장음표시 사용
61쪽
36 I N sΠ IT U Tr AsTRONOMICAE Globi examinata. In Coelo nostitur per Quadrantem, si uir que Stella collocetur in codem Circulo Verticali, hac ratione. Observetur Stelis superioris, & inserioris Altitudo , ac haec ab illa subducatur, residuum desiderata est Stellarum Distantia. Si vero . uti plerumque contingit, Stellae, quarum mensuranda Distantia est , sint in diversis Verticalibus, convenit Astrolabium , seu Radius Astronomicus , de quo statim. Hunc quando cogitas adhibere, selige pro Distantiae div crsitate optimum Transversarium, & ut in mensuranda Altitudine , supra suum ita tu mnstitue.- mini, octψum extremitati Baculi applica . & Transversarium move, utque dum oculus per a feram apstuae . extremitatem'. centru in 'Eujus Melis; per alteram vero Baculo , .Trmiserearioque immotis , illius observet. Gradus, & minuta, quae Transversarius in suae superficiei dextro margine abscindit, desiderata erunt Dia
Atque istac via laboriosiam non erit Planetas , Stellas recenter emicantes , Fixas satis clare visibiles, quae in Globo ,: aliisve Instrumentis expressae non extant, Coelo deducere, atque in hisce convenientius delineare . quam optimus quicque Geographus loca primum detecta in sua Tabella exprimit ; licet Hic objecto filo existat conjunctior , Astronomus a suo remotissimus. Nam Stellae non comparentis in Instrin. mento Mechanico distantia mensuretur a binis Stellis in eo ex- Iressis, bc ubi hi arcus se mutuo intersecabunt, ibidem Stellae
actenus non expressae locus erit. . . ,
Similiter operari oportet, quando cauda Cometae invςει-ganda est. Quae observationes quum rapetuntur, di notam tur quotidie, jucundo spectaculo videre licet, quem Cursum,& quam sibi similem, aut dissimilem observatae Stellae per adi paritionis tempus in Coelo tenuerint. Denique transeo, per Radium Astronomicum , atque imis primit majora Instrumenta accuratius divisa, atque dilposita, examinari posse , utrum Globus , similesque Machinae arte- factae sydera in proportionata cum Coelo distantia contineant. Et vice iversi, qui dimetiri incipiunt, ex Instrumentis longiore usa probatis dijudicare possunt, num quam instituerunt, legitima sit dimensio. . a . C A- Diqiligod by Coos
62쪽
Meliarum Mimath TActenus de Stellarum Distantia. Ad Plagas earum,l Arabibus Agimuth progredimur, quas dum per supe-
rius Coeli Hemisphaerium deseruntur, indesinenterjuX-i cum Altitudine commutant.
Dividitur AZimuth in Generale, de Speciale. Illud est arcissiorizontis comprehensus inter istam Meridiani partem , quae lorigontem ad austrum interlecat, ec istum Circulum Verti-ilem, qui ex Tenith per centrum Stellae recta in Horizontemque protenditur. Hoc Mimuth Generale dispescitur in Orientale, atque o dentale. Illud numeratur a Meridiano in austro per ortum que ad Meridianum in borea per integrum Semicirculum; ic o eodem Meridiano in austro per occasum ad Meridi Im in borea, per spatium priori aequale , se diffundit. Speciale Stellarum Atimuth, quod alias Latitudo, seu Amitudo ortiva , vel occidua nuncupatur, est arcus Horizon- interceptus inter puncta veri, sive AEquinoctialis ortus,l occasus, punctaque ortus, vel occasus Stellarum. Hoe Speciale Azimuth dividitur in Septentrionale, &Melionale. Septentrionale est arcus Horizontis , qui a Vero tu, vel occasu in Septentrionem deflectit; Meridionale v arcus, qui ex iisdem punctis in Meridiem. Est autem Amplitudo ortiva Stellarum ubique locorum ualis saltem ad sensum occiduae Amplitudini. Interim nplitudo ortiva, occiduaque variant in Stellis extra AEqu em locatis pro vario fecessu ab AEquatore, variaque Poli itudine. In esdem Poli Altitudine Fixae non nisi segnissimem immutant Amplitudinem ; Planetae pro varietate sui m Myiis , seriusve. Sol tantum bis in anno , de post elapsum stratium semestre aptitudine ortiva , dc occidua destituitur. Altera mediate residui temporis Amplitudinem habet Septentrionalem; exa Meridionalem. Oeterum si mathematice gradus Ecli-
63쪽
pticae nobis imaginamur , quaternos semper observabimus , quorum Amplitudincs ortivae , o iduaeque aequales erunt. Quemadmodum 8c aequalos erunt in Stellis, quae ab AEquatore aequaliter dilhant, sive simul abeant in meridiem , aut septentrionem ; sive quantum hae in austrum, tantum istae in
Caeterum AZimuth cum Generale, tum Speciale Stellarum in Globo extantium, facile hujus subsidio quovis loco, & tem porc investigantur. Speciale ut quod minus operosum praemittam) invenies, si Polo apte polito, Stellam , aut gradum, qui Soli respondet, Horizonti ortivo , occiduove advolvas, gradus Eclipticae in Horizonte, quos observabis inter verum ortum, aut occasum . 8c Stellam Horizontem tangentem intercedere , significabunt, quantum , dc quale petitum sit Agim ut h. Aes muth Generale per Globum duplice via expediri potest. Prior est, si Stella sit lupra Horizontem . seu ortivum, seu ciduum , ex praecognitis Die , dc Hona , quam sic confice. Polo ad locum observationis constituto , inquire in gradum Solis , dc sub meridiano debite colloca, indicemque in lineol 1 Duodecimae; dein Globum in orientem, aut occidentem plus minus, pro ut exigit data Hora, converte , atque hoc situ invariato , Quadrantem Altitudinis suo Zen illi , dc requisito lateri Meridiani adnecte , atque per gradum Solis , si Solis AZimuth quaeritur, aut Stellae centrum transser, dc gradus talipticae in Horizonte , qui inter verum meridiem, atque Quadrantem Altitudinis intercipiuntur, quaesitum Aetimui, exhibebunt, cui quae plaga in extimo Horim tis margine r spondeat, pariter observare est. Posterior Via procedit per cognitam Altitudinem, seu ante, seu pomeridianam Solis, aut Fixae, qua sic uteris. Habita rati ne Poli, Circuli verticalis, gradus Solis; hunc si Solis Aeti-muth expetis) aut alias Fixam propositam in ortum, vel occasum converte , donec in Circulo verticali datam tenuerit, Altitudinem , dc Circulus verticalis in Horizontis Ecliptica& extimo margine desideratum Aeti muth demonstrabit. Plemadmodum autem ex cognita Stellarum Altitudine scitur generale earum Azimuth , ita ec ex hoe cognito Mi-mutho Diuiligod by Cooste
64쪽
S sic TIO PRIOR.utho vicissim earundem Altitudo irinotescit. Nam post cu- νωμιαν in Poli, Circulum verticalem tradito Asmutho impone, & - -- adum Solis. aut Stellam ad latus ejus advolve , ac quaesita seusius, seu illius Altitudo patebit. Porro ex Atimutho Stellae, aut plurium , quando in eodem m. nt Aeti mullio, Hora diei sic cognoscitur. Polo, gradu Solis, mm dice, Circulo verticali decenter curatis, Globum volve quoque Stella, aut Stellae in proposito haercbunt AZi mullio, &dex Horam indicabit. Quae hactenus de stellarum Atimuitio inculcavimus , a, XIII ie 1uperius de Distantia earum a Vertice , ac Altitudine , Urtet intelligantur in ordine ad determinatum Horitontem; m hoc plus minus commutato, haec omnia statim Commu- Miributa tur. Quare si quis in genere in alicujus Stellae Aeti mulli, Nititudinem &c. inquirat , non expresso loco , Quaestio ista mtus existit intolubilis.
TVc usque de Horizonte, & quae ex ejus consideratione 'ra prognata sunt, disseruimus. Progredimur ad Meridia. num, cujus jam aliquoties hic illic meminimus. Est r-lus maximus, ductus ex Terrae centro , seu vero ortu, aut xsu ad mediam inter utrumque distantiam per puncta Te-li . 8t Nadir, Mundi polos, duasque Cardinales plagas Hori-ntis, Austrum, ac Boream , dii tribuens Mundum in orient Noreidentale Hemisphaerium. Hune Coeli Meridianum aeneus Circulus, in quo Globus elestis ex binis Polis suspenditur, repraesentat per istud la- , cui gradus m ipti sunt, di quod Globum ex aequo bi-etitur; quo igitur, dc non altero latere sempcr utendum inocunque Phaenomeno. Praeter vulgasem divisonem , inatuor Qnadrantes distribuitur: hinc a dilis ad AZquatorem' mero increscente , illinc decrescente; quo variis usibus in
Distribuit Meridianus Cesi in Horizonte Recto , & Obli- - Π .
65쪽
ω INsT 1 TU T. ΑsTRONO quo Oinni tempore arcus Circulorum, quos Stellae in superiore.& inferiore Hemisphaerio decurrunt, prorsus aequaliter ; adeo ut quando sub eo existunt , tantum absint ab ortu, quantum ab occasiu, & conina. Quod quum in maximo Luminari ex aequo obtineat, clarissimum est, quare hic Circulus MerHianus nuncupetur.
Quando autem Fixa ad diem praefixum se ad superiorem Moridiani partem , & inferiorem, seu Coeli medium, imumve applicet , Globo hac ratione cognoscitur. Polo , gradu Solis , Indice pro more dispositis, volvitur Globus, donec Fixa sub Meridiano superiore constituitur, & Index horam ostendet ;cui si xta Horae adjungantur, aut tam diu Globus rotetur, liquebit , quando sub Meridiano inseriore sit sutura. Quin quod juxta rationem numerandi horas hic receptam eadem sit hora, sed diversi cognominis. Ut si Fixa quinta matutina sit in meridie, erit quinta vespertini in imo Coelo, atque ita in
Porro si novisse desideras , quando Fixa cum Sole Cc tum mediet, quod semel tantum in anno coptingit ; Polum erige, & Fixa sub Meridiano extante collocati, nota gradum Eclipticae, qui Globo immoto , una pariter sub Merdi no existit, & ex gradu invento per Kalendarium Horimniis Dies patebit. Adde Meridianum esse, a quo Astronomi unanimiter Diem inchoare malunt, quam ab Horizonte; quandoquidem Sol e dem modo semper, & ubique se habet respectu Meridiani, non vero Horizontis, pro cujus varia obliquitate Sol varie oritur,& Dies natural* variant.
Etiam per Meridianum stire licet, quantumvis obliquo H rizonte, quaesit Recta Ascensio, Descensioque Fixarum. Nam Fixa locetur sub Meridiano, gradus AEquatoris, qui eundem simul perstringit, Recta erit istius Stellae Ascensio, & Descensio. Quemadmodum observari poterit, si Horizonte obliquo convetio in Rectum, eadem Stella ad hunc Horizontem applicetur , idem, qui modo, gradus deprehendetur. C A-Diuitigod by Corale
66쪽
CAPUT XX. in ridianus idem , ae varius , ac Faradoxum nou num hine enseas. CRterum quia Meridianus est Circulus maximus, eviden- J-tissimum est , omnia Loca, quae huic Circulo subjiciuntur, eodem quidem Meridiano potiri, sed diversis tamen mia ipsius partibus ; atque hinc Phaenomena eiusdem Meridiani ineolis multum discrepant. Contra qui ab hoc Circulo versus quamcunque plagam vel Rtantillum si mathematice rem expendimus) digrediuntur, vel . absunt, alium Meridianum obtinent; unde nec eadem civitas, pagus, cisa, homo, sub eodem existunt. Quia tamen obtusior est oculi acies, quam ut minutam quamque observet differentiam, testibus Horologiis Sciothericis; hinc eadem Civitas licet vasta , suburbia , Pagi, Provinciae per milliaria non ita multa discrepantes, eodem gaudere Meridiano perhibentur. Prima autem sensibilis variatio , quae inter Meridianos sese maperit, exigit juxta quosdam intervallum CCC circiter Stadiorum ex occasu in ortum, aut vice versa, sev xxxvD , & se- ω lilam missis milliarium Italicorum. Quod tamen spatium an suffa ---ciat , non immerito licet dubitare , quum ex hac distantia nonnisi distrimen duorum Ec Semi Minutorum horae possit
Quidquid sit de hac Variatione, certum est ex motu diurno, IV. Stellas ad Meridianum Coeli , qui per xv stradus AEquatoris in ' M'. ortum vergit, per horam Ocyus devenire, quam qui per totidem in occvsum ; 'dc si distantia Meridianorum major, aut mi- citiis a nor est , differentia temporis juxta variat. Cum ver5 Merudianis Coeli Terrestres subjaceant, quod in Caelo accidit, in TeIIure experiuntur diversi Meridiani Terricolae. Hinc evidentissimum est, Incolas orientales, dc occidentales V. eodem tempore diversissimas Horas numerare. Quae vero huic, quae isti numeretur Hora, facile intelligitur, si arcus I uato- rariam. o. ris terrestris, aut Circuli vice ipsius deiungentis . inter Locum ratio eam Nivum . occiduumque interceptus, Globo , aut Mappa F erua- Diuiligoo by Cooste
67쪽
eruatur; hic conversus in Horra Zc Minuta quod quam promptissime fieri potest per Tabulam Friorem Capitis Iu in differentiam temporis inter naec duo Loca aperiet, quae alias in Globo etiam haberi potest per motum Indicis. Inventam disserentiam adde tempori, si Locus sid orientaliora deme , si existit occudentalior. - Vδ' . Exempli loco ponastius duo Loca . quorum alter a Dom n te s. strae habitationis abest ortum versus per gradus XLV; alter per declara r. totidem in occasum. Quaeritur , quando nostro co effin-ridies, quae Hora diei sit Orientali , quae Occidentalit Respondeo, Orientali si horas numeret , uti Nop) erit III, POm , ridiana; occidentali ixaotemeridianai Atque ita in caeteris. I' Quin si haec Qucstio probe intelligitur, multum laborandum .iai. p non erit in solutione hujus Problematis: Horam nostri Loci linatu , invenire, Sole, aut Firi in aliis Regionibus orientibus, occidentibus, vel ad determinatam supra Horimntem altitudinem et vatis. Nam praecognita quod ante docuimusὶ Hora ait rius Regionis ex motu Solis tantam operari oportet, uti
Vm- Liquet porr5 , quid de hoc Paradoxo dicendum sit : Duo, iac Homines eodem temporis puncto, eodemque in Loco nati, dc Maeli eodζm puncto impiaris mortui . potuerunt vixime per tempus impar ; alter per Horas verbi causa X, xx, quin plure. , dimitus altero. Verissimum insano seusu. Naturale tempus obitus utrique quidem idem erit, sed denominatio istius temporis pro vario situ Meridianorum multum potest variare. Ια . Idem judicaodum de altero Paradux0, cujus Mosta meminit in Historia Indiae Occiderupti ouod nomat Ninuae fussemel post dum obisvmerum.. Narrat, Hispan suo tempore velificasse ab orta in occasum, di Portugallos contrariis lineis, utrosque io Insilas Philippinas. Hic obviam sibi facti, eXperti fuerunt per spatium. variare Diaria ; ita ut pars altera, Hupaoi distin Saturni observaverint; a teravero,
X . . Denique cidem innititux sundamento, quod de Portu gallis
memoratur , qui versus occasum totum Terrarum orbem ci cumnavigerant, nempe quod Domum ex oriente reduces s
riam hebdomadis quartam numerarint, quintam Conterraneis, qui Diuitigod by Corale
68쪽
, ά S E EJ T Ii o P R I O R. Z a 43 nisi clomi remanserimi, numerantibus. Contrarium experireritor, qui in orientem egressi ex occidente Domum repet. . xerit. Quin si qui Orbe ex oppositis Plagis circumnavigato , iri Portum 'unde Coepta erat navigatio, appellerent , eorum Diaria observarentur per duos dies variare.
Ita vidimus , iquam varient Meridiani Coelestes. Meus inm vaeatuta est cum Meridiano Globi , simplice. 5t immoto non canetum , , sed immobili. Quostunque tamen C estes Commoι os m. dissime repraesentare potest per Globi circumvolutionem; uti M- ω, α accidit in Horimnte , de quo antea.
mmatio Fosi, is e Equatoris se manifestant. Varia ratio noscendae Elevationis Poli.
Porro quandoquidem Meridian sicut ex traditi definiis L
lione liquet) est Circulus major, necessario ab Horizon. te, etiam Circulo majore in duas aequales partes distribu tur; quarum altera supra Horizontem extat, altera vero infra a tiaeum absconditur. Quae extat, continet in Horizonte obliquo ιμμιι praeter distantiam AEquatoris, & Poli elevati, quae est graduum xEJ tamum altitudinem dili ac AEquatoris , quae ideo non possunt non alteros gradus XC Componerea i , Totum hoc videre licet in Globo, cujus pro lubitu aut Polus, Raut AEquator eleventur , di semper hae Altitudines cor unine quartam Meridiani concedent; dummodo Meridianus legitimEinfra Horizontem deprimitur..
. Unde evidentissimum est, si cognita habeatur setius seu Poli, III. seu AEquatoris Elevatio , etiam alterius confestim intestigi. Nam nota elevatio Poli ex integra quarta subducatur, quotiens .li quaesitam elevationem 2Equatoris lar*etur, quae Astronomis vim aE.homplementum Elevationis Poli ad Quadrantem dici consue sto ri εἰ euius demominationis ratio non potestnon esse evidentissi--. memadmodum eri opposito si ex eognita elevatione AEquatona habeatur Poli elevatio, haec etiam recte vocia potest complementum elevationis AEquatoris. 'D ..' Fh Me-Disiligod by Gooste
69쪽
Memini modo elevationis Poli, ac d uatoris,&postmodum I is quam ispissime hujus elevationis mentio incidet. sciendum t
proprianis men, quod operae pretium duxi monere, nec Polum, nec AEqu et V - , torem proprie aut elevari, aut detrimi. Nam uti ille Punctum
immotum est, sicut dictum superius, ita dc hic consequenter nec elevari potest, nec deprimi ; quandoquidem inter utrumque 4 Polum medius est , & manet perpetuo. Sed quia Horimn Coeli versus boream, &austrum contendentibus sem per variat.& tamen invariatus solet concipi , hanc imaginationem juvante Globo ; hinc quod Horizonti esset attribuendum , Polo , dc AEquatori attribuitur, volente sic usu , quem penes arbitrium esse solet, &vis, & norma loquendi, λιζύλ. Caeterum summe necessarium est, 'tam ad Problematum s kio viriὸ lutionem, quam intelligentiam Globi Terrestris novisse Eleu scitur ν tionem Poli in loco quocunque, quae non una ratione haberi si 3 potest Si Polus Stella esset visibilis, ejus Altitudo, non aliter ac alterius cujuscunque, per Radium, aut Quadrantem A str nomicum posset inquiri ; verum quum non nisi punctum sit imaginarium , Stellis utimur , seu Polo . seu AEquinoctiali
κάν is FiX AEquatori vicina seu citra eum, seu ultra consistat. R..,.ri nihil refert in uti sit animus, explora quod qui fieri debeat.
vicina, jam ante Capite XI v, 3. VI. docuimus Meridianam ejus Altitudinem, & hac cognita quaere Stellam in Globo, atque Meridiano suppone , ac a gradu Meridiani , qui Stellae imminet,
numera deorium observatos in Coelo gradus Altitudinis, terminumque hujus numerationis cum Horizonte Globi fac coincidere , ut Stella sub Meridiano Globi tantam exacte possideat Altitudinem , quantam in Meridiano C ini. Tuta Meni
diano Globi immoto , vide quanta sit Poli elevatio supra H rizontem Globi , & tanta etiam erit quaesita Poli Coelestis
Va. Similiter de die per Meridianam Solis fulgentis Altitudinem Poli Elevatio innotescit. Tantum hoc est discriminis , quod loen sumi debeat gradus Solis in Ecliptica Globi, quem ad diem observationis occupat. Quin & aliter scire liceti Sole Poli Coelestis Altitudinem. Globum in plano sic dup ne , ut Horizon Globi parallelus sit Horizonti Coelesti, ec
70쪽
SE ET IO PRIOR, QUPlagae illius Plagis hujus respondeant. Inde gradui Solis, quem
tenet observationis tempore , perpendiculariter infige aci lam, atque hanc Meridiano advolve, & exspectato Solis asventu ad Meridianum, qui ex hujus umbra cognoscitur, ac situ Horirantis invariato, Meridianum move, donec perpe diculum Meridianum perstringens, umbram amittit . di quam videbis elevationem Poli, petita erit. . Sic agitur cum Stellis AEquatori vicinis. Si per Stellam cir- m. 'cum potarem, quae non occidit, quoties humillime infra Polum deprimitur , Poli elevationem vis inquirere, observa ejus iaris,ia Altitudinem, dum in Meridiano est, seu supra, seu infra P Mechamia,
tum , & Stellae in Gobo invenum largire Altitudinem, P lus Globi Poli Coelestis Altitudinem significabit. Ita quidem multipliciter ope Globi intefligitur , quanta sit m. Poli elevatio, quae tamen dc citra ipsius subsidium haberi po- I. Ttest, ex proxima Observatione hunc in modum. Cognita Susdem Stellae circumpolaris meridiana Altitudine , cum in-j--.sra, di supra Polum est, Altitudinem minorem a majore se, Finem Geztrahe , & dimidiatum hoc discrimen adjice minori Altitudini, vel a majore subducito , di invenies justam Poli Coelestis Altitudinem. Quo autem haec operandi ratio clarius intelligatur, hoc Schema subjunxim M.