De Claudio Aeliano

51쪽

frudo, Mi hominibus micus non in Bideo liis ristim, Sed in hac quoque animi praedicatione non minusquam in his verbis e Seorsiones odi homines nisu ies aliquid illius paene ridiculae gravitatis dignitatiSque, qua haud raro sententias suas profert '). Quibus de causis a rebus publicis plane in otium se receperit Aelianus, supra dictum est. Tamen eum Virtutes publicas, munera bene gesta, vitam civibus utilem minime parvi habuisse illustratur innumeris laudibus, quibus effert homines de republica bene meritos. Eo magis mirandum est, quod legimus uno loco' pecuniae patriaeque contemptionem virtutes aeque laudandas eum habere. inules Theb ne S, inquit, et ullis in rebus, no nimo esse, Nuruit et in iis rebus contemst is, quαS uictu S c mirαtur, Scilicet e cuni sutrietque, Quae mira pini non eo Olum referri potest, quod Aelianus ipse vulgu ejusque sententias plane contemnit', nam non modo vulgus sed etiam optimos viros patriae amantes fuisse non ignorat Potius novum festimonium esse mihi videtur Aeliani cum Stoidis consenSUS et ejus, quod supra dictum est de Stoicorum a republica nationeque discedendi totumque genus humanum amplectendi ratione. Si ita est, non parvi aestimandam vel contemnendam esse patriam, Sed majore laude dignum esse, qui aequo animo relictam patriam tolerare po88it, quam qui vulgi modo glebae adhaerescat, vult dicere Aelianus. Nam tantum abest ut amorem patriae eoigat, ut et eos, qui tyrannis necatis patriam liberaverint, propter est 'Chrum si intis,' collaudet. Quod puerorum libidinem nusquam reprehendit Aelia-BUS neque nimio Graecorum morum studio ejus tribuendum eSt, neque Vitio ei esse potest. Nam quae exempla' huic rei similia affert cum aperto vel tacito consensu, ne minima quidem macula assecta sunt, neque aliud quicquam continent nisi puram et laudabilem inter viros caritatem amicitiam-

52쪽

que, quo nomine Pythiam, ipsam Charitonis et melanippi

amorem significasse Aelianus diciti). Denique Aeliani de morte vitaque finienda sententia paucis verbi attingenda est. Quum vitam ipsam propter

innumera mala parvi habeat'), non modo mortem non timet, sed potius ut praeclarum liberatorem eam praedicat et homines reprehendit, qui eqtio nesci mi, liment et Summtim mulum eSSeptilunt, '). Invidere videtur iis animalibus, quibus brevi post ortum mori natura dedit, ne tiαm miSCrium Sentium nευρα tenue testes sunt, '), et propter aliquod venenum lenem mortem efficiens Indi, inquit , hαc ossessione fortunuli Sunt, quum hoc cur ere liberiar Se 6SSini, qtiundocunque Olunt'. Ipse voluntariam mortem laudat et sine dubitatione iis assentitur, qui ad vitae mala effugienda mortem sibi consciverunt. Lutico dictat est taliani Indi mors; et cicini, cibit milius Misum id eum, q). Ingyru Hiis ilium icto in re urαι

Aeliani de rebus divinis quae fuerit sententia.

Eisdem de causis, quibus multi Aeliani aequales non unius philosophi sectam sequebantur, sed uisitorum instituta miscebant, etiam plures ultuum religionum caerimoniarum mirae farragini se dabant, qua re incredibilis superstitio rerumque mysticarum studium effecta sunt. Temporum miseria magis ali tempore homines incitabat, ut quod extra se ipsos reperire non poterant in republica neque in societatis humanae moribus solatium calamitatis bonamque spem futuri temporis in se ipsis quaererent. Adipisci poterant aut philosophia aut religione. Utraque autem numquam magis quam illo tempore caruit dis rebus, quae

53쪽

majores, praeSertim fraecos, summo humanarum divinarumque rerum studio et amore impleverant. Nam religionis bona philosophia exstincta erant et philosophia, ut tunc erat sibi ipsi superstes, nemini satisfacere poterat. Ita factum est, ut plerique, quum nihil haberent, quod sequi po8sent, ardenti cupidine amplecterentur quidquid superiorum

rerum iis offerebatur, ut effugerent inanitatem vitae animique desperationem. Quare non modo ad pristinos cultus Veterumque deorum superstitiosam religionem reditum est, sed undique externi cultus arcessebantur et mysteria areanaeque religiones fere omne obstringebant, quibus cum rebus pietasse conjungebat non minus immodica, quam antea impietas fuerat. Qui quamquam communis erat morbus totius aetatis, tamen Aelianus incredibili modo eminet suprema superstitione, veterum deorum stupida religione, caeca ira atque odio omnium,

qui res divinas negligentia vel dubitatione afficiant. Superstitiosae credulitatis exempla primo aspectu legenti occurrunt. Persuasum sibi habet portenta ac prodigia saepe a diis mitti ad deterrendos homines ab impiis inceptis' vel ad indicandas futuras calamitates ' , quae omnia Semper Ventum habere putat'). Raro fit, ut dubitet de portent aliquo; potius miraculis maxime incredibilibus plenam habet fidem'). Etiam antiquas deorum heroumque fabulas plena cum fide et legit et refertq). Summa autem religione verecundia fide

omnia amplectitur, quae pertinent ad naturam deorum. De diis arcanisque naturae ne investigare quidem philosophos eum concedere supra disitum est. Quum credat mundum e Crectioris S ientiet, et Bottinfuleotidieioque ei,' regi, non modo eos summa eum detestatione persequitur, qui deos Sse negant, sed etiam omni quaestione relicta fidem haberi vultet tacitam venerationem tribui omni document potentiae superioris. Quam vim superiorem et arcanam quum videat apparere diu tota matura, praesertim in secretis animalium

' V. II. VII. ' V. II. XII 5T ' V. II. XIII 3. II. IT.' V. Η. XIII 26. N. A. III 8. VI id. XVIII 8 32. ' V. II. I 2 . III 32. o. VIII 6. VIIIJ8. N. A. III 3T.

54쪽

virtutibus, credit in tota natura et animata et inanima esse aliquid divini et veneratione digni. o maxime elueet EX EO, quod de dracone narrat, in quo non modo humanam Vocem, sed etiam es nitim, eoαt 1imus esse diciti), qui beneficiis ab homine acceptis divina quadam potentia varia fortunae dona in illum vertat Draco efficere potuit, ut homo in Venatione multam praedam adipisceretur, ut statura major, forma pulchrior et ab omnibus dilectus fieret e Por Hnium, inquit '), ubi S uster Pinctis eo tu et in ii S rhyr SStices ud res Sectinctores, Etiam divinationem, quam multis in animalibus esse putat'), imprimis draconi attribuit e Proserium erutrarctoontim elium diBinutio, id quod demonstrare conatur narratione draconis Lanuvini, qui utrum virgines sint altrices suae an non sint diVinasse dicebatur, quam narrationem his verbis finit: e It frobore olo crudonis di Binα-tionem, '). Divinam draconis potentiam demonstrare Vult subita ejus hominis morte, qui invit dracone edentem eum Spectaverit. Olli, inquit , mulo fuit, quod csiderorum ide-rcti, num insuntis uoltis est et rosesstis ditio ita eaeerut SequesCCCαSSe Osse riταἰνS HS ρι γρυ sos coli sus animum estἰα-Bith. Quam narrationem his verbis aperit: e Homerus dicit ZαXeno de eo setiuaetbα Evαpratc. Sed russo quoqtie strictiS- simus honoribtis Ofeeti siliqhi ci Bini hctbet, neqtie utilo CS Cum vecture, Non utile esse deos vel divinarum rerum quidquam spectare putat eadem de causa, qua id, quod in natura arcanum secretumque sit, ab investigatione procul habendum esse censet. Quum animus humanus idoneus non Si est cutisus ineerturtim neget inubilium rerum indicundus, hi neque, Si a causas quaerat ad finem pervenire possit'), deorum consilio hoc fieri putandum est, cui officere impium est. omini data est mens, ut vitia Vitet, Sequatur VirtuteS, animalibus mente carentibus multae virtutes tributae sunt, quibus homines carent. Quia homines mente sua Saepe ad Vitia Sceleraque perducuntur, inimalibus seecandi poteStas

55쪽

non est, nisi ad coninmitem salutem est nimαἰi diis ci- ἰερια, sunt. Quum Saepe animalia quaedam alicui de cara esse dicit, fiam maxime apparet haec Sententia in eo, quod narrat de Gelonte Syracusano, quem lupum Secutum e domo corruente SerVatuna Sse contendit. Hoc quidem, inquitii, mirum est lupum non interfCere Sed Ser6αre hominem, suum ii haud n licturit 6r ninguli merit 6αγ6ntict imminenti sericulo tine Misere. Sed ros ritim Si nimα-lium ci Zipi re diis, Illud daemonium, quod in dracone aliisque animalibus a diis dilectis cum divina quadam

potestate conjunctum latere dicit, aequo modo in homine esse putare non Videtur. Certe quo uno loco' talis genii, quem se habere Socrates contenderat, mentionem facit, neque fidem neque dubitationem ostendit tamen Socratem id contendisse ita dicit, ut magis Socratis quam suam ipsius sententiam proferre Videatur, quod quidem cum tota ejus de diis opinionernelius consentit quaim si hominibus aliquid divini tribuere Videretur. Nam quantae impietatis esse censeat homini divinam originem Venerationem potestatem attribuere patet ex ira atque detestatione, qua tales conatus refert. Quod Demades Atheniensis civibus persuadere voluit, ut plebiscit Alexandrum ecdum tertium decimum, declararent, immodicαm in tetulem, fuisse' , quod ipse Alexander Graecis imperavit, ut deum se haberent, eri iei cum esse dicit '). Efficitur igitur ex eo, quod cum Stoicis Aelianus deos tota in natura omnibusque in rebus et animalibus latere putat, quam habeat opinionem de deorum potentia. Eadem autem ex re aliquid gravius elucet, quod nusquam aperte dicit: Sententia ejus de summa vi mundique origine. Quum in

ipsis rebus, non extra naturam deos Sse cenSeat, mundum

creatum Sse et regi non a deis, ne a Jove quidem, Sed a Superiore aliquo opinetur portet. Ne pristinoruin quidem deorum quemquam creatorem mundi habet, sed ab initio deos eum natura conjunctos et potentiae cuidam superiori subjectos

fuisse existimat Certi quidquam de hae summa vi non dicit,

56쪽

quum etiam magis deis arcanisque naturae ab impia investigatione illa procul habenda esse ei videatur; quamobrem nulla nisi pavida et subtili mentione illam religiosissima et sanctissima veneratione dignam attingere audet duobus locis, qui conjungendi esse inter se videntur. Pluto, inquit '), qtii

et te me Sc lentior Ss, 'Cliti qtie consili Ortim lictorem(etu 1βosaeorum esse dicit; liis litem et quo modo sit, stic illum C ti ScumΗSu. Ipse igitur Aelianus assentitur esse aliquem Jove majorem, id quod etiam magis illustratur iis verbis, quibu argumentatur de amore draeonis et puellae .lic enim illas vel humanas vel divinas virtutes cogitationes consilia, quae saepe animalibus esse multi exemplis proba Te conatur Aelianus, non a diis ipsis neque a natura, Sed a Vidiis superiore animalibus data esse expre3sis verbis dicit' . e tuque o Bis is siti ceteror, in qu C eorum domi ritis et Iesu ne ninguli quidem necti te, Se qtiomo o Se Hrct eryce et u ectis iis rebu demonstrumae s. Quibus duobus locis efficitur neque a Iove ceterisve diis neque potentia quadam inanima creatum esse mundum putare Aelianum. Nam et S, qui pytis et Gola Boui oc ovi est, creator mundi sit portet, et cui cura sapientiaque attribuuntur' , Vis naturae inanima esse non poteSt. Ergo, quum plure Jove Superiore eSse non poSsint, ille paeu, et ut1βουλoc idem est;

accedit quod Plato, quem Aelianus in eo, quod ad si1βosaeovpertinet, equitur, supra deos nihil aliud posuit, nisi eri prioup- όν, quare hic idem habendus est, cui summam potentiami natura et inter deos Aelianus tribuit. io ejus opinione mundum ereaVit totamque naturam benigne sapienterque ita instituit, ut inter singulos deos divisa omnibus in

partibus his impleta sit, ita ut non sejuncti sint dii a

natura neque naturae leges impedire vel mutare possint. Itaque quum Aelianus naturae ipsi mentem consiliumque adscribere videtur'), et dii in natura latentes intraque naturae lege regentes et ille summus et 'tos o intelligendi sunt; hunc enim ripgum religione sermotu numquam nominatq).' V. II. XI 25. N. A. VI IT ' fragm. I. ' N. A. II Id. III 23. IV I. VI s. IX5. do. h N. A XII 82: Talis ultio hominis necati etiam animalibus mense

57쪽

Summus deorum, sed non creator dominus rector totius natura dupiter est. Ceterorum deorum quisque in certa Daturae parte dominatur eoque major est singulorum potentia et honor, quo magis ad salutem vel ad perniciem potentes sunt eae naturae Vires, quibus quisque praeest. In Sua quisque parte potestatem habet naturae viribus utendi ad puniendos et juvandos homines, quamobrem nulli honor negandus est, negatus semper punitur. Ut Venus Aspasiam pulchritudine donare'), Proeti filias lasciva libidine implere'), Bacchus mulieres

furore insano incendere, Neptunus terrae motu Spartam diruere' potuit. Itaque omnes deos fere aequa Verecundia honoratur Aelianus neque ulli minorem religionem tribuendam esse censet neque linus dictis deorum fidem derogare impium esse putat. Summae laudi pendit barbaris, quod inter eos non sint qui deos esse negent. Omnes res, quibus pietatem barbari demonstrant, ita enumerat '), ut his rebus ipsum assentiri omnino eluceat nos diis curae esse, Vibus ominibus intestinis futuras res praedicere deos, ex astris somniisque saepe futurum tempus cognosci. anc opinionem illustrat, quum moritur in omni noVem Virgines e domo ejus exeuntes quaerenti dixisse narret sibi diutius manendum non esse; paullo post illum Virum mortuum esSe. Nonne, inquit '), Estetire, si erunt ud Philemonem OBHm MMSαC, licte utimilio ultimum cito destinctium tum iturus esset, cisCHSSertini pDeos enim minime cedet Neelctre hominHS mortitoS, AEliumSi ctrissimi stini Tti litem dicis nos iis tirue non CS SC, O in Sisiens, lNon modo nos curae esse diis, sed etiam nullum nostrum lacinus occultum iis esse nullumque praemio Vel poena carere sibi persuasum habet Aelianus. Dii, inquit '), honestos, Η-ταnt et honorusisti non minus Si eri quum Inferi. et effuttir deus omnino nihil si hi oeeti tam esse osse, Itaque

carentibus a natur a constituta es divina providentia, quod quidem ego memini hoc dixi ad docendum eum, qui infe ligas,.

58쪽

multa exempla affert virtutum a diis praemiis affectarum et Scelerum portentos Vindicatorum, quae hominibus adhortationi et formidini esse vult'). Philonomus et Callias Catanen8e8, quum reliqui opibus neglectis patres ex igne Aetnaeo SerVarent, brutium, Cinitiis cevertint,' . Ciconiae pietatis praemium aecipiunt, quum aetate provectae in hominum formam mutatae Fortunatas Insulas incolant eotionium tD-quit 'i, de homiritim veni siliqvo sitim et Sucrum ibi frueSfurei olunt, utim lithi terretrum tu e Venus iCere non sOSSit v.

Summum fere honorem potentiamque et juvandi et perdendi attribuit Aesculapio, quippe qui amplissime in natura dominetur. Nam quidquid ad Valetudinem corporis pertinet, ei Sullaesitum est, neque quisquam morbo liberari potest nisi ejus auxilio. Quamobrem qui morbi mire sanati ad aures Aeliani perVenerunt, pietatis a religionis praemium ab hoc deo da

Quanto deorum potestatem natura ipsa ab illis recta pluris aestimet vimque sanandi minus in ipsis medicamentis quam in dei huic naturae parti praepositi voluntate positam Sse cenSeat, apparet e religione, qua Aeseulapium propter ipsius et herbae alicujus sanandi vim comparatam quasi placare

conatur: Et minim quidem, inquit' , νεχ et Hortim timα-nissimH, brotontim licte Sus Criticte sur olo hubHre; AH o furoris enirem Sectationium oechaerit mihi, tui beneficii sαnα-tion SP mircte recor stitis Stim. Neque tibifundum Ss, Minhue quoqtie herbu filum sit conum, Qua re denuo demonstratur potentiam deorum, etiamsi conjuncti sint cum natura neque ea leges, quas creator imposuit naturae, transgredipo Ssint, tamen natura inanima majorem esse, neque Aelianum, si naturae divinam vim a Venerationem tribuat, res inanimas ut deos colere. Naturae potius viribus a creatore institutis

certo ordine dii praesunt, qui has Vires in suam quisque partem adhibent ad vitam hominum bene justeque regendam, quem ad finem saepe animalibus utuntur, quia in his non

minus quam in natura inanima arcanae potentesque Vires la- ' hagm. 26. 63. ' fragm. 2. ' N. A. III 8. ' N. A. IV 3.

59쪽

53 tent multaeque virtutes a creatore iis insitae sunt. anc

ob rem animalia diis cara et dilecta esse' et propter pietatem beneficia ab iis impetrare dicit' . Ut Aesculapius gallo alterum pedem mutilat medicatus esse dicitur i, qui quotidie is, qui paeanem Aeseulapii canebant, adsistebat et voce

sua deum celebrabat e G αἰ tis est illi HZebrcthul Seri usorem quαm αχim sol6rct COCH et rubui, ut secibus uli tim se redderet. Ille mutum fecit tranfe Hvertim umbobtis Hili MSαυis incessit, etc. Pro beneficiis, quibus et homines et animalia dii afficiunt, nullam postulant mercedem neque Sacrificia, nam iis non egent. Sed gratiam sibi haberi volunt neque ipsos neglegi, sed ut omnes in natura res, quae bono nobis sint, ab iis datas grato cum animo accipiamus. Dii numqlium fletudini PyαHmium soStulent neque Sumunt ouid enim Si summus res nimo ditisno et timunissimo obis struttiit seruehente Soldm Syeetur furitique ei omnisolentis ruiliis Sine mei Ced uti, qναρ Stim, urtificiosi lyriis innumerus Cires et utimili Ptim utis stim CluoSα, miristin Uticere 6MS-que ulli ultore titi. Volunt in his sui Cis Hbtis neque t rcti S

Difficile esse videtur hanc benignorum deorum iam Uramque opinionem conjungere cum illo paene feroci studio, quo refert Aelianus homines propter impietatem gravissimis poenis affectos h). Summa detestatione impletus narrat Epicureum quendam incensum cupidine deis humanas res curae non esse demonstrandi neglecta mysteriorum religione intemplum Eleusinium irrupisse, brevi post in morbum mortiferum incidisse erasitici feeerit tumulis dicensqu et mordhomiritim mαχime in iorum ui Hris et Zoi iuris quum nimi eueoti utque ejeerubilis effictrici ei icti HSSHt, Hyre Serostric

60쪽

fuisse diciti usinime dolendam Epicurum ipsum et propter mollitiem et propter impietatem gravissimis conViciis persequitur'). Pythagorae Epites tyranni seelus sacro loco commiSSum luem famemque inauditam effecisse narrat' quem hominem

stiolis e Bermibus et fecieicis, Didymaeos Apollinis

templo barbaris tradito e ii lacte ser Bidenticte consilio ab Alexandro necatos esse i): multa hujusmodi. Semper graViSSima maximeque meritas poenas non inter homines scelera sed impietatem sequi Aelianus Vult probare. Nam non nisi summa omnium deorum Veneratione quia tota

natura ab iis regatur iisque impleatur, homines malis liberari, bonis donari posse credit. Quamobrem si quis deos esse vel deis res humanas curae esse negat, scelus inexpiabile summaque deorum ultione dignum hoc habet, quam in mortibus foedis, in morbis atrocibus, in urbibus deletis, in variis portentis apparere putat. Vitia sunt animalibus, vitia et scelera ut desint hominibus fieri non potest pertinent enim ad rerum absolutionem: Sed negatos contempto Sque deos, ut ita dicam, peccatum contra spiritum Sanctum habet. Tanta est ejus ipsius religio, ut antiquarum fabularum mentione facta ne quid insit falsi timeat, quod deum offendere possit, quamobrem numquam mittit addere quidquam ad placandum deum ' . Ut postquam rettulit id, quod credebatur de corvo sit punito ob mandatum Apollinis neglectum, Noe, inquit ') imbutum simum est sit ripitur