장음표시 사용
51쪽
26 ΙΗsrietum A TRONOMICAE quam in austro. Quod ita resolves. Fac ut ante cum Polo. gradu Solis, Cycli horarii indice; Globumque versa in occasum quousque Stella in proposita plaga se habuerit, ic quod desiderasti, Index docebit.
ΗActenus de Horizonte Globi. Caeterum Stellae . dum circa Horizontem Coeli, seu Rectum, seu Obliquum
consistunt , imprimis Refractionem patiuntur ; perquam accidit, ut Spectatori elevatiores CXhibeantur, quium reis vera sunt, calculusque dictat Astronomicus. Ita quidem ut citius oriri videantur, seriusque occidere , quam re ipsa icoriuntur, & occidunt. In magnis autem Luminaribus Sole dc Luna, Refractio. quae ad Horizontem contingit. statuitur in hisce locis fieri ad minuta XXXI v , in reliquis vero Stellis ad XXX. Quod quatuox minutorum distrimen Tychoni asseritur; licet non desint, qui existiment aequalem omnibus Stellis, seu majoribus, seu misnoribus Refractionem competere. Causia hujus Phaenomeni est media, infimέque aeris Regio, impurissima propter copiosissimos vapores, & exhalationes inis finite diversas , in quas quando radii Stellarum ex purissimo AEthere, supremaque regione Aeris oblique incidunt, necesi rio ex canone Opticorum refringi debent. Hinc quidam autumaverunt, neque injuria , si Aer ab omni sorde terrestri immunis Terram cingeret, omnino actum fore de Refractione Stellarum, & utroque Lunae, quin Solis crepusculo. Caeterum quo densior Aeris Almo haera est , radiorumque incidentia obliquior, eo major est Refractio, minor si seiacus, docentibus ratione, & uniformi eXperientia. Hinc causa liquet Refractionis istius stupendae, quam Batavi in eXpcdi tione ad Arcton. Anno superioris Saeculi XCvI, Observaverunt. Tertio die Novembris ultimum Solem conspeXerant, versantes in elevatione Poli graduum LXXvI , credebantque ex Calculo Solem 1 sese ablaturum ad usque xi diem Februarii proximi.
52쪽
S xcvxo PRIO 2 9 Cci CCCel praeter omnem expectationem die XXIv Ianuarii su-mrcimino Solis marginem denuo viderunt in ipso Meridies pun-no . Ee integrum die XXVII ejusdem Mensis. Quum tameni QSta Ephemerides Astronomorum infra Horizontem adhuc latitaret Per gradus V, dc ultra. Quantum discriment si haec R
Dactio ad nostram eXigatur. Laquet etiam, cur Luna subeunte Eclipsin , nonnunquam VI Utrumque Luminare potuerit conspici supra Horizontem , adeoque eXtra lineam oppositionis. Istiusmodi Lunae Eclipsin sis . sibi visam fuisse Anno Moxo, vir Iulii mane Tubingae testatur Schemato
Maest linus. Quo vero hoc Phaenomenon, uti quae de Refractio- 2 arie protulimus , felicius intelligantur , lubuit hoc Schema
Denique ex eadem Atmosphaera est, quod Stellae circa Ho- VII. rigontem locatae majores, propioresque, sed obscuriores compareant, quim quum meridiei viciniores eristunt. Item quod Τη Sol circa eundem saepius non praecise orbicularis videatur, v rum Ellipticus; adeo ut diameter Horizontalis perpendicularem superet longitudine. Quo vero SteIlae feruntur sublimius , eo Refractio magis, Vm
magisque, licet sensim, immupitur; adeo ut Stella , quae in Horirante subit Reseactionem ad Minuta xxxiv, ubi ad XXXIII altitudinis gradum ascendit, subeat selummodo juxta T i variotam Arithmeticam ad unum Minutum, atque ita tandem, i , D a evadat
53쪽
o I NA TI v v M ASYRONOMICAE evadat prorsus insistisvabilis. Contra accidit, quando denuddescendunt Stellae; quippe increscit Refractio magis, magis. que , quo propius ad Horizontem delabuntur. Interim nota dum , parem esse , caeteris paribus , circa Horimntem ortivum, occiduumque Restactionem in Stellis, si in aequali et re Vatione hic, atque illic collocantur. se.nda Si autem quis scire velit, quemadmodum haec Refractio de ex hac δε- gradu in gradum in hisce Oris sese habeat, poterit hanc subj - 4 ctam Tabellam consulere, quae magnis Luminaribus juXta cum reliquis Stellis subserviat, medisque procedit inter observati nes Tychonis , atque Lansbergit, & supputata est ad usque Minuta , dc decimas partes Minutorum. Altit. Refract. Altit. Rel in.
54쪽
C Ap UT XIV. Altitudo Steliarum.
A Refractione Stellarum transeundum ad earum Altitudi- nem, cujus mentio jam in Refractione , di ante non semel facta est, quaeque sine Horizonte non potest perci- . Est vero Altitudo arcus ex quadrante Circuli Uerticalis arissime enim est quadrans integer inter Horizontem , ecellae centrum interceptus. Arabibus dicitur Almucant Circulus autem Verticalis, alias Almucantarath , est maXi- α , us, mutabilis, uti Vertex, mobilis; qui ex Mundi centro du- rini mus, &per Zenith, atque Nadir trantiens Horizontem recta cat. Unde innumeri per idem Zenith duci possunt, Hori-mtem in diversis partibus intersecantes ; inter quos qui trajitur per intersectiones Horizontis, & AEquatoris, Primarius
Horum tamen omnium vicem Unicus mobilis supplere po- dyst, quemadmodum eos de facto in Globo supplet Circuluserticalis , alias Quarta , seu Quadrans Altitudinis , qui est
cus aeneus , magnitudine quadrantis Circuli; annectendus,:r cochleam puncto ianith, quod est in meridiano aeneo , Eclidem ab hoc, aut isto ipsius latere, prout usus requirit, at-ie ita quocunque fit volubilis. Distinguitur in Gradus xC,
i mero ab Horimnte versus Zmith increscente.
Caeterum accrescit Altitudo Stellarum in Horizonte Recto, Obliquo , quo propius ab ortu ad meridiem accedunt, in . q. so meridie sunt altissimae; licet Altitudo variarum Stellarum, ψωρ lin & sepe ejusdem, quemadmodum in caeteris Coeli punctis, Lint oris. idc hic, admodum sit diversa. Maxima Altitudo meridianat puncti Tenith; quam dc Stellae quaedam quotidie , aliae ve- nonnunquam. aliae nunquam obtinent, uti ex Globo dispo-o sicut decet, facile observare est. Quando meridiem dcrelinquunt Stellae, dc ad occasum pro-:rant, decrescit Altitudo, quo pacto accreverat, usquedum orizontem attingunt. Quare si parem vel a Meridiano, vel
55쪽
ho INsTITU T. AsTRONOMICAE Horizonte arcum sumas ejusdem Circuli Stellaris, eadem erito & pomeridiana , & inate meridiana Stellae ejusdem Altitudo, ora. saltem ad sensum. Experimentum in Globo sumi potest, &ad oculum convenientia apparebi . Atique hinc est, quod umbra ante, & pomeridiana corporis perpendiculariter erecti, quod Sol illustrat, aequales semper depreheodantur eodem die, Sole ad idem intervallum citra , & ultra Meridianum collocato. Quae observatio utilissima est ad reperiendum verum Septenistrionem , atque Meridiem, uti deinceps declarabitur.
, - L EX hisce neque laboriosum est intelligere, quando Stella sitis mali sis in meridie, seu parte Meridiani, quae uapra Polum est. Nam ritum su- quum versatur circa hanc Coeli plagam , aliquoties accipiatur Pr ' μι- ipsius Altitudo . qua vi1 statim dicemus , & m ima , quam deprehendis, ista Meridiana erit, quam eX peti, vir. Si scire desideras , quando Stella inoccidua quales bene Et insta.. multas in Horizonte magis obliquo reperiri ante insinuaviamus partem Meridiani, quae infra Polum est, teneat, sunculas Ooservationes, quum huic plagae imminet, institue, taminima Altitudo petitam sedem exhibebit. m. Quod attinet Horizontem Parallelum, de quo hactenus silui;
et, , et supr/ eum quidem accidit aliqualis Altitudinis discrepantia in
' μ' eadem Stella, sed non tanta, nec tam celeriter. Firae enim lentissime suam immutant Altitudinem ; Planetae Ocyus , s riusve pro varietate sui motus Secundi, de qua postmodum.
ATque ita tradita est Altitudinis natura. Si vero Quis nocuisse velit, quanta sit Stellae , aut Stellarum Altitudo. dum in conspicuo nobis Hemisphaerio commorantur, via non una hoc sciri potest. Per Globum quando & ubicunque sper Quadrantem , Sextantem , Octantem, si Coelum faveat, per Radium Astronomicum, si praeter arridens Coelum liber Horizontis prospectus conceditur.
Per Globum ita operare ; Polo loci, die Observat inis, u
56쪽
S E c T PRIOR. grem hoc Solis gradu, atque Indice Cycli Horarii rite notatis, Glo- iam. ., tam move, quo, ecquousque Hora proposita desiderabit; dein latos QMadrantis, in quo gradus insculpti sunt, annexi puncto Verticali in debito Meridiani latere, traduc per Stellae datae centrum, seu notam , & ad oculum observare licebit , quemcta Pivi sti. arcum Quadrantis, inter Horizontem, & Stellam, seu
Per Quadrantem Astronomicum in caeteris Instrumentis III. Quadrante minoribus eadem stre est ratio operandi legitime v . in gradus distributum, suisque in altero latere instructum pin- bis inacidiis, & perpendiculo, lac observationem institue. Filum cum. Perperidiculare Quadrantis ex centro ejus libere pendeat , &apse Quadrans tam diu attollatur, vel deprimatur, usique dum radii si in Solis, aut Lunae Altitudinem inquiris horum L minarium radient per seramina pinnacidiorum I aut oculus Centrum Stellae per ipsa conspiciat, vel saltem trans supremam utriusque pinnacidii extremitatem. Hoc situ Quadrantem contine , donec perpendiculum quiescit ; post eundem inclina, &Perpendiculum in limbum Quadrantis incidens arcum monstrabit, quaesitae Altitudini congruum, numerandum ab isto latere Quadrantis, quod pinnacidiis destituitur, usque ad pe pendiculum.
Quod vero hic operandi modus si accurare peragitur , dc a. Σ
ratio habetur ante memoratae Re fractionis, quam velim & in omisis,ir Radio attendi omnino procedat, evidentissimum est ei. nu Sta qui gustum habet Matheseos. Nam loquimur de Quadrante mobili. quod habet pinnacidia fixa in alterutro latere , qualem praeparavit Lambergius , & hodie imprimis in usu sunt pe pendiculum mente recta productum, in Zmith incidit, facitque cum radio Sicliae transeunte per crenas pinnacidiorum angulum , continentem Estantiam Stellae a puncto Lenith , cui aer angulus ,-qui est inter perpendiculum, & latus Quadran-- pinnacidiis donatum , adaequatur. Quum autem sic constet distantia Stesiae a puncto Zenith, qui restant gradus Quadrantis, necessario esse debent pro AltItudine. Mentem apposita Figura clanus poterit illustine.
57쪽
P IN TITu T. AsTRONOMICAE. Fateor tamen Observationem hujuscemodi Quadrante per
ris . - ctam dissicultatenon carere, quemadmodum in Sole, & Luna. . ita imprimis in reliquis Stellis. Quia si non impossibile, sal---μ temis dissicillimum , manus , Observatione durante, se Vare, uti oportet, immobiles. Quare longe praetulerim Qu drantem , aut Sextantem ,&c. majorem immobili alicui corpori juste assixum Huic minori mobili. Quod di in caetem Ιnstrumentis notanaum. C Λ- Diuitiam by Corale
58쪽
Via noscendi Auitudinem Meltarum per Radium
d Ranseo ad Radium Astronomicum, quem Baculum Jacobi vocant, Instrumentum perantiquum , cujus jam meminisiὰ volunt Virgilium in Ecl. m, V. F, .
Desserinis radio totum qua Gentisin orbem tHodie nostratibus sNautis , quando per Oceanum iter instituunt, familiarissimum , cujus structura, antequam ad usumaCCCdimus, tribus verbis proponenda est. Baculus adhibetur . minime spissos, protensus in longitudinem paucorum pedum, atque distinctus in quatuor tantum planas su perficies , isve latera paris latitudinis.1 Quodlibet distributum est in proportionatos gradus, graduumque segmenta, quorum quodque ut plurimum X minuta prima complectitur. Gradus, qui Altitudini explorandae subserviunt, solent ad dextrum superficiei marginem collocari, numero versus oculum
Praeter Baculum pro numero laterum Iu considerandi oc-Currunt Transversarii debitae magnitudinis. Quilibet ex hisce suo respondet lateri, & internoscitur ex media sua longitudine, quae aequare debethalium Baculi, quod inter gradum sui lateris nonagesimum, & extremitatem, quae oculo applicanda est, interjicitur , seu ex apposito eidem extremitati uno ex quatuor primis Characteribus numeralibus, quorum primus datur Transversario maximo, & secundus proximo, atque ita deinceps. Cochlea donatur quisque eX Transversariis, quo legitimE dispositi in suo situ firmentur , ne ultra, citrave com
Hisce praemissis , Instrumento usurus Baculum assume, di ex Transversariis observationi instituendae commodissimum; hunc suo lateri sic applica , ut supra illud perpendiculariter consistat. Tum plan1 Baculi extremitate oculo admota, Transversiarium ad eum adduc, vel ab eodem reduc , usque dum capite, manibus, Baculo, Transversarioque immotis, E oculus
59쪽
M INsTITU τί ASTRONOMICAE oculus curath videat trans superiorem Transversarii extremutatem centrum Stellae', atque .trans inferiorem Horizontem. Quod ubi uceidit, monstrat immoti Transversarii superficies, quae oculo proxima est . in suo latere paculi petitos Eleu tionis gradus. Hoc quidem modo Radium Astronomicum adhibere oportet in omnibus Stellis, si Solemi cipias ς cujus Altitudo propter torrentes radios sic mensuratur, adautis, ut ipsi tergum obvertant, observantes depressam ejus imaginem in placida aquam oris lavacri. Aut si priori viae inhaereant, ita aptant superiori extremo Transversarii laminam aeneam, ut per interjectam rimulam Solem sine offensa licear intueri. Caeterum quo haec ratio dimetiendi exacta sit, oportet Observator consistat in planitie; alias si in loco editiore versatur, Altitudinem justo majorem deprehendet. Quae verb quanta sit, intelligi potest ex subjecta gemina Columna, quarum alia tera exhibet locum Observatoris supra planum terrestre 3 alis tera Minuta, per quae G. gr. Sol, quando observator faciem ipsi obvertit, elevatior, quam est, in Radio Astronomico dedprehenditur. Contra Parallaxis imminuit Altitudinem, sed de
60쪽
t SECπIO PRIOR. 3sTandem Coronidis laco sabnectere lubet Problema , quod vinex tradita Doctrina de ratione dimetiendae Altitudinis profluit; MAhim. nempe quando quacunque via Solis , Mit Stellae in Globo ἀ- Stesta- signatae Altitudo, seu ante seu pomeridiana innotescit, es ea Horam diei sic Ecet investigare. Polo, gradu Solis, Indine, Circulo verticali, uti oportet, cotastitutis. veriatur Globus, donec gradus Solis, vel Stella in Circulo Verticali observatam tenuerit Altitudinem. 8c Horam Index monstrabit.
ma noscendae Stellarum Disantiae a Zoith,
POreb eadem fidelia hic duo dealbantur parietes. Nempe I.
observata explicitis modis Stellae cujusdam Altitudine . Ex ex eredem observatione fine ulteriore negotio liquet pariter ejusilem a Votice intercapedo. Nam ιm rvallum inter is actiszHoriχontem, dc punctum Lenith est Quadrans Circuli Uerticalis . a quo si observaram Stellis altitudinem subduxeris, rostabit arcus inter Stellam, & Zeniti, pro instantia ejus a Vertice ; quemadmodum Circulus Alii tudinis in Globo , Quadrans , Radius Astronomicus conserentem docebunt. Conferaru Schema C isti M. Atque hinc evidens est, quare hoee distantia vocetur Complementum altitudinis ad Quadrantem. Transeo ex cognita Stellarum Intercapcdine a pumsto Z II. in . vicissim intelligi earum Altitudinem supra Horitontem; ξ -' subducendo stilicet illam ex integro Quadrante , qui restant Gradus Altitudinem largientur , iisdem Instrumentis testibus, di citato statim Schemate Capitis xv. Sed mista ratione inveniendae Altitudinis Stellarum, de Ἀ- m. stantiae a suo Zenith, ad mutuam earum Distantiam, hujusi quo reperiendae modum nos recipimus. Est autem Distantia si 'Stellarum arcus Circuli Maximi inter Stellam priorem , posterioremque inter plus. Hanc citra negotium stare licet in Fixis, quas Globi supera iv ficies nobis exhibet, hircino tantum in subsidium vocato , at- Ne turque observata intercapedine ad Eclipticam , seu AEquatorem 'E 2 - Globi