장음표시 사용
211쪽
ambigua,dubia Is,praemeditata,& coposita uno eodemq- sit.
mone Is,negativa,no coarctata loco,& teporeao: ex quo plus creditur testibus assirmatibus, quam negatibus a I: aliena si peti sua, impertinentia,extra articulos, & interrogata ar, non veri. similia, non paria,& congruentia in secto,qualitate, vel natura rei 13. Nam dicta testium in circumstantiis rei convenire de. hent a i etsi levis error vel differentia in circumstatiis rerum, non vitiat universum testimonium a 3 - vel contraria & repug nantia, cum scilicet unus testis aliorum testiu dictis repugnat dicontradicit 26, aut quado unius testis dicta in eadem Psessione sibi sunt contraria. tuc enim neutri ipsius dicto creditur 27. inramo falsum dixisse,& perjurisi admisisse censetur 28. Deniqueu simi testimonia ex auditu alieno 29, aut sine caussa scietiς, vel sine idonea,& concludeti caussa,atque ratione 3o; ψ sint sim gularia,& cum nullo aliorum testium dicto conveniat 3 i. Nam testis singularis non facit plena fidem 3a: nec deferri juramenatu in probationis supplementu ei debet,qui testes habet singulares 33. Quod veru est quado testes de speciali & unico actu recepti sunt, ut in adulterio Susanae,quia tuc disparia dicta censentur singularia,& testes tanqua singulares non ibant, sed casenus aliquod Pbandu est puta jurisdictio, servitus, decima, infamia, di aliud simile; tue ad hoc sufficit ejus partes probare
per testes singulares,qui ratione ejusde finis conveniant, etsi in tepore & actibus dissentiat; obonon dicu tur singulares, & in.
tegre Piant 3 , Praeterea excipitur cotra forma φductionis&examinationis testiu,m testis no legitii me vocatus ad testimo niu accesserit, quod a producente tuerit instructus,' non jura verit,aut post non ante dictu testimoni v juraverit: m de credulitate, no de veritate juraverit,quod a non copetente judice auta sibdelegato sit examinatus quod no viva voce, sed in scriptis deposuerit 31. Item excipitur cotra numerum testiu que non
eunde in omnibus caussis,& negotiis leges requirui, de in ijs in quibus minus periculi est de dolo, circvventione,pauciores, innuibus plus est. plures adhiberi itatu ut 36, Vnius vero testis fide solam ad probationem neutiqua sussicere volunt, etias honore 2
212쪽
nore & integritate praestet sed duoru testimonium in quaslibet caussa sufficiens esse, nisi expresti lege cautum sit plures in aliqua caussa adhibendos, veluti in te ita mento, codicillis, donationibus, & aliis 38.
TR s u L A κ u M &Instrumentorii nomine generaliter accipititur omnia ea quibus caussa instrui potest, sive testes, sive litterς,sive cosessiones,sive alis qusvis Fbaationes r. Sed proprie &vere Instrumentu est scriptura ad rei. gestae fide coprobanda facta di estque aliud publicu, aliud priuvatu. Publicu instrumentu dicitur quod manu tabellionis, seui notarii publici ad id specialiter rogati debita forma confectum est 3, utpote quod cotinet contractu initu, vel rem gesta,locii,
tempus,annu mense,diem,non ina& cognomina testium tria
um aut plurium, prout natura contractus, & actus qui geritur
requirit, subscriptionem notarii cum ejus signo q. Addunt
213쪽
nonnulli invocatione Dei, indictione nomen Imperatoi is, vis Pontificis,locum speciale celebrati cotractus nempe in domo, platea tali si quae non ubique observatur. Quinctia Instrum ε- tum publicum censetur quaecunque alia scriptura, cui vel jus, vel consuetudo plena fide tribuit ci, ut est scriptura consignata
sigillo principis,vel episcopi, vel capituli, Vel rei p. 7: &, Quae
juris autoritate publicata est8, Quae scribentis & trium teli iv. idoneoru subscriptione habet s. Quae extrahitur de archivo publico, de te plorii penetralibus, vel uti est liber cesualis, mora tualis io, Quae in acta, Iudice pro tribunali sedete,relata est ii, Quoru omniti ea vis est atque potestas, ut negotii gesti plena fide in judicio sine ullis aliis adminiculis faciant Ia. Vnde non est necesse ut notarius,& testes in publico instrumcto annotati producatur,& testimonio suo illud confirment: immo molliticetia illis integritate, ct fidem sua rctinet 13: nisi dubitetur de
manu notarij, quo casu standu erit illius attestationi i4. Qua . vis contra instrumentu publicu admittitur probatio,si quis co- ted at vera non esse illa quae in co con; incntur 13, ct non omne
instrumentu publicu a notario consectu plena fide facit,sed au- thenticu duntaxat sive originale,& prothocollon quod vocat, si ea qus instrumentu publicu requirit, coplictatur I 6. ex quo receptum est,ut si notarius qus acta sunt in prothocollo annotaverit, ct mortuus sit prius qua inde instrum tum publicum confecerit, sussicere in ejus locum alium notarium possit judex ordinarius,qui publicum instrumentum conscribat,rogantibus videlicet iis quorum res agitur 1 . Exemplum aute quod vulago dicitur Copia nullam fidem sacit, nisi principale instin,
mentum exhibeatur, cum regula juris sit, Exemplo nemineth posse conveniri i8- Quod ipsum tamen distinctionem rescipit. Nam si exemplum scripsit notarius idem qui instrum eritum cosecit,huic exemplo tribuitur fides 19, propterea quod idem notarius potest multa ejus de negoti j,& cotractus instru- meta coscribere a o, & cum singuloru sit autor, eade fides ad.
hibenda est singulis et r. Si vero Exemplum scripsit alius nota .rius a quo instrumentu principale cosectum no est, tali ex plo. e , minime
214쪽
minime creditur; quonia notarius non fuit rogatus de coficiuendo initrumento sed latum de exemplo describendo nec habetus illi fides,nisi de eo p rogantib' parissi' fecit aa. Quod si
exemplum sit colacium a duob' notariis,qui subscriptione sua testatur se originale instrumentum integrum inmaculatum,n5 rasum,neque ulla in parte susipectum vidisse, & cum eo exemplum de verbo ad verbum cogruere: deinde is qui exemplum neri curavit adversarium suum ad hoc specialiter citet cora ju. dice ordinario, aut ab eo delegato, ut videat exemplum,& inostrumentum conferri, tunc plenam fidem facit hoc modo piab,
Iicatum exemplum a s : quod propter vetustatem exemplorum,
vel periculum amissionis, aut aliam justam caussam fieri solet. Item probat exemplum si est contra eum qui illud descripsit, vel qui produxit a . Si utriusque partis consensu ex originali
sit descriptum auer Si reperitur in archyvo publico alicuius civitatis a6. Si actorum notarius instrumentum excepit, & exemplum in actis reliquit a7. Privatum instrumetum dicitur sine publica autoritate privatae personae manu conscriptum esta 8, ideo' pro scribente,vel edente nulla probationc facit 29, nisi alicujus sustae caussae expressione juvetur 3 in rius varis sui species,veluti Cautio, siveChirographum,apocha, antipoclia, liber rationum,epistola. Cautio est scriptura q a debitore credutori ad fidem sua obstringenda,& debitum coprobandii, datur
3 r. Haec si negetur debitoris manu conscripta,aut vera esse qugin ea cotineatur,nullam probatione facit, nisi vel ejus testiunisque trium subscriptionem firmata sit vel cum ipse subseliberet testes tres interfuerint 3 a tunc enim plenam probationem facit, quia quasi publice cofectum instrumentum creditur 33; aadeo ut si duo contendant quorum alter instrumeto publico alater privato sed tamen trium testium adhuc viventium annota tione munito utatur, praeferri is debeat qui privato ejusmodi instrumento utitur sino aliud obstiterit 34. Eandem vim habent Apocha sive Quitantia, & Antipocha; quarum illa a creaditore debitori probandae Blutionis caussa dari solet 33, haec datur creditori quo se accepisse probet pensiones, & praestatis aes annuas,vel menstruas,praescriptionis impediendae caussa
215쪽
De Infirmatione I Irumentorum.
FIvet instrumentotum varijs causiis convelli & Iabes
factari potest,maxime ex desectu sermae, aut solenitatu vel propter suspitionem falsitatis,aut viiij r. Defectus au tem sermae,& selemnitatum arguitur, cum est factum ab eo onon potuit facere,vel de re illicita et, cum no est affixu sigillis, aut no solito modo 3 ; cum testes no sint adhibiti, vel justus morum numerus desideretur q; cum dies no est adjectus, qui in publicis instrumentis,& in beneficiis principia requiritur s. at in privatis instrumentis, vel epistolis, non est necessarius o. cum subscriptiones non sunt appositae 7. Si plene, & inte gre perfectum non est 8, vel ab eodem notario non est abse lutum 9, vel si caussa obligationis non est expressa, veluti ex mutuo, deposito, numerata pecunia, aut simili io Si non est rise productum, aut publicatum D . Suspectum habetur,
Quando sigilla sunt vitiosa,vel adulterina tr. Quando scrip-C c tio est
216쪽
tio est dissimilis, & alieno chirographo quid adjectum is,
Quando expunctio, abrasio, mutatio, adjectio, vel detractio litterae, syllabar, aut dictionis appareat: quoniam praesumitur
ejusmodi vitium sponte illatum esse ab eo qui ejus inferendi potestatem habebat I . Quod ipsum tamen cum distinctione accipiendum. Nam si vitium sit in principali capite,sive qua astione, & sententiae mutationem inducit, ipsum instrumentum in universum falsum habetur is: Si vero eam instrumenti partem contingat, in qua nec principalis quaestio consistit, nec sententiae mutatio fit, sustinetur, & non infirmatur Ise nisi foro
te in loco suspecto sit vitium 17. Denique quando plura in
eodem instrumento capitula connexa sunt, & horum unum ais
liquod separatim vitiosum est, solum hoc corruit, caeteris paratibus integris manentibus i 8. Item suspectum censetur in strumentum simulatum, quando nimirum aliud inter partes est tacite actum, aliud in instrumento perscriptum, veluti sidebitor fundum obligat creditori, & in instrumento exprimitur quod vendidit, aut venditum scribitur ouod revera est do. natum 19. Potius enim spectari debet quoa tacite partes egerunt quam st simulate literis conceptum est zo, & ad probatio nem simulationis suffciunt duo testes, sive sint instrumenta,rii, sive alii o: sicut in convincenda falsitate qualiscunque instrumenti privati duo testes sufficiunt aa: cum alioquin ad Phationem sals instrumenti publici requirantur non pauciores testes quam quatuor 23. Praeterea suspitionem falsi gignit, Sizuid contra voluntatem alterius partis sit adscriptum in inarumento et , Si instrumentum de alio reserat quam qui eo utitur as, Si eadem pars producat instrumenta sibi invicem contraria, seu derogantia ais, Si notarii persena sit suspecta a , Si is qui instrumentum profert, antea id falsum esse confessus sit, neque eo se usurum dixerit et 8: nisi inter alios instrumentum falsum sit pronunciatum ro, Si exemplum non ipsum incipale, exhibeatur instrumentum Io: quia ut Gregorius ontifex dixit, Si scripturam autenticam non videmus, ad exemplum nihil facere possum ai.
217쪽
SE v v v N τ u R species probationum quae onus proban
di potius adimunt,quam rem controversiam directo probant, ut sunt Praesumptio, Confessio, & Ius iurandum. Praesumptio autem est de re dubia opinio cogitatione praecepta,& collecta ex signis, indiciis, conjecturis, aliisque caussarum circumstantiis,& eventis r. Estque duple altera hominis
posita in arbitrio iudicis, qui tanquam vir bonus, & prudens aliquid per aliud colligit, &hoc ipsum quod dubium per id
quod dubium non est, praesumit; altera vero legis, cum sciliacet lex ipsa coniecturam facita: quae rursus dividitur inNeces striam,& Probabilem. Necessaria est quam ex signis,& in diu ciis necessariis ac indubitatis leges desumunt, &pro veritate haberi volunt, adeo ut nullam concedant probationem in contrarium 4; nisi confessionem ipsius partis s, & rem notoriam emergentem 6, & praesumptionem juris 7: veluti pessurii damanatum praesumiit leges semper periuraturum, quoniam qui si mel malus convincitur semper prassumitur malus & ob id petaturum nunquam ad dicendum testimonium admittunt
218쪽
Probabilis est quae ex signis probabilibus colligitur, sed non i o jure habetur, ut quicquid uxor quaesivit illud leges prae,
laniunt eam habere a marito 9: nec tamen hoc pro jure libbendum praecipiunt. Itaque contrariam probationem non excludunt io. Sed donec non probetur contrarium, tamdiu
ejusmodi juris praesumptio habetur probatio liquidissima, ei.
que omnino statur ir, adeo ut etiam sufficiat probationε jntis adferre, ubi lex probationem per instrumentum requirit Ia, aut statutum desiderat evidentes probationes, aut caussa poenalis probanda siti 13. Nec etiam teneatur is qui juris pra, sumptionem pro se habeat, permittere adversario suo, licet sesmiplene probaverit, juramentum suppletorium deserti 14. Versantur autem Praesumptiones, ut& reliqua probationum genera, circa personas res, & judicia, itemque circa actiones di cogitationes hominum is :quatenus scilicet agitur de facto, non de jure 16. Circa personam desumuntur praesumptiones ex iis quae natura homini insunt,& semper adesse praesumunatur, nisi contrarium probetur Ir, veluti ratio,& intellectus idilectio, cura, & educatio sobolis is, generandi appetitus, de facultas eto, diligentia curandio contervandi res suas, studiam prospiciendi sibi,& suis ai, affectio libertatis, 2 a. lna centia, bona fides, & integritas 23. Nam quilibet praesumis tur vir bonus, fidelis, & integer 2 . In vitis constantia, forti itudo, liberalitas: in feminis verb inconstantia,timiditas, avaaritia as, in senibus providentia&consilium, in juvenibus tesmeritas,&ignorantia a6. Quibus annumerati possimi genus, natio, educatio, habitus, fortuna, animorum affectiones, veluti ambitio, ira, misericordia & similes, studia, facta, consi. Ita, proposita, voluntates, & illius modi alia quae in hominibus magnam praesumptionem adserunt. De rebus fit praesumptio tribus modis. Primum ex naturali origine & statu unde tesquaelibet praesumuntur esse liberar 27, & pleno,ac optimo jure ab uPquoque possideri 28: inia res liberas natura produxit,&servitus contra naturam introducta est ast. Similiter Con-
Ηactus secundum suavi naturam, quam a legia dispositione habed
219쪽
habet, praesumitur celebratus 3o. Deinde capitur Praesumsetio rerum ex communiter accidentibus,& quales res in communi vitae usu esse,ac haberi consueverunt: qualis item de iisdem est communis hominum opinio, suspitio, vel fama. Postremo ex statu,& conditione praecedenti in qua permansita praesumuntur, donec mutatio, vel alternatio, vel diversitas probetur 3 r. Circa judicia versari dicuntur praesumptiones, quae pro ludice,&processu capiuntur 3a, ut scilicet actus judiacialis su stineatur 3 3. De quibus omnibus ceterisque ad praesumptionum rationem pertinentibus, exstant luculenti Comumentarij Andreae Alciati S' Iacobi Menocliij clarissimorum Iurisconsultorum, quos operae pretium est diligenter legere.
220쪽
Coηνη sio ejus qui convenitur ab omni probatio
nis difficultate,& onere ipsum petitore allevat: quoniaam consessus pro judicato censetur in civilibus caussis, di quodammodo sententia sua damnatus i. N cc ullae aliae sunt partes judicis in confitentem nisi in condemnando, & sentenatia pronuntianda a: quae proferri etiam potest ex processu invalido quotiens exstat consessio partis 3, atque adeo contra praesuinptionem juris, di de jure quam forte consessus pro se habet ψ. Nain Confessio facit rem notoriam, Omneque probationis genus superat s . Vnde etiam admittitur post factam renuntiationem,&conclusionem in caussa 6. Sed ut Conses,sio habeat vim plenae,& perfectar probationis haec fere requiaruntur. Primo ut sit facta in judicio, & assidente judice coma petente. Sicut enim sententia a non suo judice lata nulli inest momenti, ita & Confessio coram illo facta nullum praeiudicium adsert 7. Et extra judicium facta consessio non nocet 8; nisi geminetur, vel saepius fiat, ut m dicemus. Secundo
ut laeta sit adversario ipso,aut ejus procuratore praesente. na eo absente, vel nemine pro eo acceptante, non praejudicat con fitenti9, tam in criminalibus,quam civilibus io, licet in judiacio fieret Ii. aut in ultima voluntatera. Quod ipsum tamen
exceptionem habet in quibusdam casibus, in quibus Confes.sio parte absente facta plene probat, utpote si sit geminata, scalterata I 3, vel jurata i .vel st liberatione pertineat, qua suffcit publica personam e jusmodi confessionem parti absenti, cui
liberatio profututa est, recipere is, vel in mera confitentis voluntate posita sit, velut in rati habitione, aditione haereditatis,&aliis id genus actibus 16. Tertio inquiritur ut confitens siemajor viginti quinque annis, quoniam minoris consessio vina autoritatemque nullam habet iri etiamsi sit spontanea,& vera i 8,&laeso intra quadriennium datur restitutio in integrumis. Quarto & consessio libera animi voluntate ac consensio. ne facta, nec inctu,aut vi,aut calore iracundiae exacta sit. Nam
talis Confessio non praejudicat confitenti, nisi in eadem persea Τcie o: sicut non noccvVerbum injuriosum ex calore iracun