장음표시 사용
31쪽
non in moribus solis Platonis atque Aristotelis posita esse, sed in eo, quod de diis rerumque natura docuerunt, quum Plato mundum a sapiente benignoque deo factum summa esse pulchritudine et perfecta absolutione, Aristoteles omnia praeter hominem imperfecta manea VitioSa naturae opera ESSE contenderet. an ob rem, quamvis nihil disserat de hac re Aelianus, sine dubio magis cum Platonis quam cum Aristotelis philosophia consentire putandus St. Quae res, ut Sententiae de aliis philosophis prolatae ostendunt, facile eum movere potuit, ut nimiam fidem haberet et benevolis de Platone et malevolis de Aristotele sabulis. Quantopere enim philosophiam et philosophos judicaverit ex eo, quod de rebus
elestiunt in icti fur eos is corαnt homines utilem cubitet ni sitim illi sint, et si Sint ritim nosiis Mycte simus, ' . Quodsi sophisias Aelianus Vituperat, certe non est ea sola causa, quae Socratem ad oppugnandos eos movit: otii nihil sunt in iis ruf, qti qtileqtium snt,6υ γαnt neqtie dioebunt, '), sed etiam haec, quod sequebantur eam Senten-
32쪽
tiam, quae scripta erat initio Protagorae libri i). Et Gorgiam et
Protagoram immerito magnam apud Graecos famam adeptos esse contendit'), nam Democritum ipsum et Philolaum sapientia illos superasse MaXime autem, ut jam Supra memoratum est, detestatur philosophiam Epicuri quum propter voluptatum eupidinem, qua Epicurus corrumpere et effeminare homines ei videbatur, tum quia deos esse negabat. Tamen uno loco ')cum laude quadam mentionem facit continentiae et temperantiae Epicuri, quem se jactasse dicit his verbis: Otii se curion sumetunt, ei nihil sus eis, ac promittit alio loco se quaesiturum esse, quo consilio illa cogitans Epicurus voluptatem laudaverit. Dolendum est hanc quaestionem omisisse Aelianum, ita ut utrum Epicuri praecepta haud recte perSpexerit an ab iis dissenserit nesciamus. Certe a sui temporis Epicureorum moribus ac praeceptis vehementer dissentiebat, quod quidem mirandum non est, quum omnes heluones sub illo nomine laterent. Quum Epicurus ipse docuisset illam voluptatem, quod Summum bonum esse constitueret, contineri invita ad naturam accommodata, in animo paueis rebUS OB
tento, in moderantia et tranquillitate, posterioris temporis Epicurei omnibus luxuriis libidinibusque serviebant et quamlibet
voluptatem sequebantur. Quam corruptionem et praesertim deorum contemptionem minimo jure Epicuro ipsi attribuit et hanc ob rem fere nullo convicio eum non consectatur' . Ut de impio aliquo homine his verbis utitur: Homo esseminuti Smuliebrisque Esicuri doctrin in imo en Hyυα-tus muliebrisque fetestis Mulum S tensirem SCqudriSimsiosque sicuri sermones fqtie effingi ricti OS SUM-ταnSs Epicurum nominat' hominem epique sufficiosα ἰαν- filicti tim H luci stim et poetarum iri etaracti oso poe oo, libro ejuSescristum celeslubile et in itim, tio Gurbellius uti est, licte nutu lint e Tisianortim semine, hominiim iliae tit muctilum in
33쪽
Ex hae ira atque acerbitate, qua persequitur Aelianus non modo impietatem sed etiam mollitiem libidinem voluptatum cupidinem Epicureorum, conjici potest ipsum in contrariam philosophiae partem se addixisse et Stoicorum praecepta secutum Sse. Quod quidem probatur et ea ratione, qua memorat huju Seetae auctorem, et ConSeBSu, quo conjunetum eum fuisse cum Stoicorum institutis constat. Zenonis
laudat et dignitatem animique magnitudinem' (geta 1νhu eκαὶ EIα o p pov ocu), et Sapientiam ejus discipulis tam utilem' , Cleanthis et Chrysippi animum paucis rebus contentum p . Ubique easdem virtutes laudibus effert eademque vitia reprehendit, quae Stoici; et illae virtutes non modo in ore ejus
Versatae esSe, sed magnae curae ei fuisse Videntur, quae reS, si consideramus communem corruptionem, haud arx ei decori ducenda St.
Tant in philosophiae religionisque praesieptorum conssul Suquum Stoica philosophia esset una, quae tempore morum eorruptorum virtutes publicas et privatas defendere atque docere non desineret, optimus quisque Stoicis se adjungebat, ita ut per longum tempus in numero Stoicorum essent omnes, qui amore patriae libertatisque communi corruptelae se opponebant et sapiente vita contemptaque Imperatorum adulatione Vetere more servare studebant. Tempore adriani
Antonini Aurelii ad magnam existimationem haec philosophia perVenit, quum Imperatores ipsi quique summis in republica honoribus fungebantur, ei faverent. Sed hac re factum est, ut multi nomine Stoicorum se actarent, qui a virtutibuS Stoicis procul abessent neque personam philosophi induerent nisi ad libidines vitiaque omnia obtegenda In horum numero Aelianum non habendum esse, sed sincero animo Virtutes Stoicas petivisse, permultis scriptorum locis illustratur. Certe id, quod de se ipso suisque moribus dicit, neque est simulatio neque ostentatio, sive ipse sive alius ex ipsin sententia profitetur illud '), quod maxime contra Epicureos inten
34쪽
fectam adipisci malle, quam laudatas ditissimorum opes possidere. Cum Stoicis consentit in laude animi contenti et moderati ), in vituperatione luxuriae' libidinis' avaritiaeq)
Pro animo religionibus nimis dedito non putandus est Aelianus ei philosophiae assensus esse, quae a Sua de divinis rebus opinione abhorreret. Restat igitur, ut de diis rerumque natura Aelianus consensisse cum Stoicis demonstretur. Iam supra si illustratum est ad Aeliani de summis rebus opinionem recte judicandum magni esse momenti illam Verecundiam, quae prohibeat eum, quominus cogitando et perquirendo in imam naturam penetret Persuasum sibi habet Aelianus esse in tota natura aliquid superioris ingenii et potentiae, quod quidem Sanctum atque arcanum propter religionem ab investigatione et perquisitione procul habenda sit' . Praesertim in animalibus talem vim superiorem latere opinatur, quamobrem Saepe iis Singulares Virtutes praestantiamque miram attribuit, cujus rei infra plura exempla afferenturi). Ut draconem compluribus locis divinationem artemque Vnticinandi possidere dicit, et, id quod ad hanc quaestionem imprimis pertinet Drueo, inquit '), unetissime et litis liquun-lum ciueini hctbet neque titile est eum icere v. uJUS religiosae verecundiae nulla alia esse potest causa, nisi quod deos in ipsa natura latere et in omnibus mundi partibus contineri credit. Qua eum re convenit id, quod non X tra Daturam esse putat vim creandi et eum consilio regendi, sed in natura ipsa, quum dicat' de partu canium: Lm in re
' i. e. sapiente deliberatione uti.
35쪽
SCnim edit, ru erct ei, quod concisus. ae autem Aeliani sententia nihil magis congruit eum Stoicorum doctrina, qui deum cum natura de conjunctum es8 docebant, ut deus in omnibus rebus contineatur, ipse omnium rerum anima, deus mundusque unum Sit. Quare eorum opinione omne res, id quod Aelianus imprimis in animalibus animadvertit, divinae sunt, nam in omnibus est deus. Eandem ob rem omnes res optime factae sunt neque quidquam melius fieri potest, quam natura est, nisi quod sua sponte ab hac absoluta naturae perfectione cedere potuit, ut homines. Itaque Aelianus et admiratur naturami et reprehendit homines' , qui a vita cum natura conveniente discedant qualis vitae exempla apud animalia invenit, quae persaepe hominibus ad imitandum proponit. Etiam si quid malum esse dieit' in natura, non dissentit a Stoicis, qui malum necessariam condicionem SSeboni ideoque ad absolutionem naturae pertinere contendebant. Ut Stoici ipsi in incerto relinquunt, qualis sit deii et quomodo agat in rebus, quum mox aethera mox ignem mox Spiritum eum appellent, sic Aelianus certi quicquam de illa secreta et divina naturae vi dicere ne vult nec potest, Sed satis habet eam cognoscere et admirari. Denique quod vitam parvi aestimandam mortemque non timendam esse censet, Aelianus Stoicorum doctrinam sequitur, qui interitum non 8Se, sed omnia tantum mutari aeterno cursu et hanc ob rem mortem non esse dolendam censebant. Itaque Aelianus non modo iis assentitur' , qui vitae mala voluntaria morte fugienda esse putaverunt, ut Calano, sophistae Indico, cujus mortem laude dignam et admirabilem praedicat, sed etiam faustum naturaedonum iis animalibus obvenisse putat, quorum ita celeriter finiatur, ut animalium unum diem Viventium cis e petita epet . Ercto, inquit' , citur iis cedit Bilum inire, muli cturam DSCHἰ6rrim erisit, ne Stium miSHrium cntiunt nρυε lienu testes sunt, Quibus rebia illustratur, quam obrem Aelianti profitentur' ta e Totαm Bitum tertineis aet=tetis optos eae isti-
36쪽
mαrem, niSi hctb63 Cm r inqgιOS HOS v. Nam Vitam hominum fere omnium defectionem esse putat a naturae institutis, ad
Ut brevibus complectar eas res, in quibus Aeliani ipsius philosophia continetur, primum illud momentum observandum est, quo a Stoicis quoque abhorret, quod libertatem philosophandi post habet religioni Ab eo, quod summum est totius philosophiae, a diis, mundi origine, natura rerum investigandis propter pietatem plane desistendum esse censet. Ipse de iis rebus, in quibus cognoscendis philosophi
summum studium ponebant quaeque incertae et obscurae philosophiam excitarant, dubitare non audet num dii sint, et si sint, utrum securi in secreto vivant an res hominesque regant. Ita pro certo habet Aelianus deos esse mundumque ab iis regi, ut et omne philosophiae genus, quod cum dubitatione has res perquirat, detestetur et plurima hominum mala ad hanc impietatem revocanda esse putet. IIane ob rem non in rerum investigatione versatur Aeliani philosophia, sed quum salutem hominum constare opinetur in restituenda pietate ceterisque publicis ac privatis virtutibus, ad vitam hominum vertit suam doetrinam. IIa eadem re illustratur, cur aut aestimet Socratem. Ite quoque se abstinens a deorum naturaeque contemplatione qui priores philosophi studuerant, ad vitae sapientiam homitiumque more praecepta Sua Verterat, licet causa minime eadem fuisset. Nam Socrates permotus erat re fere contraria, quum non ut Aelianus sacrosaneti quidquam in naturaeSSE, Sed naturam mente ae ratione carentem philosophi quaeStione indignam esse censeret. Sive ignota fuit Aeliano haec nuga, qua Socrate a natura contemplanda retentus eSt, SiVe negligere eam voluit, eadem res nobis occurrit in
Socratis descriptione, quae in Aristotelis Platonis Zenonis, ut de moribus viri loquatur, de philosophia taceat. MoreSSocratis Summa laude effert, quibus haud minime permotuSesse videtur ad homines sui temporis virtute docendOS. Appellat' eum e finitim Gruecortini, birum omnibus dii S
37쪽
mum i me sollini Curtim, Probum, jMStum, bonum, Scti Cntem v diem, quo natus Sit Socrates, faustum Atheniensibus fuisse dicit ), qui, si aures praebuissent ei, ut multo feliciores omnibus in rebus fierent futurum fuisse ). Multis locis Stoicae sunt virtutes, quas laudi ei tribuit ea 6que,
ornumρntum ubet,'). Quum multi si loci Socratis laudem, nullus vituperationem contineat, verisimile est Aelianum de eo, quod ille opinatus est de diis, in incerto fuisse; nam aliter mirandum esset, quod tam acerbis conviciis persequitur propter Socratis impetus Aristophanem propugnatorem
veteris moris patriorumque deorum. Nam quamquam certi
nihil novit de iis rebus, quae permoverint AriStophanem ad ludificandum Socratem, sibi in suspeetum venisse illum didit '), quod pecunia corruptus hoc fecerit Optime autem haec res illustrat, quanti aestimaverit Aelianus Socratem,
stimus ipse praecepta, ut infra demonstrabitur, non minusquam Stoicorum Secutu eSt. Minu8, quam quos philosophos secutus sit Aelianus elucete Scripti8, quam opinionem habuerit de ceteris artibus litterisque sui temporis et quantum iis studuerit. Quum ipse rhetor esset et inter rhetores excelluisse eum et magni habitum esse cognomen sophistae Stendus, non est mirandum nullam apud eum corruptae artis rhetoricae morumque rhetorum vituperationem reperiri. Nam ipse non carebat vitiis, quae objicienda sunt illius temporis rhetoribus, quorum primaria erant abstinentia vitae publicae officiorum ac Solum venuste copioseque loquendi studium. Quod parvi aestimabat oratores, qui in publicum progrediebantur et in republica artem suam adhibebant, non alienumera ab io, Sub omnino dorensi luci carebat quamobrem
38쪽
Orctiores stiblico e svicures tibi seri os esse, dicit i). In hac re ipSum tempori suo assensum Sse neque procul fuisse ratione plerorumque rhetorum, qui omnibus negotiis neglectis Verborum ornatum orationisque florem petebant et re et verbis ipsius planum fit. Compluribus enim locis ita loquitur
copiose atque abundanter, ut appareat minu ipSa reS, quam narrat, durae ei fuiSse, quam ut lectissimis verbis utatur.
Ut Tempe vallis descriptioni nulla alia de causa tantum OperAm DaVRSSe Videtur, nisi ut vim praestantiamque illustrati sermonis ostendat , initio enim e Constes, inquit 'i, Hrmoncm, si in hαθρα monstrutiυum, ireti minus rime idoneum CSSH omniα, qticte elit, inqCn ictu . Licet autem Aelianus, quoniam cum Stoici prae Sapientia omnia parvi aestimabat et eum rhetoribus e vita publica in Scholam e recepit, artibus elegantioribus non studuerit, tamen haud plane abhorruisse videtur ab artibus et disciplinis. Poetas Oraecorum et praecipue tragoedos noto ei fuisse judicioque de peribus haud imparem eum fuisse demonstrant multae animadversiones in Nat. An saetae, quae ejus opinionem de tragicis poetis satis illustrant. Quod intestre magnos Graecorum tragoedos Euripidem solum laudiameit Aeschylum et Sopho elem paucis tantum Verbis
memorat, offendere potest, nisi eas hoc factum esSe putes.
Sed quum id, quod nonnullis locis quasi objicit poetis tragicis aptum sit ad Aeschylum et Sophoclem, non ad Euripidem,
ipSe magis cum hoc quam cum illis consentire existimandus eSt. Cujus rei summa causa aeque ac in philosophis judicandis ab Aeliani religiosis sententiis repetenda est ac repeti poteSt. De rebus divinis nec quaerere nee multum disserere bonum esse eenset Aeschylus Sophoclesque et quaeSiverunt et digSeruerunt. Nisi opinaretur gravioribus et altioribus Verbi tragicos poetas saepe usos esse, certe non Oe diceret' de re silentio a se ipso oppressa eoticte fecCrit ciceroti et rctyic sitis otin testir,. Item saepe a Veritate Virtutibusque naturae recessisse tragoedos putat, quamobrem naturam animalium exemplum iis proponit IntCrroscinuS,' V. Η. IX Is V. Η. Iura fragm. 2s8.
39쪽
inquitii, tructoedo et rite eos DbMἰαἰ6rHS quo consili fαntum insolentium in ostierint ut filio, etc. Narrationem de aliquorum piscium amore conjugali his verbis concludit' otii cti hunc rem dicunt soριαε, qui mucri6n t Aloestim loriosequ6rtiriturum erct sere it ili mulaeis utque eaei stolim ultriae sutris otii Sunt Orestes fqtie AlcmαHones rueta tu, euri rasto di,') - Inter omnes has tragicorum operum allusiones nulla est Euripidis, quem certe eadem de causa ceteris poetis tragicis praefert, qua Soeratem plerisque philosophis. Tanti habet ejus opera, ut magno dedecori Atheniensibus ducat, quod aliquando in tragico certamine alii poetae praemium tribuerint. Nonne, inquit A), idiotilum est Xenoclem ictorem Hr idem inferiorem diseρ εγε αἰibus tropoediis seri tis, et hanc ob rem aut desipuisse aut corruptos fuisse judices certaminis contendit. Etiam Socraticarum fuisse Euripidem propter sapientiam et in arte poetica praestantiam . Inter reliquo poetaS, quorum Saepe Vergus vel dicta affert'), summa laude effert, o merum. Eodem
illustrατit, Multum versatum fuisse Aelianum in poematibus IIomericis legendis multumque auctoritatis poetae attribuisse efficitur ex eo, quod non modo saepe mentionem facit ejus '), sed etiam verba poetae interdum testimonio utitur ad probandam aliquam rem '). Contra si id quod raro fit, non assentitur verbis ejus, cui auctoritatem tribuat, o catum eum esse dicit D). De ceteris quoque artibus liberaliter et partim intelligenter
40쪽
judicat Aelianus Laudat studium artis augendae atque illustrandae: Non modo donum est, inquit '), domum OPESqtie αtistere, Sed et irem aetem, Siquidem uilien et Sunt erbubon et sulchrus te. Artis scientiam et judicandi peritiam minime ei defuisse demonstrat praeclara Theontis pictoris operis cujuSdam deScriptio ), quae tam est artificiosa et vivida, ut legentes picturam eonSpicere nobis Videamur. Contra eum ridicula quadam gravitate id dictum est, quod contemplanti sibi artis opera in cogitationem venire profitetur').
neque musica arte alienus fuisse videtur, quod quidem propietate et religione sua singulari cum ridenda Verborum pompa exprimit '): eoui tint robi musicueque urtis seriti vellunt coryo rurissi delphinum mortuorum atque a sociis ad litus portatorum eolentes cunendi morem de hinortim Diistitem ro-eti sunt Musis restisque, ii Zisunt illos. Id noscite, euri de hini, feris moribtis hominum, quoniαm
fieri in Bilis Musis, Ioue is filiis, Ilaec invectio
grandiloqua haud male finem facere mihi videtur eorum, quae de arte scientiaque Aelianus senserit, quum bene illustret id, quod in extrema hujus opusculi parte probaturus sum: primum locum in omnibus Aeliani sententiis obtinuisse religionem.