ut hodie .sere ubique fieri solet. In dicenda vero & formanda sententia ludex adhibere debet diligentem ac severam mulsae cogni-aionem, verum Iudicium, S rectam conscientiam, sepsi sita omni affectione mala, & gratificandi aut nocendi cupiditates I. Caussam tamen de rationem Iudicii sui non tenetur in s rere. sentcntia; , inec interloculoriae, nec desinitivae: prauer- . quam in aliquot casibus in quibus caussam sentcntia in se rem, dam csse putant, ut in. causia appellationis , inepti libelli e pensarum & similliam 3 a. Prolata autem Sententia cum stricti Iuris sit, 3 3. transit in rem Iudicatam post decem dies, si intra eos non sit appellatum 34, di paratam ea utionem habet per officium Iudicis 3 3, nisi sit facta novatio 36, cx-.Ceptionemque parit litis finitae ar
240쪽
SENτsuri, duobis potissimum modis impugnari α
convelli solet, quod vel nulla sit, vel iniqua, & injusta Nulia sententia dicitur in qua est vitium dc desectus ob non servatum legitimum iudiciorum ordinem I. unde vulgo appellatur Nullitas sententiae, quae est commune subsidium, sicut appellatio, & cuilibet ratione sui gravaminis ac praejudicii proponere permittitur; adeo ut etiam tertio pro suo interesse, exceptio nullitatis competat a. Non tamen temere
Nullitas proponenda, vel admittenda est, perquam judicis existimatio laedi aut imminui possit, sed ita demum . si Nulli. tas ex. actis liquido & sufficienter constet, & defensionem caussae, nec non praescriptam iudicii formam, sive solemnitatem concernat, veluti est Nullitas ob defectum jurisdictionis, citationis, mandati, juramenti calumniae, & similium. Silvero Nullitatis ratio dubia vel levis sit, neque opponentem llevet, tum caussς expeditioni potius favendum, d hujusmodi exceptio tanquam calumniose; litis extrahendae caussa instituta, rejicienda. Vt enim reliqui actus iudiciales in dubio praesumuntur validi & essicaces , sic quoque Sententia sustineri potius quam destrui, & infirmari debet 3. Proponitur autem Nullitas vel principaliter, vel perfunctoriὰ, & incidenter. Principaliter, quando per se distincte & seorsum in tu dicium deducitur, sive coram judice primo, sive appellationis 4: etsi hodie stre ad Iudicem appellationis Nullitas devolvitur, praesertim si ex iniquitate & malitia judicis prosectum appareat 5. Incidenter , cum de cvsecundario tanquam de iactae nis