장음표시 사용
261쪽
.corporis sue affectibusad animam,&animae,potentias,&mores cogonscendos procede re , dothdρ additum fuerat, duoesse genetaea identium, quηdam commutila generis, quaed inpropria speciei,&dictuin est qua ratione cognosci possint', distingui sene rica a specificis, tertio loco ostensum est ,quod animae animalium habent communes, de propria* potentias, quZre, &corpora eorundem, ipsa quoque habent propria, de commu nia membra,vnde ab uno ad aliud pqisumus argumentando procederemunc quamuis alii sint physiiognomizandi modi, hunc tamen tanquam omnium Dptimum, &'maxi h i promptu existentem inter omnes probat, Sipso, qua ratione itamur, docet, Noto item duo esse genera eorum accidentium, quae in corporibus animalium repe
riuntur, & in quibus illa ipsa conuenire possed Otur , haec sensibilia illa , vel siisset, sibi. 6ilia, d,set bilium mi sis uaedam sunt ab nima,quaedam a temperatura . Qitim distin stionem Paucis complecteptes dicamus, 'Quodcunque accidentia sensibilia animato sorpori ineXistentia q*atenus animatum...est, affestum teius indicare potant, ea vel ab anima in corpus, vela corpore in animam usque perueniunt, i autem necessarium est, quoniam quid*udinest animato quatenus animatum est, vel illi mestper materiam, vel per formam secundum quod inter se iun
Quae itaq. per animam illi insunt, vel pendent; ab anima secundum quod ipsa est,' vel sunt eiusde secundae potentias,'ei sunt prims,secundas potentiis dicimus retelechias, ct habitus ut potentia visiva & aud itiua, quae scilicet, vi supradictum est nullh edictem sta erno auxilio ad hoc , ut operentur siue sint dilua ,siue passiuae , cum tutem deterininaliatur ad opus, de xxeunt id actum *cundum,diueris modo operantu , pro oh ga iram
diuersitate,aut pro ςlestione operantis', aut pro varietate affectus, aut habitus inducti, i Quae vero prima potentia sunt, &habili rates rursus aliae magis, aliae miniri accedunt ad secundam potentiam, siue elublechia'm,qua , P magis & minus affiniti tib mi, quae magis accedunt'opensionesdieuhiu , cui odus,quem obseruant cum ad ei tergit m enivnx mos dicitur, viculique autem,vel 3icunt Messe gereerli veIspetieiaecidentώ, pro
ιur,oqill rtem saltatoriam didi coim multo lirer incedubi, ac pedesti i quam prius facerent, muxatur iritur anima a causa exstina; quan deprima μαθῆ EdhaB tum, siue secundam poxentiam traducitur, & tunc perfici secundum illamprimam po-xentiam, &propensionem dicitur, & id facilius fit, ut dissicilius secundulis E agis; aut minus a perfectione distat potentia inutatio . haee cum lactra st P micitur ερ esse ex habitu, do dii uru vel exassectar:ιi .& i Breui labitur; habitusauteni intioducitur inanimam;vςlelectione vesi liuenter il&insensbilitet assuescendo, nam qui
assuescunt Iudere, aut furant, aut falsumidicere nbssiti, e non aduertetues mentiuntur; tot igitur,ctiales sint distinctiones eorum accidentium. suffa banima ori*nem thahεteS, Corpus; animatum affeJunx, ita, ut nilla mosqn 22 Due affectus possib cognosci, ut' fgnum signatum solet ,& modul hic est, quem nobis in sequentibus petsecuturus est. ιAlterum genus horum accidentium a corpore. corporisque principus oretur,x es in animana desinit,eamque mutat,&assicit; vvlmistsi est,hocque.velesta temperie, ae imscitur a ratione mix ionis,mam habent inter se prima elementa homini siemphninguis pitui-
262쪽
pituita,& utraque bilis,secundum quam mixtionem dicitur esse tale corpus,propteream rationem, quam habuerunt vincentes activaequalit ses cum passivis, vel est temperies talis a principijs gelierantibus, ut si quis fiserit frigidies siccioride ideo tristior, vel a musa e terna fit cum vel aetas,uel momus, vel educatio, usi studia,rit ut quod aliud caulae genus
mutauerit corpus,ςorporeamquetemperiem simul, &Wbpeii sirites, atq. habitus, a rores,quos anima siue potentia seruare solebat in suis operationibus; muneribus exequendis, & hic alterest modus physiognbmizandi pes temperiem ,& naturam corporis quam priu3 cognoscimus vel secundum totum corpus, vel secundum partes principales per pro- pri4 signa,deindς cognita temperie corporis,eadem tanquam causa utimur ad physiogno Zandum, ac praedicendum quid de moribus, depropensionibus, & operationibus uniui α triusque sit sentiendum, ' Nqto demum qu8deorum accidentium,quae corpori accidunt, quydim parum adeo irat. inter se differunt,ut cum habeant idem nomen,&eadem penitiise Videantur secundum rem,vix ratione distinguuntur, ut duo pallores, quorum altercausatux a terrore pellenteisi 'guinem, S spiritus ad interiora, quare exteriora pallescunt, alter verd causatura multo
Jλ' is, qui biritu dissipauerit,& subtiliorem singuinem retaueritincrisiorem exuiseiit,
ut Usique igitur nomine,de subiecto,&apparentia conueniunt,addistinguuntur ratiotie napriori alia posterioris ratio, qui teriore pallidus est,improprie hoc nomine diciturnam,ut docebat Aristoteles, non videmur per passiones dici quale cito enim abeate timo . p re, abibit plillor,st qui propter laborem,vel moibum pallidu est diutic permaiiet,ninii oli negotio illum exuit;quaedam vero accidenxia,quoniam multum inter se distant donomiae distinguimur, facillime discernuntur,neque4n iudicijs quae ex his fiunt facit mutingit error, in illis autem quae valde similia sent accidentia sepe, 85sacile salirrhur quoniaio nimis similia sunt,ut plerunque unum pro altero capiamus, credentes pallorem, qui propter timorem in Socrate apparet, illum a lal ore aut morbo ortum traxille r Sic quida pater cum domi haberet filiunt , qui studijs legum dabat operam,&simul etiam n eadem domo habitaret.pulchra quaedam puella, amore,& vigilijsadolescens pallebat, pater utelagum studia culpabat,ut omnino iuberet eum alibrrs abstinere,at quoniam propterantermissa studi a non cessauit causa palloris,neque cessauit effectus, donec vera causa co3nita . ad prouideretur Huic deceptioni duo dantur remedia,unum ex parte rei, alterum ex parte iudicantis, prius remedium quod est ex parte rei indicandς,tale esse videtur,ait Aristoteles,ad hoc ne decipiamur,&vnum pro alio capiamu in iudi sando, Doeu
; Oportet,visimus versati, experientiam brae inus formae,&saciei illius, in qua vid, mus tale quoddam signum apparere, quo usuri sumus ad iudicandum,vx scilicet cognoscamus nunquid isphau raso,vis nunquam alias talem habuerit colorem, si enim raro sc se habeat,pal in quod color ille ab affectu aliquo,ntei re, aut aliqua simili prouenorit cau. sin hoc est,quod ait ex consuetudinePsormae,siue facies Avultusillius, in quo vides appa
8 rere conuenientiam coloris cum aegroto,vel mortiro cognosces 3 nunquid praedicere possis illum breuiter aegrotaturum, aut praecedentium multum laboram multumque visitati se,potui, ς veneri, plusqua oporteret operam dedisse, et ' 'Alterum supra posuit,quod est ex parteiudicanti cum dicebar, volentem recte iudica 're,neque decipi,illum oportere maxime versatum,& exercitatum esse,atque multa obseruasse genera signorum in animalibus, & in quibuscumhominibus conirenirent,& in quibus di ferret, di quaenam essent generi ,quae species,&quod nam signum cuique conueniret mori,dropexapioni,ne contingat nos fortem siquando impudentem dicere, aut impudentem tanquam seriem,&probum virum laudare, sic enim,&qui iudicat ridiculus esset,
R dedecus atρος infamia inline iussiseretur'ysosnomicae cunitioni.
263쪽
i optimos niodus, e citissimus, qui ea ab a 'armis conuenientia, eontingit ita,eo modo itentem multa densere: di no lum mniuersaliter mi si Hy ,sed ad electionemfignoro vularium: e rum e m PMque decere opori itali, in quia eligitur vi nHoc est illud,quod ex praedictis inserri dicebam , & totum quod praedictum est , sibi
vendicat locunt antecedentis, hoc autem consequentis, &dicit, modus iudicandide moribus, de operationibus hominum, qui sumitur ex apparenti conuenientia, quam habent inter se humana signa,& caeterorum animalium est optimus,& citissimus. Iam diaxi per apparentem conuenientiam intelligi duorum accidentium,quorum unu sit in homine iudicado,alterum vero in aliquo3lio animali nobis noto inter se similitudinem,&eom Oiscordiam,vi unum faciat memorare alterum,ut cum video frontem Socratismihi succurrit porci fions ut cum sit annexus quidam mos lutulentus,dico etiam ex hoc Socratem esses alem &modus hic, ut dixi ab apparenti conueni eutia accidentium vocatiiriquem dicit. Aristoteles,optimum,quoniam est satis rationalis, ut supra ostendimus, etenim quale est instrumenrum talem esita operationem, & potentiam, & potentiae affectum, & propen fisnem iam diximus;amplius quod maxime probabile est,similia instrumenta similes habere potentias,potentiarumque dispositiones moresque,ac demum ipsas operationes, hac igititur ratione modus hic di ituroptimus, si illum conferamus cum his,quorum mentio fuit
facta in cap. secundo huius,alij enim exsignta generis tantum physiognomizabant,alij ex sageneribus solum sumebant signa, alii alia procedebant ratione,quos omnes supra singilla. tim captos ipsi scientiae mineidamilagiς.
Qu'niam qui iudicatulus est,non eget longo di ursu, non enim admodum i sensibus recedit,quare propter hanc causam citissime absoluit iudicisi, quod secus accidit, cum syl logismo longius repetitis,&rationibus a temperamento deductis argumetamur, cum igiatur omnis cognitio isostra originem habeat a sensu, illa tune citius absiluitur,quae sensibiis bus magis propinqua est,&illis annectitur,sic notissimum est oibus,quod ignis sit ealidus,' quod sol luceat,sic etiam quod homo sit artium, ac scientiarum capax, quod iucunda, Q qautilia affectet, iam enim haec in promptu sint , at quod anima sit substantia incorporeata,
quod sit immobilis per se, quod sit impallibilis, quod moueat,&quomodo hoc faciat laboriosum est, neque *deo expeditu ut cito percipiatur.
, , Et contivit eo modo tentem . . .
Vt diximus inum hunc modum eommendat hae ratioticiquoniam modus hsc Deit multa e gn8scere, hoe est qui bene uti vult e modo illiam oportet multa genera animalium cognouis Se ulorum operationes, & mores, ae modos, qu6s seruant dum astoperandum
yςdilix uter asse,sic enim cosnoscet, quae pars corporispncipue laboretiari. instrunienis
264쪽
tum sit cuiusque operationis, & ut pars illa operado assiciatur,& quodnam fiat vestigium, in parte corporis operante,& post operationem quid impressum remaneat cuius impressionisdeinde cum vivemus imaginem,& similitudinem in aliquo homine,illi & similem niorem,& operationem, aut salicinpropensionem,& dispositionem potentis animi dabimus, est enim propensio,vidietum est, primae potentiaequalitas quaedam,secundum quam facule habitum,de perfectionem,quam nata est admitter suscipit,& hic modus non sultim valet ad cognoscendas,&distinguendas passiones generum, aspecierum passionibus,&acci- uuntibus,sed etiam alet ad cognoscendas singulares proprietates ipccierum,& indiuiduo minis et Iaritimestetnim qui hoc utitur modo,illum multa obseruasse, tam iii hominibus, i 3' quas in brutis,&vidissequaenam quascunque sequant operationes, acculentia,&quo in Persae, ac Poeni dent operam irae, quomodo Germani, & Scythae, nam his utrisque flam est uiis irae sest,ut quidam auctor animaduertit, adeo diuersus, dicontrarius vita inoprionaimperi uin, de contumeliam ridentes saeuiant, & ulciscantur, quibus iracu
tusilybes, de Aethiopes,& Mauritani cum quadam tristi seueritate, & rabie saeuadolentes viridiciani siniant de hostibus suis. Legerem loco vocis enim autem,ut sit quoddam,quianotathoc Ioco AristoteIes,cu . ius est talissententia;qui hoc modo physiognomizandi utitur,debet animaduertere,quod sto oportet unum quodq. electorum, hoc est signorsi, quod ipse eligit, tamuath medium ad fauiendum iudicium, id Decere oportet se tale, eis 3μia eligitur muli, ii buoc est, ortet comvenire,&esse simile beneque aptari et,quod eligitu hoc est ei de mo futurum est iudicium, huc enim est quod eligitur iudicandum , &quod vult iudicate i ysiognomus, Breuius etiam haec difficillimasententia,
ait Et quo sieri magis potest, Aristotelicis Verbis accomodatius iterum exprimatur. Modus physiognomiZandi ab apparenti conuenientia est citissinius, quoniam utitur medijssenii bilibus,&minimo eget tempore ad disturrendum, est etiam optimus, quonia3o facit cognoscere, iue supponiturentem ipso ullarsi rerum cognitiones habere,&non solum generum,sed iam specierum differentias,& proprietates cognoscere,& apte inter seaca inodare,&deternas nare,quaenam uniuersaliteromi ibus,quae particulariter citiq. conueniant,oportet autem in eligendo animaduertat,quod decet,atque opuse unumquod isque signorum electorum esse tale, quale requirit, & vult natura eius, cuius gratia eligitur, hoc est tale esse signum,quale est illud,quod signare,& iudieare volumus,nisi enim mediucum extremis consentiat, non erit apparens con talentia, ac nullo modo dicemur physiognomietare per tisic locum propositu na, quod sentiebat Aristoteles primo posteriorum ex eadem coordinatione media, dcextrema sumi debemus.
,, Amplius autemsecundumelectione ignorum, mullogismo, quo evri opus eis,
bisunque contingat, adiungentes conuenientibus conuenientia, misi inuerecundus erit
parui loquus, Fur itique erit-illiberalis,di fur quidem consequens inuerecundiam , parui loquium illiberalis. In talabus Agitur, quibusque oportet huc modo congruentem fleri methodum. . Hic est alter modus physiognomirandi,quem Aristoteles dixitmaximeconuenire u Modus losopho, qui modus est per syllogismum, di sane videtur omnium maximedecens virum iud a doctum, cum igitur modum praedictum valde laudauerit, qui est ab apparenti conueniet
265쪽
stia,quique nititur iis gfrid entibus, quae ab apii ita in corpus veniunt, in ipsoque apparesian praesentia quasi ratiuos in habens alterius partis supradictae distinctionis,quando sedili' aes apparentia sigilaxorpseris humani,diximus aliaeesse ab anima in corpus ,alia vero aco pore iii antipam peruenire , ait alio modo etiam posse nos ysiog Mirare a corporis, dis embrorum xςmperie, ac dispositions utentes syllogismo. , , seo maxime est opus Uri, vicu se utingata,se. n. . iVt sit haec Aristoteli sententia, amplius praeter hancelectionem signorim , demta
quam signi haec inueneris, licet etiam syllogismo physiognomizare, quo pus eris, te jti quando se stofferet occasio, di praeciputaum acorporistemperie,desumpta ration aliquid de passionibus; & propsensionibu&animae dicere volueris ,& hoc syllogismo ubiquia
utenduti est,cum.id potest fieri, iamienim ratio est syllogismus eorum, quae dicuntur, duco ubique,tdest iiis solum quando utimur ijs accidentibus,quae a corpore inanimam υs perueniunt, sed etiam cum utimurillis, quae abanima in corpus proςedund & in omniabus simul iungendo conuenientia conuenientibus signis, ut corporis siccitatem, &talia ditatem cum animae iracundia, oris itaverecundiam,cum furacitate;sic igitur utimur syllogismo iungentes conuenientia antecedentia, cum consequentibusconueniemibus,&inse x tςs propositam qnclusionςm. r I a
Qua ratione uti liceat nobis syllogis no ad physiognomigandum exicialectis signis aptparentibus,& quomodo simul iungenda sint docet exemplo,quod. est huiusmodi si cognoicemus,verbi gratia,Socratem,qtrod sit inuerecundus, i&tacitumus,ex hisduobus signis inferemus quod sit fur, &auarus,&id consequemur syllogisino hocim: bdo, Socrates estinuerςsvndus, parpit Qq ys, omnisi lassere undus,&patui loquusestsit, diauaruscio Socrates est fur,&auarus minor appatentiai; lapparet enim esse inuer&undum,&tacii xurnum;maior autem infertur,ex rationibus,&diunitionibus,& ex hisquae consequuntur in uerecundum,in inciturnum,&hoc proprie est vii syllogismo. f. i. Noto autem per inverecundum proprie nunc significartalium homulem, qui honoris, aq&existimationis suae nullam gerit curam, securus siue bene, siue male audiat qui autem :honorem nocurat,neque virtutem curabit,quare in se ipso bonitatem nullam habebit igi xur neque liberalitatem,inatus igitur est, atque is iustus,cum aut taciturnus sit, neque Π pter reuerentiam homiyum taςeat stli enim impudens sed propterea quod secum mel co
sitat,quid agerq velit, mue autem cogites,& quoniam taciturnus sit, ideo etiam frigidui de siccus, quare timid0s,siquidst in eluit semper ne sibi desint necessaria ad vitam, ideo eff-ςitur guarus, si ij tur auarus es,& malus,auarus autem, 2 mabus male etiam rem habero quaeret,non autem vi,quoniam timidus est,igitur dolo,at qui dolo alienas res in uertere assectat fur est ergo quicunque est taciturnus, impudens eundem dices furem, illiberalem. et Milii autem non videtur, quod taciturnus propri sit timidus,aut fur, sed per taciturnus edo intelligere op0rtere illum hominem, qui distorte loquitur,qui data opera amphi lo ch fatur , ut vix unquam possis intelligere quid ille sibi velit, Itali hos homines loqui agia amonice dicat, voce a graeea distorta, quae pulchrum, & praeclarum consillum sebvocabulum denotat,possemus nominare, hos loqui idiomate,vafro, & furaci; qui autem 'tali more loquuntur nescio quid mali semper agitant,necesse est igitur ut limites rectae rationis excedant,vel secundum irascibilem,vel secundum concupiscibilem j non secundum irascibilem, timidos enim,lt honoris curam non gerente eos diximus,ergo secudum con
266쪽
diuitiarum appetitia, . ivt, tera sibi commoda,& voluptates comparare possin raro in v novis excedunt,ut si id illis contingat ex habitu,non enim calidi ,&humidi sint; sed frigido stipposse imus, quare in alienis desiderandis rebusmirificeoccupantur, dequomodo idatam n tu dum continuo cogitant,eficiuntur solitarij acituriri, impudentes,distori ας cuultu loquentes,propriam intentionem,&conceptias nunquam clare exponentes.
1idicr igitur licebit et iam syllogismo physiognomirare , &hic vel optimus; vel maxime pMlusophicus est Mndus ; videtur autem Aristoteli quod iuracitas sit consequens inue nundi amo tacituruitas illiberalitatem, inihi videbatur furacitatern oriri, ex utrisque pacsionjhus s,mul tum is nempe taciturnitate, & impudenti i quod si hoc est verum , fortes Q syli' sino ex principijs interniscorporis poterit deduci;& schabebimusduos modos, auro qui tutetur signi jnexistentibus, irpori per animam,de eius potentias, de affectiones,aliter qui obseruabit signa quidem cortiosea, sed corpori quatenus est mixtum corpus, inexIs itiae ἰ & ita rationecerta temperatum . Hac ergo posteriore via procedentes si quenLinus recundu deprehendemus,illum dicemus esse furem,&si paruiloquum esse auarum o Primuin igitur per impudentiam, quae apparens est passio corporis, rerbi gratia Socravi inexistens temperamentum eonlucerem,& ex temperamento furacitatem arguam, hoc μTu modo,Socrates est impudens,ergo melancholicus est,cum subdominicipituitae,ergo frigidus,i tisiccus primo;S humidus secundario,ergo tenax;nec ficile alienti termino terminabilis,qui talis est alienorum est appetens,& tenaciter illa prosequitur,& assecutri quod Ere,o Iit,tanquam lutosa,& tenax terra tenebit,& intra se occultabit lic igeturdicetur iuraκ,hdcenim furis videtur esse proprium opus eodem modo ac multo facilius, Eparui quus est, meest pauca submisse loquens, sequetur,quod fit illiberalis, nam quipautato Itiit ursi i-gidusn siccus est,eigo non est audax,sediti meisbi multum; quare se ii riseriini, & paupe rem putat,semperque egere profitetur.sua igitur alijs non cbmmunicati idonii fit it qui abundat,non autem qui egere credit,quitatis est,illum dicimus esse illiberalem, ergo paria
villiquus est illiberalis. i Talis igitur mihi videtvresse huius cap. explicata sententia, breuibus auterii colligentes
Aristotelica documenta dicamus.
Primum sane supponit Aristotelesomnes, quae tribuunturoperationes animae illas esse 'io. compositi viventis,de d icere animam irasci, larere , aut cupere sit perinde, ac si dixerimus guibeandem texere,vel fila re,ex quo inseret,duos esse modos exercendi physiognomiam, quo rum alter est desumptus ab apparenti conuenientia, hoc est innititur illi convcnientiae, & o similitudini quam habibunt interseduo,quorum tamen Vnumaltero sit notius nobis. Alia ter modus est per syllogismum priorsemper dicit quod est,nunquam autem propter uvid; at posterior qui per syllogismum,quandoque etiam propter quid assectat,mutuis igitur af fectibus sibi respondere ad inuicem animam,&corpus ponitimutuoque immutari A ali rari docet,&mutuisconiunctionibus se mutuo consequi,quod etiam Scaliger libro de lita somnijs Hippocratem ex ponens infert, quod corpora sortita sunt figuras, &organa con uenientia,&correspondentia potenti js,&viribus animara Vnde tertio priticipale documentum inseri, quod quaecunque animalia habent similassormas, &Duras membrorum,&corporistotius, illa et similes animas,&si in iles anima Ium potentias,quare&operationes,quae ex similibus animabus,&corporibus proucniunt
267쪽
similas habebunt: Notat Pario quod harum, i Maeri corporeexistunt qualitatum,althdicuntur communes, quoniam in pluribus indiuiduis inter se specie differentibus Gederi reperiuntur,quibus communibus qualitatibus siue Winionibus respondent etiam commm Dps,& uniuersales quaedam ammirum propensiones: & potentiae;ut si lupi, & vrsi habenios latissimum,utrique etiam propensi sunt advoracitatem,&communem illorum animae hanc propensionem ha n*aliae dicuntur essepropriae unius speciei, quae eademan pluri bus quidem indiuiduis, amurnercvtantumdifirentibus spectantur, siccum videbo em Scicratem habere itasum acutissimum, & eundem Liam esse seuae; &praecipitis iracundiae, cli, videro Platonem codem naso Ieditum,eadem etiam iracudia teneri probabile erit s. nam similium similes mores,&operationes, dissimilium dissimilesesse probabile videbitur. MPost haec admoneliquod multa estopus experientia,&multa diligentia,ut possim is dia. scernere nunquid hoc signumcorporeum hanc, vel illam animae propensionem indieet . in hoc enim non parua est dissicultas, ut etiam ipse mei supra docui ideo enim in Socrare, signum,nempe capitis altam sublationem,hoc cothmune est,&ii inpudenti,& sorti,dubito nunquid magis propensionem ad isnpndenti In an ad sertitudinem fgnificet. Demum proposita distitastione earum sensibilium passionum,quae sunt anima ,&corpori communes, quae assimato corpori conueniani V, quatenus est animatum ait alias esseabanima in corpus bram anima cum sit causa in triplici genere causae ipsius corporis . necesse est,ut illud ipsum asciat, ac sibi simile reddad alias vero esse a corpore in animam, quales sunt illae,quae causantur a tempera memina qualitatibus activis &pasuis, Cum autem inter modos physiognomigandi sint isti duo,alterquiesta similitudine, siue ut ipse ait, ab
. apparenti conuenientia,alter autem sit perdiscursum, no neglecto osteriori, prioremiise eligit,utpote optimum,&expeditissimum, optimn in quidem,quomam probabile est annmae viribus, similia esse membra, qu e illarum esse debent organa,illarumque operationes exercere,expeditissimus quoniam maxime propinquus est sensibus, quibus innititur sed necesse est hunc ipsum,qui tali usurus est modo, valde peritum esse,&expertum,& multas animalium species, eorumque opera diligenter ontemplatum fuisse; qua ratione,& quibus membris, & omodo operentur.
avstiui Posterior vero qui per syllogisinum procedit omnium modorum dissicillimus quidem. δ' p. 7ρ maxime scientificus stulatilira norigi urin praesentia per similitudin in aceid
tium, quam in membris videbinius, si ilitud inerri membrorum arguemus, si Eaq.χuAia sint organa,etiam similes animae dic pus potentias, 'cum organa,&potentias similiatari,am. iudicauerimus similes etiam vi his QIi dicemus operationes,cum autem eo usque peruenerimus,utenteI deinde syllogismo, quaenam aliae proprietates,& mores sequantur ex his, quae iam nota sunt, piscabimur, i ita enim comparatum est ,'t simul connexa videantur esse animalium opera,sicuti etiam membra, & sicuti in corpore eonsensus est unus &con, spiratio una,ita etiam potentiae an iri ae inter se amiceconvenire, & consentire videntur,ut si una magis ad persectionem,atquchabitum accedat,altera etiam,quae illi consimilis est,& contermina fiat habilis magis,ad operationem, nam qui auarus eicitur,simus etiam ti- Α'midior fit,& subtristiori hac igitur ratione ex Aristotelis sententia procedendum est,si ex
ἀ- eorporeis signis mores hominum cognoscere v'lemus. Wr Quod autem in quomodo materia, corporis diuersitas mutet animae operationes n5aute in eiusdem substantiam,&potentias hocquod sequiturexemplo puto declarari posse; a jM,'ign is inpropria sphera, neque lucet,neque vrit,est tamen talis,ut possit urere,& luceres,
.ia tis si iuerit in combustibili,idem ignis si iugatur combustibili iam escitur, ut combussibile nomutent tentia fiat actu tale, quare illeignis est actus corporis potentis comburi,&tunc ignis a tu
non iit comburit, & lucet, quod igitur lignum siue combustibile luceat, & vratur habet abigitis praesentia ip ς corpore suas exercente potentias, q*od similiter corpus animatum vivat.
268쪽
enumatur,sentiat,& moueatur, habet ab anima , nec lignum sine igne cpiri buixtus neque splendebit, neque corpus sine anima vitales exercebit functiones, at pro ratione combustibilis diuersi,ignis modo etiam diu se friendet,atque vrit, nam aliquando viridem facit flatiram,aut ruleam ut videmus in sulphure,aliqua'do eandem spebamus nigram,vmia pice, quandoque calidior videtur, quandoque remissior, non nunquam magis urit, Aliquandominus, & pro ratione materiae diuersa ciuersimode suas exercet operationes; ita pro varia coporis qualitate, tactione variari functiones anini at, corporis via
Quod igitur Socrate viva quod sentiat,quod moueatur, qRod iudicet, est gni may Io quod combustibile splendeat, quod urat est ignis ; quod autem scurat, sic splendeat,est propter quod tale est eo gi illa, iecise lignum , verbi Fat,a salignum vel quernum; similiter quod SHcrnAsiemoueatur,sichntiat, sic iudicet Est causa diuelrfitas comporis,quo tanquam j'strumen; o utitur adyti ς dum o opergndum, thaec igitur corporea dispositio,&affect i sthil Mahu, quam cognoscere possumus; & Oaerimus per indicia corporis, haec enim tale esse corpus, quare. & tali modoservire suae potentiae, quare,& talem facere operationem'd scet, ut si spectauero oculum Aerici, dicam omnia, quae vides, esse lutea putas, nam quale est instrumentum talis est modus operationis, sic vides tein hoc speculis,si cognouero ego qualeriam sit speculum , facile quod nairide tua ficie sis tacturus iudicium praesentiam , nam si distortum videam, si imale elaboratum fio speculum,iudicauero te pallidam, & distortam faciem putam habere, & ita, cumirarpo ris sic affecta videam membra, quibus uteris ad certas operationes, quid de illa operatio,
ne sentiendum sit apte cognoscam. lo i :
Anima igitur animat corpu*', de secundum illum dicitur esse animatum , , secundum autem quod animatum est ab antiria tales habet, potentias &tales , secundum autem quod ita affectum corpus habet, accidit ut potentiarumquaedam magis, quaedam minus aptae sint ad exercendum suum aetum', quam aptitudinem propensionem dicimus,&propensio haec est a corpore; ut fabri melior, aut peior sectio a serra; quare,&per inadicia corporis potest cognosci, determinat igiturcorpus quodammodo potentiasmagis o: ad hanc ,i quam ad illam operationem , .ut cum videam duos homines quorum alter,sit 36 ventricosus, &cruribus crassis, di breuibus pr litus, altenhabeat criaralonga neruosa exiliora sineyei iure; & totus agilis, utrunque dico habere potentiam ad currendum, at priorem esse4mpotentiorem posteriori, exhis itaque arbitror si iam patere quid sit natis,
di modus, qua rationei a corpore mutetur , & non mutetur anima , quaeianimest corporis huius actus quatenusei Mistus est, necesse est, ut adi illius motum, alteraiationem mutetursecundum eas partes , secundum quas est vis organica 6 mutaturqueis; ut dicitur secundum operationem, non autemsecundum essentiam ,πadem enim semia
per essentia est anima,ut praesentia solis , &lux, at calor, & operatio variaturad variationem eius in quo , &per quod igit medium i de pro ratione aerisaliquando turbi dus b nubilosus, se ipse vel calidios,&liuidior apparet,' potentia igitur eadem est, at non , eodem modo sempe operaturi, neque eodem modo exercetur utemperies igitur corporis , quae signis &accidentibus sensibilibus a medeprehenditur si siue sit totius corporis , siue partium principalium ea est, quaenae docet modum ', 'aciationcm , quam seruat , aut serpaere solet ut plurimum , aut seruare posset ,'sioperaretur , , inta actum exiret , ut cum videam aliquem crasso capite praeditum , pituitosoque habitis cerebri illum dico esse obliuiostina , d C semniculosum: δ' hoc est esse talem , qui male utatur Minmoratiua potentia , neqtie seruet imagi sit,siimptas
recipiat, diliber rdormiat. 2. .: q li J3idadimi Ii,i propera
269쪽
zue 4 In Physiogni Aristotelis
Qv d ergo de m6ribus animi hoc est de modis, tu ibus utitur, de quos animus seruat ad suas operationes obeundas aliquid rationabiliter possimus allerere,ex his puto essemanifestum quod fuerat a principio propositum, neque ob hoc Iolli liberum aibi trium, aut vim
. vllam ills afferri,ut in Dadicetur, I.:
Ad Galenusta auterri,&ad eos qui aiunt,in phrenesi, in amore heroico,in delitio,&mea lancholist,quam hyppochondriacam vocant, curato corpore curari animaan, quare simul essentialiter necti utrimique, ex praedictis iam puto patere, quomodom spondendum sit, quoniam non .mim i est quae aegrotat, sed colpus quatenus est organumtalis operationis, quare ablato impedimento anima suasoperation , ut prius bene agita i ,ΠI . .
Da A Titerum videtur dubitandum nunquid si ita xesse habuerit, tollatur liberum arbitriuim&qua ab homine fient ex necessitate materiae, & organorum existant. Et quod tollatur, & impediatur, confirmari ditest, quoniam nemo iustus erit, nemo sertis, olnisi qui propensionem, &habilitatem adiustitium . di ad fortitudinem habuerit, nemo igitur laudandus,nemo damnandus,quoniam non propria electione boni,vel mali luere, sed eoacti;legislatores igitur iniusti sentiqui puniunx eos,qui coaete peccant tanquam voluntarie peccantes; Exaduerso, qui tribuit aliquid inclinationibus, corporeisque org . nis,&temperaturae eiusdem, e cusationem,&ynetextum, atque clypeum iniquiis mum malis praetexunt,& praeparant, qu ibus protegantur in sceleribus depreberisi , dicerequet. possint; ego ita sum inclinatus, ad hoc agendum me trahit natura, quamlim expellam furca,tamen usque redurrit,ab hac culpa vacuussum, & immunis, mihi summopoedispli, celo huismodi, qualia multa idiotae homines,&nebulones stipses plus nimio. amantes sonis,ut plurimum,viiijs, di malis actionibus mari mere solentis 2 , . abusis At huic dubitationi iam alias responsum fuitia. & nunc etiam ex magis Wopriis puto bilin posse responderi,praeter quam quod ei, qui dicit senatura si ad iurandum, ad iniustGMoniis, operandum , poterit etiam diceere iudex se ita natura cogi adsuipendio afficiendos furest, ad necandos sicarios , &damnandosexilio iniustos , dico nihilominus tempe, xiem ;i & membra corporis forte inclinare ,' nunquam autem cogere. ,. nisiadmodum praeter naturam statutum fuerit corporis temperamuntum ita, ut vitiatum sit omnino
Caeterutam haec omnia inrelligi sollinx, dico, quod eorum, quaeab homine sunt,uel homi ii accidunt,quaedam non possunt rion esse,& fieri ,&haec dupliciter,uel simpliciter; εο vel ex supperitione,simpliciter nonpotest non mori homo particularis;)i ut Plato,non potestn esse in loco, non potest non esse .auis,&serti deorsum, nisi q impediat: ex sippos timedico Platonem n0n posse non spirare, non possenon comedere, si vult esu re; noli posse non sentire si vivat, & sit animal, S de his certa ratio reddi potest, haec igitur
270쪽
imul tur quoniam babet habituin,& organu audiendi,videndi,& loquendi, atqm loqui,& videre,est de genere eorum,quae non sempersundinenergia, quonia non semper loquinar,non semper audit,aut videt,cum habeat organa ad haec, extantibus Oiganis ijsque se cundum naturam dispositis; dicam posse audire videre,& loquio id ut plurimum, facere pro libito; at ijsdem non extantibus,aut male dispositis ita,ut non obediant potentiae cuius suntorgana, possibile est vere dicere , quod Plato non loquatur,vel male loquatur, &audiat, prout male affectum fuerit organum; quae igitur Platolii. ad sunt ut plurimum, & si- rhi certa determinant organa,& oriuntur as habitibus,& perfectionibus illarum potentia- 'rum quarum suntorgana talia sunt,ut pendeant a Muntateipsius quidem quoad usum, io &exercitationeni, erunque tamen sic ericiantur, quoniam ta)eorganum habent Aliud genus est accidenciunt,& actionum,quaesint ad utrum libo,quaeque Plato noti solum potest facere,& non facere, sed nulla causa adest propter quam magis sic quam opposito modo operetur,liae sunt operationes,quae pendent ab illi patenti)s quae sunt aptitu dines tantum,& primae potentiae,non autem persecti nes, de habu us. quae sanepotentiae non habent certam, & determinatam partem corporis nostia cuius praecipui , de proprii sint actus, ut potentia saltandi numerum potentia canendiu δο sonandi cytharam . seditantum aptitudines, & habilitates quaedam animae, quare neque certum habent orga8 2num , natae tamen sunt operari secundum membrum aliquod cutem primo . t & per se est actus aliqua alia entelechia continens potentia in se non nullas alias facultates livi quat-i, , tuor,tria &duo,ut Vis motiva manuum continet gesticulatori manuam exercemus d igitis,& cantus potentia, si ad actum perueniat, &persecte per habitu'suum operetur , utetur illae manibus,haec lingua, ast manus ad cibum parandum primis, d lingua adgustandum
facta est,secundario,&ex accidenti haec uibra videntur inseruireb;-fentinuerum igitur nobisnotum fuerit, quonam instrumento,utantur hae potentiae ii contingeritilla, adactum perduci, & quale instrumentum tali siti operatio, natusae , &temperie instr menti,qua ratione futura sit operatio,&an illa potentia sit provinia operationi an remota iudicabimus.
Cum vro hominis animasipotentia omnia , &contineat me di ositiones, principi hium actionum,es operationum: si fuerit homo euies ii bd Aem,uisi e ab serat nobis membrum alicuius animalis nati per illud membrusti Arcereialem 'eterminatam operitilinem, pendentem a tali habitu 1sitire illi riuum nos dicimus, quod ille homo habet illam potentiam propinquiorem habitui. .masis secundum illam est dispositum operari quam secundumoppositam, vs Sobratu animaόmnes habeat inpotentia prima dispositiones, & affectiones quas habent sindiuiae animalium species separatim captae, in primo actu;e ctum est, ut Nabeat etia filii potentia illam voracitatem quam habet lupus in actu,& enthelechia,quamque lupus exercet lato ore exertis magnis,& firmis den ta , quae sunt propria instrumenta, quibus ille ad orandum utitur, si igitur& os tale,& tales dentes in Socrate videro, dicam illum habere voracitatispotentiam mvxime propinquam actui primo, facile talem potentiam in Socrate ad actum traduci posse,non tamen ideo dicam illum esse voracem ex habitu, neque non posse non voracem fieri hoc enim falsum est, tum quoniam haec voracitas in Socrate est prima potentia, tum quoniam estdegenere earum operationum, quae possunt fieri, &non fieri a Socrate , de sicuti in principio facile est resistere , quin ad actum deducantur, ita cum traductae sunt dissici lime retinentur , nep sente obiecto , data occasione non operentur , &sic quod a principio suerat voluntarium, postea fit iste, quodammodo necessariunta, potest enim bocrates ita uti suis dentibus, &ore, de non uti, &pbtest homo mouere,
pilam, aut rotam a principio, non mouere, cum autem mouerit primum , non
eandem facilitate potest retinere eandem , & Socrates cum iam saepius lupioo nior