장음표시 사용
111쪽
86 INs TITO T. ASTR NOMICAE Mars δ qui Ptolemaicis communiter Superiores vocantur re spectu Planetae omnium fulgentissimi Venus 2 , & Mercurius cum Luminari Luna , iisdem Inferiores vocati respecta die i Planetae. Caeterum ordinem primariorum Planetarum juxta cum Numero ex sententia Ptolemaei efferunt hi memoriales Vel siculi: SATuRNus prior est: hine JuPPiTER : inde GRADIVUs: Quos siequitur PHOEBus. Vm-VENus: MERCURIus sextus : LUNAE 'Post insimus ordo
Gaditur, ac agmen clauuitur hoc numero.
CAPUT VI. Sol causa Diei. Dies t pronomicus. Varium Diei initium. SEd singulos hoste Planetas pressius inspiciamus , ductoeXordio a Sole, caeterorum omnium facile principe. Est autem Luminare Coeli maximum, ex secoruscans, quod motu Communi Diem , di proprio Annum , variasque ipsius Thmpestates constituit. De Motu Solis communi nil attinet dicere , quum eX ante dictis citra negotium innotescat ; sed effectum ejus , qui D. es est, premere non licet silentio. Uulgo definitur i stud spatium temporis, quo accedit integra lucis Solaris . 8c subsequentium tenebrarum, seu continua, seu interrupta revolutio. Dicitur alias Dies naturalis, νυχθημερον, quasi Noetidiale.
Verum haec Diei definitio universalis non est; dantur enim Dies plurimi , sine luminis & tenebrarum vicissitudine, quemadmodum paulo inserius ostendetur. Quare rectius Diem naturalem licet describere; quod sit spatium temporis, a Sole requisium , ut a Meridiano digrediens redeat ad eundem. Atque interea circumvolvitur integra Linea 2Equinoctialis, una cum additamento ejussiem , respondente illi Eclipticae particulae . quam interim motu Proprio Sol percurrit. Et hic Dies naturalis dici consuevit Astronomicus.
112쪽
SECTIO Pos TER I n. 87 Neque ratio hujus Additamenti, cujus statim meminimus, IV. obscura esse potest ei qui notavit, quae de Motu Secundo,& declaratione ejus per Motum Solis , jam ante attigimus. - 'Haec autem Additamenta, seu portiones AEquatoris , quotidianis Solis astensionibus , aut descensionibus respondentes , non semper sunt uniusmodi. Nam Motus Solis proprius per Eclipticam inaequalis est, atque gradus Eclipticae in ordine ad 9Equatorem & Horizontem obliquum variae sunt obliquitatis, dc proinde haec inaequalitas non potest non in Dies naturales redundare. Interim Astronomi inter Additamenta inaequalia Medium , seu aequale assumunt , quod mensura statuitur inaequalium. Atque hinc est , quod Dies naturales statuantur duplices. V. Alii sunt Veri, qui etiam inaequales, & apparentes vocantur; quibus praeter integram Equatoris periodum additamenta Ve- ,. aliaui: ra, atque in ip Coelo comparentia, sed inaequalia superadduntur. Nempe in Apogaeo ue 7 min. dc in Perigaeo 6 I min. ; ut secunda transeam cum silentio. Alii sunt Medii, sive aequales, quibus accedunt supra totam Vicircumductionem AEquatoris additamenta media seu aequalia; quae excurrunt ad D min. , 8 sec. , Uteri. Adeo ut Dies naturalis medius componatur eX CCCLX gr. AEquatoris , atque mmin. , 8Sec. ,2 Tert ; pro quibus tamen ut plurimum tantum
CCCLx gr. assumi solent. Nam ista inaequalitas inter paucos dies proximos observari non potest; in si aliquam multi dies ordine in aliqua anni parte com parentur, discrimen orietur omnino .
Porro ubinam Diei naturalis initium oporteat collocare, Vir disquiratur. In Sphaera Recta nihil refert, utrum assumatur Meridianus, an Horizon. Nam in ea Circulus, qui uni Ho his dum rigon est, alteri est Meridianus, ic contra I atque adeo ibidem ct smis e non mala assumi potest Horimn, seu orientalis, Seu occidentalis, lucis, & tenebrarum terminus. Sed neque in Sphaera Parallesa. neque in Obliqua semper ic ubique, Horizon posset huic usui subservire; quandoquidem in illis multi dies occurrunt, per quos Sol supra aut infra Horizontem indesinenter obamiabulat. Quin ubi in Sphaera obliqu1 infra Horizontem Sol e condit, non satis recte Horizon adbiberetur pro diei initio;
113쪽
m IssTr Tu T. ASTRONOMICAE tio; quia pro diversa Sphaerae obliquitate , Sol eodem die mmus Ocyusque occidit Fc exoritur. Quin ubi eadem est Sphaerae obliquitas, variat tamen ejus orius di occasus. pro ut in AEquatore versus hunc, illumve Polum plus minus digredi
Quum vero Meridianus ubique locorum se, vel ut Horizon rectus habeat. & Sol ad eum perpetuo eadem ratione sese ainplicet , quemadmodum diximus SqCTIONIs PRIOR Is Cap. XXX, g v I , v xi ; hinc est , quod Astronomi in decernendo Diei initio maluerint Meridianum praeserre I seu diurnum . quod faciunt plerique ; seu nocturnum, quem Tabulae Pruistenim dictae seligunt. Sed utrum fiat, perinde est. Morem Astronomicum Ρoeta sua voce sic exprimit :
uum Sol in medio splendet nitidi limus orbe.
Astronomos in seligendo Diei Civilis, seu Politici cardine secuti sunt Umbri , Alexandrini , AEgyptii , hodieque Ara
bes, diem inchoantes a suo Meridie; Item Ausonia, Veteres Romani . Diem suum 1 media nocte exordientes. Utrosque sequuntur Galli, Belgae , dc Germani communiter ; quibus idcirco Horologia utroque isto tempore ad numerorum initia
Aliis tamen Nationibus Horimn magis arrisit, seu ortia vus , seu occiduus non morantibus in usu civili , quam monuimus modo , Dierum inaequalitatem ; licet praeter hoc incommodum, alio premantur longe graviori, & Politico usui inimicissimo. Nempe nulla actio consequela, V. gr. d Cumbendi , siurgendi. prandendi, Cinnandi, eidem horae aequali assigi potest, propter variationem dierum , quam pariunt anni Tempestates. Nihilominus tamen Judaei Diem exorsi sunt a Solis occasu. respicientes Creationis mundanae ordinem.
Idem usitatum suit Atheniensibus , hodieque Silesiis , Bohemis, Austriacis . nec non Italicis. Chaldaei, sive Babylonii. Graeci, sicut dc hodie Noribergenses Diem ab ortu Solis au
114쪽
89C Ap UT UII. 'mies due Nox Artificiatis. Vetrium Crepusculum , ejus per Globum invesigandi ratio. Porro Dies naturalis solet distribui in Diem . & Noctem
Artificialem ; in qui distributione observandum , quod circa descriptionem Diei naturalis notavimus. Est vero Dies Artificialis spatium temporis, quod requiritur, ut centrum Solis ex ortu ad oςcasum se applicet; &Nox Artificialis spatium inter occasum centri Solaris , ac ortum ejusdem. Ex hac descriptione liquet, quemadmodum Astronomi etiam reliquis Stellia diem, & noctem per analogiam adscribant; per diem intelligentes earum moram supra Horizontem , dc per noctem moram infra, etiamsi illa sepe noctu , haec vero de die accidat. Sed ad Dies. & Noctes Solares regredior. Hos in Horiis 2onte Recto aequales semper existere, evidens est ex secundo ejus Phaenomeno, de quo superius. Contra eosdem pro varia obliquitate Horigontis, varioque Solis recessu ab . Equatore plus minus indies variare, & quanta utrorumque sit longitudo ad datum diem & locum, ignorari non potest, perceptis, quae de secunda Horietontis Obliqui Apparentia jam ante docuimus ; quibus tamen uberior lux accedet o Doctrina de proprio motu Solis , Ec oriundis inde variis anni Tempestatibus. Sed de hac insta. Transeo, etiam hanc variationem ad dies &noctes Stellarum, de quibus modo, analogice se eXtendere. Caeterum ex tradita definitione Noctis artificialis patet, Crepusculum & matutinum , &vespertinum partes ejus existere. Est autem Crepusculum lumen istud, quod non tantum ante Solis ortum in regione orientis conspicitur, & venit nom ne Crepuscul, matutini, Diluculi, Aurorae ; verum etiam, quod post ejusdem occasum , in regione occidentis superstes est, diciturque Crepusculum vespertinum, aut Crepusculum simpliciter. 'Causa utriusque eadem est, quae Reseactionis , de qua supra. Scilicet Terram undique ambit Atmosphaera , a super-
115쪽
M INsTITU T. ASTRONOMICAEficie ipsius ad non exiguam altitudinem se diffundens ; quam ditius mane Sol illustrat & vesperi serius, quam conspicuam nobis Terrae extremitatem , atque hinc radii determinati sine certo ordine ad oculum, quod deprehendimus , lumen efficiunt. Statuunt vero Astronomi communiter, Crepusculum M tutinum incipere, quando Sol in Circulo verticali, qui ipsum pertransit , abest ab Horigonte ortivo per gradus xv HI ; αVespertinum finiri , quum distat totidem gradibus ab Horizonte occiduo. Communiter inquam , nam distantia haec' ab Horizonte ponitur aliis paulo maior . aliis paulo minor. Im eadem esse non poteth per omnia rica, & tempora, propter Variam Atmosphaerae temporiem ac altitudinem, per quaS Cr puscula nunc solito tardius , nunc velocius incipere dcbent, dc desinere. Quo autem Sol huic, illive Horizonti existit vicinior, eo Clarius est Crepusculum, & amplius se diffundit x quo remotior, eo evadit obscurius, magssique dilutum. Duratio Crepusculorum neque in eodem loco , neque diaversis semper est eadem. In Horironte Recto brevissima sunt Crepuscula ; nam sive Sol versetur in isEquatore , seueXtra eum plus minus, recta ascendit, descenditque, & Π dus isti xvrii ocyssime percurruntur. Brevissimum interim ibidem Crepusculum est , Sole per AEquatorem incedente nam tum Circulus verticalis, qui per Solem traducitur, cum aEquatore prorsus coincidit, ut non amplius durent haec Cropuscula, quam per Horam & Minuta m. In Tropicis quidem Sole haerente, paulo majora deprehenduntur, paulo inquam; nam nondum septem integra minuta Horae, priorae
cedunt. Denique in locis intermediis Sole statuto , Crepuscula intermedia ratione se habebunt, & in pari distantia ab AEquatore etiam paria deprehendentur. In Horizonte obliquo Iongius durant Crepuscula; quandoquidem arcus Parallelorum Solis , intercepti inter Hor Mntem, dc punctum Circuli Verticalis, quod ab Horigonici distat per gradus xv m , oblique se habent , ideoque Sol desiderat longius temporis interstitium , ut eos conficiat. N que haec obliquitas in omnibus Parallelis est eadem . sed major fit, quo propinquiores sunt Polo conspicuo, atque hinc. inlati-Diuitigod by Cooste
116쪽
Cancri pervadente: uti in australi maxima sunt, quando Tropicum Capricorni peragrat. Sole vero existente in gradibus Eclipticae aequaliter ab eodem Solstitio remotis , Crepuscula aequalia inveniuntur , quia idem Parallelus utrumque istum gradum pertransit. Porro quo Obliquior est Horizon, eo prolixiora fiunt Cro im puscula. Hinc multis in locis per aestatem Crepu2ulum
vespertinum continuatur cum matutino , adeo ut ne in m
dia quidem nocte deficiat. Quin quanto Horizon evadit obli--Causa qui or , tanto & in medii nocte Crepusculum luculentius d prehenditur, & per noctes. complures perseverat. Si leo in Horizonte Parallelo continuum esse Crepusculum per dies
Proximo LII. Ratio autem horum Problematum est uniusmodi; quando enim Sol in Meridiano nocturno consistens nomdum per integros gradus xv xii , aut pauciores distat ab Hozonte oportet per integram noctem varia claritate conspici tur Crepusculum, & per consequentes, quam diu majorem
nondum distantiam ab ipso consecutus est. Quod vero Cr tusculum hic durat per plures aut pauciores noctes Artifici Σ, in Horizonte admodum obliquo , dc Parallelo euendit se ad dies Naturales, quousque Sol infra integrum Horizontem obambulans juxta Circulum verticalem gradus praenotatos attingit, nec ultra deprimitur. x Caeterutri Globi ope facile intelligitur initium, & finis Cre- κώ- λpusculorum ad omnia loca, & temporλ Et primum quidem di υρσquando Crepusculum vespertinum matutino non continua Gιο mi
tur , ejus finem sic investiga. Habita Poli, & diei ratione , gradum Solis, quem tunc occupat, Meridiano suppone ; ac Indice horam xii indicante , vesvatur Globus in occasum , quousque gradus Eclipticae, gradui observato oppositus, suis pra Horizontem orientalem in Circulo Verticali graduum xviii altitudinem adipistatur , Globo sic sine motu pers verante, Index Finem Crepusculi vespertini indigitabit. in Si ejusdem diei Crepusculi Matutini initium expetis , Iram Is tantum Circulum verticalem alteri lateri Meridiani assige, i ,-, Θ caeteris immotis ; eundemque gradum oppositum fac su-Pra Horizontcm occidentalem consistere in pari altitu- ,ει.
117쪽
D I N s T T. ASTRONOMICAEdine graduum , & Index invariata Globi positura , Initium Crepusculi matutini significabit. Quin noto principio , aut fine alterutrius Crepusculi , licet labori alterius investigandi
supersedere a nam juxta consuetum nobis morem numerandi Horas , semper principium , & finis Crepusculi matutini ac vespertini si conjungantur, XD Horas component; quare te inpore alterutrius Crepusculi ex hisce subducto, Horae quae restant, alterius initium, aut finem nobis suggerent. Praecognitis explicita ratione Crepusculi initio , ac fine , facile est ejus Durationem investigare. Inquiratur hora ortus Solaris ad diem propositum , atque ab ea subducatur inve tum initium Crepusculi matutini, quod restat, integram h jus durationem monstrabit, cui Crepusculi vespertini duratio
Insuper si novisse desideras , per quot noctes, ubicunquα Crepuiculum vespertinum , & matutinum sibi mutuo continuantur , ista accidat continuatio , Globum juste et Va, & initium Capricorni. Glo Arctico elevato , alias Cancri , superiori Meridiano advolve , & nota , quot gradus Eclipticae ultra citraque hoc initium occurrant, quibus altitudo gradibus xv III minor est, & quinam bini gradus accuratheam adimpleant. Hoc praestito, quam diu Sol in gradibus, qui prioribus opponuntur, commoratur, perdurat Crepusculorum continuatio; quando autem gradus ingreditur, qui binis gradibus, altitudinem graduum xv III accurate adimplentibus , opponuntur, inchoatur aut clauditur haec Crepusculorum continuatio
CADU T VI IL Dies in varias partes disributus , item Horas. Horae e quales, variis vari/ numeratae. Ratio eas investigaridi. Earum divi . SIc primam vidimus Dierum naturalium distributionem
Ucteres Romani eosdem in plures partes distribuerunt. omnibus in numero non consentientibus; quarum praeciapuae erant Media Nox ; Gallicinium a Crepusculum mat linum IDisiligod by Cooste
118쪽
tinum; Diluculum , sive aurora; Mane; Meridies ; Vesper ioccubitus Solis; prima Fax ; Crepusculum Vespertinum ;Intempesta nox ; Concubium. aut Contirinium. Hodie usitatissime integer Dies naturalis in partes XXIV , Π quae Horet vocantur, distribuitur; seu primi hujus distributionis Autores respexerint ad communem dc commodam divisionem Mim is . seu ad xii Zodiaci dodecatemoria, quibus Xu Lunati nes menstruae in anno respondent, seu ad alias rationes. N tandum vero, vocem Horae non sonuisse olim partem vigesimam quartam Diei, sed tempus quodcunque, & quatuor anni Tempestates. Dividitur Hora in AEqualem , & Inaequalem. AEqualis, ΠΙ. quae alias AEquinoctialis nuncupatur, est pars vicesima quarta Dei naturalis. Quamvis autem Horae cujusque Diei aequale, exi ilant sibi mutuo, non tamen sic comparatum est cum H ris diversorum Dierum ; quia hi, ut ante monuimus, imp res deprehenduntur. Horae mediae, ut caeteras sileam, complectuntur spatium temporis , quo xv gradus AEquatoris , reminet, ac sec. circiter 28 Meridianum pertranseunt. Quandoquidem vero haec fractura existit exigua , negligi solet; quare communiter xv tantum gradus seu tempora AEquatoris pro Hora aequali numerantur. Istiusmodi Horis omnes ferE Gentes jam utuntur, postquam IV. Automatica Horologia, quae ponderum tractu , tam pulsi- Mia - Μ-bus . quam indicibus aequaliter horas indicant, obtinuerunt.
Initium narum Horarum varias Varie ponatur , pro ut nempe --κMis.
Diem inchoant. Nobis , qui a Meridiano diurno ad noctur- Ofructav. num, & contra, bis xii Horas numeramus, hoc commodi ex hac numeratione accidit; ut licet ortus, occasusque momenta varientur, ex cognita tamen Hora ortus illico Hora occasus . & vice versa cognoscatur, numerum hunc , illumve tantum ex Horis XLI subducendo. Qui Horas ab ortus, aut occasus punctis inchoant, nec numerum earum interrum-Punt, ex hac numerandi ratione quantitatem Diei , aut Noctis . artificialis sponte semper observant. Geterum si cui animus sit Horas ab occasu Solis cum Italis . V. aut ab ortu cum Noribergensibus exordiri, & numerum agra IV continuare, poterit ope Globi, nec una ratione intellia 'l M. . M 3 gero,
119쪽
96 INsTT TU T. As TR NOMICAEgere, quota in suo loco Diei hora sit juxta hunc ordinem. De die hoc sciri potest per cognitam Solis aut Altitudinem , aut AZimuth. aut Radios, neque ideo modus operandi triplex est, sed unus. dc idem. Sic autem expeditur Problema; Gl ho legitimE elevato, gradum Solis, quem ad Diem observationis occupat, Horimnii seu ortivo, seu occiduo pro uti bet horam inquirere) applica, dc Indicem duodecimae. Dein Globum verte, donec gradus Solis notam Altitudinem, seu ante, seu pomeridianam, aut notum Aetimuth adipi sic itur, vel acus modico cerae firmata, ic gradui Solis imposita perpendiaculariter , nullam umbram de se projicit, atque indicabit Index horam quaesitam , numerandam a XII Meridiana non
De nocte Idem duplici via absolvitur , aut per Fixarum Atim uth , aut Altitudinem, seu ante, seu pomeridianam. Polo. Indice, gradu Solis locatis ut modo, Globum conve te . usque dum Stella proposita in latere Circuli Verticalis d tum aut AZimuth , aut Altitudinem possideat, dc Hora ex
Indice innotestet. Ante tamen quam Horas aequales mittimus , monendum . Astronomos eas partiri in ω aequales portiones , dicta Scrupula, seu Minuta simpliciter, aut Minuta Prima; de quodlia Dei Primum in ω aequales particulas, sive Secunda; ac quodlibet Secundum in totidem Tertia; atque ita deinceps , qu usque ista subtilitate opus fuerit; pari ratione, ac gradus, de quibus supra locuti stamus. . .
CAPUT IX. Horae Inaequales. Cur vocatae Planetariae 7 Unodus eas reperiendi. e quaribus quando conveniant λ Allia Diei Divisio.
HActenus de Horis AEqualibus. Hora inaequalis est duo. decima pars Diei , vel Noctis artificialis. Hujusmodi.
nec alias horas Veteres scribuntur observavisse. Dicuntur inaequales, non quidem ratione ejusdem diei, vel noctis .
120쪽
sed diversorum ; quos in Horizonte obliquo saepe multum im- mutari, jam anth insinuavimus. Alim vocantur Judaicae, quia uma. uti ex Sacris intelligitur, Judaeis usitatae fuerunt. Item Temia oporales , seu Temporariae, quia juxta cum variatione Temporum & ipsae variant; Denique Planetariae , quia censent Astrologi tingulis Horis inaequalibus singulos Planctas do
Sed hoc pressitis paulo exponendum. Volunt igitur , Pla- Π.netam, qui Diem denominat, praeesse primae Horae ab exortu Dominia selari ; hunc excipere proximum inferiorem , atque hunc PM' alium proximum ,& ita deinceps; etiam ascendendo ad Supre- 'mum, postquam descensum erit ad Infimum, uti observare est ex hisce Versiculis:
Onthia, ta cercurio, Venita, o MI, Mars, Iove, Metur, ordine retro ado sibi quivis viniucat horam. Quia autem Dies naturalis ex xx Iu Horis inaequalibus con- instituitur , ta Hora XXII dominatur Planeta iterum , qui Bine G. prima dominatus est ; hinc innotescit, cur Dies septimanae rum N non appellentur juxta seriem Planetarum , quae ex sententia Ptolomaei a Saturno per intermedios ad Lunam delabitur, Gurgitque denuo; verum semper duobus Planetis intemmissis. v
Totum hoc per compendium intelligi potest ex subjecto IV.
Circulo, in septem aequales arcus distributo, &rectis ex utro- Dectaramque extremo cujusque arcus eductis in punctum oppositum z.... hinc septem creantur triangula Iso-lia, in quorum fastigiis si quando ponuntur Planetae cum suis quisque characteribus, supremo quidem tributo Saturno , proximo ad laevam Jovi, atque ita ordine, moX patet, non tantum quis ex Planetis proxima Hora regnaturus sit, sed& prima hora diei proximi,& suturorum , adeoque quis dies praesentem , ac proximos quosque sit excepturus. Nam recta , quae ex Saturno ad laeis uam descendit. Solem assignat, hinc itur ad Lunam , Ma tem barque residuos juxta ductum lιnearum.