장음표시 사용
231쪽
eti 6 In physiogn. Aristotelis
ad omnem motum;quare &ad omnem terminuminuimvero estseciunda 'matcrsa, &cau sa formata formis imperfectis,ut elementorum,&mixtorum inanimat'rum,haec definiti est ad quendam terminum,&quendam motum;sed neque prima ae ipse mouetur, Ast. simpliciter causam uniuersalem agentem requirit,&particularis a parti utari agente inbuebitur,& ad certum motum, finem determinatur,& ut iii materia uniuersiti,inetiistit pura potentia, perquam potest fieri omnia, ita in particulati apriretpoterit laparticu laris,per quam animaduertimus,quod potest fieri hop. at . Sunos Similiter circa sermam quaedam sunt supponenda, primum autein Armam dicimici esse rationem,&causam propter quam res est tale aliquid,&materiae actus, &peis imo resertur igitur ad materiam,qua propter ipsam formam existit, haec autem duplex est iii niuersalis secundum quam uniuersaliter omnis materia perficitur,&actu existit,&par I ticulari quae hanc materiam perficit,hoc autem perficere materia in Vt mihi sane vi tu nihil est aliud nisi e vi determinare ad certum Eotum,hoc est iacere habilem, vima gis ad hunc,quam adalium, motum;& motus te minuesseratur,ut materia,qure p&etri 1 esselapis antequam grauitatem susciperet,aut leuitatem iam sursum,quam deorsu es erat
apta moueri,at postquam ab agente passa fuit,&palla ndo suscepit grami item amnisti est aptior ad esse deorsum,quam sursum,de iideo scitus entelechia ι, effectio qua daci illius primaepotentiae,quae quoniam imperfecta erat simpliciter indefinita ad esse deor. sum determinata est, patet igitur formam in materia potentiam quodammodo esse,si re spicis quod futurum est,aut terminum ad quem res illamata est latri, cum autem omnes ro. naturales Armae sint habitus, eperfeci iones materiae,quae dicit ps rentiam, sempes,dcipq : Dannexam habent aliquam potentia igitur motae mouent, de hoc dupliciter crantin- sit,uno modo cum ad certum terminum feruntur naturaliter,& violenter ad opposituist, : Vt lapidis grauitas in actum d ducta ab alio mouet naturaliter deorsum, violenter cum
sursum iacitur,altero modo formae mouent naturaliter ad oppositos terminos, ut animi, quae animatum corpus, tam sursum,quam deorsum, a dextris, & a sinistris mouet, si illa moueri,&mutari contigerit,cum igitur naturalia corpora habeant commune principium . in ateriale,& sint ex materia serma,& tangi nata,& tangere,effectum est,ut motam0ueant,agant,& patiantur ad inuicem,nullum igitur ipsorum mouebit,aut quidquamin- 3s novabit, nisi moueatur,neque mouebitur, nisi possit moueri, quierso cognoscit hanc po- . tentiam, etiam quomodo res sit mouenda cognosci . Dico itaque cum adc5stituendum effectum naturalem, quod corpus vocatur compositum ,reperiatur quoddam quod habet rationem materiae,& quoddam existat, quod eri- ciens appellatur,necesse est,quod accidentium,quae in ipse naturali corpore, elucescunt,
alia a materia prius disposita lia ab essiciente oriantur,quod exemplo artificialium ρο- rest confirmari, fit domus ab aedificatore,quod parietes sint durar,quod stat frigidς, qu μ. dissicile mobiles haebent a materia,nempe lapidibus,quod autem sint altae, uel humiles, quod crasta, uel tenuiores,quod rectae,vel obliquae,& curuatae pulchrae aut turpes, id osti ne pendet ab agente, similiter eorum quae sunt in equo quaedam ab eiusdem materia, quaedam ab aliqua alia causa proueniunt, quod enim sit corruptibilis, quod sit passibilis, ΑΦ quod sit alicubi, pendet a materia ex qua est,quod autem sit velox,sit robii stus, sit aptus li ad ferendum equitem,ad parendum eidem, id omne pendet ab eo,quod dedit illi serina, . di rationem secundum quam dicitur equus,non igitur absurdum est, quaedam a materia, inesse naturalibus corporibus, quaedam etiam ab aliqua alia causa. Amplius si quaecunque insunt corpori naturali de ipso dicuntur, quatenus composi tum est,& secundum quod ipsum est, haec autem est ratio ipsius, quae mi docuit Aristoteles primo de anima, si physica est,necessario habetetnateriam, & formam, ergo manise': stum est,quod nulla passio inerit composito naturali, quae illi per ma teri m. & foraram propriam
232쪽
opriam non dicatur inesse, quae sunt correlativa, haec autem relativorum ratio est, vi si fit mutatio in uno, semper etiam in altero fieri necessarium sit, fit autem mutatio dupliciter, aut secundum substantiam, aut secundum habitus, & dispositiones, dicimus fieri secundum substantiam mutatione incomposito,quando corrumpitur , & desinit esse quod erat prius,at secundum accidens quando manente subiecto secundum qualitatem, aut quantitatem,aut locum, mutationes patitur a necesse est igitur si fiat inutatio in materia certa, & aliquid illi addatur, aut dematur aliqualiter etiam formam mutari, quare & com positum alterarii, sic igitur di,imus,quod si fiat mutatio in materia, illa eadem etiam i eomposito et scescet, & si forma aliquid pati possit idem etiain materiae comunicabitur ,ro sunt tamen omnes compositi passiones, non autem Armae; sed sicuti dicimus impressionem sigilli in caera esse persectiorem , aut imperfectiorem, ita etiam dicimus sermam Platonis esse absolutibi em serma Socratis, non quidem ratione ipsius λας, illa enim una est &indiuisibilis, sed ratione participantis formam, colli emus igitur in omnibus compositis tam naturalibus, quam artificiali bitas esse quoddam a materia , & quoddam aliud a forma, sed neutrum ab altera sine altera exoriri, magis tamen ad hanc O quam ad alteram pertinere, & per alterutram compositum cognosci; habet horologium arenosum,h materia quod si graue, quod si combustibile, quod vero tempus mensuret, quod stet rectum, quod columnis sit distinctum,abescente, cui cum placuerit dare talem sermam. necesseest etiam dederit consequentia illam formam, &li illud ex tali conflauit materia , necesse est etiam eidem inesse,quae materiam illam selent comitari ; ex his, milia videtur, o quod omnes dissesentires pistinco adtibus eiussem speciei pectantur es perquae induuidua inter se distinguuntur,i oriantur ex varia materiae dispositione , quae aliquando quidem ab agente magis, aliquando minus fuit elaborata, pro ipsius dispositione, & pd par
cone, ut in monetis eiusdem eunei,quas videmus variationes, illas acceptas reserimus materiae, nam haec argenti porti,maiorem arenti causae, illae minorem secit resistentiam, de cum iam suscepit formam aliquando magis,aliquando minus impedit,nesormatu corpus suum finem assequatur,cuius gratia existit. Quoniam autem naturale corpus, de quo agimus, omne in mobile, mouetur autem, vel a seipso, vel ab alio, quae mouentur ab alio, moueri ab externo motore in id ipsum agente, vel mediate, vel immediate certum est, vel nunc, vel aliquando, sic 3o igitur homo inouet lapidem baculo,' vel manu ,& quod proiecit sursum mouit etiam, eique dedit habilitatem eundi eum inlocum, ad quem proiectum est , moueri igitur haec ab aliquo patet, siue localiter, siue secundum quantitatem, vel qualitatem moueantur, &ivtcunque siue sit mouens univocum , & per speciem , sue aequium cum, &per potentiam ignis enim ignem facit, Res duritiein quod vero mouetura . ipso, id omne animatum est, non mouebitur autem a se ipsb naturaliter, iiisi prius
facta sit an anima mutatio, quonim enim Socrates audiuit vocantem patrem, abi jt,cu n prius staret ; necesse est igitur ante motum animae . fieri alios motus in eius corpore, a motore igitur, externo, tam quae mouentura se . ipse , quam quae.mouentur ab alio, moueri quodamodo dici possunt, quae autem naturaliter mouentillata tangunt, &qoassiciunt, quae vero mouentur, quod moueantur habent a motore, quod autem sic, vel aliter, peius, aut melius a materia propria pendet, ut duae pilae, quarum una ferrea
est, altera lignea, utraeque a flumine eodem mouentui sed Iignea supernatat ,& facile feratur,ferrea vero per fundum vix trahitur a fluente aqua,&hocdiscrimen illis non a forma, sed accidit a materia. Manifesta est igitur,quod passibnum composito inexistentiubaliae magis a tarma, aliae magis amateria pendent, quamuis singulae neutrius separatim , o nes coniun ctim sint utriusque,quatenus compositum statuun t.
. Hispositis ad ea, quae in contrarium allata sunt si ni Mor,poterimus respondere. T Primum
233쪽
In linum noli ut antiqui in secundo physicorum, dicimu res q'tales sunt, ex necessitate inaturiae, tales sortitas esse formas,&figuras,ut scilicet radices descenderint,quoniam gra uiores,deinde ranii,3: vltima folia quoniam omni lauissima asse derint, refundamentatadstmiis descendisse, quoniam erant grauiola parietibus, quibuslecta, utpote lignea, cum leuiora essent super steterunt,non sane hoc dicimiis, sed bene quod eorum quae domui in sunt, lia quidem ab eius materia, ali a Bima pendent, multaq. ratione materiae illi inesse, non tameti quatenus est spoliata torm , sed quatenus illam sustinet, iani enim omni ita accidentia diximus essumua fixi, non autem materiae, aut formaeseparatim ; Et passio nes, quae a materia pendent non a prim , sed a secunda oriri, & non ab ea, quae est puten tia, sed quae iam actu sermam habet, dis stinet, subiectum dicitur. ι uAd argumentum igitur quandodicebat , si flauabilis circa criadaucta,&ardens non bimo aro facit hominem iracundum, ergo tanto minus iaciet superbum,aud liberalen sed primum, V mi' ergo, secundum,ergo hum es nihil morjbup pddunt, proba, assumptum, quoniam seriatissimos,& tali dissimos dicitie cognouisie,qui ij m eranimansuetissimi,ex aduciso quosdam frigidos,miseros,senes, maximuirae indusia Huic primum responderentinunquam dixisse,aut dicere,quod animi moxes temperatu tam corporis sequanrur,sed semimqv xia a mutatione in cor te, fiat etiam non in animae substantia taed in eiusdemiiunctionibu quatenus illaruin est anima principium, & sienecesseest aliquam in eadem a ma apparete diuersitatem ; sunt enim haec ad aliquid, quare, de simul natura secundum, quod.Vuumsist mouen , & alterum mouetur, itaq. opo
tet, vi alias etiam dictum fuit inter se eun ruren compati est modo, quo incorporea pD ro
Amplius notandum est tria in homine praeter corpus considerari posse, animae substam tiam, quae emecundum se immutabili sati Habitus eiusdemsiue sint intellectivi, fiueactu iri,qui magis iminus suscipiunt, amplius,&itertio loco suntlanctiones, & operationes stacundum habitus,quae ipse mutantur, & alteranturia mutationem organorum,ut fabri lugnarii mutatur operatio ad variationem institunentorum eiusdem, & Hocest, quod dic mus facta mutatione in corpore fera etiam, non in animae substantia; & habitibus. sed i eiusdem functioitibus contingit , ut facta nutatione in serra,fit etiam mutatio in sectione, at eundem numero nihil prohibexesse scistonem,& sicuti ex se thre,& serra sit unli ad meti iacendum sectionis munus, ita dican imo,&co mefit unum numero ad lanistiones viventis exequendas, d sicuti sectoris virtus vicium Brae,quandoque superat, screeta ratio malas inclinationes extinguit, omino si vulttollit,&diutationum differentiae, quae circa optarationes humanas spectantur,non omnesab humaribus, aut eorum temperie oriuntur,sed quam pluresalias causas habent, quod enit Socrates ex sanguine,& pituita, & utraque, bile costet,id illi a natura , & quatenus est homo aduenit, quod autem talem particularem humorum praedictorum naistus fuerit temperaturam', quaeverbi gratia a corpore teperato discedit versus calidum, & siccum in secundo gradu c. id serie casu factum est, aut affectimnibus seminis, & sanguinis parentum tribuendum est ; accidit enim ex eodem patre, &ex eadem matre ortos esse duos gemellosi, unum marem , alteram sceminam , mas ni ger, foemina alba, mari crines nigri, taminanaurei , amboque adeo serociter inter se hovsque ad diem hodiernum continue dissident s cum iam utrique agant annum decimum, ut nulla ratione simul in eodem cubiculo manere, de eadem mensa cibum capere possint; consuluit pater plures medicos discordiae causamquρrens. Ab ijsdem enim principijs cum censeantur orti, eandem habere debere temperanaram, quare,& inter se conuenire, non
autem dissidere deberent, Id alijctio tribuebant,alij eo quod in diuersis uteri loculis coc
pii sint,diuersos esse autumabant. crat
At dixeris,quod olimvisum fuit doctissim in religiosissimo vir quomodo potest id m
234쪽
semen diuIdi, cadereque in duas cellulas matris generare, de producere foetus non Balum differentes sexu , sed contrarijs moribus, semen habere partes dissimilares , quin puto cxit ille in totum esse similare, neque posse diuidi, d si diuidatur, non fiet tanta inter foetus differentia, imo neque generabit, aut saltem non persectum, sed mutilum
l e coelo nihil ego sollicitus sum,nam cum sit causa uniuersaliscausat effectus uniuersales,& nihil particulariter in nobis,ut particulares sumus,vel parum admodum posse putandum est,nisi etiam sollicitum ipsum dicamus de ortu pecudum singularium, aut pulicis,&cicadae huius,vel illius muris, quae ab ipso sile produi s suit. io Amplius coelum est causa necessaria, haec inferiora sunt contingentia; si necessaria pro positiolum contingenti nectatur sequimr conclusio contingens,ut docuit Aristoteles non orgo horum inferiorum singularium causam efficientem dicemus esse sele simpliciter, aut coelum, si insteteris dice sol&sophroniscusgenerant Socratem, Hoc sane non negatur,ad non ideo sol est causa propria, & adaequata existendi Socratem, sed sicuti uniuersalis pro- .positio necessaria iunita minori contingenti est causa conclusionis contingentis, ita sol, &sophroniscus est causa Socratis. Illa maior necessaria iuncta contingenti non magis propositum, quam oppositum concludit,&coelumcum sophronisco non magis Socratem generare,quam non generare psit. In eodem utero nati sunt duo melli, adeo inter se similes,ut ouum ouo similius non: esset,at rursus in alio concepti sunt duo scelus mas, & scemina maxime inter se dissidentes. o Putarem ego non eodem die marem, &Φminam genitam esse, neque eodeni seminis iera,cuius indicium est,quod prius orta est scemina,quam mas,vel spatio xxiiij. horarum,
aut jerh nihil aut prohibet imo possibile est, semen quod ex me hodie decidit omnino esse
diuersum ab eo,quod heri proiectum est, tum propter cibum,& materiam ex qua,tum Παpter animi dispositiones,ac caloris naturalis habitudinem; facta at tem parua mutatione,
circa principium possibilo est,imo si et deinde in fine maxima fieri. Quin etiam possibile est eadeῶ nocte ab eodem viro, tum masculinum, tum stemininutatum generatos fuisse, sicuti enim ab eadem seminantis villici maiiu cadere potest propem in eundem locum granum frumenti, & lolii utrumque crescere, & adolescere, & quamuis eodem alanturnutrimento,semper tamen usque in finem d tueris plantae fiunt,folia,ssores,3 o & fi uctus diuersi, itae etiam ex eodem unius hominis genitali in eundem loculum muli brem possunt duς partes seminu divisim eieci peruenire, ut differetia illa exoriatur, quo niam semen no est similare nisi fri sensu, sed dissimilare, quare ex partita diuersis,&oppo sitis et constans, quae calore loci discriminatae secedunt,& hius diuersos produciit, O igiatur vetat pArtione sanguinis, & sen inis iis qua prisualet atra bilis diuisa fuisse ab ea in quassaua praeualebat, cum pituita subdominio, cum in una seminis parte atra bilis praeualeret factus est puer melancholicus quietus obediens, humilis, timidus, cum vero humor biis sus, cuin subdomisito pituitae in altera seminis parte superaret,distincto semine,&sic constitutis d iuersis principiis, diverse etiam ex corpore materno, & cuique semines conuenientia alimeta suppeditata suot undediversi,&inter se dissidetes gemelli sunt orti,subeadem nu-qo trice, aut in eodem lectulo nunqua quieti stare potetes, abhorrente masculo foeminae pra sentiain:& tamina sempe t culenter initias, & verbera intentante fratri; Haec itaquGtemperies, quam vel casus vel pridictae cauta produxere, praetor quasdam inclinationes, quas primas potentias vocant.nihil aliud composito tribuit,quas tamen,& cibus, & locus
sodalitates, studia,institutiones,leges consuetudines, & voluntaSdemum, ac ratio mutMIe,torquet'e,producere,& in oppositam partem conuertere potest.
Dat Hrte temperatura potentiti,& inclinationes, sed habitus, & mores,hoc est uti illa inclinatione, temperamentum sequi est yoluntatis,&arbitrij nostri operatio on igitur T a more
235쪽
mores animi sequuntur temperiem humorum,sed oriutur ex actibus multiplicati qui petrationem, voluntatem, electionemquς Niterantur; ut mihi propensio est ex temperie ad iram, ab externa specie moueor, & exc ndesto ita ut proijciam in terram pileum, id it tum, atque itςrum noua veniente occasione facio,vel consentiente,vel non probibente ra tione, sic inducitur habitus, qui deinde aliquando ferhinuita operatur voluntate, patetigitur quod a principio interno, quod est id nostra voluntate prouenit mos, non tamen ob id negadum, quin si temperies humani corporis,quae quandam latitudinem seruat, casu li.
mites excesserit,ut corrumpatur,tunc non quantur opetationes, quae a materia pendent,&4n quibu) nullum ius habet ratio, ut cum occupato ab atra bilo, aut fima cerebro, fiunt
Amplius si quis argumentu viri docti paru concluderediceret, profecto non esset missi, nam si quis negasset assumptum ; nempe ardentem circa cor bilem non facere hominem ad iram pargium;consideranda restaret illius probatio,dicit enim ille,quod fortissimos vi dit, eosdemque mitissimos , quare quorum calidum est cor illi homines non sunt iracun di, at ego dicam illos mites osse,ac mansuetudinem summam praeseferre,quando non inutantur neque circa cor feruet bilis,quoniam occasionem non habent, at si ipsis daretur OG casio, quam iudicarent dignam, quae illos moueret, utique saeuire mirifice videres, vide, Rhinoceronte scribitur, proprium autem est hoc fortissimorum, & serocissimorum, ut nisi ob magnam causam in ham serantur, cum autem illam conceperint,diutissime seruant, &vehementissime exercent,nam ferrum ignitum refert eorum natura, Secundo ait si frigida io sunt iracunda,ergo calori& bilis quae calida est non parit iracundiam,quid sidicam, silex,
ct calybs sunt frigidi, & tamen ignςm producere queunt, ' isnis cum durus non sit lutum
tamen durat,& calx,& aqua cu stigida sint,calorem,& ignem parere possunt. At utcunq. ignorandum non erat,aut dissimulandum si igidum,& calidum dici multiplex,&interca, tera secundum relationem,sic enim dicimushominis cerebrum esse frigidum, cum tamen
sit calidius quouis aestuoso aere, & dicimus aquam frigidissimam, nihilominus illa omnis nix,& gla te omnis, est multo frigidior,si ergo dicit vespas,& cabrones frigidos esse,
eosdem iracundiore lepore;& capreis, Respondeo non fieri bonam comparationem, hoc que erit cl rum si dammas,cum dammis,de cabrones cum caesonibus compar bi ,hybese 3 no enim tempore,cum se ipsis sim frigidiores cabrones, & vespae vix volant, de irritata sugiunt,abdutque se magis, & retrahunt,aestiuo autem vicistim alios petunt, & vexati furere 'videntur, sicut igitur caprea calidior est animosior frigidiore eiusdem speciei,sic cabro , di vespa quae in apricis stabulatur, & calidioribus locis, vehementior, iracundior, & ferociorevistit,quam quae in oppositis habitat id etiam in viperis, & serpentibus clarum est , quae hyeme vix caput attollunt, verno, vel aestiuo sole tepefactaeferocissime in aduerso insiliunt, ampliui senes, aegroti, & anus simi iracundi, quoniam cum ira magnum habent . symbolum, dolent enim, & se sperni putant suae iracundiae conscii, quae res illi circa corc
lorem non naturalem 'oς enim egent sed febrilem ,&praeter naturalem accendit. Ait odium inuidiamque, non pendere a temperamento, cum tamen sint habitus mo
ru m,& probat,ex hoc,quod ait,nullius temperamenti mancipium posse dici falsarium, aut ηο
At primum possem ego negare,odium.& inuidiam,quamdico pendere a temperamento esse habitum, etenim habitui sunt secundae potentiae. & entelechis quaedam, quae vero pendent a temperamento sunt primae potentiae, amplius habitus sunt primi generis qualitatum, at quaea temperamento oriuntur sunt se randi generis,item habitus secundum se,&sne eXterno agente exeunt ad operationem , . qui enim callet musicam , habet eius
dem habitum, cum vult, & non est impeditus potest canere; at quaea temperie prou niunt potentiae egent e terno perficiente, ut agant, & per se nihil faciunt, puer enim qui potest
236쪽
potest discere musicana, etiam ii canere velit, tamen nisi prius didiceest,&habitum acquisiverit,non magis quam lepus,qui caret potentia,canet,aut si quando cecinerit,id omnino imperfecte faciet,nulla enim potentia prima se ipsam perficit sine agente,&motore,deinde falsum est quod odium,& inuidia non pendeant a temperamento: amplius, & falsitas,& arrogantia, i ed haec, quae diximus, vel ut habitus secundum quos talis vocari solemus considerari possunt, vel ut potentiae quaedam naturales a quibus non fit denominatio, primo modo non pendent a temperie at secundo pendere nihil vetat, hoc est hum6rum mixtionem,& corpus quo utitur anima,habere habilitatem,&di ositionem ad suscipiendamariogantiam,falsitatem,&inuidiam , qua habilitate caret saxum, vel arbor, vel aliquod aliud carens sensu & interea animalia siue homines, qui sunt harum passionum seii habi- tuum .susceptibiles,dicimus Socratem platone esse paratiorem,propterea, quod materiae Socratis talium habituum susceptibilis minus nata est repugnare cauis effcienti externo in Socrate, quam in Platone,unde plane constat ex his nihiI in actu poni, sed tantum in clinationem quandam significari. c d autem quatenus sunt potentiae in determinatae Pendeant ex temperie,& per illam magis ad hanc quam ad oppositam partem halsitus alia
quando inclitient,&cur,&quomodo satis supra dictum est. ι Π Hl a Qirario tribuit syderibus has dispositiones, quare a temperamento negat Procedere posse, at ego primum negarem consequentiam, quid citim vetat temperamentitis accelb,&syderibus causari, a temperamento deinde oriri potentias,&inclitiationes supradictas Θ
sed si negauero antecedens,id sanEdissicile probabit,quamuis uelit Esummis alpium iugis
in mare praecipitem volui eum,qui futurus est nauta. H
At hae sunt nugae ut ipsemet attonam si illum coelum causit 8e talem sedit, etiam tem periem huiusinodi corporis causabit,at neque coelum,neque temperies id effetentosi illum m occasio aliquaoblata ad mare non deducet,&cum dixit nullam vimelementorum potuisse lacere Ptolem um adeo nefandae veneri deditum, Heliogabalum, & Commodui
adeo turpes, crudeles,mfames. Ici
Huic ego etiam assentior,neque pertemperiem tales laesessuissedim,sed bene non pugnate temperie,hos ipsos a sodalibus, a mala educatione,a vitiosis adulatorum moribus corruptos fuisse ; & tales factos tandem extitisse, etenim soluti legibus, cum essent, quibus liceret omne,quod libebat, in omne genus vitiorum impellentibus adulatoribus,taeque r
Idem enumerat, ut ositionem suam probet, quosdam 9 mirifice timuisse feles, aliis
mures,non nullos omne genus serpentum,ut videntes exhorrescerent,quod rerum genus a temperie non posse pendere contenditiat ego neque omniaefferimperaturae,vel materia
secundae affecta prodidi,sed qui aedam genera inclinationum tuma materia ducere secunda, non quatenus est materia, sed quatenus iam formata est, ut sicatur sangui et bilis; di non ob hoc tamen omnia,sed agens etiam multa tribuit, nemph Armam,& essiformata, quae illam necessatio sequuntur,sed si qussetiamtueri vellet, in Socrate praemitisse aptitudinem ad metuendum felem,antequam unquam felem conspice et,sorte,nihil absurdi diceret,nam nisi hanc aptitudinem habuisset,nunqua adhb viae miselem timeres,perduci
Ersi dixeris quaenam est haec quattuor humorum temperiesqualis & quantas; quam ponia huius effectus rationem , causam .prosecto ut assem adesses 'ita quamam 'uomodo vocari queat nequaquam explicari posse ariatim , neque id initum; cum harum potentiarum natura sit, ut immeris materiae careant nismine, an Misin diaci potest talem pibpensionem originem ducere a sorma , qt fibi determinauit materiae portionem, cui accidit esse omnino contrario modo dispostam illi Iex qua spiritus eleuan
tur,eius speciei spiritalis susceptiui,quare cum sese offert mutis species turbantur spiritus,
237쪽
& ab illa specie dispantur,ea ratione qua tenebras iugari surgente sola videmu , aut aetepuluere enu agitari,abenamasi qua in illo producit concauu speculum sole illustratust Adsert etiam, si caliditas causaretoudelitatem,& frigus,dolum,ergo animalia qu*ca lidiora,ea eo crudeliora essenio quo frigidiora eo magis dolosa,at hoc falsum,nain stigia dissima cochlea frigidissimae testudines,& lumbrici, quorum nullum dolosum animal est similiter inquit, si calidus, & humidus homo est magnopere secundum naturam, erg8 si piens, ergo quo catalor,&humidior sapientior,&calidissimus,&humidissimus seret
sapientissimus, sic igitur infantes, & pueri, adultis, senibus essent prudentiores, lapientiores siquidemhis calidiores. Alfacile est his respondere,quoniam nihil sequitur,si est prudens calidus,ergo prudem istior erit, qui calidior, calidissimus igitur prudentissimus, nam & sic ignis esset prudenti sibanus,& serrum ignitum prudentius cai,medausa est,quoniam in mediocritate,&tem rie nonautem in excessit risistit virtus manaturalisanimalium, & plantarum ι neque diximus nos unquam temperiem causare mores, ut illi homini tales inessent, quoniam in uis inest temper, humium , sed bene posuimus propter hanc humorum temperiem S cratem aptiorem esse ad tales Mines,& ad tales minus idoneum,& cum ex educatione hiastitutione. consuetudine, legibus, vovitateque talem susceperit morem secundum quem solatirascis auitii diruinius mutationem in temperie factam, non quidem simplicit' & isundumtotum porpus tanqui priuabiliosum habebat, & calidum corpuast effectu
lituitosem,&fiigiduiniis tantum secundum eam panem humorum invasi circa cor mi 1ο sentium,qui sunt materia,& subiectum moras ιllim & habitus,per institutioiarim introd*- cti neque selum humiorem sed vas in quo humor continetur alteratu, & mutatum aliquomodo osse , otroductaen;m noua sorma necesse est materiam mutari;In Socrate igitu , quia'teadeptum ita excitio habitum mansuetudinis minima de causa clamabat,domest,
corde silebat, ill Nunc mitis silet, quoniam mutata operatione, mutatoque more, mutatum ςst etian
iubiectum, quate uvnima b lius portio est cirea cori S caput, & si est non accedit ux uti prius Milo factum est.maon fac irascatur amplius, & si irasci contigerit ob dignam causim, placig dmodum aget, di si quis iracundus, ex lethargo, vel alio morbo pituitoso, saeuis asstrepente mitis,non dwo morem eius mutatum esse.cmus indicium,quod abeunte impedimento pituitae, ad idem rediret, sed dico impeditam esse iunctionem secundum mat 'ξ si1m ex impedimenis au absentia bilis,qui circa cor existens erat illius moris' subiecturii,
Sicetiam cuidam mihi noto a uandocontingit, ut ex longo morbo , & dolore capitis continuo obliter ta ster I omnium pene memoria eorum, quae adolescentulus didicerit, /reque clquas ἰ rete I, P ingle euacuam humore peccante,&sublato impedimem madnamrrimctatumredire caput,omniumque memoria eadem successit,iion igitur habitum meminis iter staffectiomateriali Adsua praesentia illius operationem impe-
i . A alius non dico ego talem humorum se tisam hominem dolosum, aut temerarium εο facere, sed assero,quod qui dolosus est,aut temerarius, & qui facillime hos habitus suscipe-'pmpotest , loor Nomptiusquam aliquisaltus , illacertam habet circa principium starumaction*m,mixtionem, &imperiem humorsi, quaeapta est harum passion m ma teria,&sicuti dicos est domus ergoest paries, at non e cotta; sed si est paries poterit etiam esse domus;ita etiamsi illa iracundis habitum exercedergo ruet circa precordia sanguis,
at non e contra si feruet sanguis,essio est iracundus, sed tantum assero esse ad iracundiam prepensum,ut pyrius puluis,ad ignem recipiendum.
Et quoniam bonos malos non Geanatura, sed electique, & voluntate vir ille tutari
238쪽
46niratur,neque posse insteti tale corpus habet horio ergo & tales more exemplo Epitecti stoici, Socratisque turpissimorum hominum, optimorum tamen, exemploque Commilio Domitianin Heliogabati,qui quamuis pulchri essent, mali tamen fuere, Respondeo hoc nihil ad rem, namcorporis temperies uniuersalis quaedam causa est, quae ad hoc genus morum potius inclinat,quam ad illud,ad nullam autem certum cogit sed volutas,&elaetio ea est, quae mores facit,nam nostrarum operationu nos sumus domini si secundum naturam, non autem secundum morbosum affectum simus dispositi, vitiatumque non habeamus principium,quod si Epitectus, si Socrates boni fueren Commodus, & Domitianus mali, id illis imputetur. Priores naturalem temperiem correxere, posteriores eademio abusi sunt quamuis forsan essetnon mala. 4 Idem cum oblatrasset ponentibus, quod animi mores temperaturam corporis sequantur contra utitur hoc argumento, mos est modus, & qualitas motionis, motum igitur supponit mos, motus autem est causatus a natura, & haec forma est, & non materia, igitura . forma pendet mos ,&ab anima non autem a materia. Ego sane eode argumeto uti posse dices. Mos est motus affectio motus pedet a natura, natura est materia, ergo mos a materia escitur, sed rursus si mosest passio quaeda motus, aut habetis motum,cum hoc si corpus,passio igitur est corporis,corpus aut constat ex materia,&serma,quaecum sint ad aliquid altera sine alter neque esse,neque intelligi potest, quare ii a forma ecundum ipsum,pendent mores,ergo a materia,nam sorma sequitur maxuriam, di materia formam. neque altera sine altera existere potest.2o caeterum iam memoria tenendumest,quod affectionum, quae in homine,quaedam magis materiam, alia magis formam sequuntur, omnesxamen sunt compositi. Cum autem ad uipra naturalia se eleuans ait,tria esse, Deumqui facit omnia ateria ex qua fiunt omnia,& coelum per quod Deus facitomnia ex hoc inseri, ergo elementa nullam vim habentio rerum formis, &forma non a materia, sedavi agentis dependet, ego sane consequentiam putarem, esse falsam , Nempe materia omnia recipit, ergo elementa nullam vim
Dico materiam duplicem esse primam, & secundam quam dicimus elementa, nam si sila prima mMςria per selum coelum smmas a Deo moductas reciperet, & retineret,nulla ηαλ aΙia estet ,distincta genere , sed quoniamcerta forma certam requirit -teriam et 3ο menta, elementorumque mixtio,&semperatioWgoedi quam res debet recipere formam; Neque nego ego formam potius esse in perficiente, quam in perficiendo, sed benedico, primum, quod perfectio est in perficiente. ut in principio, & ericiente, at in perficiendo, vi in subiecto,sic valemus sanitate ut principio S corpore ut subisscto,& anima morum est primipium, sed in corpore, &in elementorum temperie, ut in subjecto reperiuntur, &exiussu t, actusenim activorum in patiente disposito existunt,ut secundo deanima; Elcum a gumentatur quod mixti Arma non est praedominantis, nam sic omnium animalium, dc plantarum unaesset isma,M einducit, falsum esse quod temperiesquidquam agat , dico egosormarum alias esse uniuersales, alias particularesquasdam ultimas, &ita comparatum ine, ut sicuti numerus posterior priorem , sic isma succedens antecedentem conti. 4φ net, quarc uiri est omnia mixta, quae termino proprio terminantur, esse talia,ut in illistςrra dominetur saltem secundum molem, quatenus est communis quaedam materia,ergo habent eandem formam,& omnia sintidem negatur consequentia,& si sunt id accidit stacundum uniuersalem sermam. vinos , di equi sumus aeque animalia, at deinde distingui. inur, risima differentia, quoniam nos rationales,equi irrationales existunt, nulla itaque, ratio est,quaedicit omnia animalia esse unum mixtu Quare fmul uiuere,& non vivere, Respondeo sunt unum mixtum uniuersali illa forma, di quotanus grauia, non vivunt, at
239쪽
quatenus animam habent, & sunt animalia eatenus vivunt, quod etiam subitingit, nihil
Quod scilicet nemo dat,quod non habe elementa non habent ambitionem, non tu ritiam,ergo neque id dabunt genus rerum; At contra similiter ego sol,motusque non haabet calbre,ergo non dabui caloremξ& silex,& chalybs non habet ignem,ergo neq. ignem dabitΘat vana haec sunt,separatim calx,& aqua frigidae sunt,neque calefaciunt, & coniun elim exurunt,separatim lapides non iungentur simul; i vero coniungantur fit mutus,aqua di farina non est panis, iunista simul panem faciunt,similiter elementa separata,neque auaritiam,neque ambitionem habent, neque harum sunt capacia passionum, at iuncta simul, di certo modo temperata eficiunt subiectum aptum haec ipsa capescere, ut igitur neques, io terra,neque aqua separata possunt fieri olla,aut urceolus, si vero utraque iungantur simul,& elaborentur iam effcitu massa quaeda,& compositum aptum ad capescendam formamvreei, & ollae, sic elementa separata non sunt capacia auaritiae, aut ambitionis, sed simul mixta,&certo modo sermentata,cum factum suerit mixtum aptum suscipere animam,r
tionalem, & auaritiae, & ambitionis, & libe alitatis, & aliarum passionum animi fiunt suabiecta,& quod de his dico etiam de magnetis passionibus potest dici. Dum autem contra Alexandri ut ipse ait preversitates insta supponit grauitatem non posse esse sermim substantialem,qm sermae non suscipiunt magis,& minus,at grauitas si scipit,quare non potest esse forma, at sine mihi valde dubium semper fuit, an substantiales qualitates quas formas dicunt) suscipiant magis, de minus, etenim est animalitas in his ad quidem magis in illis minus,his clarius illis obscurius ipsam participari contingit, si enim 'animali esse, est sentire, & praeeipuerer laetium, eum tactus homini clarius, brutis mulitis obscurius communicatus sitipatet animalitatem,quq λrma est,magis,& minus suscipere,& si non ratione sui saltem ratione subiecti,quoniam in aliquo quidem perfectior est in aliquo alio minus perfecta,quoniam materia minus est elaborata; at s dixeris Armas esses nes quare indivisibiles,quare non suscipere magis, S minus. ii Huic obiectioitiresponderem,sermas secundu se captas, & in abstracto esse fine , &- itionem indivisibilitatis sustinere, at quatenus sunt in subiecto eatenus videntur magis,
minus recipere,amplius si omnes Arm naturales,& corruptibiles ideo tales esse dicuntur. 3a quoniam habent contrarium, at quaecunque habent contrarium suscipiunt magis, &mi nus, id enim mahis, & minus suscipere,est ad mixtionem contrarij pati, ergo necesse est; etiam naturales Ermas, aut quae habent sermas in materia illas magis, vel minus particu pare secundum quod materia magis, vel minus agenti restit, & sermam recipit, &sicuti actidit multas qualitates non suscipere magis , deminus, quie tamen ab his denominάii tur indubitanter recipiunt,ita sermae substantiarum secundum se non recipiut magis,de minus,quae tamen ab his denominantur, ut hos & equus, quid vetat ut magis,& minus taIta l
Dum autem negat grauitatem esse sermam, quoniam maererum, nos latent, dico
non omnes,sed tantum,quae sunt immersae materiae,& quae ultimae sunt at vltima differentia elementi non est grauitas,amplius si terram consideres pro ut terra est,eius ratio est terrestre ita si pro ut alicubi sit uatur, est grauitas, & pro ut est elemetum est siccita cum fri giditate,vi Doctoria quatenus docet forma est doctrina,quatenus homo, est rationalistis quatenus animal est,eatenus tactu determinatur,& si unum quodq. potestate de opere do terminatur, ergo cuius plura sunt opera illius etiam necesse est plures esse rationes quare, nihil vetat aliquid unum quidem esse subiecto, plura vero ratione, & isma, atdubitabis An in re una plures sermς,Respondeo Non, Nam una tantum est ultima serma, quae alias
continet,ut continet 3 .& a. sit res L dico Arma, ct terminum esse
240쪽
esse unum factat . c. d. contineri,& esse potestate,& praeparationes mater vocari s D mum cum dicimus ex defectu materiae cornua non adesse ovibus quibusdam , non sunt adducendi equi, vel canes, sed de ijs quae sunt eiusdem speciei intelligendum est . Nam ou es quae sunt montanae cornua habent, campestres carent, qm in hisdeficit materia sicca,ex quibus sunt cornua, & falsum est, quod viro illi videtur, Armas nullas educi de potentia materinsed omnes induci. Ad argumenta ex se undo de generatione deducta,quoru in primum est, si sola elementorum congregatio facit mixta, cur potius ex homine n scitur homo,& ex oliva arbor oliuae,quam aliud aliquod Quid si dixero elementoru non simpliciter mixtionem, sed certam mixtionem oleam generare tunc quaerit a quonam i , agente id fiat, Non potest esse casus, ut dicebat Empedocles,sed natura,quae ex oliua facitot tuan , quae autem causa facit oliuam, ea pasones etiam quasdam illi dat ab eadem se ma prouenientes,quae tamen in illam certam materiam recipi poterant; Haec materis certa di spositio latitudinem habet,& pro graduum varietate operationed sorma prouenie tem variat', Quod autem eorum quae suntla composito alia a forma, atque ab efficiento, alia vero pendeant a materia supra expositum fuit. Ad secundum argumentum cum dicitur quae sunt in nobis, vel motus esse, vel quietes quorum noutrum ab elementis, & mat ria c tu tur; Respondeo, motus in nobis a materia non causari active, sed passive, & ita etiam actuestiones omnes, quae in composito sunt, non causantur a materia, quatenus materia est, nisi sub ratione passiua,non autem unquam aetiua,ut homo ab anima vim irasce
di habet, quod sicpossit irasci a bili3 dispositione,quod autem ita utatur ira,iam ab habituao supra inclinationem inducto, assecutus est; subiective isitur a materia, effective ab asente, vel a serma tanquam a principio pendent Tertium argumentum si anima non est ex elementis,ergo neque passiones, & habitus qui sequuntur animam, quare neque mores Responsum est,passionum, quae in nobis, esse quasdam,quae secundum formam insunt, quasdam secundum materiami priores non in runt nobis per materiam, inerunt autem posteriores. Amplius sit verum animam non esse ex elementis,at in corpus quod est ex elementis receptibilis est,quata & passiones in coriapor quae recipiuntur,pro ut recipi possim;,in eodem apparent. Hoc autςm posse,a mat
ria dependet, quare sicuti sunt pςr sex'am, ita per materiam recipiuntur, at per altarentias materiae, quandoque diuersimode illas recipi contingit,& per vir sq; aut per id quod 3o est ex utrisque operantur. Deinde non sequitur si anima non est ex elementis, ergo eius sperationesabelementis non alterantur, etenim homo non est ex ferro, & chalybe, a ramen per ferrum, & chalybem multae eiusdem operationes perficiuntur, sic etiam quaedam hominis operationes per ea, quae sunt ex elementis organa corporea fiunt QOd vero dicitur materiam nullo modo esse causam essicientem generabilium,id omnino fatemur, neque oppositum usquam temeri potest, neque possibile est mixti passi nefa n lateria effective oriri,pro ut uidebatur Democrito, Anaxagorae, materi x proprium est pati, & moueri, & semper passiu nunquam concurrere active, quod etiam docet quae sequuntur argumenta,nempe nullius p ssionis, & nullius effectu causam refere- . dam esse in materiam,hoc certum est, si sermaliter, & effective loquamur, at materiali- o ter & subiective non est verum, videmus ςnim multas in nobi Ab humorum mutatione contingere alterationes,quare argumentum quod additur nihil contra positionem nostra habet, dum inquit; Quod serma est cause propyςr quam re sit, quare, causat materia ,& materiae affectiones, verum est q*0d cavs e materiam forma finaliter, nam est mat
ia in gratiam Armae,non t men facit ipsem esse simpliciter,qmmu existere eandemiaciat hoc enim est primum Hrmae opu ivx materiam actuet,atque existere faciat : o Riod aut additur ex Ari tuo potentias materiae esse,ut serra, qua utitur faber lignarius, id omnino sonfirmat,quam tuemur politionem, unde non dicimus nor stamnum factum